Een landschap vol natuur en historie aan rand Enschede

Wat kun je doen voor
planten en dieren in
je eigen achtertuin
natuurlijk
Overijssel
(P)aardig erf is goed
voor paard en
natuur&landschap
December 2010
Een landschap vol
natuur en historie
aan rand Enschede

Boetelerveld
2
natuur vrienden & recreatie en sponsors
‘Belangrijke bijdrage aan welzijn Sallanders’
Beide zijn actief in het buitengebied.
Sterker, ze voelen allebei een sterke
betrokkenheid bij de kwaliteit van het
landschap. Dus lag het voor de hand dat
Rabobank Salland en Landschap Overijssel
besloten om te gaan samenwerken.
De bank, die zijn werkgebied heeft in de
gemeenten Deventer, Raalte en
Olst/Wijhe, heeft negen kantoren en ruim
250 medewerkers.
“De Rabobank wil dichtbij de samenleving
staan”, zegt Bert Nollen, manager
marketing en communicatie. “We zijn een
coöperatie van leden. Mensen dus, die
in ons werkgebied wonen en werken. We
willen graag iets voor hen terug doen.
Daarom gaat bijvoorbeeld een deel van
de winst via sponsoring en donaties uit
het Coöperatief Dividend naar organisaties
en projecten die zijn gericht op de
kwaliteit van de omgeving. En dat is waar
we Landschap Overijssel ontmoeten. De
organisatie zet zich in voor het behoud
Draag bij aan natuur&landschap
f o t o : f. b o s s c h e r
en waar mogelijk herstel van het Sallandse
landschap. Dat is een belangrijke
bijdrage aan het welzijn van de mensen
die in het gebied wonen en werken.” Daar
hoort Nollen sinds een jaar ook zelf bij.
Hij verhuisde van Brabant naar Diepenveen.
“Het is een heerlijke omgeving, die
veel rust uitstraalt.”
Afgesproken is dat de samenwerking
meer gaat behelzen dan het overmaken
van een geldbedrag. Nollen: “Alleen
maar geld overmaken is niet erg spannend.
Daarom gaan we in ons magazine
Dichtbij, dat naar 15.000 adressen in
Salland gaat, de samenwerking onder de
aandacht brengen. Samen met Landschap
Overijssel gaan we onze leden ook
speciale aanbiedingen doen. Je kunt dan
denken aan een exclusieve wandeling. Of
een natuuractiviteit voor de kinderen van
onze leden. Zo gaan we met elkaar aan de
slag voor een mooie omgeving.”
Vele mensen en organisaties steunen ons als beschermer, vrijwilliger of (Gouden)
Vriend. Ook mochten wij onderstaande donaties, schenkingen of legaten ontvangen:
- J.P.E.M. Schoutens uit Raalte - jaarlijkse schenking - € 500,00
- Ridderschap Overijssel - donatie 2010 - € 250,00
- A.R. Meijer - gift n.a.v. verjaardag - € 165,00
- H. Hogen Esch Diepenveen - als dank van Vierhoutenclub - € 150,00
Ook u kunt een bijdrage leveren aan de waarde van natuur&landschap. Kijk voor de
mogelijkheden op www.landschapoverijssel.nl (onder ‘steun ons’).
De vrienden van
Landschap Overijssel
• Aannemingsmaatschappij Hegeman BV, Nijverdal
• Aannemersbedrijf Gerwers Tilligte BV, Tilligte
• AB Oost, Almen
• Adviesburo de Meent BV, Boxtel/Meppel
• Aequator Groen & Ruimte BV, Dronten
• Agfra Holding, Enschede
• Akzo Nobel Industrial Chemicals BV, Hengelo
• Arfman Hekwerk BV, Holten
• Beheersmaatschappij Hegeman Nijverdal BV,
Nijverdal
• Bolletje BV, Almelo
• Bouwbedrijf Salbam BV, Vilsteren
• Bouwbedrijf Scholte op Reimer, Vasse
• CaroCare Thuiszorg, Vroomshoop
• Countus accountants + adviseurs, Zwolle
• DHV Deventer, Deventer
• Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek,
Deventer
• Eelerwoude, Goor
• Gasunie, Groningen
• Gemeente Dinkelland, Denekamp
• Gemeente Oldenzaal, Oldenzaal
• Haarman Management Advies, Raalte
• Koninklijke Grolsch NV, Enschede
• Grolsche Bierbrouwerij Nederland BV, Enschede/
Groenlo
• Grondverzet Vilsteren BV, Vilsteren
• Grontmij Nederland BV, Zwolle
• Kamer van Koophandel Oost Nederland, Zwolle
• KienhuisHoving advocaten en notarissen,
Enschede
• Koninklijke Ten Cate NV, Almelo
• Landschapsadvies en Onderhoudsbedrijf Welhuis,
Rossum
• Landstede, Zwolle
• Larcom Groentechniek, Ommen
• Lenferink Beheer BV, Lemelerveld
• LenS Accountants, Raalte
• Loon- en Grondverzet Kleinlugtenbeld, Lemele
• Metaalperswerk Bons & Evers BV, Borne
• Negam BV, Oldenzaal
• NV Rova Holding, Zwolle
• OLA Productie BV, Hellendoorn
• PANalytical BV, Almelo
• Pim Mulier BV, Zwolle
• Rabobank Salland, Deventer
• Roelofs, Den Ham
• Sensata Technologies Holland BV, Almelo
• Siemens Industrial Turbomachinery BV, Hengelo
(Gouden Vriend)
• Sonodruk, Heino
• Soweco, Almelo
• Stedenbouwkundig Adviesbureau Witpaard, Zwolle
• Stichting Military Boekelo, Enschede
• Tauw BV, Deventer
• Trip & De Boer Notarissen, Zwolle
• Twence BV Afval en energie, Hengelo
• Universiteit Twente, Enschede
• URENCO Nederland BV, Almelo
• Unica Installatiegroep BV, Zwolle
• Van den Brink uw groene hovenier, Kampen
• Van Thiel en Lenderink Notarissen, Haaksbergen
• Wadinko NV, Zwolle
• Zwijnenberg Makelaars, Enschede
Sponsors Gouden vrienden

Dat ook het natuurbeleid niet aan
bezuinigingen zou ontsnappen is logisch.
Alle sectoren moeten bijdragen aan de
financiële opgaven waarvoor Nederland
staat. Maar dat het Rijk veertig procent
bezuinigt op het natuur- en landschapsbudget
is totaal onbegrijpelijk en ongewenst.
Het Rijk draagt zo het natuurbeleid
geheel te grave.
Het natuurbeleid wordt geschrapt als
ware het slechts een kostenpost. Maar
natuur is veel meer dan een kostenpost.
Het gaat om ruimte voor mens, plant en
dier. Het gaat gewoon over de kwaliteit
Inhoud
08 Heerlijk naar buiten aan de rand van Enschede
Een landschap vol natuur en geschiedenis. En dat op
loopafstand. Wie zou dat niet willen?
14 Helpende hand voor planten en dieren in nood
Met beperkte maatregelen kunnen we al veel doen voor
de natuur. Wat kun je zelf doen?
16 Nieuw: promotieteam Landschap Overijssel
Sinds kort is het promotieteam actief. Hennie Kuiphuis is
één van de enthousiaste vrijwilligers.
20 (P)aardig erf goed voor paard en
natuur&landschap
Hoe maak je een natuurlijk paardenerf? Guus Schutte en
Maud de Vries uit Wijhe laten zien hoe dat kan.
Colofon
f o t o c o v e r:
Natuurlijk Overijssel is een uitgave
van Landschap Overijssel en wordt
vier keer per jaar aan de be schermers
toegezonden. De oplage is 13.500 ex.,
december 2010.
van onze woonomgeving. Natuur draagt
bij aan zuivering van het milieu, aan een
klimaatbestendig waterbeheer, aan voorzieningen
voor recreatie en toerisme.
Het gaat kortom om een duurzame
samenleving.
Dit voorjaar werd de Ecologische Hoofdstructuur
(EHS) door het Rijk nog als zeer
succesvol beoordeeld. De gedachte dat
natuur de economische ontwikkeling op
slot zet is onjuist. Het is vooral de ingewikkelde
regelgeving die de rijksoverheid
zelf bedacht heeft, die allerlei ontwikkelingen
op het platteland tot stilstand
brengt. De natuurorganisaties in Overijssel
hebben keer op keer mee gewerkt aan
de evenwichtige ontwikkelingen op het
platteland.
Redactie en productie
Frans Bosscher Tekstproducties, Heino
Landschap Overijssel, Astrid Mensink,
Poppenallee 39, 7722 KW Dalfsen,
tel.: 0529 - 408 404,
mail: a.mensink@landschap-ov.nl
www.landschapoverijssel.nl
Beschermersadministratie
Mirjam Plender,
tel.: 0529 - 401 731 (ma. en do.),
mail:
beschermers@landschap-ov.nl.
Postgiro: 86 23 198
natuur & voorwoord recreatie 3
De provincie Overijssel heeft het belang
van natuur en landschap in haar Omgevingsvisie
nadrukkelijk bevestigd. Nu het
Rijk zegt dat de provincie voor de natuur
verantwoordelijk is, gaan we ervan uit dat
de provincie zich maximaal zal inzetten
op het zo goed mogelijk realiseren van de
EHS. In de Omgevingsvisie staat immers
dat de provincie “de EHS ziet als een
integrale opgave, het gaat niet alleen om
het bevorderen van biodiversiteit, maar
ook om de ruimtelijke continuïteit, de belevingskwaliteit
en de beleefbaarheid van
de natuur”. Kortom, de provincie Overijssel
kan het voor de natuur desastreuze
rijksbeleid nog ten goede keren.
Henk Hengeveld,
directeur Landschap Overijssel
En verder:
02 Vrienden
04 Kort nieuws
12 Rolstoelpad Lemelerberg
13 TwentseWelle: Wonen in een sprookje
18 Flora & Fauna
23 De Achtertuin van Eef Roelofs
24 Agenda
08 14 16 20
Opmaak en drukwerk
Sonodruk Heino

