Uitgeverij Verloren - Holland Historisch Tijdschrift

Eer en schande van Floris V
Toch is in de eerste helft van de 14e eeuw in Holland tenminste één maal de beschuldiging
van verkrachting op schrift gesteld. Dit gebeurde in het zogenoemde handschrift A van de
Rijmkroniek, waarin na de tekst van de kroniek een colofon volgde waarin ene Wouter de klerk
verklaarde het boek geschreven te hebben en hij Gods zegen afsmeekte voor Jan van Polanen
en diens vrouw en kinderen. Jan was blijkbaar de patroon in wiens opdracht Wouter een ko­
pie van de Rijmkroniek vervaardigde. Wouter heeft vermoedelijk in de jaren 1325-1328 de kro­
niek afgeschreven. Het handschrift A, dat niet de door Wouter vervaardigde kopie is maar
een afschrift daarvan, is op paleografische gronden te dateren in het tweede kwart van de 14e
eeuw. 49
Na Wouters colofon volgt onmiddellijk een korte notitie, van 18 verzen, waarin mel­
ding wordt gemaakt van wat Floris V Gerard van Velsen had aangedaan:
Al dede Gherijt van Velsen quaet,
Dat quam alleen bi suiker daet
Dat sijn wijf was jamerlike vercraft;
Daer toe dede de grave sijn macht
Ende onsuverde sijn goede wijf.
Hi had se liever dan sijn lijf.
Daer na, mi ghelovet,
Smeet hijn met ene roede opt hovet,
Dat hem de huve boven spleet.
Doe dochte Gheraert om dat leet
Dat hem de grave hadde ghedaen,
Ende hem niet ten besten mochte vergaen.
Daer men' 0
de waerheit wil verstaen
Ende redene te redene mach gaen,
So wast misdaen herde sere
Van enen groten lantshere.
Wat soude hier meer of ghesproken,
Dat sijnt so seer wert ghewroken? 51
niet waar kan zijn. bewijst het itinerarium. van graaf' Jan II, dat voor november-decembcr 1299 gemakkelijk gereconstrueerd
kan worden aan de hand van de inhuldigingsoorkonden van en voor de verschillende Zeeuwse en Hollandse
steden. Stoke, die deze oorkonden notabene eigenhandig schreef, verdraait in de Rijmkroniek (VII 1-6) dan
ook de route die door de graaf werd gevolgd. Zie daarover mijn aangekondigde studie: over Stokes betrouwbaarheid
zie voorts J.W.J. Burgers, 'Melis Stoke, literator of geschiedschrijver?', Millennium. Tijdschrift voor Middeleeuwse studies
10 (1996) 29-32.
49 Peeters, Rijmkroniek van Holland, meende dat Wouter de eerste auteur was van de Rijmkroniek, en Melis Stoke slechts
de latere omwerker ervan, maar die hypothese is volstrekt onhoudbaar. Zie daarover mijn studie over de kroniek.
Daar zal men ook de verantwoording vinden voor de datering van Wouters kopieerarbeid en van de vervaardiging
van handschrift A.
50 Er staat mem.
51 Rijmkroniek X, p. 380 (hier geciteerd naar het zogenoemde handschrift A (Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 128
E 3) f 90v) • 'Al deed Gerard van Velsen kwaad, dat kwam alleen maai door het feit dal zijn vrouw op ellendige wijze
was verkracht; de graaf deed met haar waf hij wilde en bezoedelde Gerards goede vrouw. Gerard hield meer van
haar dan van zijn eigen leven. Daarna, geloof me, sloeg de graaf Gerard met een stok op het hoofd, zodat zijn helm
spleet. Toen dacht Gerard aan het leed dat de graaf hem had aangedaan, en dat het met hem niet goed zou aflopen.
Naar waarheid en in alle redelijkheid gesproken, dit was een zeer grote misdaad van die grote landsheer. Wat moet
men nog meer zeggen van deze daad, die sindsdien zo afdoende werd gewroken?'
15