00 Omslag Joodse begraafplaats - Voet van Oudheusden

s. lammers
fiDe Joodse graven aan de Achterweg
fiEen inventarisatie van de Israëlitische begraafplaats
|te Culemborg
Genootschap A.W.K. Voet van Oudheusden

fiDe Joodse graven aan de Achterweg

s. lammers
met medewerking van drs. g. van broekhuizen
fiDe Joodse graven aan de Achterweg
fiEen inventarisatie van de Israëlitische begraafplaats
te Culemborg
Genootschap A .W.K. Voet van Oudheusden

Uitgebracht onder auspiciën van Het Genootschap
A.W.K.Voet van Oudheusden Culemborg 2003
Tekst- en beeldredactie: J.G. Borggreve, Y.E. Jakobs-Lommers,
H.L.F. Lägers en S.A.H. Sangster
Ontwerp & opmaak: Hans Bassa, Culemborg
Scanwerk: Jos Jakobs
Druk: Jacobs Repro, Culemborg
isbn 90-804998-5-4
nugi 480
herkomst van de afbeeldingen
Collectie prentbriefkaarten A. Keizer, Culemborg, blz. 38
Foto Ypma, Culemborg, blz. 31, 32, 47
Museum Elisabeth Weeshuis, Culemborg, blz. 34, 35, 41, 43
Regionaal Archief Rivierenland, blz. 26, 39, 44
Alle overige foto’s zijn gemaakt door S. Lammers
De advertenties zijn afkomstig uit de Culemborgsche Courant
omslagfoto
D e Joodse Begraafplaats aan de Achterweg
te Culemborg.

fiWoord vooraf
Het Genootschap A.W.K. Voet van Oudheusden is bijzonder
verheugd met het verschijnen van deze publikatie
over de joodse begraafplaats te Culemborg. Wie
deze begraafplaats bezoekt, zal direct opmerken dat
hier hele generaties van joodse families begraven liggen.
Zoals zoveel Nederlandse steden en dorpen, bezat
Culemborg tot de Tweede Wereldoorlog een Joodse
Gemeente. Op de begraafplaats aan de Achterweg vindt
men nog het tastbare bewijs van deze verdwenen
gemeenschap.
Hoe en waar hebben al deze mensen gewoond en
gewerkt? De heer Lammers raakte zo geïntrigeerd door
deze vragen dat hij niet alleen besloot om alle grafstenen
te fotograferen, maar tevens zoveel mogelijk
over deze joodse Culemborgers te weten te komen.
Dit boek is de neerslag van zijn onderzoek. Tezamen
met de vertalingen van de Hebreeuwse teksten door
drs. G. van Broekhuizen geeft zijn verhaal een levendig
beeld van al deze joodse medemensen. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk en hopen dat velen dit boek
zullen lezen.
yvonne jakobs-lommers
voorzitter
5

6
fiVerantwoording
Aan de totstandkoming van deze publikatie lag een
verzoek van het Genootschap A.W.K. Voet van Oudheusden
ten grondslag om op de Culemborgse
begraafplaatsen de oudere grafstenen van vóór 1940 te
fotograferen. Dit verzoek vormde de directe aanleiding
voor een nader onderzoek naar de mensen die op de
joodse begraafplaats begraven liggen.
De geschiedenis van de joodse gemeenschap in Culemborg
is op een uitmuntende wijze beschreven door
dra. Ineke Brasz in haar boek De Kille van Kuilenburg, dat
in 1984 verscheen. Hoewel Brasz in deze studie hier en
daar wel iets vertelt over markante joodse Culemborgers,
schetst zij toch vooral de grote lijnen van het
joodse leven in deze stad: de vestiging van de Joodse
Gemeente, de economische bezigheden van haar leden,
hun integratie en assimilatie en hun sociale en politieke
netwerken. Ik heb in deze verhandeling daarentegen
de nadruk willen leggen op afzonderlijke personen
en hun familieverbanden. Daarbij kon uiteraard
niet altijd worden voorkomen dat er in herhalingen
wordt getreden, mede doordat Brasz en ik voor een
deel dezelfde bronnen hebben geraadpleegd, zoals het
archief van de Joodse Gemeente, de jaargangen van de
Culemborgse Courant en de gegevens van de Burgerlijke
Stand.
Tot slot wil ik een ieder bedanken die op enigerlei
wijze heeft bijgedragen aan het tot stand komen van
dit boek. Bijzondere dank ben ik verschuldigd aan drs.
G. van Broekhuizen uit Tiel, die de omvangrijke taak
op zich nam om de Hebreeuwse teksten op de grafzerken
te vertalen. Hij heeft dit naast zijn drukke
bestaan als predikant met zeer groot enthousiasme en
doorzettingsvermogen gedaan.
s. lammers

fiInhoudfl
1 De Joden in Culemborg 9
2 De oude Joodse begraafplaats 10
3 De nieuwe Joodse begraafplaats 13
4 De vertaling van de Hebreeuwse teksten 15
(door drs. G. van Broekhuizen)
5 De grafregisters 17
6 De voornaamste Joodse families en hun graven 18
A. familie De Beer 18
B. familie Davids 20
C. familie Van Emden 22
D. familie Van Gelderen 23
E. familie Hijmans 24
F. familie Mertz 25
G. familie Parfumeur 26
H. familie Van Polen 28
I. familie Van Rees 29
J. familie Van Spier 30
K. familie Vorst 33
L. familie Walg 36
M. familie Wijzenbeek 40
N. diversen 46
Bijlage 1 Grafregisters 49
Bijlage 2 Stamboom familie De Beer 55
Bijlage 3 Stamboom familie Davids 56
Bijlage 4 Stamboom familie Van Emden 58
Bijlage 5 Stamboom familie Van Gelderen 59
Bijlage 6 Stamboom familie Hijmans 60
Bijlage 7 Stamboom familie Mertz 61
Bijlage 8 Stamboom familie Parfumeur 62
Bijlage 9 Stamboom familie Van Polen 63
Bijlage 10 Stamboom familie Van Rees 64
Bijlage 11 Stamboom familie Van Spier 65
Bijlage 12 Stamboom familie Vorst 68
Bijlage 13 Stamboom familie Walg 70
Bijlage 14 Stamboom familie Wijzenbeek 72
Bijlage 15 Plattegrond begraafplaats 75
Bijlage 16 Hebreeuwse grafteksten 76
Bijlage 17 Lijst van in de Tweede Wereldoorlog
vermoorde Culemborgse Joden 122
7

1
fiDe Joden in Culemborg
Het moet niet uitgesloten worden geacht dat er vóór
1700 al joodse families in Culemborg woonachtig
waren, maar hun namen zijn niet overgeleverd. In 1718
(en in 1724 en 1732) is er echter sprake van een Marcus
Benedictus, in 1743 van Benetto Allegry, in 1744 van de
jood Levy, in 1746 van Barend Davids, in 1747 van
Mozes de Jood, in 1756 van Jochem en in 1764 van
Jochem Frank en in 1767 van de jood Elias, mogelijk
dezelfde als Eleazer Elias.
Ook in de boeken van het Sint Nicolaas- of Coopmansgilde
komen we een aantal joodse namen tegen, zoals
in 1750 Salomon de Jood winkelier, in 1751 Jochem
Frank de Jood craemer, in 1754 Elias Heyman Jood, in
1756 Abraham Cohen Jood slagter, in 1758 Salomon
Heyman Jood en in 1762 Jacob Ruben Jood.
De namen van Davids, Frank, Elias, Cohen, Hijmans en
Jacob Ruben komen we eveneens tegen op de Lijst van
Bevolking uit 1770. Er blijken dan acht joodse families
met in totaal 48 personen (zonder de dienstboden) in
Culemborg woonachtig te zijn:
Abraham Cohen met vrouw en 5 kinderen
(+ 2 dienstboden)
Barend Davids met vrouw (+ 2 dienstboden)
Eleazer Davids met vrouw en 1 kind
Jonas Davids met vrouw en 5 kinderen
(+ 1 dienstbode)
Eleazer Elias met vrouw en 3 kinderen
(+ 1 dienstbode)
Jochem Frank met vrouw en 6 kinderen
Salomon Hijmans met vrouw en 4 kinderen
(+ 1 dienstbode)
Jacob Ruben met vrouw en 8 kinderen
Als in 1811 iedereen een achternaam moet aannemen,
blijken er reeds 23 personen voor zichzelf en hun kinderen
een naam opgegeven te hebben. In die veertig
jaar was er dus een flinke toename van het aantal joodse
families en personen. Daarna neemt dit aantal nog
verder toe, totdat aan het einde van de 19de en het
begin van de 20ste eeuw – door vertrek naar elders van
voornamelijk jongeren – dit aantal weer flink afneemt.
Na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog blijken
slechts zestien Culemborgse joden de oorlog overleefd
te hebben, een aantal dat te klein was voor een eigen
Joodse Gemeente. In 1947 wordt de gemeente samengevoegd
met de Joodse Gemeente in Utrecht.
De voormalige synagoge
9

2
fiDe oude Joodse begraafplaats
10 Op 10 september 1764 kochten Barend Davids, Abraham
Cohen, Salomon Heijmans, Jacob Ruben en
Jochem Frank (we zijn dit vijftal reeds tegengekomen)
een vervallen huis met erf aan de Westerwal. Na
afbraak van het huis werd op de grond de eerste joodse
begraafplaats in Culemborg aangelegd, die op dat
moment nog buiten de bebouwde kom was gelegen.
Tevoren werd steeds elders begraven, eerst voornamelijk
in Vianen, later in Buren. Vanaf maart 1765 is er
geen sprake meer van ‘wegvoeren’, maar van begraven
(d.w.z. in Culemborg), doch eerst in januari 1771 wordt
uitdrukkelijk vermeld: ‘begraven op het Joden Kerkhoff’.
Mogelijk hangt dit samen met het feit dat er tussen
1765 en 1771 een andere rentmeester bij de beide
kerken was (Jan de Bie) dan van 1771 tot 1779 (Joris
Lammers). Ook van elders werd hier op het kerkhof
begraven, bijvoorbeeld vanuit Tiel en uit Wijk (bij
Duurstede).
Interessant is de vermelding in 1767 van drie gevallen
waarbij een kind bij avond begraven wordt. Volgens de
Stedelijke Keure 1 was dit een ‘sedert onheuchelijke
tyden beaamd gebruik’, waarbij des avonds bij het luiden
van de poortklok werd begraven. Dit gebruik was
bij het protestantse deel van de bevolking zeer algemeen.
Langzamerhand kwam de begraafplaats meer en meer
binnen de bebouwing te liggen. In 1869 besloot de
gemeenteraad van Culemborg een nieuwe algemene
begraafplaats aan te leggen aan de Achterweg, waar
ook voor de Joodse Gemeente een deel werd gereserveerd.

Begrafenissen van Joodse
Culemborgers
(Een selectie uit de Rekeningenboeken
tussen 1690 en 1800)
3 December 1718
’t kind van Marcus Benedictus
naar Ouwerkerk gevoert ƒ 3 -, -
12 Junij 1724
voor ’t wegbrengen van
’t kind van Marcus Benedictus
ƒ 3 -, -
23 November 1732
Is weggevoert Benedictus
Marcus Jood ƒ 9 -, -
27 Julij 1743
Is na Vianen weggevoerd het
dode kind van den Jood
Benetto Allegrij ƒ pro deo
1 September 1744
Is van hier na het Jode kerkhoff
tot Vianen vervoerd het
kind van den Jood Levij.
Daar voor genoten ƒ 3 -, -
4 februarij 1746
Is na Vianen gevoerd ’t kind
van de Jood Barend Davids.
Daar voor genoten ƒ 3 -, -
11 Julij 1747
Is na Buren gebragt ’t lyk van
de vrouw van Mozes de Jood
ƒ pro memorie
21 April 1756
Is weggevoert na Buuren het
kind van Jochem de Jood.
Daar voor genoten ƒ 3 -, -
10 Julij 1764
Is van hier weggevoerd het
kind van Jochum Frank na
Buuren ƒ pro deo
28 Maart 1765
Is begraven ’t kind van Barend
Davids. Daar voor betaalt ƒ 3 -,-
5 Julij 1767
Is begraven ’t kind van de
Jood Elias bij avond op het
kerkhoff ƒ geremitteert
[=kwijtgescholden]
28 Augustus 1767
Is begraven ’t kind van Elias
de Jood bij avond op ’t kerkhoff
ƒ geremitteerd
5 September 1767
Is begraven ’t kind van de
Jodin Sara Josep Polak bij
avond op het kerkhoff ƒ 3 -, -
11 October 1769
Is begraven een Jodin gekomen
van Wijk. Daar voor
betaalt ƒ 4 -, -
22 Januarij 1771
Is begraven Gompert Jacobs
van Rijswijk op ’t Joden kerkhoff
ƒ geremitteerd
9 October 1771
Is begraven Jonas Davids op
het joden kerkhoff ƒ 4 -, -
26 Julij 1772
Is begraven een jood van Wijk
op ’t Joode kerkhoff ƒ 4 -, -
28 Junij 1773
Is begraven Abraham Cohijn
op ’t Joode kerkhoff ƒ 4 -, -
2 September 1776
Op ’t Joode kerkhoff Jacob
Ruben ƒ 4 -, -
1 Junij 1785
Mejuffr. Heymans van Tiel
komende op ’t Jode kerkhoff
ƒ 4 -, -
10 Julij 1785
een kind van Heymans te Tiel
op ’t Jode kerkhoff ƒ 3 -, -
1 Januarij 1793
Barend Davids op het Joode
kerkhoff ƒ geremitteerd
11