4
natuur kort nieuws & recreatie
Staphorst wint Landschapsprijs
De gemeente Staphorst is winnaar van de Gemeentelijke
Landschapsprijs 2010 van Landschap Overijssel. Staphorst
verdient de prijs voor de brede, jarenlange inzet van de
gemeente voor verschillende landschapsprojecten en voor
een nieuw Landschapsontwikkelingsplan. Dat zei voorzitter
Martin Knol van Landschap Overijssel. Hij overhandigde wethouder
Klaas Brand van Staphorst begin oktober de cheque
van vijfduizend euro die bij de prijs hoort.
Staphorst heeft het initiatief genomen voor het herstel van
het karakteristieke elzensingellandschap bij Rouveen. Samen
met de provincie heeft de gemeente 1,5 miljoen euro beschikbaar
gesteld voor duurzaam beheer van landschapselementen
via de regeling Groene en Blauwe Diensten. Andere
succesvolle projecten zijn Landschap-plus voor het herstel
van kleine landschapselementen, herstelprojecten voor erven
in het Reestdal, de speciale plantsubsidie ‘Boeren planten
bomen’ en de restauratie van enkele eendenkooien.
Veelzijdige hut in het Boetelerveld
Landschap Overijssel, Waterschap Groot Salland en IVN Raalte hebben samen een
veelzijdige hut in het Boetelerveld geplaatst. Verschillende doelgroepen kunnen
er terecht: vrijwilligers van het IVN voor hun jaarlijkse vogeltellingen, scholieren
uit Raalte voor speciale natuurlessen en voorbijgangers voor een schuilplek met
interessante informatie over het Boetelerveld. Bij de hut staat ook een vogelkijker.
Met de informatiepanelen bij de kijker kunnen jong en oud zelf ontdekken welke
vogels in het gebied voorkomen.
Landschap Overijssel vindt het belangrijk dat iedereen van haar natuurterreinen
kan genieten. Het initiatief van Waterschap Groot Salland en IVN Raalte om een
veelzijdige schuilhut te plaatsen, werd dan ook direct enthousiast ontvangen. De
drie organisaties
hebben een deel
van de kosten
betaald. Daarnaast
hebben Rabobank
Raalte, Salland Natuurfair
en houtleverancier
Wigink uit
Holten een bijdrage
geleverd.
Vlnr Wethouder Klaas Brand en de medewerkers Suzan Brand en
Bob Boer van de gemeente Staphorst.
Wethouder Brand was erg trots op de toekenning van de
Landschapsprijs: “We doen ons stinkende best om onze
gemeente zo mooi en zo groen mogelijk te maken.”
De vijfduizend euro gaat Staphorst besteden aan een bijzondere
activiteit gericht op natuur en landschap in Staphorst.
Behalve Staphorst, waren dit jaar ook de gemeenten Raalte
en Steenwijkerland genomineerd.
Kijk voor het laatste nieuws van Landschap Overijssel op onze website: www.landschapoverijssel.nl
Nieuw op onze
site: twitter
en e-card
Ook Landschap Overijssel is op
twitter te volgen. Bent u zelf actief
op twitter? Word dan onze volger en
ontvang interessante berichtjes, ofwel
tweets, over onze activiteiten in
natuur&landschap. Wij nodigen u uit
onze tweets door te twitteren. Wilt u
op onze tweets reageren of zelf een
tweet aan ons richten? Gebruik dan
@landschapOV in uw bericht. Een
selectie van onze tweets publiceren
wij op www.landschapoverijssel.nl.
Ook kunt u via onze website e-cards
versturen. Met e-cards kunt u op
eenvoudige wijze via de post een
persoonlijke wenskaart aan familie
en vrienden sturen. Daarmee steunt
u tevens ons werk.

Acht ton extra voor
landschapsonderhoud
In zeven Overijsselse gemeenten
wordt deze winter 800.000 euro extra
uitgegeven aan het onderhoud van
particuliere landschapselementen als
houtwallen, poelen en wandelpaden.
Dat is mogelijk geworden door een
bijdrage van 424.000 euro van het
(voormalige) ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit.
De bijdrage van LNV is een kwart van
het totale bedrag dat het ministerie
had vrijgemaakt voor het opstellen
en uitvoeren van Landschapsontwikkelingsplannen.
Overijssel krijgt
zo’n groot aandeel, omdat in de
Overijsselse subsidieaanvragen werd
aangetoond dat naast het herstel ook
het beheer van de landschapselementen
goed is geregeld. In het kader van
Groene en Blauwe Diensten wordt met
de particuliere eigenaren namelijk
een meerjarig onderhoudscontract
afgesloten.
Van het bedrag is 374.000 euro bestemd
voor de uitvoering van Landschapsontwikkelingsplannen
in de
gemeenten Deventer, Haaksbergen,
Olst-Wijhe, Raalte, Twenterand en
Wierden. De overige 50.000 euro is
voor een nieuw Landschapsontwikkelingsplan
in de gemeente Hardenberg.
De betrokken gemeenten verdubbelen
de bijdrage van LNV, waardoor er dus
zo’n acht ton beschikbaar komt.
Even als bij het
opstellen van de
subsidieaanvragen
speelt Landschap
Overijssel
bij de uitvoering
van de Landschapsontwikkelingsplannen
een belangrijke
f o t o : r. p l o e g adviserende rol.
Nieuwe infopanelen in negen terreinen
Dit najaar heeft Landschap Overijssel de oude informatiepanelen op Landgoed De
Horte vervangen. Omdat natuurbescherming een dynamisch proces is, is het gewenst
eens in de zoveel tijd de informatie op de panelen te actualiseren. Naast algemene
informatie over het natuurterrein bevatten de panelen ook informatie over de recreatieve
mogelijkheden en de aanwezige flora en fauna. Natuurlijk zijn alle panelen in
onze nieuwe huisstijl vormgegeven.
Ook de natuurterreinen Lemelerberg, Boetelerveld, Wierdense Veld, Reestdal, Beerze,
Collendoorn, Bergvennen en Zandstuve krijgen nieuwe informatiepanelen. Aansluitend
inventariseert Landschap Overijssel in twaalf andere natuurterreinen de behoefte
aan extra informatiepanelen. Al deze panelen bieden recreanten meer houvast
bij de beleving van natuur en landschap.
natuur kort & recreatie nieuws 5
Reserveer
zomerchalet
Lemelerberg
Vanaf maandag 3 januari 2011 kunnen
beschermers van Landschap Overijssel
tussen 13.00 en 17.00 uur telefonisch
het zomerchalet op de Lemelerberg
reserveren; het telefoonnummer
is 0529-401 731. Voor 410 euro per
week kunt u het chalet in de periode
van 2 april tot 29 oktober 2011
voor maximaal één week huren. Er is
ruimte voor zes personen; huisdieren
zijn niet toegestaan. Het zomerchalet
biedt u naast een sfeervolle houtkachel,
handgemaakte keuken en
stroom via zonnepanelen ook een
prachtig uitzicht over de omgeving.

Foto: Alfons van Stiphout
6
Korte natuur kort nieuws nieuwtjes & recreatie
Infocentra nemen eigen omgeving onder de loep
De vrijwilligers van Natuurinformatiecentra
De Wheem, Koetshuis Hof
Espelo en Molen van Frans hebben
onder deskundige begeleiding hun
eigen omgeving onder de loep
genomen. Tijdens deze sessies keken
zij naar de kernwaarden van respectievelijk
het Reestdal, Hof Espelo en Dal
van de Mosbeek. Met de opgedane
kennis kunnen ze bezoekers van de
natuurinformatiecentra op professionele
wijze informeren over de unieke
ervaring die zij in het desbetreffende
natuurterrein kunnen opdoen.
Tijdens deze sessies vormde ‘interpretatie’
het sleutelwoord. Hoe interpreteert
een bezoeker de omgeving? Wat
ervaart een bezoeker van aankomst
tot en met vertrek? De kernwaarden
van het natuurterreinen bepalen
natuurlijk voor een groot deel de
ervaring. Maar ook persoonlijk contact
en informatievoorziening spelen een
belangrijke rol.
Het interpreteren van de omgeving
bleek een positieve ervaring voor de
vrijwilligers. Dit resulteerde in drie
kernboodschappen voor het Reestdal,
Hof Espelo en Dal van de Mosbeek.
Boodschappen die tot uiting komen in
de informatievoorziening en het
persoonlijk contact. Wilt u weten
welke unieke ervaring deze natuurterreinen
u te bieden hebben? Breng dan
een bezoek aan onze natuurinformatiecentra
of kijk op www.landschapoverijssel.nl
U een kans - Zij een kans
De Nationale Postcode Loterij is de grootste goede doelen loterij van Nederland.
Sinds 1989 schenkt de loterij de helft van de opbrengst aan organisaties die zich
inzetten voor de bescherming van mens en natuur.
Met steun van de Nationale Postcode Loterij zet Landschap Overijssel zich in
voor natuur en landschap in Overijssel. Zo ook tijdens het ‘Kampioenschap
IJsselheggenvlechten’. Met dit unieke evenement hoopt Landschap Overijssel
het oude ambacht van heggenvlechten nieuw leven in te blazen. Zo blijven
karakteristieke landschapselementen als gevlochten heggen ook voor de
toekomst behouden.
Een kans voor natuur en milieu en een kans voor u! Want tegenover uw steun
staan grote prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van 20 miljoen euro en honderdduizenden
andere prijzen.
De Postcode Loterij helpt!
Kraamschudden
op de Lemelerberg
Op zaterdag 5 maart 2011 houdt Landschap
Overijssel weer een lammetjesdag
bij de schaapskooi op de Lemelerberg.
Van 11.00 tot 16.00 uur kunt u de pasgeboren
lammeren komen bewonderen.
Natuurlijk is de schaapherder aanwezig
om u van alles over de kudde te vertellen.
Tevens zijn er rond de schaapskooi leuke
activiteiten voor jong en oud. Vorig jaar
moesten we de lammetjesdag vanwege
de Q-koorts afblazen. Gelukkig kunnen
wij u over een paar maanden weer verwelkomen
bij onze schaapskooi aan de
Dalmsholterweg 3 in Giethmen.
Meedoen is eenvoudig,
bel 0909-0033 (15cpm) of
meld u aan via internet:
www.postcodeloterij.nl
Voor € 10,25 per lot speelt u
al mee. Alvast hartelijk dank
voor uw deelname.
21562_Adv_LandOv.indd 2 01-02-2010 15:52:23

