Rijnlands Lyceum _2 - LOB

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
INHOUDSOPGAVE
Fases keuzeproces 1 en 2 2
Fase keuzeproces Oriënteren 3
Fase keuzeproces Verkennen 5
Fase keuzeproces Verdiepen 7
Fase keuzeproces Knoop doorhakken 9
Bijlage I Vragen in 5 categorieën
Bijlage II Vragenlijst Qompas
Bijlage III T- model
Bijlage IV Doorstroomeisen
2

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
FASES KEUZEPROCES
Er zijn 6 fases in het keuzeproces. Als de leerling fase 1 en fase 2 niet heeft doorlopen, kun
je hoog en laag springen maar je bereikt ze niet. Ze zijn er nog niet aan toe. Toch prikkel je
de leerling door consequent en regelmatig LOB op zijn agenda te zetten. De fase komt
vanzelf. Niets doen vertraagt het proces.
Fase 1: HET SIGNAAL
De leerling wordt zich bewust van het feit dat hij moet kiezen.
Het zich openstellen voor deze zogenaamde ‘stoornis’ in zijn leven kan gepaard gaan met
gevoelens van stress en spanning. Maar deze spanning kan ook positief werken en
aanzetten tot activiteit. De leerling wordt alerter voor relevante feiten, voor de nodige
informatie en voor kansen die zijn keuze gunstig kunnen beïnvloeden. De kiezende leerling
accepteert dat hij aan het keuzeprobleem zal moeten werken.
Fase 2: BEWUSTWORDING VAN HET KEUZEPROCES
De leerling beseft dat zijn keuzeproces een actieve inzet vraagt.
In dit stadium gaat het om het accepteren van de onzekerheid die de keuzesituatie oproept.
Anderzijds realiseert de leerling zich ook dat hij een periode van (keuze) onzekerheden
tegemoet gaat. Hij kan zich pijnlijk bewust worden van zijn beperkingen en grenzen.
Tegelijkertijd zijn er zoveel mogelijkheden dat de leerling zich vertwijfeld afvraagt waar hij
moet beginnen.
3

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
Fase 3: ORIËNTEREN
De leerling weet nog niet welke kant hij op wilt.
De leerling gunt zichzelf in dit stadium een onbevooroordeelde, vrije zoektocht. Hij verzamelt
informatie, fantaseert, praat met anderen en onderzoekt vergelijkbare situaties. Hij is alert op
mogelijkheden die zich voordoen. Deze periode kan lang duren.
Uiteindelijk maakt de leerling een eerste ordening en bekijkt welke opties aansluiten bij zijn
interesses. Hij zoekt naar de opleiding die bij hem past. Hij oriënteert zich op een aantal
opleidingen. Hij bekijkt wat aansluit op zijn interesse en maakt een top 3 van opleidingen of
studiekeuze.
Leerling praat met zijn mentor, zijn ouders, zijn vakdocent en studenten.
Reflectievragen aan de leerling:
1. Zit er een rode draad in de uitkomsten van de oriënteringsfase?
2. Valt je iets op?
3. Wat kun je hiermee doen?
Tips:
1. Neem de tijd om een vervolgopleiding te kiezen. Een weloverwogen keuze is veel
beter! Haast is funest!
2. Maak een actieplan met datum en tijdstip van uitvoering: Uitstel zorgt ervoor dat je je
keuze vooruit schuift.
4. Ga niet op zoek naar je perfecte keuze, want die bestaat niet. Minder leuke kanten
horen erbij.
Voorlichtingsmiddelen:
Schriftelijke informatiebronnen: staan in de Loop Baan Informatiesysteem kast ( =LOBIS),
decanenkamer 008 en kamer afdelingsleider
o Brochures vervolgopleidingen: LOBIS kast, Leerplein oost
o Selectie: alle opleidingen MBO en HBO ingedeeld in sectoren, met informatie
over toelatingseisen, voorlichtingsdagen, aanmeldingsprocedure.
Overzichtelijk!
o Studiewegen: zie selectie maar dan voor de Universiteiten, per studie het
bachelor en master programma. Overzichtelijk!
o Keuzegids Hoger Onderwijs: “Ik wil erachter komen wat ik wil studeren”, Ik
weet wat ik wil studeren, maar twijfel nog waar”, “Vorm je oordeel” . Dit is een
gids die alle opleidingen van Hoge scholen en Universiteiten kritisch met
elkaar vergelijkt. Dat resulteert in een “beste keuze”. Gegevens over de stad,
studentenoordelen, slaagkansen en arbeidsmarkt worden meegenomen in de
vergelijking. De vergelijkingen zijn gebaseerd op het oordeel van deskundigen
en gesprekken met studenten. Leuk en boeiend!
o Studiegids Hoger Onderwijs: Hbo en Univ. Opleidingen gerangschikt op
naam, tevens toelating, opleidingsplaats, doorstroommogelijkheden etc. Prima
aanvulling op bovenstaande naslagwerken.
o Studiegids Middelbaar Beroepsonderwijs: gerangschikt op bedrijfstak, zoeken
op Stad/Plaats. Zeer duidelijk.
o TKMST magazine
o Qompas Open Dagen magazine
o Jouw keuze ( HBO)
4