3
fiDe nieuwe Joodse begraafplaats
In de vergadering van 2 augustus 1869 nam de
gemeenteraad van Culemborg het besluit om een algemene
begraafplaats buiten de bebouwde kom aan te
leggen. Hiertoe werd van het rooms-katholieke kerkbestuur
een stuk bouwland aan de Achterweg, ter
grootte van ca. 2960 centiare, gekocht voor een bedrag
van ƒ 828,80. Er werden afzonderlijke gedeelten aan de
verschillende kerkgenootschappen toegewezen en ook
de Joodse Gemeente kreeg hier een eigen perceel. Begin
augustus 1870 vond hier de eerste begrafenis plaats, de
op 1 augustus overleden Arend van Rees.
De joodse begraafplaats bestaat uit drie gedeelten. In
de eerste plaats is er de eigenlijke nieuwe begraafplaats,
vervolgens het deel waar de stoffelijke resten van de
Westerwal herbegraven zijn en als derde deel de kindergraven.
Het oudste graf ligt, vanaf de ingang gezien,
in de rechter achterhoek. En zoals het Hebreeuwse
schrift van rechts naar links gelezen wordt, zo is ook de
volgorde van de graven van rechts naar links. De jongste
graven liggen dus het meest vooraan.
De graven welke voorzien zijn van een steen – ook in
de open ruimten liggen graven, zoals we nog zullen
zien – hebben allen een staande steen. Dit is typerend
voor de Asjkenazische joden, welke uit Midden- en
Oost-Europa via Duitsland naar ons land kwamen. Bij
de Sefardische joden uit Zuid-Europa (Spanje en Portugal)
zijn juist liggende stenen gebruikelijk. Op de stenen
staat – behalve veelal een tekst in het Nederlands –
ook een Hebreeuwse tekst, opgesteld door de godsdienstleraar
in overleg met de familie. Deze bevat enige
kenmerkende gegevens over de overledene, veelal een
bijbeltekst en bijna altijd de naam van de moeder.
Iemand wordt namelijk naar joods gebruik uitsluitend
als jood erkend als de moeder joods is.
Een ander opvallend aspect is de datum van overlijden.
De joodse tijdrekening is namelijk totaal verschillend
van de Gregoriaanse. De joodse kalender berust op een
maanjaar. Zo’n maanjaar is opgebouwd uit maanden
en een maand is de tijd die ligt tussen twee tijdstippen
van Nieuwe Maan, dat wil zeggen ca. 29 1 — 2 dag. Omdat
men een maand niet midden op de dag kan laten
beginnen, telt de ene maand 29 en de andere maand 30
dagen. In de regel heeft een jaar twaalf van zulke
maanden ofwel 354 dagen en is dus gemiddeld elf
dagen korter dan het kalenderjaar. Na een aantal van
dergelijke te korte jaren wordt een extra maand toege-
De begraafplaats aan
de Achterweg
13

14
voegd en heeft men een schrikkeljaar. Dit om te voorkomen
dat het joodse jaar te veel zou afwijken van de
jaargetijden en bij voorbeeld na enige tijd het Paasfeest
in de herfst zou vallen. In een periode van negentien
jaar zijn er dan ook zeven joodse schrikkeljaren.
De joodse jaartelling is begonnen even voor middernacht
van 6 op 7 oktober van het jaar 3760 v. Chr.
Indien men dus 3760 van het joodse jaar aftrekt, heeft
men in het algemeen het jaar van de Gregoriaanse
kalender. Maar om het nog wat ingewikkelder te
maken: niet altijd wordt het jaar in vier cijfers gegeven,
maar soms vermeldt men alleen de laatste drie cijfers,
de zogenaamde kleine telling. In dat geval moet men
er 1240 bij optellen.
Iets wat verder opvalt, is dat men geen bloemen bij de
graven aantreft. Wel legt men bij een bezoek vaak een
klein wit steentje bij het graf.

4
fiBij de vertaling van de Hebreeuwse tekstenfl
De vertaling van de grafstenen volgt zo nauwkeurig en
letterlijk mogelijk de Hebreeuwse tekst. Dat levert niet
altijd de mooiste zinnen op, maar stelt een ieder met
enige kennis van het Hebreeuws wel in staat de vertaling
te volgen of te controleren. Vermeldenswaardige
bijzonderheden zijn opgenomen in voetnoten. Afkortingen
op de grafstenen worden gewoonlijk aangeven
met aanhalingstekens of een apostrof. In de hier volgende
weergave van de Hebreeuwse tekst zijn deze
tekens niet opgenomen. In de voetnoten wordt wel
aangegeven wanneer het om een afkorting gaat. Verwijzingen
naar bijbelteksten zijn eveneens opgenomen
in de voetnoten.
Een aantal woorden, c.q. afkortingen is te vinden op
vrijwel elke steen. Omdat het niet zinvol is deze in een
en dezelfde voetnoot bij elke vertaling weer te geven,
worden deze hier toegelicht:
Boven elke steen vinden we vrijwel altijd de letters 15
of )5. 15 staat voor: 9"81 %5 (hier rust) of: 0/)1 %5
(hier is begraven). In de navolgende vertaling is altijd
gekozen voor: ‘hier rust’.
)5 staat voor: 0&/) %5 (hier ligt verborgen). In de vertaling
is steeds gekozen voor: hier ligt geborgen.
85- staat vrijwel altijd aan het eind van de zin waarin
het jaartal wordt aangegeven. In het Hebreeuws hebben
de letters ook een getalswaarde. De letters staan
voor: 0)8 895-, hetgeen betekent: naar de kleine telling.
of voor ‘lifrat kahn’, volgens plaatselijk gebruik.
Dit betekent dat het duizendtal niet geschreven wordt.
In de vertaling is het duizendtal steeds tussen haakjes
toegevoegd.
Onder aan elke steen vinden we vrijwel altijd de letters:
%"71;, die staan voor: .**(% 9&97" %9&97 &;/:1 *%;
(Moge zijn/haar ziel gebonden zijn in de bundel der
levenden), naar i Samuel 25:29.
Bij de vermelding van de weekdagen, (zondag, maandag,
dinsdag enz.) staat er letterlijk steeds: dag 1, dag 2,
dag 3 enz.
Een aantal woorden kan verschillend vertaald worden.
Het woord .; bijvoorbeeld, betekent ‘vroom’, ‘rechtschapen’,
‘oprecht’ of ‘onschuldig’. In de vertaling is
steeds gekozen voor ‘vroom’. Het woord 9:* kan vertaald
worden met: ‘oprecht’, ‘billijk’, ‘rechtschapen’,
‘betamend’ of ‘passend’. In de vertaling is steeds gekozen
voor ‘rechtschapen’. Het woord 3&17 kan vertaald
worden met: ‘zedig’, ‘ingetogen’ of ‘kuis’. In de ver-
15

16
taling is gekozen voor ‘bescheiden’. Het woord -*( kan
vertaald worden met: ‘dapper’, ‘sterk’, ‘krachtig’ of
‘degelijk’. In de vertaling is gekozen voor ‘degelijk’. En
het woord (%)"&:( betekent doorgaans ‘belangrijk’.
In de vertaling is gekozen voor ‘geacht(e)’.
Bij het vertaalwerk ben ik, met name bij afkortingen
en data-problemen, oprechte dank verschuldigd aan
mw. Galja Bartov (Israël) en dhr. Jacob Dahan (Parijs).
drs. g. van broekhuizen

5
fiDe grafregisters
In het archief van de Joodse Gemeente bevinden zich
twee grafregisters, waarvan het oudste – opgesteld
door B.J. van Gelderen, A. van Spier Mzn., M. van Spier
Izn. en M. Polak – uit ca. 1915 dateert. Het loopt door
tot graf 93, maar laat voor de oudere graven zonder
steen veel ‘onbekend’.
Het andere register werd opgesteld door L.H. Parfumeur
en is begonnen in 1920. Het gaat in diens handschrift
door tot graf 118 in 1928, het jaar waarin hij met
zijn gezin uit Culemborg vertrekt. De lijst is daarna
nog voortgezet door de godsdienstleraar Levie de Wolff
tot graf 126 in 1930.
(L. de Wolff is in mei 1931 uit Culemborg vertrokken).
Parfumeur heeft bij de meeste graven welke in de eerste
lijst nog als ‘onbekend’ genoteerd stonden, namen
ingevuld, doch daar hij vermoedelijk niet over de data
van overlijden beschikte, klopt de chronologie niet
overal.
Uitgaande van de door Parfumeur genoemde namen
en na ordening van deze namen volgens datum van
overlijden, kon een gecorrigeerd grafregister worden
samengesteld. Ook nu blijft echter nog een beperkt
aantal graven onbenoemd. Meisjes vanaf hun 12de en
jongens vanaf hun 13de jaar worden, nadat ze hun Bat
Mitswa respectievelijk Bar Mitswa hebben gedaan,
geacht verantwoordelijk te zijn voor hun rechten en
plichten als jood, en worden dan ook vaak tussen volwassenen
begraven. Dit kan hier ook het geval geweest
zijn, maar is niet verder onderzocht. Verder is één door
Parfumeur ingevulde naam niet gebruikt, terwijl van
een zekere Edeltje Mets geen gegevens werden aangetroffen.
De grafregisters zijn samengevat in bijlage 1.
Door de godsdienstleraar L. de Wolff is ook een zeer
kort register van kindergraven opgezet. Het vermeldt
slechts vijf namen, maar er moeten veel meer kinderen
begraven liggen.
17

6
fiDe voornaamste Joodse families
en hun graven
18 We zijn thans toe aan de bespreking van de grafstenen
op de joodse begraafplaats aan de Achterweg en de bijbehorende
families. We zullen hiertoe de graven niet
in chronologische volgorde behandelen, maar telkens
familiegewijs.
Van elke familie zijn zo veel mogelijk genealogische
gegevens verzameld, die zijn weergegeven in de bijlagen
2 tot en met 14. Hierbij zijn uitsluitend personen
van 18 jaar en ouder opgenomen. Indien bij een datum
van geboorte respectievelijk overlijden geen plaatsnaam
vermeld is, dan heeft deze te Culemborg plaatsgevonden;
in alle andere gevallen wordt de plaats van
geboorte respectievelijk overlijden wel vermeld.
We zullen de families in alfabetische volgorde behandelen.
A. De familie De Beer (bijlage 2).
Broer Levi Barend en zus Sara Barend de Beer hebben
zich eerst na 1811 in Culemborg gevestigd. Sara trouwde
Hertog Abraham van Emden, die we in het navolgende
nog zullen tegenkomen.
Levi Barend woonde in 1840 als koopman op de Markt.
Hij was toen nog ongehuwd en woonde samen met
een huishoudster. Omstreeks 1850 trouwde hij met de
Belgische Marianne van Buuren. Hij overleed in 1859
en is nog aan de Westerwal begraven.
Zijn weduwe dreef op de Markt een manufacturenzaak,
mogelijk de voortzetting van de zaak van haar
man. In het (grote) huis aan de Markt woonden behalve
haar beide zoons Hyman en Samuel ook de vrouw
van Hyman en haar ouders. Tevens hield Marianne er
enige commensaals, zoals Helena van Kleef, Clasina
Walg en Simon Juda Davids. In 1888 verschijnt een
merkwaardige advertentie in de Culemborgsche Courant,
waarin een Wed. L.B. de Beer waarschuwt geen
goederen af te geven aan de Wed. M.J. van Buuren. Het
lijkt erop dat de dochter Levina Berendina zowel voor
zichzelf als haar moeder de meisjesnaam gebruikt
heeft, want een tweede M. van Buuren ben ik niet
tegengekomen. Een prettige situatie was het natuurlijk
niet. Marianne stierf op 16 juni 1896 en ligt in graf
62. Ze moet een vrouw van aanzien geweest zijn, daar
op haar steen gesproken wordt van ‘Mevrouw Miriam’.
De beide zoons, Hyman en Samuel, hebben in 1899 een

vertegenwoordiging in naaimachines en in 1903 verschijnt
een advertentie van ‘uitverkoop van kantoormachines’.
De zaak is op de Markt. Samuel was in 1893
mede-oprichter van de schietclub, waarvan hij vaandrig
en commissaris werd. Hij stierf in 1915, maar zijn graf
(nr. 93) is zonder zerk. Onbekend is of hij getrouwd was.
Hyman trouwde in 1898 met Jetta Frank, dochter van
Nathan Frank en Antje Manasse. (De beide ouders liggen
ook hier begraven en worden besproken onder
Diversen). In 1915 richt Hyman een verzoek aan de
Joodse Gemeente om zijn bijdrage te verlagen; hij wil
alleen betalen opdat zijn zoon Levi Nathan (Louis)
De Markt met het Stadhuis
omstreeks 1900; geheel links op
deze prentbriefkaart het pand
van de familie De Beer.
19

20
onderwijs krijgt. Of aan dit verzoek financiële redenen
ten grondslag lagen, is niet bekend. Op zijn grafsteen
is sprake van een rechtschapen mens. Hij stierf in 1932
(graf 129). Zijn vrouw Jetta Frank is in 1943 in Sobibor
omgekomen.
Hun zoon Levi Nathan (Louis) heeft, evenals zijn
vrouw, de oorlog overleefd. Hij was ondergedoken op
een boerderij in de buurt. Hij had sinds 1921 een zaak
in bedden, dekens, manufacturen, naaimachines en
dergelijke op de Markt 23. Hij was vanaf 1938 ook vertegenwoordiger
van Palthe. Ook Louis was geen trouw
lid van de Joodse Gemeente: in 1927 zegde hij zijn lidmaatschap
op, om in 1930 toch maar weer toe te tre-
den. Hij was een actief lid van de Schaak- en Damvereniging.
Na de oorlog is hij uit Culemborg vertrokken.
B. De familie Davids (bijlage 3).
We zijn de naam Davids in het voorgaande al enige
malen tegengekomen, waaronder die van Barend
Davids, ‘jode van Praag’, als ‘pachter van een vleesbank’,
dat wil zeggen: slager. Hij was een der stichters
van de begraafplaats aan de Westerwal. Het is echter
onwaarschijnlijk dat de latere familie Davids van hem
afstamt.
Simon Jacob Davids moet zich met zijn gezin na 1811,
maar vóór augustus 1821 (geboorte van dochter Kaatje)
in Culemborg gevestigd hebben. Hij was koopman in
oud ijzer in de Zandstraat. Hij is reeds in 1857 overleden.
Zijn weduwe Duifje Salomon (overleden 12-02-
1871) ligt in graf 2, zonder zerk. Zij hadden behalve
vier dochters nog drie zoons: de tweeling Jakob en
Salomon, en Andries.
Jakob, getrouwd met Rachel Kleyn (of Klein), was eveneens
koopman in oud ijzer, eerst in de Prijssestraat,
daarna op de Westerwal en vervolgens op de Varkensmarkt.
Hij en zijn vrouw liggen in graf 46 en 47.
Salomon, getrouwd met Klaartje Pakkendrager, zette
oorspronkelijk de zaak van zijn vader in oud ijzer voort
in de Zandstraat. Zijn moeder woonde daar bij hem in.
In 1880 verhuisde hij naar de Varkensmarkt, waar hij
een zaak (‘de Blauwe Haan’) had in allerhande garens