Groene en Blauwe Diensten in Overijssel:
een voorbeeld voor Nederland
Overijssel mag trots zijn op haar Groene
en Blauwe Diensten. Onze provincie
is met dit systeem voor een duurzaam
landschapsbeheer een voorbeeld voor de
rest van Nederland. Wordt er in de rest
van Nederland vooral veel gesproken,
in Overijssel is de daad bij het woord
gevoegd. In bijna de hele provincie zijn
landschapsfondsen opgericht. Deze worden
financieel gevoed door de provincie
Overijssel, gemeenten en sporadisch ook
private partijen, zoals TenneT.
Contracten
Al een aantal jaren werkt Landschap
Overijssel samen met Natuurlijk Platteland
Oost, de koepel van de agrarische
natuurverenigingen in Oost Nederland,
aan deze Groene en Blauwe Diensten. Dit
doen we samen in de Stichting Groene
en Blauwe Diensten Overijssel. Deze
stichting is de spil in de uitvoering.
Momenteel sluiten we in veel gebieden
contracten met grondeigenaren af. Zo
wordt er gewerkt aan het karakteristieke
elzensingellandschap bij Rouveen. Is er
geld voor de eeuwenoude essenstoven in
Steenwijk. En worden de typische houtwallen
van Noordoost Twente nu voor
dertig jaar onderhouden.
Dooradering
Op deze manier werken we aan de, zoals
wij het noemen, robuuste groenblauwe
dooradering in Overijssel. Het netwerk
van landschapselementen, zoals hout-
wallen, kleine bosjes, poelen en sloten,
met daartussen mooie wandelpaden. Het
netwerk dat maakt dat we ons thuisvoelen
in onze omgeving. Een landschap
waar we op zondag graag doorheen
fietsen. Maar het is ook het landschap
dat schuilplekken biedt voor zoogdieren
en broedplaatsen voor vogels.
Grote uitdaging
We zijn dus goed op weg om ons mooie
landschap te behouden. Maar we zijn er
nog niet! In een aantal gebieden zijn nog
steeds geen Groene en Blauwe Diensten
mogelijk en in veel gebieden hebben
we niet genoeg geld om iedereen te
bedienen.
De provincie heeft nog financiële middelen.
Het huidige politieke en financiële
klimaat maakt het voor gemeenten en
bedrijven echter niet gemakkelijk om ook
Gratis nummer Naober voor beschermers
Landschap Overijssel en het plattelandsmagazine
Naober hebben de handen ineen geslagen.
Naober schrijft over heel veel verschillende onderwerpen,
onder andere over natuur en landschap.
De beschermers van Landschap Overijssel
voelen zich vanzelfsprekend betrokken bij
het onderwerp. Over en weer zullen de samenwerkende
partijen beschermers en abonnees
op hun activiteiten attent maken. Zo schreef
forse bedragen voor het landschapsbeheer
vrij te maken, een voorwaarde van
de provincie. Er ligt dus een grote uitdaging
om financiering te blijven vinden.
In 2011 proberen we met de Stichting
Groene en Blauwe Diensten Overijssel
nieuwe en creatieve manieren te
bedenken om financiële middelen vrij
te maken voor het landschap. Dat gaan
we niet alleen doen, maar samen met
gemeenten, bedrijven en maatschappelijke
organisaties. Samen werken we
aan het landschap! Want werken aan het
landschap loont!
Meedoen?
Naober in het herfstnummer een aantrekkelijk
artikel over de Natuurwerkdag. Dat leverde
Landschap Overijssel meteen extra deelnemers
op. Als dank voor hun inzet ontvingen alle
1.100 ‘werkers’ een pakketje met het magazine
‘Natuurlijk Overijssel’ en Naober. Ook benieuwd
naar Naober? En wilt u geheel gratis en zonder
verplichtingen een nummer ontvangen? Vul dan
de kaart in het hart van dit magazine in.
natuur kort & recreatie nieuws 7
Als u een bijdrage wilt leveren of goede
ideeën heeft dan kunt u contact opnemen
met Eibert Jongsma, tel. 0529-408
376, e.jongsma@landschap-ov.nl
Naober
HERFST 2010
Naober, het mooiste van Gelderland en Overijssel
Ummekleen
Bladerpracht
Veluwse veenbessen
4e Jaargang No. 5
HERFST 2010
PRIJS ¤ 4,95
2010195Cover.indd 1 4-10-10 14:35
0 1 0 0 5
8 710966 157077
BP

8 natuur & recreatie
Vanuit de Enschedese wijk Stroinkslanden loop je zo de natuur in. Eerst heb je het Stroinksbos, waar het
wat drukker is. Als je een eindje doorloopt, kom je op Smalenbroek, een landgoed dat je terugbrengt naar
de middeleeuwen. Nog iets verder ligt ’t Spik, een oud cultuurlandschap. Zoveel natuur en geschiedenis
aan de rand van de stad. Wie zou dat niet willen?

Aan de rand van het weiland staat, niet
ver van een houtwal, een groepje reeën.
Van hun ruggen stijgt warme damp
langzaam omhoog. Ze proberen onder
de bomen nog wat voedsel te vinden.
Boven hen kleurt de ondergaande zon
de lucht oranjerood. Niet ver van de
reeën zoekt een buizerd voedsel; de
manier waarop hij in de grond krabt,
doet tocht wel heel erg aan een kip
denken. We blijven even staan om de
intense rust en stilte op ons in te laten
werken.
Het tafereel is een mooie afsluiting van
een wandeling op deze frisse wintermiddag
aan de zuidkant van Enschede.
Landgoed ’t Stroink, in de buurt
gewoon Stroinksbos genoemd, ligt er
door het winterweer sprookjesachtig
bij. Er blijkt opvallend veel hulst voor te
komen. De andere boomsoorten in het
bos - met eik, els, kers en es - zijn minder
goed herkenbaar in dit jaargetijde.
Maar wel is te zien dat her en der oude
t e k s t: f r a n s bo s s c h e r
f o t o ’s: r u u d pl o e g
Natuur en historie
aan de rand
van Enschede
natuur & recreatie
Wie van natuur en geschiedenis houdt, kan zijn hart ophalen aan de zuidkant
van Enschede. In deze tijd van het jaar zijn het Stroinksbos, Smalenbroek en
’t Spik heerlijke decors voor een winterse wandeling. Zeker als met een
sneeuwdek de rust heel voelbaar is.
bomen staan en liggen. In de staande
oude bomen hebben spechten hun
holen uitgehakt. Er zou in één van die
holen zo maar een boommarter kunnen
zitten, maar niemand heeft dit schuwe
beest tot dusverre gezien.
Van het landgoedkarakter van ’t Stroink
is door de stadsuitbreiding weinig
meer over. Ja, boerderij Erve ’t Stroink
uit 1776 staat er nog in volle glorie. En
dan is er nog de afwisseling van bos en
graslanden, die terug te voeren is op
het voormalige landgoed. In één van de
weilanden graast een koppel schapen.
Een border collie houdt de bewegingen
van de schapen geconcentreerd in de
gaten.
Het Stroinksbos is nu vooral een plek
waar de inwoners van de aangrenzende
wijk Stroinkslanden een frisse neus
halen, een potje voetballen, de hond
uitlaten of hardlopen. De paden voeren
langs de Broekheurnerbeek. Daar
waar het nogal nat kan zijn, gaat het
9

10 natuur & recreatie
Naam: Stroinksbos, landgoed
Smalenbroek en ’t Spik.
Ligging: ten zuiden van Enschede.
Parkeren: parkeerplaats
Stroinksweg.
Wandelen: gemarkeerde
wandelroutes van het
Wandelnetwerk Twente van
3,1, 3,2 en 6,8 kilometer;
langeafstandswandelroute 10
(Noaberpad) gaat door het gebied.
Fietsen: Rondje Enschede, een
route rondom de stad van 42
kilometer, gaat door het gebied;
het eerste deel is nu klaar. De
Flamingoroute (48 en 87 kilometer)
gaat langs het gebied.
pad over vlonders. Op diverse plekken
liggen bruggetjes over de beek; vanaf
die bruggetjes kun je dan ineens een
eind het bos inkijken. Om de kinderen
uit de wijk op een spannende en veilige
manier met natuur in contact te laten
komen, komt er een natuurlijke speelplek
(zie kader op pagina 11).
Zo kan de band tussen de bewoners en
het bos alleen maar sterker worden.
Een band die er zeker al is. Regelmatig
gaat er namelijk een ploegje mensen
uit de wijk aan het werk in het Stroinksbos.
Verder verzorgt Landschap Overijssel,
samen met de gemeente Enschede,
buurtexcursies en informatieavonden.
Ongekende schoonheid
Wie nog niet genoeg heeft aan de wandeling
in het Stroinksbos kan zo doorlopen
naar het aangrenzende landgoed
Smalenbroek. En dat is nog altijd op en
top een landgoed. Met een combinatie
van park, bos en landbouwgronden.
Het landschap op Smalenbroek ademt
geschiedenis. Het landgoed wordt al
genoemd in documenten uit de veertiende
eeuw.
De fraaie boerderij op Smalenbroek
dateert uit het begin van de achttiende
eeuw. De villa en het park verschenen
twee eeuwen later. Landschapsarchitect
Wattez maakte het ontwerp voor
het park met een grote vijver, bomen
uit verre streken (zoals mammoetboom,
moerascypres, tulpenboom en
trompetboom) en imposante lanen met
hoogopgaande eiken en beuken.
Op de es verbouwt een boer weer rogge
als in oude dagen. Dus zonder kunstmest
en chemische bestrijdingsmiddelen.
Goed voor het authentieke karakter
van Smalenbroek en goed voor de
natuur: klaproos en korenbloem krijgen
nieuwe kansen.
Zeker met dit heldere, winterse weer is
het landgoed van ongekende schoonheid.
Geen geluid te horen. Ja, af en toe
doorbreekt een roodborstje of een winterkoninkje
het gesuis van de stilte. Het
gros van de dieren is vertrokken om de
winter op een warmere plek te overleven.
Of ze slapen zich door deze koude,
voedselarme maanden heen. Zoals de
vleermuizen. Voor deze diertjes blijkt
het Smalenbroek een eldorado te zijn.
Er leven maar liefst negen verschillende
soorten: ruige dwergvleermuis, gewone
dwergvleermuis, watervleermuis, rosse
vleermuis, Brandts vleermuis, franjestaart,
grootoor, laatvlieger en bosvleermuis.