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
internet:
o Voorlichtingsactiviteiten Universiteiten, magazine
o Beroepskeuzekranten
o www.qompas.nl : studiekeuzeprogramma Qompas Studeren
o http://rlshv.dedecaan.net/handig/links/zoeken_naar_opleidingen en klik op
een van de links
o www.kennisnet.nl: onder voortgezet onderwijs havo/vwo en dan onder
schoolloopbaan
o www.davindi.nl: zoekmachine met opleidingen
o www.kiesjestudie.nl : via vergelijk maak je een lijst met studies in bijvoorbeeld
een bepaalde sector die je interesseert.
o www.studiekeuze123.nl site waar alle opleidingen met elkaar worden
vergeleken met door jouw gemaakte selectiecriteria.
voorlichtingsactiviteiten:
o bezoek studiebeurzen, b.v. in Utrecht
o bezoek voorlichtingsdagen: alle open dagen op een rijtje in Qompas Open
dagen magazine, op www.qompas.nl onder Onderwijsinstellingen
o Magazine Voorlichtingsactiviteiten Universiteiten
o TKMST magazine
o op www.rlshv.dedecaan.net/handig/links/open_dagen
o surf langs de scholierensites van de universiteiten en hoge scholen
o www.rlshv.dedecaan.net/handig/opleidingen
vragen die je kunt stellen:
o Zie www.rlshv.dedecaan.net/handig/downloads/vragen
o Zie www.qompas.nl onder Mijn open dagen.
o Welke vragen vind je op dit moment belangrijk om te weten?
Evaluatieformulier open dag:
o Kijk op www.qompas.nl onder Mijn open dagen
RUIMTE VOOR OPMERKINGEN
5