en band, sajetten en wollen goederen en manufacturen.
In 1882 wordt de zaak uitgebreid met herenkostuums
en kinderpakjes. Tevens adverteert hij met ijzeren
ledikanten en ‘veeren bedden’, te huur of te koop
tegen ‘civiele’ prijzen. Salomon verschijnt regelmatig
in de krant als de eerste die peren uit zijn tuin verkoopt.
Na zijn dood in 1906 komt deze vermelding
nog enige jaren voor bij zijn weduwe. Hij werd in 1891
en 1897 gekozen tot lid van het bestuur van de Joodse
Gemeente. Zijn grafschrift vermeldt dat hij een vroom
man was. Hij en zijn vrouw liggen in de graven 75 en
76. In de voorgevel van het pand Sint Janskerkstraat 24
bevindt zich nog een gevelsteen, die vermeldt dat in
1889 ene M. Davids de eerste steen gelegd heeft. Helaas
is het laatste cijfer van het geboortejaar onleesbaar. Het
betreft een der beide dochters van Salomon Davids,
Marianne (geboren in 1873) of Matje (geboren in 1877).
Ik houd het op Matje, die dan bij de steenlegging 12
jaar was. Een en ander wijst erop dat Salomon Davids
in opdracht het huis heeft laten bouwen.
De jongste van de drie broers, Andries, was gehuwd
met Sara Vles en staat in de Burgerlijke Stand te boek
als koopman in de Zandstraat. In 1869 adverteert hij
met ‘schoonmaken en zuiveren van bedden’. Nadat
zijn vrouw in 1870 was teruggekeerd naar Rotterdam,
trok hij in bij zijn broer Salomon in de Zandstraat. Wat
er verder van hem is geworden, is niet bekend. Toen
Salomon verhuisde naar de Varkensmarkt, woonde
Andries niet langer bij hem in. Hij ligt vermoedelijk
niet in Culemborg begraven.
Van de laatste generatie liggen Jonas Jakob (zoon van
Jakob en Rachel Kleyn) en diens vrouw Naatje van Gelderen
in de graven 90 en 91. Hij werd in 1903 in het
bestuur van de Joodse Gemeente gekozen. Verdere
gegevens ontbreken.
Zijn broers Simon Jakob en Andries Jakob zijn met
hun gezinnen respectievelijk in 1914 en 1909 uit Culemborg
vertrokken. Simon Jakob had in 1906 een zaak
in hoeden en petten op de Markt geopend, en verkreeg
in 1907 de vertegenwoordiging van een stoomververij
en chemische wasserij. Hij was in 1899 president van
het muziekcorps Crescendo geworden en maakte hiervoor
nogal eens reclame in zijn etalage. Crescendo heet
nu Pieter Aafjes. Andries Jakob had in 1900 een zaak in
bedden op de Markt.
Met de dood van Simon Juda Davids (zoon van Salomon
en Klaartje Pakkendrager) in 1929 verdween de
Gevelsteen aan de
Sint Janskerkstraat 24.
21

22
naam Davids uit Culemborg. Hij was invalide en zwakzinnig
en ging bij de boeren langs met garen en band.
Hij woonde in het kosthuis van De Beer op de Markt.
Simon Juda Davids ligt in graf 121.
C. De familie Van Emden (bijlage 4).
In het begin van de 19de eeuw is er sprake van een
zekere David Izaac van Emden (geboren in 1763 in
Amsterdam en in 1829 overleden in Culemborg), een
ritueel slachter, voorzanger en godsdienstonderwijzer,
die vanuit Culemborg de Betuwe introk als slachter.
Doch deze lijkt geen familie te zijn van het gezin Van
Emden dat zich tussen september 1827 (geboorte van
Heiltje) en april 1828 (geboorte van Levi Hartog) vanuit
Ameide in Culemborg vestigde. Vader Hertog Abraham
was ‘slagter en vleeschhouwer’, vermoedelijk in
de Tollenstraat. Hij is tweemaal getrouwd geweest, de
tweede keer met Sara Barend de Beer.
Van zijn zoons was Abraham Hertog (uit zijn eerste
huwelijk) kruidenier in de Tollenstraat. In 1863 werd hij
tot ouderling van de Joodse Gemeente gekozen. In 1865
nam hij met onder andere Manus Ruben Vorst deel in
een huidenzouterij. Volgens zijn grafschrift (graf 28) was
hij een rechtschapen man. Zijn vrouw, Naatje Wijsenbeek,
was een godvrezende en zedige vrouw (graf 44).
De oudste zoon uit het tweede huwelijk, Mozes Hertog,
was evenals zijn vader ‘vleeschhouwer’ in de Tollenstraat.
Hij nam in 1877 de zaak van zijn jongere
broer Hyman Hertog over bij diens vertrek naar
Ravenstein. Wat dit voor een zaak was, kon niet nagegaan
worden. Vermoedelijk bleef zijn huwelijk met
Pauline Weynberg kinderloos, want bij zijn overlijden
in 1901 (hij was toen al weduwnaar) trad zijn neef
Alexander Levi uit Rotterdam op als executeur-testamentair.
Noch zijn graf (nr. 69), noch dat van zijn
vrouw (graf 52) is voorzien van een grafzerk.
Zijn jongere broer, Levi Hertog, begon een manufacturenzaak
in de Tollenstraat. (Alle drie broers waren dus
gevestigd in de Tollenstraat, doch op verschillende
adressen). Later werd de zaak uitgebreid met mantels
en konden bij feestelijke gelegenheden ook vlaggen
gehuurd worden. Weer iets later, in 1870, verkoopt hij
ook goud- en zilverwerken, en verricht hij reparaties
hieraan. In 1879 blijkt de winkel (‘De Gunst’) gevestigd
te zijn op de Markt. In 1891 verplaatste zijn zoon Hartog
Levi de verkoop van gouden en zilveren voorwerpen
naar Rotterdam. In 1891 werd Levi Hertog
bestuurslid van de Joodse Gemeente. Na zijn dood in
1893 (graf 54) en zijn vrouw Rosetta van den Berg in
1894 (graf 55) namen zijn zoons Hijman Levi en Alexander
Levi de zaak op de Markt over, totdat in 1898 de
zaak werd opgeheven wegens beider vertrek naar Rotterdam.
Hierna kwam boekhandel Boldingh in het
pand. Levi Hertog staat op zijn graf omschreven als een
vroom en rechtschapen man, zijn vrouw Rosetta als
een bescheiden en geachte vrouw.
Een derde zoon, Louis Levi, was sigarenfabrikant. In
1886 was hij penningmeester van de toneelvereniging

Thalia, in 1885 secretaris van de gymnastiekvereniging
Kracht en Vriendschap, en in 1892 voorzitter van de
Wielrijderskring. Op zijn initiatief werd in 1888 een
afdeling van de Alliance Israelite Universelle opgericht.
Maar in 1894 vertrekt hij naar Schiedam.
Van de drie dochters van Abraham Hertog staat de oudste,
Johanna, te boek als winkelierster in de Tollenstraat
(graf 71). Haar zuster Betje is nooit getrouwd geweest;
volgens haar grafschrift (graf 110) was ze ‘een zedige
maagd’. De jongste, Flora, trouwde met Mozes Wolf
van Gelderen. Het moet volgens haar grafschrift (graf
112) een krachtige vrouw geweest zijn. De drie zusters
bezaten na de dood van hun moeder Naatje Wijsenbeek
de helft van de huidenzouterij. In 1893 kochten ze ook
Manus Ruben Vorst uit.
D. De familie Van Gelderen (bijlage 5).
Levi Wolf nam in 1811 de naam Van Gelderen aan. Hij
vestigde zich na 1776 (zijn zoon Wolf Levi werd nog in
Amsterdam geboren) in Culemborg, in de Tollenstraat.
Zijn weduwe, Rachel Jacobs, woonde later in de Kattenstraat.
Hij was, samen met David Salomon, voogd
over Jacob Aron (oud 16 jaar en zoon van wijlen Aron
Jacobs) en nam voor deze de naam Vorst aan in 1811.
Zijn zoon, Wolf Levi, was koopman aan de Varkensmarkt,
maar het is niet bekend waarin. Diens oudste
zoon, Levi Wolf, was stoelmakersknecht en ligt begraven
in graf 81. De tweede zoon van Wolf Levi, Jacob
Wolf, was kleermaker in de Goilberdingerstraat. Later
verkocht hij ook winterjassen. Zijn vrouw, Johanna
Wolff, een bescheiden en geachte vrouw, ligt in graf 60,
hijzelf in graf 61. Volgens het grafschrift was hij een
vroom en rechtschapen man. Van beiden wordt vermeld
dat ze oud en verzadigd van het leven waren.
Hun zoon, Benjamin Jacob, zet vanaf 1897 de zaak
(onder de naam ‘De Koopman’) voort, eerst in de Goilberdingerstraat,
doch vanaf 1913 op de Oude Vismarkt.
In 1925 wordt de zaak opgeheven. Benjamin was jarenlang
bestuurslid van de liberale Vrijheidsbond en
tevens bestuurslid van de toneelvereniging Thalia en
van het Groene Kruis. Zijn vrouw, Johanna Schwarts,
een geachte vrouw, was reeds in 1918 overleden en ligt
in graf 95a, hijzelf in graf 95b. Volgens zijn grafschrift
was hij een rechtschapen man, die kennelijk veel voor
de Joodse Gemeente betekend heeft. Zijn pleegzoon,
Karl Seckl, die ook een winkel had op de Oude Vismarkt
(nr. 11, waar thans een Sporthuis gevestigd is)
overleefde de oorlog doordat hij ondergedoken was op
een boerderij in de omgeving. Zijn moeder kwam in de
oorlog om in Sobibor. De broer van Benjamin, Mozes
Wolf, was getrouwd met Flora van Emden. Door haar
raakte hij betrokken bij de liquidatie van de huidenzouterij.
Flora stierf in 1926 en ligt in graf 112; ze moet
een krachtige vrouw geweest zijn. Mozes Wolf staat bij
de Burgerlijke Stand genoteerd als kantoorbediende.
Hij is in 1943 in Kamp Westerbork om het leven gekomen,
zijn zuster Rebecca in Sobibor.
Op het monument voor de omgekomenen staat nog
23

24
een viertal Van Gelderens vermeld, allen geboren in
Rotterdam. Over hen kon niets gevonden worden.
E. De families Hijmans (bijlage 6).
De naam Hijmans zijn we al in de 18de eeuw tegengekomen
op de Lijst van Bevolking van 1770: Samuel
Heijmans met vrouw en vier kinderen, waarvan in
ieder geval twee zoons, Aron Salomon en Hijman Salomon.
Hij bezat twee huizen: in 1771 kocht hij het huis
op de hoek van de Nieuwstad en de Sint Janskerkstraat
en later het huis ernaast.
1. De slagersfamilie Hijmans. Volgens Brasz zou deze
indirect van de bovenstaande afstammen. Dit lijkt echter
weinig aannemelijk daar de slagersfamilie afkomstig
is uit Geldermalsen. (De naam Hijmans is overigens
niet beperkt tot Culemborg, ook in Tiel kwamen
families met die naam voor). Machiel Hijmans, zelf
nog geboren in Geldermalsen, was in 1811 wel in Culemborg,
samen met onder andere zijn zoon Hijman.
Hij moet zich voor 1806 hier gevestigd hebben.
Machiel was slager in de Tollenstraat.
Zijn twee zoons waren eveneens slager, de eerste, Hijman,
op de Oude Vismarkt en later in de Achterstraat,
de ander, Salomon, in de Prijssestraat. Na het overlijden
van Salomon (graf 56) verkocht zijn weduwe, Sophie
Goldsmit, nog enige jaren eau de cologne, zeep en
zijden linten in de Prijssestraat, maar in 1905 vertrok

ze naar Nijmegen. Haar zuster, Jansje Goldsmit, heeft
tot haar dood in 1891 (graf 49) bij hen ingewoond (zie
ook onder Diversen).
Hijman is niet getrouwd geweest. Voordat hij een slagerij
op de Oude Vismarkt had, was hij ‘vleeschhouwer’
in de Binnenpoort. Hier woonden zijn zusters
Sara en Flora, alsmede Salomon met zijn vrouw bij
hem in. Hijman ligt in graf 48. Ook zijn zuster Flora
(Flora Hartog-Hijmans) ligt in Culemborg begraven
(graf 63). Geen van de graven is voorzien van een grafzerk.
Michiel, de zoon van Salomon, was in 1901 kandidaat
voor de gemeenteraad namens de sdap, maar hij werd
niet verkozen. In 1904 vertrok hij naar Amsterdam.
2. Een andere familie Hijmans is vanuit Rhenen naar
Culemborg gekomen. Michiel Izn. is vóór 1841
(geboorte Albert Victor) hier gevestigd. Begonnen als
kruidenier op de Markt, adverteert hij in 1861 met thee
en in 1866 blijkt hij hoofdagent te zijn voor zeepfabriek
‘De Keizerskroon’. In 1873 is voor het eerst sprake
van zijn tabaksfabriek. Deze schijnt het goed te doen,
Michiel wordt een der rijkste inwoners van de stad.
In 1849 was hij bestuurslid van de Joodse Gemeente.
In 1867 werd hij door enige joodse kiezers kandidaat
gesteld voor de gemeenteraad. Helaas, van de 174 stemmen
waren er slechts twee op hem. Zijn vrouw is enige
dagen na de geboorte van zijn jongste dochter overleden.
Hijzelf stierf in 1884 (graf 31).
Na zijn dood zette zijn zoon Albert Victor het bedrijf
voort, samen met een neef (Jacques Albert Snoek, een
zoon van zijn zuster Rosina Elisa). Toen de ongehuwd
gebleven Albert Victor in 1890 samen met zijn eveneens
ongehuwde zuster Victorine naar Amsterdam vertrok,
zetten de Snoeks de fabriek voort, totdat Michiel
Victor Snoek als laatste directeur in 1924 overleed. Even
tevoren waren de pakhuizen aan de Kleine Kerkstraat
reeds te koop aangeboden.
F. De familie Mertz (bijlage 7).
De beide broers Meijer Alexander en Liebman Alexander
waren pleegzoons van Jonas van Vriesland,
bestuurslid van de Joodse Gemeente. Hij nam voor hen
in 1811 de naam Me(r)tz aan. Kennelijk was hun vader
Alexander toen reeds overleden. Hoewel hun moeder
Hester Marcus eerst in 1846 in Gorinchem overleed,
heeft zij de aangifte in 1811 niet gedaan, noch voor
zichzelf. Over Liebman Alexander zijn geen verdere
gegevens gevonden.
Meijer Alexander staat bij de Burgerlijke Stand te boek
als ‘vleeschhouwer’ in de Achterstraat. Zijn vrouw,
Roosje Wolff, ligt in graf 16. Hun zoon Alexander was
handelaar in oud ijzer aan de Lange Achterstraat (thans
de Herenstraat). In de genealogie zijn van hem en zijn
vrouw Anna van de Beek slechts drie kinderen opgenomen.
Er zijn er veel meer geboren, doch veelal stierven
ze binnen enkele maanden:
Pakhuizen van de ‘Stoomtabaksfabriek’
van Michiel Hijmans Izn
in de Kleine Kerkstraat. De winkel
en de tabakskerverij van de firma
Hijmans waren gevestigd op
de Markt 12.
25