Verrassende afwisseling
Aan de oostkant van het landgoed ligt
’t Spik. Het is onderdeel van landgoed
Smalenbroek, maar heeft een totaal
ander karakter. Hier wandel je een oud
cultuurlandschap binnen met graslanden,
akkers, houtwallen, oude bomen
en poelen. Je zou het niet zeggen -
want ook hier zijn veel bewoners op
reis of in diepe rust - maar in dit betrekkelijk
klein natuurgebiedje leeft een
indrukwekkende hoeveelheid dieren
en planten. Zo broeden er maar liefst
vijftig soorten vogels, van appelvink en
geelgors tot sperwer en bosuil. In een
graslandje dat was afgegraven om als
waterberging te fungeren, zijn in het
voorjaar gevlekte orchis en meiorchis
te bewonderen.
In een flinke poel hebben tot voor kort
boomkikkers gewoond. Het lijkt erop
dat ze naar Smalenbroek zijn verkast.
Landschap Overijssel heeft de vissen,
die de larven van boomkikkers opvreten,
uit de poel gehaald en de randen
weer kaal gemaakt. De hoop is dat zich
nu nieuwe boomkikkers gaan vestigen
op ’t Spik. Het is elk voorjaar weer een
heel spektakel als deze kleine, felgroene
kikkertjes op vrijerspad gaan.
Het kekkerende geluid dat ze in de
avondschemering maken, is op meer
dan een kilometer te horen.
Zo is er aan de zuidkant van Enschede
voor elk wat wils in de natuur. Van het
wat drukkere Stroinksbos loop je via
het historische landschap van Smalenbroek
zo naar de wildernis van ’t Spik.
En dat is in alle seizoenen bijzonder.
Ook in de winter als de sneeuw veel
geluiden dempt en het landschap in
stilte hult.
Modder aan je broek
Op initiatief van Landschap Overijssel
en de gemeente Enschede komt er in
het Stroinkbos een natuurlijke
speelplek, waar kinderen uit de wijk
Stroinkslanden hun broek weer lekker
vies kunnen maken. Met ‘Modder aan
je broek’, zoals het initiatief heet,
willen Landschap Overijssel en
Enschede kinderen op een makkelijke,
speelse manier in contact brengen met
natuur.
De afgelopen maand hebben kinderen
van de basisscholen ontwerpen
gemaakt om te laten zien hoe hun
ideale speelplek er uit zou moeten
zien. Landschap Overijssel bespreekt
de ontwerpen met de bosgroep, een
aantal wijkbewoners die nauw
betrokken is bij de ontwikkeling van
het Stroinkbos.
natuur & recreatie
illustratie: g e r r i e b e e k h u i s
De wensen van de kinderen en de
bosgroep worden zo goed mogelijk
verwerkt in het definitieve ontwerp, dat
over enkele weken klaar zal zijn. De
speeltoestellen zullen zoveel mogelijk
gemaakt worden van materiaal uit het
bos. Hoe een natuurlijke speelplek
eruit zou kunnen zien, toont de
illu stratie van Gerrie Bekhuis. Landschap
Overijssel is verder van plan om
speelnatuur aan te gaan leggen in een
aantal van haar eigen terreinen, zoals
het Reestdal, de Lemelerberg en Hof
Espelo. De natuurlijke speelplekken in
het Stroinksbos en op Hof Espelo zijn
komend voorjaar klaar. De andere twee
plekken volgen in het najaar.
‘Modder aan je broek’ is een landelijk
project van Landschapsbeheer
Nederland.
11

12 natuur & recreatie
‘Rolstoelpad Lemelerberg
grote aanwinst’ t e k s t e n fo t o : f r a n s bo s s c h e r
Klaas Oldenkamp uit Ommen is een blij
man. Zijn grote wens - een rolstoelpad
op de Lemelerberg - is werkelijkheid
geworden. Het geeft hem en vele
andere mindervaliden de mogelijkheid
om in het natuurgebied te komen. En
daardoor kan Oldenkamp eindelijk weer
genieten van het heidelandschap met
zijn karakteristieke jeneverbessen, een
landschap waar hij zo van houdt. “De
stilte, de kleuren. Ik vind dat geweldig.”
De voorzitter van het Ommer Overlegor-
gaan Gehandicaptenbeleid (OOG) kwam
26 jaar geleden na een auto-ongeluk in
een rolstoel terecht. Tot die tijd kwam hij
vaak op de Lemelerberg. Vorig jaar attendeerde
Oldenkamp Landschap Overijssel
erop dat de Lemelerberg niet toegankelijk
is voor rolstoelers.
Een opmerking die Landschap Overijssel
ter harte heeft genomen. Al snel
ontstond het plan om de aanleg van
het rolstoelpad te combineren met de
restauratie van het monument De Leeuw
in Park 1813. Dankzij financiële bijdragen
van de gemeente Ommen, de provincie
en diverse fondsen, waaronder het Prins
Bernhard Cultuurfonds, heeft Landschap
Overijssel dit plan met een feestelijke
opening op zaterdag 20 november
voltooid. Het rolstoelpad, met de naam
‘Leeuwenpad’, is over een lengte van één
kilometer volledig met klinkers bestraat.
Vanaf de parkeerplaats bij Restaurant
De Lemelerberg voert het pad langs het
prachtige heideveld met jeneverbessen
én De Leeuw. Dit monument is in 1913
opgericht als herinnering aan de onafhankelijkheid
van Nederland honderd
jaar eerder.
Veel mogelijkheden voor rolstoelers
om de natuur in te gaan, zijn er niet in
Overijssel, zo is de ervaring van Olden-
kamp. “En dat is zó jammer. Want ik ben
een echte natuurliefhebber. Maar ik moet
het nu meestal doen met wat ik vanaf het
asfalt zie. En dat is niet wat ik wil zien.
Het pad op de Lemelerberg vind ik dan
ook een heel grote aanwinst.”
In enkele terreinen van Landschap
Overijssel liggen paden die toegankelijk
zijn voor rolstoelgebruikers, bijvoorbeeld
op De Horte (Dalfsen). Op Hof Espelo
(Enschede) ligt een erkend rolstoelpad
met een halfverharde toplaag. “We vinden
het belangrijk dat iedereen, dus ook
rolstoelgebruikers, van de natuur en het
landschap kunnen genieten”, zegt Astrid
Mensink van Landschap Overijssel. “We
staan er dan ook open voor om daar waar
mogelijk meer van dit soort paden aan te
leggen.”

Twentse buitens:
wonen in een sprookje
Dit jaar zetten Landschap Overijssel
en museum TwentseWelle in Enschede
enkele gezamenlijke activiteiten op.
Een logische samenwerking, want beide
organisaties richten zich op de bijzondere
kwaliteiten van ‘Uw achtertuin’.
Zo schenkt TwentseWelle ruim
aandacht aan het (buiten)leven van de
textielfabrikanten. Landschap Overijssel
zorgt er mede voor dat deze buitens er tot
op de dag van vandaag goed bij liggen.
Eind negentiende en begin twintigste
eeuw trokken veel Twentse werkloze
boeren naar de stad. De fabrikanten
daarentegen trokken juist de stad uit, op
zoek naar rust en ruimte. Na de wet op
de markedeling van 1886 kochten ze voor
weinig geld woeste heidegronden. Ze
lieten daarop hun uitgestrekte landgoederen
aanleggen en hun grote landhuizen
bouwen.
Favoriet was het gebied rondom Enschede
en de Oost-Twentse stuwwal.
Omdat daar rondom de landhuizen fraaie
golvende landschapsparken met mooie
vergezichten konden worden aangelegd.
Onder Twentse fabrikanten werd het
mode om je eigen ‘buiten’ te hebben.
Hun voorbeeld was het Engelse country
life, waarmee ze op hun zakenreizen kennis
hadden gemaakt.
Visitekaartje
Bekende tuin- en landschapsarchitecten
kregen rond 1900 veel opdrachten van
Twentse fabrikanten. Zoals L.A. Springer,
die dicht bij het huis meestal een
geometrisch aangelegde tuin ontwierp,
uiteraard met een rozentuin, een status-
symbool in die tijd. Verder weg van het
huis kreeg de tuin een meer landschappelijk
uiterlijk met rondlopende paden
en leuke doorkijkjes, afgeschermd met
bomen voor het verrassingseffect.
De tuinen waren het visitekaartje van
de eigenaar. Door opvallende effecten
moest de tuin indruk maken op de
bezoeker. Met doorzichten en uitzichten
over aangrenzende landbouwgrond en
rondlopende paden werden vaak de
ruimtelijke effecten verhoogd. De bewoners
zelf moesten het idee hebben dat
hun interieur zich buiten voortzette in de
tuin. Met balkons, veranda’s en terrassen.
De fabrikanten gingen dus niet in de
natuur wonen, maar maakten een door
hen gewenste natuur. En daarin gingen
ze dan wonen, om het sprookje compleet
te maken.
Aan deze romantische opvatting over
hoe de ‘natuur’ eruit moest zien, dankt
Twente de aanwezigheid van de vele
landgoederen waarop het nu goed wandelen
is.
De familie Stork
Een voorbeeld: in 1902 kocht Otto Stork
het gebied met de twee zandafgravingen
net tussen Enschede en Hengelo. De
meertjes waren ontstaan na de zandwinning
ten behoeve van het talud van de
spoorlijn Hengelo-Oldenzaal. Stork gaf
architect Karel Muller opdracht tot de
bouw van een groot buitenhuis in Zwitserse
stijl, huize Oosterhof genoemd.
Springer ontwierp de tuin en het park
rondom het huis, waarbij hij dankbaar
gebruik maakte van de al aanwezige
meertjes. Er werden bomen en boom-
steun ons
13
t e k s t: a u k j e krommendijk, c o n s e r v at o r cu lt u u r tw e n t s e w e l l e
groepen geplant die in de herfst mooi
kleurden, zoals de twee beuken voor het
huis.
Nu, honderd jaar later, is het natuurlandschap
‘Het Lonnekermeer’ in beheer bij
Landschap Overijssel. Die zorgt ervoor
dat verdwenen of overwoekerde elementen
in het park weer in de oude staat
teruggebracht worden. Daarbij is vooral
het herstel van de zichtassen belangrijk.
Heel voorzichtig zal de zuidelijke vijver
uitgebaggerd worden; heel voorzichtig
vanwege de grote ecologische waarde ervan.
Door de aanwezigheid van zeldzame
flora en fauna krijgt het Lonnekermeer,
zoals het nu genoemd wordt, de status
van Natura 2000-gebied. Dat wil zeggen
dat het van Europese waarde is.
Over het landgoed loopt een wandelroute
van 3,5 kilometer, waarlangs borden
met gedichten van Willem Wilmink zijn
geplaatst. Het gerestaureerde huis is niet
toegankelijk.
f o t o : r. p l o e g

