DE LITURGIE VAN DE GETIJDEN: Het ... - Heilige Lebuinus
DE LITURGIE VAN DE GETIJDEN: Het ... - Heilige Lebuinus
DE LITURGIE VAN DE GETIJDEN: Het ... - Heilige Lebuinus
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>DE</strong> <strong>LITURGIE</strong> <strong>VAN</strong> <strong>DE</strong> GETIJ<strong>DE</strong>N:<br />
<strong>Het</strong> parochieel-lokale Getijdengebed<br />
(door p.W.Boerkamp O.Carm. van het Parochieverband Zuid-West-Salland.)<br />
1.Voorwoord en inleiding<br />
Bidden hoeft niet. <strong>Het</strong> moet zeker niet zoals heel vroeger vaak het geval was, maar het<br />
mag. <strong>Het</strong> komt voort uit een verlangen. Enerzijds voel je je immers bemind door iets of<br />
iemand die ons te boven gaat en die groter is dan ons hart en die wij allen God noemen.<br />
Anderzijds is er tegelijkertijd ook een verlangen in ons naar dat Geheim en mysterie dat<br />
God is. Daarom is ons bidden ook altijd een antwoord op God, die ons het eerst heeft<br />
liefgehad.<br />
Zien bidden, doet bidden, zo zien wij ook als Jezus bidt in het bijzijn van zijn leerlingen.<br />
En samen bidden inspireert en is voor velen gemakkelijker dan in je eentje. Bovendien<br />
voel je je dan meer verbonden met het gebed van de kerk der eeuwen en van over de<br />
hele wereld.<br />
2. De liturgie van de getijden<br />
Deze worden ook gekenmerkt door die dubbele beweging.<br />
Enerzijds is daar de tijd en de ruimte die ons doet bidden.Anderzijds heiligt de liturgie<br />
van de getijden ook de tijd en de ruimte waarin wij leven en ons zelf.<br />
Met andere woorden: het uur van de dag (bij voorbeeld de morgen, middag en avond)<br />
inspireert ons God te prijzen, bepaald door de tijd van het jaar.Tegelijk cultiveert mijn<br />
bidden de relatie tot God, de andere mensen en alles wat mij omgeeft.<br />
Nog anders gezegd: het bidden plaatst mij zelf binnen een groter geheel en heiligt mij<br />
zelf en tegelijk bepaal ik mij zelf in het midden van de tijd en van de ruimte.<br />
3. Wij weten uit ons zelf niet eens wat en hoe wij moeten bidden.<br />
<strong>Het</strong> is de H.Geest die ons daarbij inspireert.De bijbel en de gebedspraktijk van de kerk der<br />
eeuwen, waarin ook die H.Geest werkzaam was en is, kan ons daarbij concreet helpen.<br />
Met name de Psalmen, het Onze Vader en de Liturgie van de getijden staan voor ons model<br />
als wij willen bidden. Ook de Orde van dienst van het getijdengebed reikt ons een model<br />
aan van hoe wij kunnen bidden.Daardoor kunnen wij ons dagelijks laten omvormen.<br />
De orde van dienst van het missaal, dat bron, brandpunt en hoogtepunt is van alle<br />
kerkelijk handelen, waaronder ook het getijdengebed valt, is en blijft echter het hoogste
gebed in de kerk, dat gezamenlijk wordt gebeden in de openbare eredienst op<br />
zondagmorgen met name.<br />
4. Inleiding op de inhoud van het Getijdengebed<br />
Vanouds bestaat er in de kerk het zo genaamde Getijdengebed. <strong>Het</strong> bidden van de<br />
getijden heeft zowel een Joodse- als een Christelijke oorsprong.De Joden kwamen in de<br />
morgen en in de avond samen in de synagoge (=kerk van de Joden) om te bidden en op<br />
Sabbath (=zondag van de Joden) en op bijzondere feestdagen ook in de middag. Ook thuis<br />
kende men drie gebedstijden en men bad in de eenzaamheid van de nacht.<br />
Ook Jezus leerde zijn leerlingen te bidden door het zelf voor te doen en Hij vermaande<br />
hen altijd te bidden – dag en nacht in gebeden wakend- oftewel biddend dicht bij het<br />
leven te staan. De eerste christenen weten zich de Heer in-hun-midden als ze bidden,<br />
zowel thuis als in de synagoge. Jezus heeft hun immers beloofd: “Waar er twee of drie in<br />
mijn naam bijeen zijn, daar ben ik in hun midden”.<br />
5. <strong>Het</strong> zo genaamde Gebed van de “Getijden”’ in de kerk krijgt vorm.<br />