26 De voddenkoopman Benjamin
Alexander Mertz (1853-1922),
bijgenaamd ‘de Benz’.
Naam Geboren * Overleden †
Meijer Alexander 04-07-1849 28-07-1849
Leentje 23-06-1851 01-07-1851
Roosje 10-05-1852 21-07-1852
Sara 24-04-1854 28-07-1854
Sibille 28-03-1855 23-06-1855
Mozes 08-04-1856 13-08-1856
Betje 14-06-1860 15-10-1860
Rosetta 09-09-1861 19-09-1861
Grietje 18-11-1862 14-07-1863
Betje 30-11-1863 10-10-1864
Hoewel kindersterfte in die tijd vrij algemeen was, is
dit toch wel een trieste reeks. Alexander en zijn vrouw
liggen respectievelijk in graf 24 en graf 50.
Van de drie kinderen die in leven bleven, is de oudste
Benjamin Alexander, bijgenaamd ‘de Benz’, als voddenkoopman
een bekende figuur in Culemborg
geweest. Hij was verstandelijk zwak begaafd. De jongste
broer Meijer Alexander was eveneens voddenkoopman
en handelaar in gebruikte spullen. Zowel hij als
zijn vrouw Roosje Bacharach zijn in Sobibor omgekomen.
De beide broers woonden in het huisje van hun
ouders in de Achterstraat. Het graf van Benjamin
Alexander (nr. 104) heeft geen zerk.

G. De familie Parfumeur (bijlage 8).
Leman Levi Libman Wolf Parfumeur moet tussen 1820
en 1823 (Hijman Leman is nog in Geldermalsen geboren,
maar Wolf Leman in 1823 in Culemborg) met drie
kinderen vanuit Geldermalsen gekomen zijn. Hij was
onderwijzer in de Hebreeuwse taal en woonde in de
Voorstraat.
De oudste zoon, Hartog Leman, had een manufacturenzaak,
eerst in de Zandstraat, later in de Goilberdingerstraat,
waar hij ook staatsloten verkocht. Bij het 25jarig
bestaan van de synagoge in 1893 werd hij toegesproken,
omdat hij 42 jaar koster was. Hij was dus ook
reeds zeventien jaar koster bij de eerste synagoge. Hij
en zijn vrouw Rijntje Fontijn liggen in de graven 58 en
59. Ze worden beschreven als een vroom en rechtschapen
man, respectievelijk als een zedige en geachte
vrouw, oud en verzadigd van het leven.
Zijn broer Mozes Leman was koopman in manufacturen
in de Zandstraat. Schoonmoeder Duifje Davids
woonde een tijdlang bij hen in. Deze ligt begraven in
graf 2, Mozes Leman in graf 4 en zijn vrouw Kaatje
Davids in graf 43. Alle graven zijn zonder grafzerk. Volgens
de huisnummers van de Burgerlijke Stand woonden
de beide broers en hun schoonzuster Klaartje
Davids-Pakkendrager in drie naast elkaar gelegen
woningen in de Zandstraat.
De derde broer Hijman Leman woonde eveneens in de
Zandstraat als koopman. Hier wordt echter geen huisnummer
vermeld. Hij was getrouwd met Betje van
Emden, geen familie van de Culemborgse Van Emdens.
Haar moeder Elisabeth van Emden-Groen woonde bij
haar in. Deze ligt in graf 3. Hijman Leman ligt in graf
45 en zijn vrouw in graf 67, hoewel het vreemd is dat
haar graf, in tegenstelling tot dat van haar man, geen
steen heeft.
De vierde broer is reeds jong, op 18-jarige leeftijd,
overleden. Van de beide zusters is Rijntje in 1894 naar
Den Haag vertrokken en trouwde Sientje Leman, de
jongste zuster, met Is. van Spier.
Wanneer we nu naar de kinderen van deze broers kijken,
de jongste generatie Parfumeurs, dan blijken de
beide kinderen van Mozes Leman, na het overlijden
van de ouders, samen in de Zandstraat te zijn blijven
wonen. Simon Mozes staat vermeld als sigarenmaker
en ligt in graf 51. Na zijn overlijden vertrok zijn zuster
Jetje (naaister) naar Rotterdam. Van de kinderen van
Hartog Leman zijn alleen Jetje en Arend Hartog in Culemborg
begraven, Jetje in graf 66 en Arend Hartog in
graf 25. De andere kinderen zijn òf vroeg gestorven
(Leman Hartog) òf uit Culemborg vertrokken. Jetje
heeft onder andere als dienstbode gewerkt bij Lijpman
Arend van Rees.
Leman Hijman, de enige zoon van Hijman Leman, is
degene die als lid van het bestuur van de Joodse
Gemeente in 1920 het grafregister opnieuw opzette en
trachtte te completeren. Hij had een manufacturenhandel
in de Zandstraat op de hoek met de Prijssestraat
(mogelijk een voortzetting van de zaak van zijn vader).
Met paard en wagen ging hij in de omgeving de boeren
27

De Varkensmarkt omstreeks 1900,
gezien in de richting van de
Zandstraat. Het hoekhuis
Zandstraat/Prijssestraat (geheel op
de achtergrond) behoorde toe aan de
familie Parfumeur.
af. ’s-Avonds werd de kar naast het huis gezet en moest
het paard door het huis naar het plaatsje erachter.
Brasz vertelt dat zijn vrouw er dan met stoffer en blik
achteraan liep om alles op te vegen. Toen hij in 1928
met zijn gezin naar Oss vertrok – waar op 29 februari
zijn beide dochters trouwden met de gebroeders Hes –
verliet de laatste Parfumeur na iets meer dan honderd
jaar Culemborg.
Van zijn zusters was Rijntje reeds in 1892 overleden
(graf 53), terwijl Sientje in 1923 overleed (graf 106).
Deze Sientje, die nog dienstbode geweest is bij Manus
Ruben Vorst en later huishoudster bij de weduwnaar
Josef Marcus van Spier, liet per testament een legaat
van ƒ 200 na aan de Joodse Gemeente. Deze gebruikte
het geld om de synagoge van elektrisch licht te voorzien.
Beide zusters zijn ongetrouwd (‘zedige maagden’)
gebleven. In beider grafschriften is sprake van een
broer die achterbleef in het huis van haar vader. Die
broer was Leman Hijman, die dus in het huis van zijn
vader zou wonen.
H. De familie Van Polen (bijlage 9).
In 1811 neemt Hanna Stern – de vrouw van Israël Elkan
– voor zichzelf en haar zoon Elkan Israël de naam Polak
aan, ‘omdat haar man Israël Elkan Polak zedert eenige
jaren zich geabsenteerd hebbende zonder zijn verblijf
te weten’.
Deze Elkan Israël neemt echter bij de Burgerlijke Stand
niet de naam Polak aan, maar Van Polen. Hij was winkelier
in de Tollenstraat. Zijn weduwe, Rebecca Belletje
van Driel, ligt begraven in graf 6. Volgens haar grafschrift
moet ze veel aan liefdadigheid gedaan hebben.
Trouwens, het feit dat zij als eerste van de familie Van
Polen een grafzerk heeft, wijst al op een zekere welstand.
Hun zoon Izaac Elkan was getrouwd met Sara Wijzenbeek.
Ook hij woonde in de Tollenstraat, waar hij een
handel in manufacturen had, die hij lopende bij de
boeren in de omgeving verkocht. In 1882 adverteert
zijn weduwe (hij stierf in 1877, graf 21) met zomerstoffen
en corsetten. In 1866 nam hij, samen met Manus

Ruben Vorst en Abraham van Emden deel in een huidenzouterij.
In 1883 wordt de weduwe met haar minderjarige
kinderen voor ƒ 800 door de beide andere
eigenaren uitgekocht. Sara overleed in 1907 (graf 82),
doch zij moet tevoren met haar kinderen Culemborg
verlaten hebben, want in 1890 komt de naam Van
Polen bij de Burgerlijke Stand niet meer voor.
I. De familie Van Rees (bijlage 10).
Jacob Arend was de eerste die op de nieuwe joodse
begraafplaats aan de Achterweg ter aarde werd besteld
(overleden 01-08-1870, graf 1). Hij had een winkel in
gouden en zilveren voorwerpen op de Markt. Tevens
was hij kashouder van de Bank van Lening voor gouden
en zilveren voorwerpen. Onbekend is wanneer hij
zich in Culemborg gevestigd heeft, en evenmin is
bekend wanneer zijn vrouw Rebecca van der Sluys is
overleden.
Zijn broer Lijpman Arend moet zich hier vóór 1849
gevestigd hebben, want dan is hij penningmeester in
het bestuur van de Joodse Gemeente. Ook hij had een
zaak in gouden en zilveren voorwerpen, die gevestigd
was in de Tollenstraat. Tevens was hij pachter van de
Bank van Lening. Lijpman Arend trouwde in 1845 met
Roosje van Stralen, maar deze moet al spoedig zijn
gestorven, want in 1850 hertrouwde hij met Sally Eleazer
Emrik (overleden 30-11-1884, graf 32). Hijzelf ligt
in graf 33. Beiden moeten veel aan liefdadigheid
gedaan hebben. Het gezin kreeg twee kinderen, Arend
Lijpman en Klaartje.
Arend opende in 1864 een zaak in schoenen en laarzen
in de Kattenstraat, maar in 1869 vertrok hij naar
Amersfoort. In 1888 keerde hij echter terug, vergezeld
van zijn vrouw Naatje de Rooy en zes kinderen; ze
29

30
woonden daarna in de Janskerkstraat. In 1897 is het
gezin definitief vertrokken.
Klaartje trouwde in 1882 met Benjamin Lion, die vanaf
1887 de zaak van zijn schoonvader voortzette. Deze
Klaartje heeft als dertienjarige, bij de officiële opening
van de synagoge in 1868, tijdens een kort toespraakje
de sleutel van de synagoge aan de voorzitter van de
Joodse Gemeente overhandigd. De zaak van Lion was
gevestigd in de Tollenstraat, maar zijn gezin woonde
in de Kattenstraat. Lion was vanaf 1885 gedurende een
aantal jaren bestuurslid van de Joodse Gemeente, in
1891 zelfs samen met zijn zwager Arend. Helaas ging
zijn zaak in 1896 failliet. Na het faillissement is het
gezin Lion uit Culemborg vertrokken.
Ene Rosetta Matje van Rees (geboren te Den Haag in
1862) trouwde de al eerder genoemde Simon Jacob
Davids, maar zij is vermoedelijk geen directe familie.
J. De familie Van Spier (bijlage 11).
Josef Salomon moet zich vóór 1799 (geboorte Judith)
met zijn vrouw in Culemborg gevestigd hebben. In 1811
zijn er vijf kinderen en neemt hij voor zich en zijn gezin
de naam Van Spier aan. Hij woonde in de Achterstraat.
In 1840 komt alleen de zoon Salomon nog voor. Marcus
is in 1826 getrouwd, maar vóór 1840 overleden (zijn
weduwe Vogel van der Sluys staat dan als ‘uitdraagster’
te boek in de Korte Achterstraat, later in de Ridderstraat)
en van de drie meisjes ontbreekt ieder spoor.
De oudste zoon van Marcus, Josef Marcus, een ‘koopman’
aan de Lange Meent, later aan de Oosterwal, heeft
in de jaren 1855-1857 in de gevangenis van Woerden
gezeten. In die periode wordt er althans jaarlijks een
brief van de Joodse Gemeente in Woerden aan de Joodse
Gemeente in Culemborg gericht met het verzoek
om een financiële bijdrage, zodat hij met Pasen zijn
‘Paaschbrood’ kan krijgen. Hij en zijn vrouw liggen in
de graven 29 en 10 (zonder steen).