14 projecten & advies
Helpende hand
voor dieren in nood
Met veel planten en dieren gaat het niet goed. Vaak kunnen we met beperkte
maatregelen op onze erven al veel voor ze doen. Maar wat? Dat is nogal eens
de vraag. Landschap Overijssel kan behulpzaam zijn met een erfadvies binnen
lopende projecten, de kennisbank op de website en het GroenLoket.
Veel planten en dieren kunnen wel
wat hulp gebruiken. Wie graag wil
helpen, maar niet goed weet wat
hij moet doen, kan bij Landschap
Over ijssel terecht. Veldmedewerkers
kijken tijdens een erfbezoek binnen
projecten als Streekeigen huis en
erf en Groene en Blauwe Diensten
of uw erf een prettige leefomgeving
kan bieden aan planten en dieren
die het moeilijk hebben. “Dan moet
je denken aan steenuiltjes, huismussen,
ringmussen, hermelijnen,
salamanders en ringslangen”, aldus
Rob Wegman, één van de veldmedewerkers.
Op basis van het erfbezoek
geven de veldmedewerkers advies
over maatregelen die u kunt nemen.
Ook bekijken ze of die maatregelen
voor subsidiëring in aanmerking
komen. Ook kunt u via de kennisbank
op de website voor verschillende
soorten een wensenlijstje voor hun
woonomgeving vinden. Met aanvullende
vragen kunt u terecht bij het
GroenLoket, telefoon 0900-2021492,
op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur
(€ 0,35 per gesprek).’
Volop beschutting
t e k s t e n fo t o ’s: f r a n s bo s s c h e r
Neem nou de egel. Uit tellingen vorig
jaar, georganiseerd door de Zoogdiervereniging,
bleek dat het aantal egels
f o t o : h. b o u w m e e s t e r

Een steentje bijdragen
Gemeenten en de provincie
Overijssel zijn de grootste
financiers van Streekeigen
Huis en Erf en Groene en
Blauwe Diensten. Verder werkt
de provincie met Landschap
Overijssel aan de website
www.soortenopdekaart.nl.
Hier kunt u zien voor welke
bijzondere soorten u zelf
maatregelen in uw achtertuin
kunt treffen. Zo dragen we allemaal
een steentje bij aan de
bescherming van bijzondere
soorten.
dat in ons land leeft de afgelopen
vijftien jaar is gehalveerd. Werk aan
de winkel dus. Wegman beoordeelde
voor dit magazine het erf van Esther
en John Verlinden in Oud-Avereest.
Zijn conclusie: het erf is heel geschikt
voor egels. “Het erf heeft een dichte
begroeiing - met onder meer buxushagen
- waar egels volop beschutting
vinden. Ook zijn er verschillende rommelige
hoekjes waar ze zich kunnen
terugtrekken. Er zijn bovendien veel
planten, waar insecten op af komen.
Er worden paarden en pony’s gehouden;
de insecten, kevers en regenwormen
die op de mest afkomen zijn
ook goed voor het voedselaanbod.
Achter op het erf is een composthoop,
waarin ze graag zitten. Net als in de
mesthoop, waar het door broei altijd
warm is, ook ’s winters. Dan zijn er
langs het erf ook ruige bermen en
mooie singels, waar egels graag naar
voedsel zoeken of doorheen trekken.
En dit erf sluit mooi aan op het
buitengebied.”
Heel aandoelijk
Wegman ziet eigenlijk maar één punt
waarop nog verbetering mogelijk is.
“Langs de waterplas op het erf staat
gaas dat te fijnmazig is. De egels
kunnen daardoor niet via een flauw
aflopende oever bij het water komen.
Je zou het gaas aan de onderkant wat
kunnen ophogen, zodat egels eronder
door kunnen.”
Esther Verlinden ziet nu al regelmatig
egels over haar erf lopen. “Ik geniet
er elke keer weer van als ik een egel
Wensen van egels
projecten & advies
zie. Die bolletjes zijn toch heel aandoenlijk.
En ze zijn ook heel nuttig,
want ze vreten veel slakken weg uit
de bloemenperken.” Ze wil het advies
van Wegman om wat aan het gaas te
doen ook overnemen. “We moeten
het alleen zo doen dat het veilig blijft
voor de kinderen die hier komen.”
Want in hun boerderij De Eekhorst
aan de rand van het Reestdal runnen
Esther en John Verlinden een bed &
breakfast, speciaal voor gezinnen met
kinderen.
Menu: voornamelijk slakken, regenwormen, mestkevers en rupsen,
soms ook eieren en muizen
Voedselplekken: bloemenperken, gras, singels
Winterslaap: van december tot april in een nest van bladeren en mos
in de grond bij een schutting of muur, in een
composthoop of een mestvaalt
‘Zomerslaap’: op de grond onder dichte begroeiing, tussen boomwortels
of in composthopen
Nestplek: een composthoop
Beschutting: dichte begroeiing, rommelige hoekjes
15

16
vrijwilligers & ondersteuning
‘Nieuw promotieteam heeft z’n waarde al bewezen’
Vrijwilliger Henny Kuiphuis:
het is heerlijk werken
Wat zou Landschap Overijssel moeten
zonder de vele vrijwilligers die in elk
seizoen van het jaar paraat staan bij
de meest uiteenlopende activiteiten:
van boswachters tot vliegende
brigadiers? Het antwoord: weinig.
Sinds kort is er een nieuwe activiteit
aan toegevoegd: het promotieteam.
Hennie Kuiphuis is één van de
enthousiaste leden van het nieuwe
team.
Wat bezielt Henny Kuiphuis (64) om
zich al jaren als vrijwilliger in te zetten
voor Landschap Overijssel en zich
nu ook beschikbaar te stellen voor
de jongste activiteit: het promotie-
team. Wie Kuiphuis bezoekt in zijn
fraaie woning aan het einde van de
Krikkenhaar in Bornerbroek kan het
antwoord wel raden. Kuiphuis woont
middenin de natuur met nagenoeg
in zijn voortuin de Doorbraak, het
natuurontwikkelingsproject tussen de
Loolee en de Regge. Hij is met de natuur
opgegroeid en ermee vergroeid.
Bovendien heeft Kuiphuis z’n hele
werkzame leven voor de klas gestaan,
waardoor kennisoverdracht hem in
het bloed zit.
“Tot mijn 61e heb ik les gegeven aan
een VMBO-school. Ik gaf tekenen
en handvaardigheid, maar ook deze
lessen brachten mij vaak met de leer-
lingen naar buiten. Een aantal jaren
geleden ben ik door Landschap Overijssel
gevraagd mentor te worden.
Dat hield in stagiaires begeleiden en
bijvoorbeeld natuurprojecten doen
met schoolklassen.”
Heel inspirerend
t e k s t: h y l k e v a n de r z e e
f o t o ’s: r u u d pl o e g
Het enthousiasme van Kuiphuis bleef
niet onopgemerkt en daarom is hij gevraagd
ook toe te treden tot het promotieteam.
“Dat betekent dat ik een
kraam beman tijdens een evenement
waar Landschap Overijssel vertegenwoordigd
is. We doen dat met een
wisselend ploegje vrijwilligers. En dat
is heel inspirerend.”