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
Fase 4: VERKENNEN
De leerling heeft een voorlopige keuze gemaakt.
In dit stadium gaat de leerling zijn gevonden opties verder onderzoeken. Hij gaat op zoek
naar meer specifieke informatie. Hij gaat kritisch nadenken, vergelijken en bepaalt zijn
prioriteiten. Wat vind ik belangrijk? Zie ik mezelf in de toekomst dit beroep doen? Is deze
sector, dit profiel of deze opleiding haalbaar voor mij? De leerling beoordeelt in deze fase
van het keuzeproces zijn eigen persoon en de eigen kansen en zal ontdekken dat hij niet
alles kan bereiken wat hij wenst, maar dat er meer mogelijk is als hij iets sterk wil.
De leerling praat met de mentor, zijn ouders, een studieadviseur van de opleiding van zijn
keuze, een beroepsbeoefenaar of een student.
De leerling kan ook met een professionele beroepsadviseur spreken. Daar zit wel een
kostenplaatje aan vast.
Op www.beroepskeuze.nl staan alle geregistreerde beroepskeuzeadviseurs.
Reflectievragen aan de leerling:
1. Is het duidelijker voor je geworden? Ben je eruit welke bachelor je wilt gaan doen?
2. Welke vakken worden aangeboden? Wat spreekt je daarin aan en wat niet?
3. Heb je het juiste profiel en de juiste vakken voor deze opleiding?
4. Wat houdt de opleiding in?
5. Welke onderwijsvormen worden gebruikt? Spreken die vormen je aan?
6. Vraagt deze opleiding veel zelfstudie van je? Kan en wil je dat? Of voel je je prettiger
bij veel contacturen?
7. Zijn er toelatingseisen/ is er een loting? Wil je eigenlijk wel een studie doen waar een
loting aan vast zit?
8. Wat is de uiterste inschrijfdatum ( vooral belangrijk in het HBO)?
9. Wat zijn de mogelijkheden van Bachelor naar Masters?
10. Kun je in het buitenland studeren of stage lopen? Wil je dat?
11. Waar wordt de opleiding aangeboden? Wordt de opleiding in meerdere plaatsen
aangeboden? Zo ja, wat is het verschil tussen de instellingen, opleidingen en de
steden?
12. Wat voor beroepen/functies kun je uitoefenen na de opleiding? Zie jij deze beroepen
zitten?
13. Hoe is de arbeidsmarkt in deze sector?
14. Welke criteria vind je belangrijk?
TIP: Kies voor de opleiding die je het leukst vindt, pas dan word je goed in je vak.
Voorlichtingsmiddelen:
Schriftelijke informatiebronnen: richten op de opleiding van zijn voorlopige keuze
o Voorlichtingsbrochures van deze opleidingen staan in de LOBIS kast leerplein
Oost
o Andere handboeken/magazines zie bij Oriënteren
Internet:
o www.qompas.nl: studiekeuzeprogramma Qompas Studeren
o www.studiekeuze123.nl site waar alle opleidingen met elkaar worden
vergeleken met door jouw gemaakte selectiecriteria.
6

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
o www.rlshv.dedecaan.net/contact/keuzekenners : een site waar je naar oudleerlingen
en beroepsbeoefenaars kunt mailen om hen van alles te vragen
over de studie en beroep.
Voorlichtingsactiviteiten:
o aansluitingsprojecten vwo-wo Universiteit Leiden.
o studie – en beroepen voorlichting Leiden: gericht zoeken!
o Studiebeurs Utrecht: gericht zoeken. Maak een route mbv. www.tkmst.nl
o praktijk gerichte doedagen op HBO’s en Universiteiten.
o bezoek de open dag van de opleiding van je keuze
Vragen die je kunt stellen:
o Welke vragen vind je op dit moment belangrijk om te weten?
o Kijk op: www.rlshv.dedecaan.net/handig/downloads/vragen
o Kijk op www.qompas.nl onder Mijn open dagen.
Evaluatieformulier open dag:
o Kijk op www.qompas.nl onder Mijn open dagen
RUIMTE VOOR OPMERKINGEN
7