Vanaf de eerste eeuwen ontstaat er zodoende in de kerk het zo genaamde Getijdengebed.<br />
Dat groeit later uit tot vijf gebedstijden per dag. In de ochtend (=het midden van<br />
dag en nacht) bidt men het morgengebed (=de Lauden). Vervolgens bidt men voor, in en<br />
na de middag (=het midden van de dag) En men bidt tegen de avond het avondgebed<br />
(=vespera of vespers, einde van de dag).Tenslotte bidt men in de dagsluiting en nachts. Zo<br />
wordt de tijd van de dag geheiligd en heiligde men zelf de plaats, tijd en zichzelf.Door te<br />
bidden plaatst de christen zichzelf in het midden van de tijd. <strong>Het</strong> gaat daarbij om Jezus<br />
Christus, gisteren, vandaag en morgen.Tijd en eeuwigheid omhelzen elkaar in het<br />
getijdengebed. (Apok.1,8)<br />
6. Vanaf het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) in de volkstaal<br />
Sinds het Tweede Vaticaans Concilie in begin jaren zestig is het Latijnse Getijdengebed<br />
van de kerk herzien en aangepast aan deze tijd met de invoering van de volktaal. In 1990<br />
kwam de Nederlandse vertaling uit. <strong>Het</strong> hele brevier bestaat inhoudelijk uit een dik<br />
“Getijdenboek” van 1766 bladzijden, met 17 verschillende lezingenboekjes voor de<br />
verschillende tijden van het jaar.<strong>Het</strong> nieuwe Getijdengebed is bedoeld als het gebed van<br />
ieder christen en niet alleen van geestelijke begeleiders, kloosterlingen, priesters,<br />
diakens en pastorale werkers.<strong>Het</strong> is de bedoeling, dat het ook in iedere parochie<br />
gebruikt wordt, naast het zogenaamde Romeins Missaal en naast de andere Ritualia van<br />
de zeven sacramenten en andere.
7. De spiritualiteit van de liturgie van de getijden<br />
Deze wordt bepaald door drie principes:<br />
<strong>Het</strong> is eerst een gebed van Christus en van de kerk, want wij bidden met Hem en door<br />
Hem en in Hem tot God. <strong>Het</strong> is vervolgens een gemeenschappelijk gebed, waaraan iedere<br />
christen kan deelnemen en dus niet alleen de clerus.Ten derde als het gevoeglijk kan,<br />
wordt het zo veel mogelijk verbonden met bepaalde uren/tijden van de dag.<br />
<strong>Het</strong> gebed van de kerk voedt ons privé-gebed en is uiteindelijk gericht op de eucharistie<br />
(=H.Mis), dat tegelijk bron, brandpunt en hoogtepunt is van al ons bidden.<br />
Ons hoogste gebed vindt gezamenlijk plaats, als wij op zondagmorgen samen komen op<br />
eenzelfde plaats en tijd om in het Breken van het Brood bij die ENE te komen.<br />
8. Inhoudelijke vormen van het getijdengebed<br />
In het officiële gebed van de kerk vormen de psalmen het hart van ons bidden.<br />
Daarnaast is er een korte lezing (=kapittel) uit de bijbel of uit de (vroegere) traditie van<br />
de kerk. Tenslotte is er een lofzang (hymne) en worden er voorbeden gedaan.<br />
(= vormt samen formeel de trits van Goddelijke lezing-overweging en gebed)<br />
Elke gebedstijd begint met een uitnodiging om te bidden: God, kom mij te hulp-Heer,<br />
haast U mij te helpen…...<strong>Het</strong> morgengebed (= de Lauden) en het avondgebed (=Vespers)<br />
zijn de belangrijkste.<br />
9. <strong>Het</strong> parochieel getijdengebed<br />
Naast het zogenaamde monastieke getijdengebed in de kloosters ontwikkelt zich de<br />
laatste decennia ook het zo genaamde Getijdengebed in de parochies.<br />
De laatste jaren blijft er -na de afschaffing van de zg. woord/ en communiedienst<br />
tijdens het weekend in ons bisdom- vaak een mistijd per kerkgebouw of per<br />
subparochie over.<br />
Daarnaast is het dan de bedoeling, dat wij op zaterdagavond de zondag inluiden door bij<br />
voorbeeld ook het getijdengebed te cultiveren in de vorm van een vespers, wat echter<br />
ook op zondagmiddag kan geschieden.Dat kan b.v. in alle drie diaconale centra van onze<br />
Parochie.