Word ook vrijwilliger bij Landschap Overijssel
Voor Landschap Overijssel is de inzet van vrijwilligers van onschatbare
waarde. Wilt u ook als vrijwilliger aan de slag? Wellicht ziet u hieronder een
vrijwilligersgroep die bij u past. In dat geval nodigen wij u uit contact met
ons op te nemen.
- Informatiecentra: gasten ontvangen, excursies en activiteiten begeleiden
- Promotieteam: voorlichting geven tijdens evenementen
- Mentoren: groepen en maatschappelijke stagiaires in het veld begeleiden
- Boswachters: toezicht in terreinen, voorlichting ter plekke
- Vliegende Brigade: aanleg voorzieningen voor bijzondere soorten
- Monitoring: inventarisatie soorten op afgebakende terreinen
- Peilbuisopnemers: twee keer per maand (grond)waterstanden noteren
- Gereedschapsdepots: onderhoud gereedschap
- Experts: advisering en ondersteuning op specifieke (beleids)vlakken
- Fotoarchief: maken, verzamelen en invoeren van digitale foto’s
Ook ondersteunen wij vrijwilligersgroepen landschapsbeheer, weidevogelbescherming
en steenuilenbescherming.
In een kraam van Landschap Overijssel
sta je niet alleen om mensen te
enthousiasmeren om beschermer te
worden, maar ook om uiteenlopende
vragen te beantwoorden. Dus moet je
wel wat ‘in huis’ hebben. “Och”, zegt
Kuiphuis relativerend, “dat valt wel
mee. Ik heb echt niet overal verstand
van, maar binnen onze ploeg is veel
kennis paraat en natuurlijk zijn er medewerkers
van Landschap Overijssel in
de buurt die kunnen bijspringen.”
Geen druk
“Wat ik zo fijn vind aan dit werk, is
de flexibiliteit”, zegt Kuiphuis. “Mijn
vrouw en ik houden ontzettend van reizen.
Dus we zijn nog wel eens op pad.
Geen probleem. Ik krijg van de organisatie
regelmatig overzichten van activiteiten
en daar kan ik op intekenen. Ik
kan mijn eigen activiteiten plannen.
Geen druk, geen verplichtingen.”
Ook heel tevreden is Kuiphuis over de
professionaliteit van de organisatie.
“Ik zorg dat ik op tijd op de aangegeven
plek ben en dan staat er een kar
met alle materiaal klaar. We hoeven
daar nooit achteraan. Ik doe dit werk
met heel veel plezier. Het is geweldig
om mensen enthousiast te krijgen en
het is heerlijk werken voor Landschap
Overijssel.”
Welke vragen krijgt Kuiphuis zoal?
“Over van alles en nog wat. Over flora
en fauna, over het waarom van natuurbescherming,
maar ook specifieke
vragen over bijvoorbeeld subsidiemogelijkheden
van de zogenoemde
Groene en Blauwe Diensten. Nu weet
ik van die dingen gelukkig wel wat af,
want ik ben ook nog voorzitter van de
stichting Dorpsbelangen in Bornerbroek
en betrokken bij de inrichting
van het buitengebied.”
Coördinatie
Bij Landschap Overijssel stuurt Olga
de Lange het promotieteam aan. Het
promotieteam telt op dit moment 22
vrijwilligers en ze is daar uitermate
blij mee. “Natuurlijk mogen het er nog
wel meer worden, maar met dit aantal
is al goed te werken. Ook de verdeling
is prima, zowel ouderen als jongeren
maken deel uit van het team. Mensen
met veel en mensen met nog weinig
ervaring. Er hebben zich zelfs vrijwil-
vrijwilligers & ondersteuning
ligers gemeld die tot dat moment nog
niet eens beschermer waren.” Al deze
vrijwilligers hebben gereageerd op
oproepen op de website van Landschap
Overijssel en in het vorige nummer van
Natuurlijk Overijssel.
De Lange stelde een naslagwerk samen
met voorlichtingsmateriaal en organiseerde
begin juni een cursusdag.
Daarmee zijn de teamleden voldoende
toegerust voor hun taak. Maar een
vervolgcursus staat op stapel. “Niet alle
teamleden zijn helemaal nieuw. Er zijn
er die ook deel uitmaken van andere
vrijwilligersteams. Die mensen brengen
veel kennis mee en delen die met de
nieuwkomers. Zo stimuleren ze elkaar.”
Voor het promotieteam zijn het vooren
najaar de drukste tijden, omdat
dan de meeste evenementen worden
georganiseerd. “Het gaat er om”, zegt
De Lange, “dat we de bezoekers laten
zien dat we er zijn, wie we zijn en wat
we voor mensen kunnen betekenen. Het
promotieteam heeft nu al zijn waarde
bewezen.”
Ook meedoen?
Lijkt het u leuk om, net als
Hennie Kuiphuis, het publiek informatie
te geven over het werk
van Landschap Overijssel? Of
organiseert u een markt, beurs
of ander evenement waar u ons
promotieteam voor wilt uitnodigen?
Neem dan contact op met
Olga de Lange, tel. 0529-408
412, e-mail:
o.delange@landschap-ov.nl
17

18 flora & fauna
Een gewoon seizoen met bijzondere paddenstoelen
Als je de kranten en de tv moest geloven,
hadden we te maken met een rijk paddenstoelenseizoen.
Het is wonderlijk
hoe dat werkt. Want met de afgelopen
herfst was niks bijzonders aan de hand.
Nee, met de najaarsseizoenen van de
jaren ervoor was wat aan de hand. Die
waren namelijk veel te droog. Dit jaar
was in feite een heel gewoon paddenstoelenjaar.
Neemt niet weg, dat we weer wat meer
paddenstoelen konden zien. En omdat
paddenstoelen sporenplanten zijn,
verspreiden ze zich heel gemakkelijk.
Ze kunnen dan ook op allerlei nieuwe
plekken opduiken. Zo is bijvoorbeeld
het gewoon varkensoor op veel plaatsen
in Overijssel gezien, onder meer
op landgoed De Horte (bij Dalfsen), in
Reutem (Noordoost-Twente) en in Collendoorn
(bij Hardenberg). Ook de kleine
stinkzwam is veel gezien, omdat het nu
minder droog was dan voorgaande jaren.
Bijzondere gallen
Prachtmycena
Heel bijzondere soorten zijn er ook
gevonden. Melchior van Tweel vond
op Landgoed Windesheim (ten zuiden
van Zwolle) de prachtmycena. Terwijl
de meeste mycena’s een bleke of witte
kleur, lange steel en klokvormig hoedje
hebben, is de prachtmycena kleurig met
rood, geel en oranje.
De prachtmycena groeit in beukenbossen
op een rijkere bodem en was in
Noord- en Oost-Nederland niet eerder
gevonden.
Het beukenbos in
Windesheim is echter
aangeplant op klei,
waardoor het een veel
rijker bos is dan de
meeste andere bossen
in dit deel van het land.
Pronksteelboleet
Ook het bos van de
Lonnekerberg is op de
De galappels op een eikenblad die veroorzaakt worden door een galwespje
hebben we allemaal wel eens gezien. Veel minder bekend is dat
ook galmuggen en galmijten vergroeiingen op het blad of in de knop van
planten en bomen veroorzaken. Roelof Jan Koops ontdekte dit najaar twee
bijzondere gallen. In het Rechterense Veld bij Dalfsen vond hij de stompe
schorsknopgalwesp als najaarsgeneratie op zomereik. Deze gal was voor
het eerst in 2008 waargenomen in Westerschouwen (Zeeland). Inmiddels
is de gal ook gevonden in de Hortus in Haren. Daarnaast vond Koops de
ongesteelde knopgalwesp, eveneens op de zomereik. Dit is ook een knopgal
die maar weinig wordt waargenomen.
Stompe Ongesteelde
schorsknopgalwesp knopgalwesp f o t o : r. j. k o o p s
Boomkikkers op bezoek
De familie Varvik uit Twente kreeg onlangs bezoek van
een tweetal boomkikkers. Ze zaten tussen aardbeiplanten.
Op zich is dit niet heel opmerkelijk, want in
het nabijgelegen Aamsveen is een populatie boomkikkers
aanwezig. Wel opmerkelijk is dat deze planten
in een hanging basket op aanzienlijke hoogte zaten.
Flink staaltje klauterwerk van de kikkers. Van boomkikkers
is bekend dat ze buiten de voortplantingstijd
aanzienlijke afstanden kunnen afleggen en op erven
of in tuinen opduiken.
Kijk voor het laatste nieuws van Landschap Overijssel op onze website: www.landschapoverijssel.nl
stuwwal met alle leem en klei en keileem
een rijk bos. Marian Jagers vond hier een
bijzondere boleet tussen de sparren: de
pronksteelboleet. Sparren, dennen en
lariksen zijn belangrijke boomsoorten
voor paddenstoelen. Omvorming naar
inheems loofbos moet dan ook met de
nodige voorzichtigheid gebeuren. Een
goede inventarisatie van paddenstoelen
is voor het maken van keuzes waar
wel en niet wordt omgevormd dan zeer
belangrijk.
Prachtmycena
f o t o : m. v a n tw e e l
f o t o : fa m. v a r v i k