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
Fase 5: VERDIEPEN
De leerling weet welke kant hij op wilt.
De leerling gaat zich verdiepen in zijn keuze. Het is niet zozeer een kwestie van verstandelijk
goed afwegen ( dit lukt meestal wel), maar de leerling raakt er in deze fase ook emotioneel
van overtuigd dat hij iets kiest dat waardevol is en dat het beste bij hem past. Hij gaat na of
zijn verwachtingen realistisch zijn, vooral ten aanzien van zijn capaciteiten en interesses. De
leerling onderneemt ervaringsgerichte activiteiten, verzamelt zo meer specifieke informatie
over de studie die hij wil gaan doen en vormt zich een beeld van het studentenleven.
Wat doet hij? Hij richt zich op één opleiding aan verschillende onderwijsinstellingen. Hij vormt
een beeld van de inrichting van de lesweek en het studentenleven wat daarbij hoort. De
vraag: “Is dit iets voor mij, past dit bij mij?” is van groot belang.
Leerling praat met de mentor, de ouders, zijn vrienden en vraagt hen of het beeld wat hij van
zichzelf heeft ook door hen herkend wordt.
Tip voor leerling: Praat met iemand, die je zogenaamd van je opleiding van je voorkeur af wil
brengen; dat dwingt je scherp te blijven.
Reflectievragen aan de leerling:
1. Sluit de opleiding aan bij wat je interessant/belangrijk vindt?
2. Heb je de capaciteiten voor deze opleiding?
3. Hoe is de sfeer op de opleiding en pas je daar?
4. Weet je voldoende van het beroep dat je later kan gaan doen?
- Werk je veel buiten?
- Zit je de hele dag op kantoor?
- Biedt het werk veel variatie?
- Werk je met mensen?
- Wat zijn de verdiensten?
- Is het een baan van 9 tot 5?
- Ben je zelfstandig aan het werk of in teamverband?
- Werk je met je handen?
- Heb je een mate van vrijheid?
- Is het een stressvolle baan?
- Ben je veel onderweg?
- Heb je veel verantwoordelijkheid?
- Ben je leidinggevend?
- Wat ben je vooral aan het doen?
Voorlichtingsmiddelen:
Schriftelijke informatiebron: staan in de LOBIS kast en lokaal 008, zie bij Fase 3 Oriënteren.
Voorlichtingsactiviteiten:
o open dag op locatie: uitgebreid rondkijken in het gebouw
o snuffelstage
o ga niet alleen langs bij de opleidingen in je buurt, maar ga kijken bij alle
opleidingen van je voorkeur. Veel studies worden op verschillende
Hogescholen en Universiteiten aangeboden. Het is belangrijk om te weten
welke accenten de verschillende scholen leggen. B.v.
Gezondheidswetenschappen heeft aan elke universiteit een andere
invalshoek!
8

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
o Meeloopdagen. Tijdens een meeloopdag ga je samen met een stuk of drie
scholieren een dagje mee met een student. Zo zie je hoe het er in een echt
college aan toegaat en heb je alle tijd om vragen te stellen. De student kan jou
eerlijk vertellen over de studie.
o Proefstuderen. Je moet bijvoorbeeld een college/lessen voorbereiden, een
dagdeel college/lessen volgen en een huiswerkopdracht maken. Je weet
daarna of of je de leerstof interessant vindt, of je het tempo kunt bijbenen, of
de sfeer op de opleiding je bevalt en ga zo maar door.
Andere activiteiten:
o digitale aansluitingsmodulen.
o je kunt ook het onderwerp van je profielwerkstuk laten aansluiten bij de
bachelor die je op het oog hebt. Bij het maken van je profielwerkstuk kun je
dan een beroep doen op ondersteuning vanuit de opleiding. Ook daardoor
kun je zo een goed beeld van de opleiding krijgen.
internet:
o www.rlshv.dedecaan.net/handig/links/zoeken_naar_opleidingen : een
database. klik b.v. op Davindi zoekmachine
o www.rlshv.dedecaan.net/contact/keuzekenners : een site waar je naar oudleerlingen
en beroepsbeoefenaars kunt mailen om hen van alles te vragen
over de studie en beroep.
o www.hbowerk.nl : een vacaturesite voor HBO-ers, kijk naar welke sector je
belangstelling uitgaat. Je krijgt een idee, wat voor banen er bijvoorbeeld zijn.
o www.kennisnet.nl: opleidingen zijn makkelijk te vinden, ingedeeld in sectoren.
o www.studiekeuze123.nl een prima site om opleidingen met elkaar te
vergelijken!
o www.scholieren.tv een site met 750 actuele filmclips van opleidingen,
branches en beroepen voor vmbo, mbo, havo en vwo scholieren. In de
filmpjes vertellen studenten en mensen uit het vakgebied hoe hun dag er uit
ziet en wat een bepaalde studie of beroep inhoudt.
o Keuzegids online: via bureaublad van leerlingen. Dit is een on line gids die
alle opleidingen van Hoge scholen en Universiteiten kritisch met elkaar
vergelijkt.
Vragen die je kunt stellen:
o Welke vragen vind je op dit moment belangrijk om te weten?
o www.rlshv.dedecaan.net/handig/downloads/vragen
o www.qompas.nl onder Mijn open dagen.
Evaluatieformulier open dag:
o Kijk op www.qompas.nl onder Mijn open dagen
RUIMTE VOOR OPMERKINGEN
9