10. (Vgl.het boek: Liturgie en spiritualiteit van het getijdengebed, van magister Dr. J<br />
J.Hermans, Rhijngeesterstraatweg 155 NL-2341 BT Oegstgeest tel. 071-174951<br />
ISBN 90-7381-027-2 (COLOMBA) 273 pag.<br />
Dit boek moet in elke sub-parochie aanwezig zijn net als het rode missaal en de<br />
ritualia van de scramenten.<br />
[Zie volgende pagina]
PSALMSCHRIFT<br />
Psalmen lezen, vieren leven<br />
Psalmen zijn diep menselijke gebeden.<br />
Zij verwoorden onze angst en ons verlangen.<br />
Zij geven taal aan onze klacht en onze dankbaarheid.<br />
Zij wijzen ons te weg en helpen ons om onze schepper te prijzen.<br />
Psalmen verwoorden de diepere lagen van onze geloofsbeleving.<br />
Daarom vragen zij om aandachtige lezing.<br />
Wie vertrouwd raakt met de grondlijnen van de psalmen<br />
ontdekt gaandeweg het Handschrift van hun Meester:<br />
Bewogenheid om mensen.<br />
Zingend verenigen wij ons met de Bewogenheid van de Psalmen.<br />
Wij worden opgenomen in hun bevrijdende werking,<br />
om innerlijk omgevormd terug te keren in het concrete leven.<br />
Deze grondbeweging vormt het stramien van de viering,<br />
waarbinnen de gezangen en psalmen van deze<br />
Psalmschrift-CD en katernen functioneren:<br />
<strong>Het</strong> openingslied nodigt uit, brengt samen,<br />
plaatst in de juiste houding, slaat de grondtoon aan.<br />
De psalm vormt het hart van de viering:<br />
zingend ondergaan wij Zijn omvormende kracht.<br />
<strong>Het</strong> slotlied bekrachtigt, zegent, zet op weg en wijst het leven in.<br />
Psalmen ademen in de ruimte van de Schrift.<br />
Binnen deze ruimte ontvangen zij hun reikwijdte en hun diepgang.<br />
Omgekeerd brengen zij de grondtonen van de Schrift tot klinken.<br />
Psalm en Schrift vormen twee kanten van een medaille: Psalmschrift<br />
De psalmen zijn niet weg te denken uit de Joods-christelijke spiritualiteit.<br />
Alle eeuwen door zijn zij gezegd, gereciteerd en gezongen in synagoge en kerk<br />
Zij hebben het leven van mensen gevormd en gedragen.<br />
Ook zijn wij uitgenodigd binnen te gaan in hun omvormende kracht:<br />
lezend, vierend en levend.<br />
(er zijn complete katernen en alle met CD-s verkrijgbaar)<br />
<strong>Het</strong> Titus Brandsma Instituut te Nijmegen:<br />
E-Mail: titusbrandsma@planet.nl<br />
Website: www.titusbrandsmamemorial.nl
Inleiding op de Goddelijke Lezing: lezen-vieren-beleven (=Lectio divina)<br />
“Psalmen verwoorden de diepere lagen van onze geloofsbeleving. Daarom vragen zij om<br />
aandachtige lezing. Psalmen ademen in de grote ruimte van de H. Schrift. Binnen deze<br />
ruimte ontvangen zij hun reikwijdte en hun diepgang. En omgekeerd brengen zij de<br />
grondtonen van de Schrift tot klinken.”Met deze woorden presenteren Kees Waaijman en<br />
Laetitia Aarnink Psalmschrift. Psalmschrift is een reeks van 150 cahiers, waarin telkens<br />
een psalm centraal staat.Psalmschrift kan op vele manieren worden gebruikt. Voor<br />
persoonlijke bezinning: tot verdieping in psalmen en schrift. Voor groepsbezinning: In<br />
bijbelgroepen en bezinningsbijeenkomsten, bij bijzonder gelegenheden en cursussen.<br />