De tweede zoon Izaac Marcus was uitdrager in de Ridderstraat
en koopman in lompen aan de Westerwal,
later in de Binnenmolenstraat. Hij had een vrij groot
aantal kinderen, waarvan we er enkele zullen noemen:
uit zijn eerste huwelijk (met Sientje Leman Parfumeur,
overleden in 1871, graf 7) een zoon Marcus, die samen
met zijn neef Abraham een slagerij had in de Zandstraat
35 (bij de pomp). Marcus en zijn vrouw Mietje
Zwelheim (graven 139 en 140) hebben samen met hun
twee kinderen (Eli en Sientje, verhuisd naar Hilversum)
in Culemborg ondergedoken gezeten en alle vier
de oorlog overleefd. De oudste zoon uit het tweede
Na de bevrijding, mei 1945. Links
op de voorgrond Eli van Spier, rechts
(grotendeels verscholen achter het
meisje met de Nederlandse vlag)
zijn zuster Sientje.
31

32
Marcus Elias (Mak) van Spier
(1898-1943), zijn vrouw Sara
Brommet (1901-1942) en hun beide
dochters Henriëtte (1922-1942) en
Amalia (1926-1942).
huwelijk van Izaac Marcus (met Belia Schenk, overleden
in 1931, graf 128) was Levi Izaac, een arbeider die
woonde op de Westerwal 33. Ook die had een flink
aantal kinderen. Na zijn dood in 1929 (graf 124) vertrok
zijn weduwe Marianne Bacharach met vier kinderen
naar Amsterdam (de andere kinderen waren reeds eerder
naar elders vertrokken).
Een broer van Levi Izaac was Emmanuel van Spier, een
uitdrager en handelaar in lompen en oud ijzer uit de
Nieuwstraat 42, hoek Lepelstraat. In april 1935 ging hij
failliet, maar bij de Nieuwjaarsadvertenties in 1936 in
de Culemborgsche Courant is hij weer present. Hij,
zijn vrouw Henriëtte Beem en hun twee zoons zijn in
Sobibor omgekomen, evenals zijn zuster Saartje.
Een andere zuster Sofia Belia trouwde met haar neef
Jacob, zoon van Marcus van Spier en Saartje Levie. Deze
Marcus was ook weer een handelaar in lompen, eerst
Achter de Vismarkt, later aan de Westerwal en weer
later in de Binnenmolenstraat. Hij en zijn vrouw liggen
in de graven 87 en 88.
De reeds genoemde Jacob was er een van acht kinderen
en de helft van een tweeling; ook hij handelde als uitdrager
en wel aan de Zalenstraat 1. In 1925 vertrok hij
met vrouw en zeven kinderen naar Hilversum. (Het
vertrek van al deze kinderrijke Van Spier-families had
wel tot gevolg dat er te weinig kinderen op de joodse
school bleven, waardoor de godsdienstleraar Levie de
Wolff in 1931 naar elders vertrok).
De tweelingbroer van Jacob was Abraham van A. van
Spier en Co, vleeshouwers in de Zandstraat. De Co was
de reeds genoemde neef Marcus, terwijl ook Abrahams
zoon Marcus Elias in de zaak werkte. Abraham zelf
werkte oorspronkelijk als knecht bij I.A. Wijzenbeek
op de Markt, maar begon in 1897 voor zichzelf. Hij
trouwde in dat jaar met Henriëtte Zwelheim, sinds
1894 costuumnaaister in de Tollenstraat. Hij en zijn
vrouw kwamen om in Sobibor. Hun zoon Marcus
Elias, diens vrouw Sara Brommet en hun twee kinderen
was in Auschwitz eenzelfde lot beschoren.
Samenvattend kunnen we zeggen dat de familie Van
Spier, afgezien van de slagers in de Zandstraat, gedurende
ruim honderd jaar werkzaam is geweest in de
handel in lompen en oud ijzer en als uitdrager.

K. De familie Vorst (bijlage 12).
We hebben Jacob Ruben reeds ontmoet als een der initiatiefnemers
tot een joodse begraafplaats aan de Westerwal.
In 1762 was hij lid geworden van het Koopmansgilde
als kleermaker (‘winkelnegotie en derselve
door zijn kinderen op ’t land latende uitventen’) en
slachter. Uit de Lijst der Bevolking van 1770 blijkt hij
acht kinderen te hebben.
Zijn zoon Ruben Jacob nam volgens Becker in 1794 als
grap de naam Vorst aan en gaf deze naam in 1811 ook
op bij de invoering van de Burgerlijke Stand. Zijn broer
Aron Jacob (‘in manufacturen en derselve ook elders
uitventende’) is in 1811 reeds overleden. Door David
Salomon Polak en Levi Wolf van Gelderen, die als
voogd optreden, wordt ervoor gezorgd dat diens zoon
Jacob Aron eveneens de naam Vorst krijgt. Van deze tak
van de familie Vorst kon verder niets gevonden worden,
evenmin als van de overige zes kinderen van Jacob
Ruben. We zullen ons dus beperken tot Ruben Jacob
en diens nakomelingen.
Van zijn vijf zoons blijken er in 1840 nog drie (ongetrouwd)
bij hun moeder in de Korte Achterstraat te
wonen, namelijk Jacob Ruben (koopman), Mozes
Ruben (koopman, overleden 25-10-1846) en Benjamin
Ruben (vleeshouwer, overleden 27-02-1846). Van de
beide andere broers, Samuel Ruben en Isaac Ruben,
was Samuel reeds in 1826 op vrij jonge leeftijd overleden,
waarna zijn weduwe Kaatje van Straten een jaar
later hertrouwde met Eleazer Levi Wijsenbeek. Isaac
Ruben was bakker in de Voorstraat, later – vanaf 1835 –
op de Varkensmarkt (graf 18, zijn vrouw in graf 23).
Een van zijn twee dochters, Aaltje Ruben, is later
getrouwd met Gabriël Benjamin Walg (zie aldaar).
We komen nu aan de vierde generatie. De zoon van
Samuel Ruben, Manus Ruben Vorst, was een zeer vooraanstaand
lid van het bestuur van de Joodse Gemeente.
Hij werd in 1886, samen met S.A. Wijzenbeek, gehuldigd
wegens het feit dat beiden dertig jaar onafgebroken
bestuurslid waren geweest. Hij had een zaak in
33

34 Het huis van de
familie Ziegenhirt
von Rosenthal aan de
Markt. Na het
overlijden van Louis
Ziegenhirt von
Rosenthal in 1903
werd het pand
verkocht aan Samuel
Vorst, die in 1907
beide trapgevels liet
afbreken.
manufacturen, kleding en dergelijke op de Markt.
Deze zaak doet hij in mei 1900 over aan zijn zoons
Samuel en Benjamin (Bernhard). In 1866 richtte hij
samen met Abraham Hartog van Emden en Isaac Elkan
van Polen een huidenzouterij op. Toch zoutte hij sinds
september 1867 zijn huiden in een schuur achter zijn
huis. In 1897 verkoopt hij zijn aandeel in de gezamenlijke
zouterij aan de dochters van Van Emden. In 1904
is hij overleden (graf 37). We hebben reeds gezien dat
zijn eerste vrouw, Sophia Berlijn, nog als een der laatsten,
zo niet de laatste, aan de Westerwal begraven is.
Zijn tweede vrouw heeft een grafzerk naast hem (graf
38), hoewel Parfumeur, die toen het grafregister bijhield,
vermeldt dat zij begraven zou zijn in graf 111
(zonder zerk).
Als in 1909 de zaak opgeheven wordt wegens vertrek
van Samuel naar Amsterdam (Benjamin was reeds eerder
vertrokken), blijkt hoe groot de omvang van zijn
bezit was. Samuel staat bij de Burgerlijke Stand vermeld
als huidenzouter. Hij kocht in 1903 het huis op
de Markt waar eerder burgemeester Ziegenhirt von
Rosenthal en daarna diens zoon Louis hadden
gewoond, voor in totaal ƒ 13.150, in die tijd een flink
bedrag. Maar hiervoor kreeg hij dan wel, behalve het
huis met erf en tuin aan de Markt, ook nog de erachter
gelegen twee huizen en koepel met erven aan de
Herenstraat.
Zijn oudere halfbroer Hijman Benjamin opende direct
na zijn huwelijk in 1889 een zaak in gemaakte jongensen
kinderkleding op de Markt, hoek Grote Kerkstraat

(waar thans een speelgoedzaak gevestigd is). De zaak
werd ‘de Concurrent’ genoemd (namelijk de concurrent
van zijn vader). In 1893 woonde zijn zuster Henriëtte
ook op dit adres, waar ze agente was van ‘Linnenmij
Twenthe’ met uitzetten en luiermanden. Hijman
Benjamin bleef tot zijn dood in 1926 zijn waren met
paard en wagen uitventen. Hij was lid van de kerkeraad
en had tussen 1892 en 1911 steeds godsdienstleraren in
huis (1892-1903 Van Blijdenstein, 1903-1905 Levi
Frank, 1906-1907 Hartog Frank, 1907-1911 Josef Brandon).
Hij is begraven in graf 114. Zijn vrouw Kaatje van
Leeuwen had graf 115 gekocht, doch is in Auschwitz
omgekomen. Zijn dochter Eva is nog in 1989 als een
der laatsten op het kerkhof ter aarde besteld (graf 144).
De andere dochter, Sophia, werd onderwijzeres in
Amsterdam.
Keren we thans terug naar Isaac Ruben, de bakker van
de Varkensmarkt. Van zijn kinderen is van Samuel
Isaac (graf 68) slechts bekend dat hij veehandelaar was
(een vroom en rechtschapen man). Of hij getrouwd was
en wat zijn adres was, is niet bekend. Broer Ruben Isaac
begon op de Nieuwstad, ook als bakker. Rond Sint
Nicolaas adverteert hij regelmatig dat hij ‘best St.
Nicolaasgoed’ heeft à ƒ 0,50 per vijf ons. Na de dood
van zijn vader in 1876 zet hij de bakkerij van deze voort
op de Varkensmarkt. Regelmatig verschijnen dan
advertenties met ‘Zondags vers brood’. De zaak was
vermoedelijk gevestigd op nr. 6, want achter dit pand
stond vroeger een loods waarin matzes gebakken werden.
Hij werd in 1891 gekozen tot lid van de kerkeraad
en in 1900 nogmaals. Hij en zijn vrouw Roosje Goldsmidt
liggen in de graven 70 en 86.
Van zijn kinderen was Isaac Ruben ook bakker. Tot
1910 had hij een bakkerij aan het begin van de Ridderstraat.
Mozes Ruben woonde, evenals zijn vader, op de
Varkensmarkt hoek Buitenmolenstraat en had daar al
Huizen aan de Markt met toren,
Culemborg (ets van H.E.
Roodenburg uit 1921).
Op de hoek van de Markt en de
Grote Kerkstraat het winkelpand
van Hijman Benjamin Vorst.
35

Optocht van de Culemborgse
schutterij, 31 oktober 1904.
Op de achtergrond nogmaals het
hoekpand van Hijman Benjamin
Vorst
voor zijn trouwen een zaak in mantels, japonnen, jassen,
dekens etc. Vanaf 1888 verkocht hij ook Pfaff naaimachines
in samenwerking met Andries Levi Wijsenbeek
uit Herwijnen. In 1900 werd de zaak met woonhuis
en pakhuis verkocht in verband met het vertrek
van het gezin naar Utrecht. In 1902 keerden ze echter
weer terug en begon Mozes een zaak in de Binnenpoort.
Zijn graf (nr. 94) is de enige van de familie Vorst
zonder grafzerk. Of dit om financiële redenen is, kon
niet worden nagegaan. Zijn weduwe Sara Hes vertrok
in 1921 naar Amsterdam. Zijn broer Jacob Ruben staat
te boek als sigarenmaker, maar was reeds in 1894 naar
Amsterdam vertrokken. Zijn jongste broer Hartog
Ruben slaagde in 1904 voor het artsexamen en werd
officier van gezondheid bij de marine.
Ten slotte zijn zuster Mietje Ruben. Zij trouwde met
Salomon Grootkerk. Deze was oorspronkelijk bediende
in de slagerij van Samuel Hijmans, daarna winkelbediende
bij Iz. Wijzenbeek, tot hij zich zelfstandig
vestigde als manufacturier op de Varkensmarkt 6, het
pand waar vroeger de bakkerij van zijn schoonvader
was. Vanaf 1922 verkocht hij ook corsetten, merk
‘Favorite’. Salomon Grootkerk was sinds 1914 lid van
het bestuur van de Joodse Gemeente. Hij en zijn vrouw
liggen in de graven 122 en 123.
Zijn zoon Hartog zette de zaak van zijn vader voort als
fa. S. Grootkerk. De zaak was het laatst gevestigd op de
Markt 34, het pand waar later de ING-bank gevestigd
was en thans een schoenenzaak. Hartog was lid van de
schaakclub en loste regelmatig schaakproblemen op in
de Culemborgsche Courant. Met zijn gezin overleefde
hij de oorlog, zelfs een verblijf in Theresienstadt. Bij de
kindergraven ligt het graf (met zerk) van zijn broertje
Louis.
L. De familie Walg (bijlage 13).
De nestor van de familie – en ook van de Joodse
Gemeente, zodat hij in 1867 de eerste steen voor de
nieuwe synagoge mocht leggen – is Gabriël Benjamin.
Bij de inwijding van deze nieuwe synagoge in 1868

kreeg hij de eretitel ‘choweer’. In 1811 had hij de naam
Walg aangenomen, mogelijk een verbastering van Walach
naar de landstreek Walachije in Roemenië. Begonnen
als ‘slagter te plattelande’ had hij later een
‘vleeschhouwerij’ in de Kattenstraat. Dit moet een flinke
slagerij geweest zijn, want hij had meerdere knechts
in dienst. Het was een grote familie: er waren twaalf
kinderen, nog afgezien van een aantal dat reeds op
jeugdige leeftijd overleden was. Bij het zestigjarig
huwelijksfeest waren er ook al achterkleinkinderen.
Van zijn kinderen zijn er vijf getrouwd met een Wijzenbeek;
de families waren dus kennelijk goed
bevriend. Zoals de titel ‘choweer’ reeds aangaf, was hij
een zeer godvruchtig man, hetgeen ook in zijn grafschrift
tot uitdrukking komt (graf 8). Zijn vrouw Aaltje
(Adeline) Ruben Vorst ligt in graf 26.
Zijn oudste zoon, Ruben Gabriël, moet al vrij spoedig
na zijn huwelijk in 1846 naar Utrecht vertrokken zijn,
waar zijn dochter in 1847 geboren werd. Wat er van
hem geworden is, kon niet worden nagegaan. Zijn
vrouw Sara Wijzenbeek keerde in 1861 met de beide
kinderen terug en vestigde zich als naaister op de
Markt. Hier had haar dochter Aaltje (Adeline) later een
winkel in jurken en mantels. In 1887 zijn moeder en
kinderen naar Amsterdam vertrokken.
Simon Gabriël trouwde op 20 juni 1850 met Roosje
(Rika) Wijsenbeek, dezelfde dag waarop zijn zuster
Betje ook met een Wijsenbeek (Isaac Abraham) trouwde.
Dat moet een flink feest gegeven hebben. Simon
was oorspronkelijk veekoopman, maar had later een
Gedenksteen in de voormalige
synagoge – sinds 1949 de
gereformeerde kerk vrijgemaakt –
aan de Jodenkerkstraat.
37