Nieuwe vindplaatsen bosvleermuis en
Brandts vleermuis
Afgelopen zomer is op landgoed Weldam
(bij Goor) een bosvleermuis gevangen.
Deze soort is vorig jaar ook gevangen op
een landgoed bij Enschede. Weldam is de
tweede plek in Overijssel waarvan het nu
zeker is dat de bosvleermuis voorkomt.
In oktober is een Brandts vleermuis
gevangen in de omgeving van Eibergen
(Gelderland). Deze gevangen vleermuis
is vervolgens gezenderd. Dat maakte
duidelijk dat de vleermuis, en enkele
soortgenoten, zijn verblijfplaats had in
een huis bij Haaksbergen. Niet eerder
was er een kolonie van deze soort in
De Bergvennen (Noordoost-Twente) heeft
veruit de grootste aantallen waterlobelia’s
in ons land. Het heeft bovendien
de mooist ontwikkelde waterlobeliavegetaties.
Dat is mede te danken aan de
grondwaterpomp die in 1994 is geïnstalleerd
bij het Rietven.
De pomp brengt in de winter kalkrijk
grondwater naar boven, dat via een doorstroomsysteem
ook in de andere vennen
komt. Het kalkrijke diepe grondwater
mengt zich met het zure regenwater
Overijssel aangetroffen. Tot dusver
werden enkele exemplaren gevonden in
winterverblijven. Dat gebeurde vorige
winter bijvoorbeeld nog in een ijskelder
in de omgeving van Dalfsen.
Zoogdieratlas
Heeft u ook vleermuizen rondom uw
huis gezien? Of konijnen, hazen, egels,
muizen of mollen? Geef het dan door op
www.zoogdieratlas.nl. Met uw waarnemingen
voor de digitale zoogdieratlas
komt er steeds meer kennis over de verspreiding
van zoogdieren in de provincie.
Brandts vleermuis f o t o : m. z e k h u i s
Ontwikkelingen in de Bergvennen
Moerashertshooi f o t o : l. v a n tw e e l
en het wat minder kalkrijke ondiepe
grondwater wat al in de vennen aanwezig
is. Hierdoor kan verzuring niet toeslaan.
Daar waar de situatie het meest optimaal
is, zijn de waterlobelia’s het meest te
vinden.
Omdat het zo’n belangrijke soort is
worden de lobelia’s regelmatig geteld en
langzamerhand zijn er allerlei verschuivingen
zichtbaar. Zo nemen de aantallen
waterlobelia’s in het Rietven, waar de
grondwaterpomp in uitkomt, flink af.
Andere planten, zoals riet, nemen deze
plek in. Afgelopen zomer is er zelfs voor
het eerst moerashertshooi gevonden.
Moerashertshooi kwam tot nu toe alleen
voor in het Breklenkampsche Veld - net
ten noorden van de Bergvennen, waar
de bodem lemiger en rijker is en daardoor
minder kwetsbaar voor verzuring.
Maar nu dus ook in het Rietven. Andere
flora & fauna
19
Bijeneters f o t o : m. b u n s k o e k
Zuidelijke soorten in
Overijssel
Dit jaar is een behoorlijk aantal zuidelijke
diersoorten in Overijssel waargenomen.
Met name mobiele soorten als libellen en
vogels. Vooral een grote groep bijeneters
in augustus in de omgeving van Staphorst
was opmerkelijk. Deze kleurrijke
vogel is een zeldzame broedvogel in
Nederland. Nu hebben er twee paar gebroed
in de provincie. De aanwezigheid
van jongen eind augustus is een sterke
aanwijzing dat de broedgevallen succesvol
zijn verlopen. Andere zuidelijke
soorten die zijn gezien, zijn de zuidelijke
glazenmaker, de zuidelijke keizerlibel
en de graszanger, een kleine vogel van
rietvegetaties uit Zuid-Europa.
Waterlobelia f o t o : l. v a n tw e e l
soorten die hier vooruit gaan zijn de
veelstengelige waterbies en bijvoorbeeld
pilvaren.
Terwijl in het Rietven de waterlobelia in
aantal afneemt, neemt de plant in het
Ronde Ven, het Pluzenven en vooral het
Eilandven toe. Wel is de zone met waterlobelia
in deze vennen met een meter of
twintig opgeschoven door de droogte in
de afgelopen jaren. Bruine snavelbies,
kleine zonnedauw, moeraswolfsklauw en
klokjesgentiaan profiteerden hiervan.

20 projecten & advies
Guus Schutte en Maud de Vries bij de poel in hun paardenweiland.
Landschap Overijssel inspireert tot natuurlijk paardenerf
t e k s t e n fo t o ’s: d a n i ë l m u l d e r
‘We maken ons erf steeds iets
mooier voor paard en natuur’
In het weiland heeft het paard de
plek van de koe ingenomen. Alleen al
in Overijssel zijn circa zevenduizend
paardenerven, die het landschap
aanzienlijk hebben veranderd. Guus
Schutte en Maud de Vries uit Wijhe
richten hun erf zo in dat paard en
natuur&landschap er beter van worden.
Dankzij de bomen en de heggen valt het
vanaf de weg nauwelijks op, maar achter
het huis van Guus Schutte en Maud de
Vries ligt een imposant weiland waar hun
paarden af en toe flink in galop kunnen.
Onder een muisgrijze hemel maakt één
van de paarden even dankbaar gebruik
van het weiland van twee hectare. Terwijl
we het grasland doorkruisen, trekt het
dier een wijde bocht om ons heen en
stuift dan met imponerende snelheid
recht op ons af. Een armgebaar van de
eigenares is echter voldoende om het
paard van koers te laten veranderen.
De Vries stoïcijns: “Wat was ik aan het
vertellen?”

Schutte en De Vries wonen samen in
een boerderijwoning in het buitengebied
van Wijhe. Vijf paarden hebben
ze: twee rijpaarden en drie jaarlingen.
Schutte, in het dagelijks leven hovenier,
vindt paarden fantastische dieren, maar
“ik hoef er niet zo nodig op te rijden”.
Zijn vriendin wel. Voor de operatieassistent
is het een serieuze hobby:
ze rijdt dressuur op hoog regionaal
niveau.
Paarden hebben altijd een rol gespeeld
in hun leven. Schutte: “Mijn vader was
boer, ik ben op dit erf opgegroeid met
koeien en andere beesten. Mijn eerste
paard kocht ik, omdat ik op vakantie
wilde met een huifkar. En toen Maud bij
me kwam wonen, wilde ze haar paard
meenemen, dus moest er een stal
komen. En zo werd onze paardenhobby
steeds iets groter.”
Nieuwe koeien
Het Nederlandse landschap is ‘verpaard’.
Sinds 1985 is het aantal paarden
in Nederland vertienvoudigd tot
circa vierhonderdduizend. Daarmee is
het paard de nieuwe koe van het Nederlandse
landschap geworden.
“De opmars van het paard heeft verschillende
oorzaken”, zegt Kristianne
van der Put, medewerker landelijk gebied
bij Landschap Overijssel. “Mensen
uit de grote stad verhuizen naar het
platteland. Daar kunnen ze hun langgekoesterde
droom realiseren: een eigen
paard aan huis.” Een andere oorzaak is
dat veel boeren stoppen en hun bedrijf
verkopen of een paar pensionpaarden
gaan houden.
“Landelijk is ongeveer negen procent
van het buitengebied - dat is drie mil-
joen hectare - in beheer van particulieren
die economisch niet afhankelijk
zijn van hun grond”, zegt Van der Put,
die in 2006 haar afstudeeronderzoek
‘(P)aardig Landschap’ deed bij Landschapsbeheer
Nederland. “Ik schat dat
dertig tot veertig procent van deze buitenlui
paarden aan huis heeft. Als je dat
omrekent, zijn er in Overijssel ongeveer
zevenduizend paardenerven die samen
circa tienduizend hectare beslaan. Dat
is best veel.”
Witte hekken
Al die paardenerven hebben een behoorlijke
impact op het landschap. Van
der Put: “Wat je merkt is dat buitenlui
bij de erfinrichting vaak geen oog hebben
voor het oude cultuurlandschap
waarin ze zijn gaan wonen. En dat
terwijl er zoveel kansen liggen om met
beplanting, goede rasterkeuze en passende
bebouwing een veilig en fijn erf
te creëren, dat ook nog waarde heeft
voor natuur en landschap.”
Berucht bij landschapsliefhebbers zijn
de spierwitte hekken rondom paardenweiden.
Volgens Van der Put kan
dat best anders, want weilanden met
witte hekken zijn niet de enige veilige
weilanden voor paarden. “Ik noem het
altijd Dallas-hekken”, zegt Schutte
lachend. “Witte hekken, paaltjes en linten.
Dat was tot voor kort de standaard
in paardenland”, vult zijn vriendin aan.
Landschap Overijssel wil paardenhouders
graag informeren én inspireren
bij het natuurlijker maken van hun erf.
Van der Put: “In 2009 zijn we daarom
begonnen met het project ‘(P)aardige
erven’, dat een onderdeel is van het
projecten & advies
Streekeigen Huis en Erf-project. Samen
met de eigenaar kijken we hoe het erf
zo paard- en natuurvriendelijk mogelijk
kan worden ingericht. En het leuke
is, soms kun je er zelfs subsidie voor
krijgen.”
Wilgen en walnoten
Het erf van de twee paardenliefhebbers
uit Wijhe, die het overigens zonder
hulp en subsidie hebben aangelegd, is
volgens Landschap Overijssel een mooi
voorbeeld van een (p)aardig erf: nergens
witte hekken, nergens lichtmasten,
geen opvallende stal, veel groen
en respect voor het open karakter van
het gebied. “Ons erf is geleidelijk aan
zo gegroeid, en we maken het steeds
iets mooier voor paard en natuur”,
vertelt Schutte enthousiast, terwijl hij
Samenwerking met
Military Boekelo
Enschede
21
Military Boekelo Enschede en
Landschap Overijssel slaan
de handen ineen. Zo ging ook
afge lopen oktober het parcours
van de military weer door het
Teesinkbos, een natuurterrein
van Landschap Overijssel. Verder
geeft de organisatie adviezen aan
Military Boekelo Enschede gericht
op behoud en ontwikkeling van
natuur. Als tegenprestatie biedt
Military Boekelo Enschede Landschap
Overijssel een platform om
sponsors en donateurs te werven.
Voor steun aan de bescherming
van ruim vijfduizend hectare
natuurterreinen, en voor het
stimuleren van bijzondere projecten
in het landelijk gebied, zoals
(P)aardige erven.
De paarden eten af en toe van de wilgen die
Guus Schutte heeft geplant.