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
Fase 6: DE KNOOP DOORHAKKEN
De leerling weet welke opleiding hij gaat doen.
Alle informatie en ervaringen worden geordend. De leerling kijkt of het opgebouwde beeld
klopt met de realiteit. De leerling evalueert het keuzeproces, neemt een beslissing en sluit
het keuzeproces af. Bij twijfel gaat hij weer een stapje terug naar de stadia verkennen en
verdiepen. Als alle stukjes van de legpuzzel van het keuzeprobleem op hun plaats zijn
gevallen, heeft een leerling één gevoel: Ja, dat ga ik doen! De leerling staat volledig achter
zijn genomen besluit. Het eenmaal genomen besluit geeft energie. Wensen wordt nu
definitief willen. Nu is het moment om de knoop door te hakken. Het is daarbij de kunst om
de alternatieven zo goed mogelijk tegen elkaar af te wegen en daarbij naar zowel rationele
argumenten als naar gevoel te luisteren. Bedenk dat de leerling ten minste 4 jaar aan een
opleiding vastzit. Omzwaaien kan, maar daar zitten veel haken en ogen aan, bijvoorbeeld
financiële. Het is dus zeker de moeite waard nu intensief met de keuze bezig te zijn.
De leerling praat met de mentor, studenten of de studieadviseur van de Hoge
School/Universiteit.
Reflectievragen aan de leerling: Om zeker te weten of de gekozen opleiding echt de goede
is, moet de leerling de zaak van 5 verschillende kanten bekijken:
1. Kennis: hij moet voldoende kennis hebben van de opleiding. Wat heeft hij aan informatie
verzameld over deze opleiding? Wat zijn de overstapmogelijkheden naar andere
bachelors/masters? Lees de antwoorden op de vragenlijst er nog eens op na. Weet hij
voldoende van het beroep dat hij kan gaan doen?
2. Motivatie: de leerling moet zin hebben om deze opleiding te gaan doen. Hij moet ook
weten waarom hij haar wilt doen. Hoe zit dat bij hem? Past deze bachelor bij zijn persoonlijke
ambities?
3. Capaciteiten: denkt de leerling dat hij de opleiding aankan? Heeft hij een goed beeld van
zijn eigen capaciteiten? Bedenk dat momenteel gemiddeld 30 % van de eerstejaars
‘sneuvelt’ . Wat zijn de struikelvakken in de opleiding?
4. Vaardigheden: Welke vaardigheden verwacht de opleiding van de leerling: b.v Goed met
mensen kunnen omgaan? Uitstekend taalgebruik? Nauwkeurigheid? Organisatievermogen?
Ruimtelijk inzicht? Handvaardigheid? Stressbestendigheid? Heeft de leerling deze
vaardigheden?
5. Plaats: In welke stad gaat de leerling studeren? Als de gekozen opleiding aan
verschillende instituten wordt gegeven, vergelijk deze dan.
VOER EEN AFRONDEND GESPREK MET DE LEERLING EN LAAT DE DEFINITIEVE
STUDIEKEUZE INVULLEN OP WWW.RLSHV.DEDECAAN.NET
Voorlichtingsmiddelen:
Voorlichtingsactiviteiten:
o Proefstuderen: je bent een dagje student aan de Hbo of Universiteit van je
keuze. Je kunt dan echt beoordelen of de studie of instelling voor jou de beste
keuze is. Je moet b.v een college of les voorbereiden, een dagdeel
college/lessen volgen en evt. een huiswerkopdracht maken. Je weet daarna
10