38 De Kattenstraat omstreeks 1915.
Achter de vrouw met kinderwagen
de slagerij van de gebroeders Gabriël
en Ruben Walg.
slagerij in de Kattenstraat (‘de Vleeschhal’). Zijn zuster
Sientje (Clasina), die eerst bij haar moeder woonde,
trok na haar overlijden bij hem in. Na zijn dood in
1899 (graf 65) woonde ze een tijd in het kosthuis van
De Beer op de Markt. Vreemd genoeg komt ze niet
voor op het grafregister. Ook de Burgerlijke Stand
geeft geen datum van overlijden. Drie andere zusters
van Simon trouwden, zoals gezegd, met een Wijzenbeek:
Johanna, Hendrina en de reeds genoemde Betje.
Van zijn kinderen bleef Aaltje ongetrouwd (graf 109,
een zedige en geachte maagd). Zoon Isaac Simon
trouwde, u begrijpt het al, een meisje Wijzenbeek

(namelijk Aaltje). Hij begon als slager in de Herenstraat,
later in de Tollenstraat, waar hij weer later een
zaak in manufacturen had en vertegenwoordiger van
de stomerij Palthe was. Vanaf 1913 was hij enige jaren
penningmeester van de Joodse Gemeente. Bij het overlijden
van zijn vrouw in 1920 (graf 97) kocht hij het
graf 98 naast haar en tevens de graven 101 tot en met
103 voor drie van zijn dochters, namelijk Rosetta, Elisabeth
en Johanna. Het is echter twijfelachtig of van
deze graven gebruik is gemaakt, want er staan geen
zerken. Zelf was hij in 1938, samen met Rosetta, naar
Doesburg vertrokken, waarheen Johanna reeds in 1924
was gegaan. Bij zijn vertrek ging de vertegenwoordiging
van Palthe over naar Louis de Beer op de Markt.
Zijn vierde dochter, Henriëtte, kon blijkbaar goed
leren. Zij behaalde in 1905 de acte voor lager onderwijs
en in 1906 werd ze benoemd tot tijdelijk onderwijzeres
in Leerdam. Eveneens in 1906 slaagde ze voor het examen
godsdienstlerares bij het Nederlands Israëlitisch
Kerkgenootschap.
De beide broers Gabriël Benjamin en Ruben Samuel
woonden samen met hun zuster Flora in de Kattenstraat
17. Deze Flora was geestelijk zwak en werd in
1938 opgenomen in een inrichting in Apeldoorn, waar
ze vrij spoedig overleed. Hierdoor heeft ze gelukkig de
ontruiming van de inrichting door de Duitsers niet
meer meegemaakt. De beide broers hadden een slagerij
in de Kattenstraat, waar thans een cd- en Videozaak is.
Gabriël kocht het vee in en Ruben runde de slagerij.
Beide broers traden in 1927 uit de Joodse Gemeente,
doch Gabriël werd in 1930 toch weer lid. Vanaf 1927
werd er ook niet meer kosjer geslacht; van de weinige
joodse families die toen nog in Culemborg woonden,
konden ze niet leven. In 1930 trok Ruben zich uit de
slagerij terug. Hij was in 1929 getrouwd met een protestants
meisje en uit dit huwelijk werd in 1930 een zoon
geboren. In 1932 ging hij weer in zaken en nam de slagerij
van de Duitse zusters Friedel in de Prijssestraat 56
over. In de desbetreffende advertentie blijkt het ook
een varkensslagerij te zijn. Trouwens, reeds in 1897
leverde hij zeventig varkens aan de fa. Zwanenburg in
Flora Walg (1865-1938) en
Ruben Walg (1870-1946).
39

40
Oss tegen 18 cent per pond. Over vleesprijzen gesproken,
Ruben was bij inschrijvingen nogal eens de laagste
in prijs. Zo mocht hij in 1904 en 1907 het rundvlees
leveren aan het Aartsbisschoppelijk Seminarium. Door
zijn huwelijk met de protestantse Antoinette van der
Velde bleef hem arrestatie door de Duitsers in de oorlog
bespaard. Hij stierf in 1946 (graf 141). Zijn broer
Gabriël, die ongetrouwd bleef, kwam in 1943 om in
Sobibor.
M. De familie Wijzenbeek (bijlage 14).
Zowel Abraham Isaac als Levi Isaac namen in 1811 de
naam Wijzenbeek aan. Soms wordt de naam ook als
Wijsenbeek geschreven, vooral aan de kant van Levi
Isaac. Beiden zijn in Zwaben (een streek in Beieren)
geboren, Abraham Isaac in Visich (vermoedelijk een
verschrijving voor Tisich, waar zijn broer geboren
werd). Beide broers trouwden een meisje Harpman,
Abraham met Johanna en Levi met Naatje, dochters
van Andries Harpman, een vleeshouwer, die een vooraanstaande
rol speelde in de joodse gemeenschap in die
dagen.
Laat ons eerst de tak volgen van Abraham Isaac, die
samen met zijn broer Levi Isaac handelde ‘in katoenen,
wollen en zijden en daarmee gemêleerde manufacturen
en linnen en derselve ook elders aanbiedende’.
Koopman dus in manufacturen op de Markt, doch
Abraham Isaac zette later de slagerij van zijn schoonva-

der Andries Harpman voort. Van zijn kinderen zijn
Antje Abraham (die trouwde met haar neef Isaac Levi,
zie aldaar) en haar broers Isaac Abraham, Hijman Abraham
en Salomon Abraham voor ons interessant.
Isaac Abraham trouwde op 20 juni 1850 met Elisabeth
Walg en we hebben reeds gezien dat op dezelfde dag
haar broer Simon Gabriël Walg trouwde met Isaacs
nichtje Roosje (Rika). Isaak had een slagerij op de
Markt (nu nummer 43) en een stal in de Grote Kerkstraat.
In 1884 is er sprake van Wijsenbeek en Co, vermoedelijk
met zijn zoon Abraham Isaac. Isaac en zijn
vrouw Elisabeth liggen in de graven 34 en 35. Beiden
moeten veel aan liefdadigheid gedaan hebben.
Hijman Abraham was eveneens met een meisje Walg
Een blik in de Tollenstraat. Rechts
de Kleine Kapel van Henriëtte (Jetje)
Polak-Wijzenbeek.
41

42
getrouwd, namelijk Johanna. Volgens Brasz had hij een
kruidenierszaak in de Kattenstraat, maar later woonde
zijn weduwe op de Markt. Zij moet volgens haar grafschrift
(graf 30) een eerlijke vrouw geweest zijn met een
onberispelijke levenswijze.
Salomon Abraham was winkelier op de Markt. In 1886
werd hij samen met Manus Ruben Vorst gehuldigd,
omdat hij gedurende dertig jaar voorzitter van de
Joodse Gemeente was geweest. Hij bleef dit trouwens
52 jaar. Zijn vrouw Minette Berlijn was reeds in 1871
gestorven (graf 5), een krachtige persoonlijkheid. Zelf
ligt hij in graf 36, vrijgevig voor armen en behoeftigen.
Zijn oudste zoon Abraham Salomon kocht in 1877, op
20-jarige leeftijd, de sigarenfabriek van Rademaker in
de Tollenstraat. In 1881 wordt het bedrijf (Wijsenbeek
en Van Soelen) verplaatst naar de Markt en in 1888 naar
de hoek Kerkplein-Kleine Kerkstraat, maar de fabriek
gaat in 1892 failliet. Het gezin vertrekt het jaar daarop
naar Groningen. Een dochter van Salomon Abraham,
Johanna, trouwde met haar neef Abraham Isaac (zoon
van Isaac Abraham), die de slagerij van zijn vader op de
Markt heeft voortgezet en in 1888 achter het huis zelfs
een worstfabriek en vleesrokerij opende. Het bedrijf
was één der drie joodse middenstandsbedrijven die in
1915 over een telefoonaansluiting beschikten (telefoonnummer
29). De overige twee waren de slagerij
van de gebroeders Walg en de zaak van Eleazer Levi
Wijsenbeek, beide in de Kattenstraat. Hoewel actief in
de Joodse Gemeente, plaatste Abraham Isaac in 1892
een advertentie dat hij in geen geval bestuurslid wilde
worden. Maar in 1914 werd hij dat wel. In 1931 wordt
de zaak gesloten, hij is dan 80 jaar oud. Zijn vrouw
Johanna en hij liggen in de graven 119 en 120. Hun
drie kinderen hebben alle drie Culemborg verlaten.
Van zijn zusters heeft Aaltje ook weer een Walg (Isaac
Simon) getrouwd. Drie zusters vonden de dood in
Sobibor, op dezelfde dag als hun broer Gabriël Isaac.
Volgen we thans de tweede tak van de Wijzenbeeks, de
tak van Levi Isaac en Naatje Harpman. Nadat deze laatste
in 1810 was overleden, hertrouwde Levi met Roosje
Salomon Wolf. Ook hij nam in 1811 voor zich en zijn
vier kinderen de naam Wijzenbeek aan. In de Burgerlijke
Stand wordt hij aangeduid als koopman, zonder
vermelding van waar en waarin.
Zijn oudste zoon Isaac Levi was koopman en woonde
op de Markt. Deze was driemaal getrouwd, de laatste
keer met zijn nichtje Antje Abraham (dochter van
Abraham Isaac) en volgens de gegevens van de Burgerlijke
Stand slechts tien dagen na het overlijden van zijn
tweede vrouw. Honi soit qui mal y pense. Na het overlijden
van haar man woonde weduwe Antje in de Tollenstraat.
De tweede zoon Eleazer Levi had een manufacturenhandel
in de Kattenstraat. Hijzelf woonde in het pand
op nr. 10, terwijl de winkel op nr. 12 was gevestigd. Hij
was getrouwd met Kaatje van Straten, de weduwe van
Samuel Ruben Vorst. In 1870 werd hij bestuurslid van
de juist opgerichte afdeling van het Rode Kruis. Eveneens
in 1870 deed hij zijn zaak over aan zijn beide

zoons Levi Eleazer en Samuel Eleazer en vertrok in 1874
met zijn vrouw naar Nijmegen, waar hij al vrij spoedig
overleed. Bij zijn vertrek bedankte hij per advertentie
zijn ‘geachte clientèle’, na 47 jaar zaken te hebben
gedaan.
De derde zoon Andries Levi had een handel in naaima-
chines in Herwijnen, waarbij hij samenwerkte met
Mozes Ruben Vorst. Van de andere kinderen ontbreken
de gegevens.
We zijn thans toe aan de tweede generatie. Allereerst de
kinderen van Isaac Levi uit zijn eerste huwelijk: Mozes
Isaac, Roosje Isaac en Naatje Isaac. Mozes Isaac, een
In 1911 werd een filiaal van de
Kleine Kapel gevestigd op de Oude
Vismarkt, naast de Goedkoope
Bazar van de joodse familie Israëls.
Deze laatste zaak – die aanvankelijk
was gevestigd in de
Kattenstraat – werd in 1907
geopend en ging in 1922 failliet.
De familie Israëls vertrok hierna
naar Tiel.
43

44
Levi Eleazer (Louis) Wijzenbeek
(1828-1912).
winkelier in manufacturen op de Markt (waar hij ook
jarenlang staatsloten verkocht) was getrouwd met
Hendrina Walg en speelde een vooraanstaande rol in
de Joodse Gemeente. Zo schreef hij een lening uit voor
de bouw van de nieuwe synagoge. Samen met die van
de voorzitter Samuel Abraham Wijsenbeek en van
Manus Ruben Vorst komt zijn naam voor op de
gedenksteen in de voorgevel van deze synagoge. Hij
vertrok, samen met vrouw en vier kinderen, in 1871
naar Utrecht. Hij ligt in graf 27, met een zeer lovend
grafschrift.
Zijn ene zuster Naatje Isaac trouwde met de godsdienstleraar
Levison en stierf in 1866 aan cholera. De
andere zuster Roosje Isaac trouwde, zoals we gezien
hebben, met Simon Gabriël Walg.
Van de kinderen van Isaac Levi uit zijn tweede huwelijk
moet in de eerste plaats Isaac Wijzenbeek Izn. worden
genoemd. Deze was getrouwd met Betsy Berlijn (zuster
van Minette, de vrouw van Salomon Abraham) en winkelier
in manufacturen, eerst in de Nieuwstad, vervolgens
op de Varkensmarkt (waar hij ook hoeden en petten
verkocht) en ten slotte na 1885 in de Binnenpoort.
Met de dameshoeden was hij overigens een felle concurrent
van zijn familielid Johanna Wijsenbeek; verscheen
er van haar een advertentie over hoeden, dan
volgde er direct een advertentie van hem. In 1866
opende hij een atelier in de Zandstraat voor damesmaatkleding
bij Jetje Parfumeur. In 1894 werd de zaak
omgezet in een vennootschap, samen met zijn zoons
Philip en Louis Isaac, onder de naam Fa. I.I. Wijzenbeek.
Louis vertrok echter al in 1895 met zijn gezin
naar Amsterdam, waarna zijn broer David voor hem in
de zaak kwam. Maar ook David vertrok (in 1904) om
een matrassenfabriek in Utrecht te beginnen. Na de
dood van Philip in 1910 (graf 83) hertrouwde zijn
weduwe Betty Gans in 1912 met Sam Nort, die vanaf