22 projecten & advies
een rondleiding geeft. “Het werkt
blijkbaar, want we hebben hier zelfs
broedende steenuilen.”
Even later wijst hij naar een rij wilgen:
“Een tijdje terug hebben wij langs het
weiland een aantal wilgen geplant,
een beetje willekeurig zodat het er
natuurlijk uitziet. De wilgen geven
luwte voor de paarden en af en toe
eten ze er ook van.”
Het stel houdt bij de inrichting van
hun erf een aantal eisen in het vizier:
Zelf aan de slag met
een (p)aardig erf?
Advies op maat
Nieuwsgierig geworden
hoe u uw eigen erf zo kunt
inrichten dat paard en
natuur&landschap ervan profiteren?
Neem dan contact
op met Landschap Overijssel
voor advies op maat.
In sommige gemeenten is
zo’n advies gesubsidieerd,
evenals het plantgoed. Het
project (P)aardige erven
wordt gefinancierd door
de provincie Overijssel. Op
www.landschapoverijssel.nl
is de folder ‘Inspiratie voor
(P)aardige erven’ te downloaden.
Stoomcursus paard & erf
Exclusief voor beschermers
houdt Landschap Overijssel
een korte cursus van één
ochtend over het inrichten
van paardenerven. De cursus,
die op 23 januari 2011
wordt gehouden, bestaat uit
theorie én een rondleiding
op het erf van Guus Schutte
en Maud de Vries, die in dit
artikel aan het woord komen.
Voor aanmelding en meer
informatie:
www.landschapoverijssel.nl
het moet praktisch, maar ook rustig
en mooi zijn. De Vries: “Langs de
rijbak hebben we geen lichtpalen
geplaatst, simpelweg omdat ik dat
lelijk vindt. Nu hebben we verlichting
op 1,50 meter hoogte aangebracht.
Zo kan ik in de winter ’s avonds toch
rijden en de lichtvervuiling is een
stuk minder.” Ook hebben ze in het
weiland een walnotenboom geplant,
zodat de paarden in de zomer in de
schaduw kunnen staan. Schutte:
“Behalve schaduw biedt de boom nog
een voordeel voor de paarden: er zitten
veel minder muggen onder. En wij
hebben natuurlijk lekkere walnoten.”
Paardverantwoord
“Landschappelijke schoonheid speelt
bij het project (p)aardige erven een
grote rol, maar minstens zo belangrijk
is de veiligheid en de gezondheid van
het paard”, benadrukt Van der Put.
“Paardenlui beschouwen de paarden
als hun kinderen, hun welzijn
is heel belangrijk. Dat begrijp ik als
paardenliefhebber prima, maar je
kunt eenvoudig een veilig paardenerf
creëren dat goed is voor de natuur en
wat landschappelijk fraai oogt.”
Een hek als afrastering hoeft bijvoorbeeld
geen punt te zijn, maar een hek
in een verder leeg landschap is wel
lelijk. Door simpelweg een houtwal
of haag langs een hek te plaatsen
valt het al veel minder op. En van een
houtwal profiteren weer dieren als
egels en vleermuizen.” Overigens is
in veel gevallen een hek helemaal niet
nodig en volstaat schrikdraad. “Dat
zie je nauwelijks en lost als het ware
op in het landschap”, zegt Schutte.
Terwijl de paarden nieuwsgierig om
ons heen cirkelen, laat Schutte de
poel zien die hij heeft laten graven.
“De paarden drinken er, maar er zijn
meer dieren die ervan profiteren. In
de zomer is het er een drukte van
belang met wilde eenden, kikkers en
libellen. Toen het afgelopen zomer
heel warm was heb ik er eens met
mijn luchtbed op gedobberd. Op een
gegeven moment vlogen de boerenzwaluwen,
die in onze stal hun nesten
hebben, mij om de oren. Een fantastische
ervaring.”
Vaak is een hek niet nodig en volstaat
schrikdraad. Steenuil f o t o : h. b o u w m e e s t e r

Het buitengebied van Overijssel is onze
gezamenlijke achtertuin. Wanneer we
maar kunnen genieten we er van de
planten en dieren, van de geschiedenis,
van de groene omgeving of simpelweg
van de buitenlucht. Iedereen heeft zo
z’n eigen achtertuingevoel. Voor Eef
Roelofs uit Dalfsen staat daarin de
rijkdom aan leven op zijn erf centraal.
Hij heeft de historische hoeve en het
fraaie erf letterlijk van de ondergang
gered. Toen Eef Roelofs en zijn vrouw
de boerderij ruim veertig jaar geleden
van de gemeente kochten, was het een
bouwval. Nu staat ‘t Mullers, zoals Roelofs
de hoeve heeft genoemd, al weer
jarenlang te pronken aan de oostkant
Heeft u net als Eef Roelofs
een speciale band met uw
achtertuin in Overijssel?
Laat het weten aan Astrid
Mensink; e-mail: a.mensink@
landschap-ov.nl.
van Dalfsen. Hoeve en erf zijn weer
in originele staat gebracht. Vol trots
leidt de 80-jarige eigenaar zijn bezoek
rond. “Dit is geen achtertuin, maar een
voortuin!”
De boerderij ligt op de laatste rivierduin
voor Zwolle, pal aan de Vecht,
totdat de rivier hier werd rechtgetrokken.
Al in de veertiende eeuw stond er
een watermolen. Later moet er ook een
aanlegplaats zijn geweest. De ligging
van de hoeve, met de voorzijde naar de
Vecht, duidt erop dat de boerderij een
functie had in het handelsverkeer dat
over de rivier ging.
Al even bijzonder is het erf, ook al is de
inrichting van recentere datum. Voor
het voorhuis staan linden, die minstens
honderd jaar oud zijn. In de siertuin
met perken van buxushagen - “ik heb
ze altijd met de hand geknipt” - staan
rozen en dahlia’s. Heel veel dahlia’s.
Het moeten er zo’n veertig soorten
zijn, aldus Roelofs. In de bongerd en
rondom de boerderij staan zo’n vijftig
fruitbomen. Er zijn kersen-, walnoten
natuur & recreatie
Het achtertuingevoel van Eef Roelofs uit Dalfsen
‘Door al dat leven genieten we volop’
23
t e k s t e n fo t o : f r a n s bo s s c h e r
en hazelnotenbomen, maar de appelen
perenbomen zijn in de meerderheid.
Met oude rassen als Notarisappel,
Sterappel, Glorie van Holland, Groninger
Kroon, Princesse Noble, Noord-
Hollandse Suikerpeer, Clapp’s Favourit
en Conference.
Aan de ene kant de afgedamde arm
van de Vecht, aan de andere kant wat
stukjes bos. “Het zorgt ervoor”, zegt
Roelofs, “dat hier heel veel leven is.
De eekhoorns zijn in het najaar zo druk
om noten te verzamelen. Hazen lopen
rondom het huis. Reeën komen soms
dichtbij. Op het erf barst het van de
vogels: mezen, roodborst, koekoek,
bonte specht, buizerd, valk. We hebben
jarenlang een kerkuil gehad. En in de
paardenstal zaten wel dertig tot veertig
nesten van boerenzwaluwen; nu de
paarden weg zijn, komen de zwaluwen
ook niet meer. En dan zitten er in de
Vecht nog allerlei vogels: zwanen, eenden,
ganzen, aalscholvers. Door al dat
leven genieten we nog volop. Het is hier
gewoon prachtig mooi.”

24 natuur agenda&
recreatie
Cursus
heggenvlechten
Kent u ze nog? De gevlochten meidoornhagen.
Karakteristieke landschapselementen met
cultuurhistorische en landschappelijke waarde.
Met de komst van het prikkeldraad zijn ze
grotendeels uit ons landschap verdwenen. Om
het oude ambacht van heggenvlechten nieuw
leven in te blazen, verzorgt Landschap Overijssel
een cursus heggenvlechten in januari en
februari. Houd voor de data, kosten en locatie
onze website in de gaten of neem tijdens
werkdagen (behalve dinsdag) contact op met
Carin de Cloe, tel. 06-43 81 48 94 of e-mail
c.decloe@landschap-ov.nl.
Kerstwandeling op Landgoed De Horte
Een overzicht van onze activiteiten:
Landschap Overijssel verzorgt op Tweede Kerstdag de traditionele
kerstwandeling op Landgoed De Horte. Naast een korte route van een
kleine zes kilometer is er voor de stevige wandelaar ook een lange
route van ruim elf kilometer uitgezet. Tijdens de wandeling maakt u
kennis met de unieke natuur en het afwisselende landschap op en
rond het karakteristieke landgoed. Laat u onderweg verrassen door
de prachtige gedichten van Koos Geerds, Dichter bij Overijssel 2009-
2010. En terwijl u geniet van een
beker warme chocolademelk met
een plak krentenwegge, klinken
in de verte de mysterieuze tonen
van de midwinterhoorns. U kunt
de kerstwandeling tussen 10.30
en 15.00 uur starten vanaf de
parkeerplaats van Landgoed De
Horte, Poppenallee 39 in Dalfsen.
De kosten bedragen 3 euro per
persoon. Beschermers van Landschap
Overijssel kunnen met de
wandelroute uit het hart van dit
magazine gratis deelnemen.
26 dec. Kerstwandeling - Landgoed De Horte - 10.30 tot 15.00 uur
08 jan. Midwinterwandeling - Molen van Frans - 14.00 uur
16 jan. Winterwandeling - De Wheem - 13.30 uur
23 jan. Activiteitenmiddag en excursie ‘Speuren naar sporen’ - Koetshuis Hof Espelo - 12.00 tot 17.00 uur
05 feb. Wandeling ‘Cultuurhistorie’ - Molen van Frans - 14.00 uur
06 feb. Demonstratie malen - Molen van Frans - 11.00 tot 16.00 uur (iedere eerste zondag van de maand)
09 feb. Kindermiddag ‘Knoppen of sporen’ - De Wheem - 14.00 tot 16.00 uur (aanmelden via 0523-656 395)
20 feb. Excursie ‘Knoppen’ - De Wheem - 13.30 uur
20 feb. Demonstratie malen - Molen van Bels - 11.00 tot 16.00 uur (iedere derde zondag van de maand)
24 feb. Activiteitenmiddag ‘Roofvogels en uilen’ - Molen van Frans - 14.00 tot 16.00 uur
27 feb. Activiteitenmiddag en excursie ‘Knoppen’ - Koetshuis Hof Espelo - 12.00 tot 17.00 uur
05 mrt. Lammetjesdag - Schaapskooi De Lemelerberg - 11.00 tot 16.00 uur
05 mrt. Wandeling ‘Prehistorie’ i.s.m. archeologische vereniging - Molen van Frans - 14.00 uur
18 mrt. Excursie ‘Uilen’ - Koetshuis Hof Espelo - 20.00 uur
20 mrt. Activiteitenmiddag ‘Holenbroeders’ - Koetshuis Hof Espelo - 12.00 tot 17.00 uur
20 mrt. Excursie ‘Lentekriebels’ - De Wheem - 13.30 uur
27 mrt. Ontwerpmiddag ‘Koekje van eigen deeg’ - Molen van Frans - 14.00 tot 16.00 uur
Meer informatie over onze activiteiten, cursussen, natuurinformatie centra
en overige werkzaamheden vindt u op www.landschapoverijssel.nl