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
beter of je leerstof interessant vindt, of je het tempo bij kunt benen, of de sfeer
op de opleiding je bevalt en ga zo maar door. Informeer bij de instelling naar
de mogelijkheden voor een dagje proefstuderen.
o Masterclass: Sommige hoge scholen verzorgen colleges over allerlei
onderwerpen voor belangstellende leerlingen van havo 4 en 5, Vwo 5 en 6.
Allerlei vakgebieden komen aan de orde. Het is trouwens mogelijk een
onderwerp van de masterclass te gebruiken voor je profielwerkstuk.
o Snuffelstage
o Aansluitingsmodules
o Je kunt natuurlijk ook zelf initiatieven nemen!
Aan de leerling: hoe zwaar weegt het argument eigenlijk? Vraag je ook steeds af: Weet ik
dit of denk ik dit te weten? In het laatste geval is het zaak informatie in te winnen.
En opnieuw: Kies voor de opleiding die je het leukst vindt, pas dan word je goed in je
vak. Sta je achter je keuze, kun je vol overtuiging je keuze verdedigen naar anderen?
Op www.studiekeuze123.nl kan de leerling verschillende argumenten aangeven die hij
belangrijk vindt als hij een studie gaat doen. Er rolt dan vanzelf een opleiding uit en in welke
plaats hij die het best kunt volgen
Ook kan hij het zogenaamde T- model invullen. ( zie bijlage III)
Hiermee zet hij alle positieve en negatieve punten, zowel verstandelijke als gevoelsmatige,
op een rij. Het is een manier om de argumenten die door zijn hoofd spoken op een rij te
zetten en ze nog eens kritisch onder de loep te nemen.
TIP: Ga niet op zoek naar de perfecte keuze, want die bestaat niet. Minder leuke kanten
horen erbij.
RUIMTE VOOR OPMERKINGEN
11

Fases in Keuzeproces versie mentoren Rijnlands Lyceum Sassenheim
Punten die de leerling in zijn T- model kan mee laten wegen zijn:
• De inhoud van de studie
• De stagemogelijkheden in het
buitenland
• Baangarantie
• Contact houden met huidige vrienden
• Dat de gebouwen in de binnenstad
staan
• Zelfstandigheid
• Regelmatige controle
• Studievoortgang
• Thuis kunnen blijven wonen
• Ruime keuze in
beroepsmogelijkheden, banen
• Samenwerken
• Vrije tijd hebben om leuke dingen te
doen
• Aansluiten op mijn gekozen profiel
• Een interessante studie
• Een roostervrije dag
• Aanzien
• De salarisperspectieven na de studie
• De zwaarte van de opleiding
Kitty van Rooij, decaan Rijnlands Lyceum Sassenheim
2009
• De specialisatiemogelijkheden
• Een gezellige werksfeer
• Dat je representatief gekleed gaat
• Veel werkgroepen
• Veel practicum
• Een brede, algemene opleiding
• Geen loting
• Studiefinanciering kunnen krijgen
• Maatschappelijk van belang
• Strak georganiseerd
• Veel met computers werken
• Probleemgestuurd onderwijs
• Theoretisch gericht
• Praktisch gericht
• Het belang van ruimtelijk inzicht
• Lid zijn van een studentenvereniging
• Een bijbaan kunnen hebben
• Het aantal jongens en meisjes dat de
studie volgt.
12