dat moment de zaak voortzette (tot 1919, toen die werd
opgeheven). De laatste jaren voor zijn dood in 1914
woonde Isaac in bij zijn dochter Henriëtte boven haar
winkel aan de Oude Vismarkt. Van 1898 tot 1908 was
Izaac penningmeester van de Joodse Gemeente.
Deze dochter Henriëtte (Jetje) begon als tailleuse in de
Herenstraat en had daar later een zaak in mantels,
glacé handschoenen, damesschoenen en dergelijke.
Nadat ze in 1902 was getrouwd met Mozes Polak, werd
de zaak, de ‘Kleine Kapel’ genaamd, verplaatst naar de
Tollenstraat en uitgebreid met onder andere japonstoffen.
Brasz vertelt dat ze in haar winkel een koektrommeltje
had waaruit de klanten werden gepresenteerd,
maar het trommeltje ging daarna meteen weer
op slot. In de Tollenstraat werd het assortiment steeds
verder uitgebreid en in 1911 tevens een filiaal geopend
aan de Oude Vismarkt. Nadat in 1920 de winkel in de
Tollenstraat was opgeheven, werd in 1929 ook de zaak
op de Oude Vismarkt verkocht. Mozes en Jetje vertrokken
hierop naar Tiel, waar beiden in 1941 zijn overleden.
Ze werden echter in Culemborg begraven (graf
137 en 138).
Van de kinderen van Eleazer Levi en Kaatje van Straten
trouwde Sara, zoals we reeds zagen, met Isaac van
Polen. Judith huwde in 1866 Abraham Walg, voor de
afwisseling een Walg uit Leerdam, en Flora vertrok in
1873 met haar ouders naar Nijmegen en trouwde daar
met Levi Wolf. Het grafregister van Parfumeur vermeldt
onder nr. 63 een Flora Wolf-Wijzenbeek, een
graf zonder zerk. Van de zoons had Samuel Eleazer een
winkel op de Markt. Hij en zijn gezin vertrokken echter
in 1882 naar Amersfoort.
Met Levi Eleazer komen we aan een zeer kleurrijke
figuur, die niet alleen binnen de joodse gemeenschap
maar in geheel Culemborg groot aanzien genoot. Er
kon nauwelijks een commissie of comité in de stad
gevormd worden of Louis (zoals hij zich noemde) was
er ten minste lid, en in veel gevallen voorzitter of president
van. Hij was zeer welgesteld en genereus, en zo
was men tevens verzekerd van een flinke financiële bijdrage.
Hij zette de zaak in manufacturen ‘En Gros en
En Detail’ van zijn vader in de Kattenstraat voort en
was regelmatig in Engeland om laken in te kopen. Na
reeds enige malen (in 1871 en 1873) kandidaat te zijn
geweest voor de gemeenteraad, overigens zonder voldoende
stemmen te krijgen, werd hij ten slotte in 1887
gekozen namens de liberalen. Hij bleef gemeenteraadslid
tot zijn dood in 1912 (graf 41, zijn vrouw Wilhelmina
Keizer in graf 40 en zijn dochter Cornelia in
graf 39). In 1902 deed hij zijn zaken over aan zijn zonen
Elias en Samuel Josef, welke hiertoe een vennootschap
vormden.
Na de dood van Elias (graf 42, zijn vrouw Johanna
David is in Sobibor omgekomen, een dochtertje Therese
Wilhelmina – die slechts een half jaar oud werd – ligt
in een kindergraf met zerk) moest Samuel Josef de
zaak, die hem maar matig interesseerde, alleen voortzetten.
Na enige tijd deed hij deze dan ook over aan de
beide zoons van Elias, Louis Bernhard en Bernhard
David. In 1921 werd Samuel Josef, als opvolger van
45

46
Dresselhuijs, gemeenteraadslid namens de Vrijheidsbond.
Hij is dit gebleven tot december 1940, toen hij
zich onder druk van de Duitse bezetting moest terugtrekken.
Het voorzitterschap van de Joodse Gemeente
bleef hij ook in de oorlog tot het einde toe uitoefenen.
Samen met zijn eveneens ongehuwde zuster Flora
woonde hij naast de winkel in de Kattenstraat 10.
Johanna David, de weduwe van Elias Wijzenbeek,
woonde aan de andere kant van de winkel op nummer
14 met haar zoons Louis en Bernhard. Samuel Josef en
Flora zijn in de oorlog in Sobibor omgekomen, evenals
Johanna David met haar beide zonen.
Samuel Josefs broer Siegfried Salomon (‘Siep’) vertrok
in 1911 naar Rotterdam als notaris. Zowel hij als zijn
vrouw Rosa van den Bergh hebben de oorlog overleefd
en overleden in 1968 in Bloemendaal. Beiden liggen in
Culemborg begraven (boven op de graven 11en 12,
hoewel volgens het grafregister uit 1915 de graven 77
tot en met 79 waren gekocht door ‘Wijsenbeek uit de
Kattestraat’).
N. Diversen
1. Abraham Beem, geboren Elburg 09-03-1847,
overleden 18-01-1927, getrouwd met Santje Vrom,
geboren Lochem 16-03-1848, overleden 25-12-1926.
Ouders van Henriëtte Beem, de vrouw van Emmanuel
van Spier. Beem en zijn vrouw liggen in de graven 116
en 117.
2. Betje Berlijn-Caffé, geboren Amsterdam 14-
12-1803, overleden 10-07-1877 (graf 20), moeder van
Betsy Berlijn, vrouw van Is. Wijzenbeek.
Minet Berlijn, vrouw van S.A. Wijzenbeek.
Sophia Berlijn, eerste vrouw van Manus Ruben Vorst.
3. Bernhard David, geboren Munster 11-05-1849,
overleden 26-03-1936, getrouwd met Thérèse Pels,
geboren Emden 14-11-1846, overleden 16-11-1930,
ouders van Johanna David, de vrouw van Elias Wijsenbeek.
David ligt in graf 126 (een rechtschapen man),
zijn vrouw in graf 125 (een vriendelijke onderwijzing
ligt op haar tong).
4. Nathan Frank, geboren Capelle 09-02-1836,
overleden 16-09-1916, getrouwd met Antje Manasse,
geboren Tiel 23-11-1835, overleden 13-02-1923, ouders
van Jetta Frank, vrouw van Hijman de Beer
David Frank, man van Daatje Davids.
Nathan Frank ligt in graf 80, zijn vrouw in graf 105.
5. Maurits Gans, geboren Zevenaar 26-10-1889,
overleden 01-03-1952. Zijn tweede echtgenote was Frederika
van Gelder, geboren Winterswijk 22-12-1896,
overleden 03-02-1962. Maurits was belastingontvanger
in Culemborg. Hij woonde eerst in de Tulpstraat, later
op ’t Wezel. Hij zat met zijn vrouw ondergedoken op
de Triosingel en beiden hebben, evenals hun dochter
Hanny, de oorlog overleefd. Zijn beide kinderen uit
zijn eerste huwelijk, Salomon en Henri, zijn in 1944 in
Auschwitz omgekomen.
Maurits Gans ligt in graf 142, Frederika van Gelder in
graf 143.

6. Hester Gast of Garst, geboren Amsterdam 05-
09-1808, overleden 26-12-1876. Haar overlijden werd
bij de Burgerlijke Stand opgegeven door Hijman
Leman Parfumeur. De weduwe Ga(r)st viel in 1840
onder de bedeling. Zij woonde later, in 1870, als breister
in bij Josef Marcus van Spier op de Oosterwal. Ze
ligt in graf 19.
7. Jansje Goldsmit, geboren Delfzijl 11-07-1843,
overleden 14-03-1891, zuster van Sophie Goldsmit, de
vrouw van Salomon Hijmans, en van Roosje Goldsmit,
de vrouw van Ruben Isaac Vorst. Ze ligt in graf 49.
8. Betje Levi Groen, geboren Amsterdam 01-05-
1788, overleden 04-04-1871, was eerst getrouwd met
een Van Emden (geen Culemborger), later met David
Salomon Polak. Uit haar eerste huwelijk werd haar
dochter Belletje van Emden geboren, die getrouwd was
met Hijman Leman Parfumeur. Omstreeks 1850 woonde
ze als weduwe Polak, samen met haar toen nog
ongehuwde dochter Belletje, als koopvrouw in garen
en band in het Vier Heemskinderenstraatje. In 1870
woonde ze in bij haar inmiddels getrouwde dochter.
Betje ligt in graf 3.
9. Helena van Kleef, geboren Arnhem 31-08-
1845, overleden 01-04-1928. Ze vestigde zich in 1918 in
Culemborg, en woonde eerst bij Isaac Simon Walg (van
wie ze een nicht zou zijn) in de Tollenstraat. Ze heeft
ook gewoond in het kosthuis van De Beer op de Markt.
Ze stierf als ‘zedige maagd’ (graf 118).
10. Marcus Jacques Johannes de Vries, geboren 23-
04-1901, overleden 05-06-1935, zoon van Henriëtte
Wijsenbeek, die in 1897 trouwde met Jacob de Vries.
Ze woonden van 1897 tot 1901 in Johannesburg (Zuid-
Afrika), waar mogelijk Marcus geboren werd. In 1905
vertrok het gezin naar Antwerpen. Marcus ligt in graf
136.
11. Jacob Woudstra, geboren Weststellingwerf 31-
03-1860, overleden 16-01-1935, man van Rachel van
Gelderen. Het huwelijk is vermoedelijk niet in Culemborg
gesloten. Wanneer en waar Rachel is overleden, is
niet bekend. Jacob ligt in graf 134.
12. Sophie Weijnberg of Wijnberg, overleden
1874, zuster van Pauline W(e)ijnberg, de vrouw van
Mozes Hertog van Emden. Verdere gegevens zijn niet
gevonden. Zij ligt in graf 12.
Maurits Gans (1889-1952), zijn
tweede echtgenote Frederika van
Gelder (1896-1962) en hun dochter
Hanny.

48
noten
1 Stedelijke Keure op het begraven der lyken binnen de
Gemeente Culemborg. Artikel ix luidt: Kinderen beneden de
twaalf jaren oud, zullen, wanneer de ouders of overblijvende belanghebbenden
zulks verlangen, volgens het sedert onheuchelijke tijden beaamde
gebruik, niet op de gewone wijze, maar des avonds bij het luiden der
Poortklok worden begraven; en zullen daartoe als dan geene dragers worden
opgeroepen, maar een of twee personen, daartoe benodigt, door de
belanghebbenden en ter hunner keuze worden verzocht en gebruikt.
Aldus gearresteerd bij den Raad der Stad Culenborg den 22 Junij 1827.
2 Sommige familienamen zijn patronimia: Davids – zoon van
David, Hymans – zoon van Hyman, etc.
3 Veel familienamen zijn gebaseerd op de plaats van herkomst,
zoals Van Emden, Van Gelderen, Van Polen (Polak),
Van Hees, Van Spier.
4 Veel joodse familienamen zijn afgeleid van beroepen, zoals
Goldsmit, Boekdrukker, Parfumeur, Pakkendrager.
5 Op 4 augustus 1790 kochten Andries Harpman, Samuel de
Wolff en Aron Salomon Heijmans een gebouw in de
Nieuwstad, ‘De Abdye’ geheten, dat heel vroeger eigendom
geweest was van de abdij van Mariënwaard. Hierin werd de
eerste synagoge gevestigd. Op 9 september 1867 werd de
eerste steen gelegd voor de latere synagoge, welke op 31 juli
1868 werd ingewijd.
bronnen en literatuur
Archief van de Israëlitische Gemeente Culemborg
Becker, J., Besneden en begraven. Vijf eeuwen Joden in Tiel en het Gelders
Rivierengebied (Tiel 1992).
Brasz, I., De Kille van Kuilenburg (Culemborg 1984).
Burgerlijke Stand van de gemeente Culemborg.
Culemborgse Courant, jaargangen 1860-1943.
Frankenhuis-van Scheijen, C. en Können, E.E., De vier Joodse
begraafplaatsen te Zaltbommel (Zaltbommel 1994).
Jong, O. de, ‘Een telefoongids uit 1915’, in: Culemborgse Voetnoten
7 (1992), p. 14-23.
Lammers, S., ‘Een huidenzouterij in Culemborg’, in: De Drie
Steden (nog te verschijnen).
Merkelbach, H.P.J.E., ‘De Israëlitische Paasbrood-fabriek
“Culemborg” van Izak Ruben Vorst’, in: De Drie Steden 21
(2000) p. 23-26.
Oud Archief Culemborg (oac), diverse nummers.
Vries, S. Ph. de, Joodse riten en symbolen (Amsterdam 1992).
Wijsenbeek, L.J.F., ‘S.S. Wijsenbeek. Culemborg, 2 februari 1879
– Bloemendaal (N.H.), 7 juli 1968’, in: Economisch-
Historisch Jaarboek, 32(1969), p. 342-344.

Bijlage 1
Grafregisters
plaats grafsteen oude lijst 1915 lijst Parfumeur gecorrigeerde lijst datum overlijden
1 + J.A. van Rees 5630 J.A. van Rees 5630/ 1869 Jacob Arend van Rees 01-08-1870
2 - onbekend wed. Simon Davidts Duifje Davids-Salomon 12-02-1871
3 - onbekend wed. Polak-van Emden wed. Polak-Groen 14-04-1871
4 - onbekend Mozes Leman Parfumeur Mozes Leman Parfumeur 13-04-1871
5 + Minet Wijsenbeek 5632 Minet Wijzenbeek 5632 Minette Wijzenbeek-Berlijn 13-10-1871
6 + wed. E.J. van Polen 5632 wed. E.J. van Polen 5632 Rebecca Belletje van Polen-van Driel 19-10-1871
7 - onbekend Sientje Leman Parfumeur Sientje Leman van Spier-Parfumeur 06-11-1871
8 - G.B. Walg 6532 G.B. Walg 5632 Gabriel Benjamin Walg 25-11-1871
9 - onbekend Hes v.d.sjoel onbekend
10 - onbekend Roosje Witmond van Spier Roosje van Spier-Witmond 30-12-1874
11 + onbekend Siemon Mozes Parfumeur Rosa Wijsenbeek-van den Bergh 29-01-1968
12 + Sophie Wijsenbeek, kosteres Sophia Wijnber 5634 Siegfried Salomon Wijsenbeek 07-07-1968
13 - onbekend Jozep van Spier onbekend
14 - onbekend Rus Mets onbekend
15 - onbekend Edeltje Mets onbekend
16 - onbekend Sander Mets Roosje Elizabeth Mertz-Wolff 17-11-1876
17 - onbekend Bet. I. Wijzebeek Betaald I. Wijzenbeek
18 + Iz Ruben Vorst 5637 Izak Ruben Vorst 5637 Izac Ruben Vorst 04-12-1876
19 - onbekend Arie Hartog Parfumeur Hester Gast 26-12-1876
20 + Betje Berlijn-Caffe Betje Berlijn Caffe Betje Berlijn-Caffé 10-07-1877
21 + I. van Polen 5637 (1877) Izak van Polen 5637 1877 Izac Elkan van Polen 05-09-1877
22 - onbekend Naatje Mets van Beek onbekend
23 + mej. Grietje Vorst-Hartog 5638 (1878) Grietje Vorst Hartog 5638 1878 Grietje Zoetje Vorst-Hartog 26-09-1878
24 - onbekend Kaatje Parfumeur Davidts Alexander Meyer Mertz 19-12-1878
25 - onbekend Jansje Goldsmidt Arend Hartog Parfumeur 24-04-1879
26 + mej. Adeline Walg 5640 Adeline Walg Vorst 5640 Aaltje Ruben Walg-Vorst 03-12-1879
27 + Manus Wijzenbeek 5640 Menus Wijzebeek 5640 Mozes Izac Wijzenbeek 26-02-1880
28 + A. van Emden 5642 (1882) A. van Emden 5642 1882 Abraham Hartog van Emden 18-01-1882
29 - onbekend Jetje Hartog Parfumeur Josef Marcus van Spier 26-09-1882
49