Voor vieringen in gemeente en parochie, in pastoresteam of religieuze groep of<br />
pastoraatgroep.<br />
De schrijvers willen iedere psalm de kans geven zijn eigen zeggingskracht te ontvouwen:<br />
zijn sfeer, zijn bewogenheid, zijn geestkracht, zijn roeach. Ze doen dat door telkens<br />
aandacht te schenken aan drie elementen: lezen (a), vieren (b)en leven (c)<br />
a) Psalmen lezen: rondom een nieuwe vertaling van de psalm wordt een uitleg gegeven<br />
van de tekst, zodat de innerlijke samenhang duidelijk wordt; het milieu waarbinnen de<br />
psalm is ontstaan wordt getekend; met woorden en in tekening wordt gezocht naar de<br />
diepere werkelijkheid die de psalm ter sprake wil brengen; tenslotte wordt de lezer, de<br />
gebruiker uitgenodigd het eigen leven te laten raken door de dieper betekenis van de<br />
tekst om zo de spirituele diepte van de psalm te voelen.<br />
b)Psalmen vieren:Dat de schrijvers het niet laten bij deze op zich al zeer indringende<br />
leeswijze is een van de aantrekkelijke kanten van Psalmschrift. In ieder psalmcahier is<br />
een viering opgenomen. Deze viering bestaat uit een bij de psalm gemaakt openingszang,<br />
een beurtlezing, de psalm zelf als hart van elke viering, een lezing ter verdieping, een<br />
gebed en een slotzang.Iedere psalm en de opening- en slotzangen zijn door een vijftal<br />
componisten op een zeer beeldende wijze op muziek gezet: de muziek van de psalm en<br />
de gezangen nodigen uit de ruimte van de psalm binnen te gaan.<br />
c) Psalmen leven: Een ervaring op zich in ieder psalmschrift is de verkenning van de<br />
mogelijkheden om de spiritualiteit van de psalmen te be-leven. “Wie de grondbeweging<br />
van de psalm heeft gevoeld, wil er ook uit leven; hij wil vanuit de spiritualiteit van de<br />
psalm gaan kijken en handelen, zich bezinnen en oriënteren”, zeggen de auteurs. Zij<br />
bieden de lezer en ”vierder” daartoe met zorg uitgekozen illustratieve teksten uit de<br />
Jooods-Christelijke traditie en uit onze eigen tijd; met deze teksten laten ze zien waar,<br />
door welke groepen en bewegingen in onze traditie en in de hedendaagse cultuur de<br />
spiritualiteit van de psalm werd en wordt beleefd.Ze bieden ook bezinningsvormen aan:
“Hoe kan ik mij de psalm echt eigen maken? Waar leeft zijn spiritualiteit in mij?” In ieder<br />
psalmschrift staat een tekst die uit zo’n zoekproces is voortgekomen.<br />
Ter oriëntatie wordt aan de achterkant van ieder psalmcahier lectuur aangereikt die<br />
het lezen, vieren en leven van de psalm kan uitdiepen. Ieder cahier biedt op deze manier<br />
de kans op heel gevarieerde wijzen de ruimte van de psalmen te verkennen en er in<br />
thuis te raken. In de bijeenkomsten waarin psalmschrift wordt gebruikt voor<br />
persoonlijke en groepsbezinning kan worden ervaren, dat het een voortreffelijke<br />
toegang tot de psalmen biedt. Psalmschrift kan je helpen de oorspronkelijk bewogenheid<br />
in de psalm te voelen en zo zelf in beweging te komen .Er zijn Schriften van elke psalm<br />
afzonderlijk en CD-s verkrijgbaar bij elke katern van 5 psalmen. (TBI-BW-WB)