50
plaats grafsteen oude lijst 1915 lijst Parfumeur gecorrigeerde lijst datum overlijden
30 + Wed. H.A. Wijzenbeek Walg 1883 wed. H.A.Wijzenbeek-Walg 5643 1882 Johanna Wijzenbeek-Walg 05-02-1883
31 + Michiel Hijmans Izaakzoon Michiel Hijmans Izakzoon Michiel Izn. Hijmans 03-03-1884
32 + Mej. C. van Rees Mej. C. van Rees 5645 Sally Eleazer Emrik van Rees 30-11-1884
33 + L.A. van Hees 5645 L.A. van Rees 5645 Lijpman Arend van Rees 18-08-1895
34 + I.A. Wijzenbeek 5645 I.A. Wijzenbeek 5645 Izac Abraham Wijzenbeek 04-12-1884
35 + E. Wijzenbeek-Walg 5662 E. Wijzenbeek-Walg 5662 Elizabeth Wijzenbeek-Walg 20-06-1902
36 + Salomon Wijzebeek 5648 Salemon A. Wijzenbeek 5648 Salomon Abraham Wijzenbeek 19-07-1888
37 + M.R. Vorst 1904 M.R. Vorst 1904 Manus Ruben Vorst 14-10-1904
38 + gekocht fam. Vorst verkocht M.R. Vorst Rebecca Vorst-Wolff 24-07-1925
39 + Corn. Wijsenbeek Corn. Wijzenbeek Cornelia Wijzenbeek 07-12-1887
40 + Wilhelm Wijsenbeek-Keiser 5660 1900 Wilhelmina Wijzenbeek Keizer 5660 1900 Wilhelmina Wijzenbeek-Keizer 08-01-1900
41 + L.E. Wijsenbeek gestorven 1912 L.E.Wijzenbeek 5672 1912 Levi Eleazer Wijsenbeek 11-01-1912
42 + E. Wijsenbeek 5674 1914 Elias Wijzenbeek 5674 1914 Elias Wijzenbeek 10-07-1914
43 - onbekend waarschijnlijk onbezet Samuel de Beer 1915 Kaatje Parfumeur-Davids 17-08-1888
44 + van Emden-Wijzenbeek 5648 N. van Emden Wijzebeek 5648 Naatje van Emden-Wijsenbeek 01-09-1888
45 + Heim. Parfumeur 5650 Hijman Leman Parfumeur 5650 Hijman Leman Parfumeur 15-11-1889
46 + Jacob Davids 5650 Jacob Davidts 5650 Jacob Davids 22-12-1889
47 + Rachel Davids Klein Rachel Davidts Klein Rachel Davids-Klein 06-11-1899
48 - onbekend Hijmans Hijmans Hijman Hijmans 18-12-1890
49 - onbekend Sam Hijmans Jansje Goldsmit 12-03-1891
50 - onbekend zuster van Pauline van Emden Anna Mertz-van der Beek 09-03-1892
51 - onbekend Poulina van Emden Simon Mozes Parfumeur 27-03-1892
52 - onbekend Floor de hartog-Hijmans Pauline van Emden-Weynberg 06-04-1892
53 + Rijntje Parfumeur 5652 Rijntje Parfumeur 5652 1889 Rijntje Parfumeur 01-09-1892
54 + L.H. van Emden 5653 L.H. van Emden 5653 Levi Hertog van Emden 26-05-1893
55 + R. van Emden-vd Berg 1894 Rozet van Emden vd Berg 5656 Rosetta van Emden-van den Berg 15-04-1894
56 - onbekend Lowie van Gelderen 5670 1907 Salomon Hijmans 17-07-1893
57 - onbekend Moos van Emden onbekend
58 + Reintje Parfumeur van Tijn Rijntje Parfumeur van Tijn 5654 1893 Rijntje Parfumeur-Fontijn 08-02-1894
59 + H.L. Parfumeur 5654 Hartog Leman Parfumeur 5655 1894 Hartog Leman Parfumeur 15-05-1895
60 + Joh. van Gelderen Wolff 1894 Joh. van Gelderen Wolf 5660 1899 Johanna van Gelderen-Wolff 14-11-1894
61 + Jakob van Gelder 5660 Jacob van Gelderen 5660 1899 Jacob van Gelderen 30-06-1900
62 + mej. M. de Beer 5656 wed. Maryan de Beer 5656 1897 Marianne de Beer-van Buuren 16-06-1896
63 - onbekend Abran M. Wijzenbeek Flora Hartog-Hijmans 09-08-1896
64 + Roosje Walg Wijsenbeek 5658 Roosje Walg Wijzenbeek 5658 1898 Rika Walg-Wijsenbeek 09-01-1898
65 + Simon G. Walg 5660 Simon G. Walg 5660 Simon Gabriel Walg 27-09-1899
66 - onbekend onbekend Jetje Hartog Parfumeur 08-09-1898
67 - onbekend onbekend Belletje Parfumeur-van Emden 14-01-1899

plaats grafsteen oude lijst 1915 lijst Parfumeur gecorrigeerde lijst datum overlijden
68 + S.I. Vorst 5661 S.I. Vorst 5661 Samuel Izac Vorst 30-10-1900
69 - onbekend onbekend Mozes Hertog van Emden 15-05-1901
70 + R.I. Vorst 5661 R.I. Vorst 5661 Ruben Izac Vorst 26-06-1901
71 - Johan van Emden 5663 Johana van Emden 5663 Johanna van Emden
72 - onbekend onbekend onbekend
73 - onbezet onbekend onbekend
74 - onbezet onbekend onbekend
75 + Sal. Davids 5666 Salemon Davidts 5666 Salomon Davids 08-05-1919
76 + verkocht wed. Davids Clara Davidts pakedrager 5679 1919 Klaartje Davids-Pakkendrager 08-05-1919
77 - Verkocht Hijm Wijs Kattestraat verkocht Verkocht Wijzenbeek Kattenstraat
78 - Verkocht Hijm Wijs Kattestraat verkocht Verkocht Wijzenbeek Kattenstraat
79 - Verkocht Hijm Wijs Kattestraat verkocht Verkocht Wijzenbeek Kattenstraat
80 + Sam de Beer Nathan Frank 1915 Nathan Frank 16-09-1915
81 - Belletje Parf v Emden 5659 Betje Parfumeur van Emden 5659 1899 Levi Wolf van Gelderen 27-11-1909
82 + Wed.I. van Polen -Sara Wijzenbeek 5667 Wed. I. van Polen Wijzenbeek 5667 Sara van Polen-Wijzenbeek 12-07-1907
83 + Philip Wijsenbeek 5670 Philip Wijzenbeek 5670 1910 Philip Wijzenbeek 23-05-1910
84 + Betsie Wijzenbeek-Berlijn 5670 Betsie Wijzenbeek-Berlijn 5670 1910 Betsy Wijzenbeek-Berlijn 02-10-1910
85 + Izak Wijsenbeek 5674 Izak Wijzenbeek 5674 1914 Izac Wijzenbeek 24-06-1914
86 + Roosje Vorst-Goldsmit Roosje Vorst-Goldsmid 5672 1912 Roosje Vorst-Goldsmit 20-06-1912
87 - Markus van Spier 5672 1912 Markus van Spier paal 5 5672 1912 Marcus van Spier 24-12-1913
88 - Sara van Spier geb. Levie 1913 Sara van Spier-Levie paal 9 1913 Saartje van Spier-Levie 27-01-1914
89 - Isaak van Spier 5674 Izak van Spier 1914 Isaac Marcus van Spier 26-06-1914
90 + mej. N. Dav. van Gelder 5674 1914 Naatje Davidts van Gelderen 5674 1914 Naatje Davids-van Gelderen 06-09-1914
91 + verk. graf J Dav Jonas Davidts 12 ader 23 Feb 1923 5683 Jonas Jacob Davids 21-02-1923
92 - Heintje Zwelheim Krant 1915 Heintje Zwelheim Krants paal n 6 5675 H. Zwelheim-Krantz 1915
93 N. Frank 1915 Sam de Beer 5675 1915 Samuel de Beer 09-01-1915
Salemon Menko 5678 1917
94 - Moos Vorst 5678 1918 Mozes Ruben Vorst 05-05-1918
95a + Hana van Gelderen Schwartz 5678 1918 Johanna van Gelderen-Schwarts 13-05-1918
95b + B J van Gelderen Benjamin Jacob van Gelderen 25-01-1931
overl. 7 Sjewat 5691 25-1 1931
96 Swlheim paal no 7 5679 1919 onbekend
97 + Lien Walg Wijzebeek Aaltje Walg-Wijzenbeek 15-09-1920
overl 15 sept 1920 5681 3 tisjrie
98 - paal 4 verkocht aan I. Walg verkocht
99 paal 8 verkocht aan B. van Gelderen van verkocht
paal 6 tot paal 1 geen graven 3 verkocht
100
51

52
plaats grafsteen oude lijst 1915 lijst Parfumeur gecorrigeerde lijst datum overlijden
101 t/m
103 - deze drie verkocht aan I.S. Walg verkocht
voor Roos Walg, Lien Walg, Jo Walg
104 + Benjamin Metz Benjamin Alexander Mertz 03-12-1922
overl. 9 dec 1922 19 kislevan 5683
105 + Antje Menache Frank Antje Frank-Manassen 13-02-1923
overl. 13 Feb 1923 27 sjewat 5683
106 + Sientje Parfumeur Sientje Parfumeur 10-08-1923
overleden 10 Aug 1923 5683
107 - gekocht door L.H. Parfumeur. Tot paal 10 verkocht
108 verkocht
109 + Lientje S. Walg Aaltje Walg 28-04-1924
overleden 24 Nissan 5684 28 Maart 1924
110 + Bet. van Emden Betje van Emden 20-02-1925
overleden 27 sjewat 5684 21 Feb. 1925
111 - Wed. M. Vorst-Wolff M. Vorst-Wolff? Vergl. Graf 38 24-07-1925
overl. 24 juli 5685 3 avan 1925
112 + Floortje van Emden-van Gelderen Flora van Gelderen-van Emden 13-02-1926
30 sejvat 5686 13 feb 1926
113 - verkocht M. van Gelderen onbezet, M. van Gelderen + Westerbork
114 + H. Vorst overl 20 juli 26 5686 8 AB Hyman Benjamin Vorst 19-07-1926
115 - graf gekocht wed. H. Vorst onbezet, + Auschwitz
116 + Juf Beem Santje Beem-Vromen 25-12-1926
overl 25 december 1926 20 thebet5687
117 + A. Beem overl 18 jan 1927 15 sjewat 5687 Abraham Beem 25-12-1926
118 + Lena van Kleef 1 Ap 1928 11 Nisan 5688 Helena van Kleef 01-04-1928
119 + Johanna Wijsenbek Wijzenbeek Johanna Wijzenbeek-Wijsenbeek 29-01-1929
19 sjewat 5689 29 jan. 1929 (‘sav)
120 + verkocht aan A.I. Wijzenbeek Abraham Isac Wijzenbeek 16-01-1933
121 + S.J. Davids Simon Juda Davids 17-10-1929
overl. 14 Tisjrie 5690 (s’av) 17 okt. 1929
122 + S.S. Grootkerk Salomon Grootkerk 02-11-1929
overl. 29 Tisjrie 5690 2 nov. 1929
123 + verkocht aan mevr Grootkerk-Vorst Mietje Ruben Grootkerk-Vorst 18-08-1942
124 + Levie van Spier Levi Isaac van Spier 05-11-1929
2 Marchesjwan 5690 5 nov 1929
125 + Telsa David-Pels Therese David-Pels 16-11-1930
overl. 25 Marcheswan 5691 16 nov 1930

plaats grafsteen oude lijst 1915 lijst Parfumeur gecorrigeerde lijst datum overlijden
126 + verkocht aan den hr. B David Bernard David 26-03-1936
127 - onbekend
128 - Belia van Spier-Schenk 21-08-1931
129 + Hijman de Beer 19-09-1932
130 - onbekend
131 - onbekend
132 - onbekend
133 - onbekend
134 + Jacob Woudstra 16-01-1935
135 - onbekend
136 + Marius J.J. de Vries 05-06-1935
137 + Mozes Polak 05-01-1941
138 + Henriëtte Polak-Wijzenbeek 26-02-1941
139 + Mietje van Spier-Zwelheim 11-12-1960
140 + Marcus van Spier 28-09-1946
141 + Ruben Samuel Walg 14-06-1946
142 + Maurits Gans 01-03-1952
143 + Frederika Gans-van Gelder 03-02-1962
144 + Eva Vorst 12-08-1989
145 + Cato Pagraeh-Polak 4-12-20 07-09-1990
146 + Sjaak Pagrach 25-4-54 15-10-1978
A + Sophia Berlijn
B + Elkan van Polen
Kindergraven
1 - kind van Jop van Spier 5688
1 - kind van Wolf
1 - Ruben Vorst Mz.
1 + (a) Therese E. Wijzebeek Theresa Wilhelmina Wijzenbeek 07-11-1908
1 + (b) Louis Grootkerk Sz. 19-8 23 Menachem 5679 Louis Grootkerk 19-08-1919
Noot: Oude lijst1915 en Lijst Parfumeur komen uit het archief van de Joodse Gemeente Culemborg
53

54
Kindergraf Louis Grootkerk
Kindergraf Therese WilhelminaWijzenbeek
Graf A Sophia Berlijn
Graf B Elkan van Polen
Monument
Veld vol graven
Gevelsteen
1 Jacob Arend van Rees
5 Minette Wijzenbeek-Berlijn
6 Rebecca Belletje van Polen-van Driel
8 Gabriel Benjamin Walg
11 Rosa Wijsenbeek-van den Bergh
12 Siegfried Salomon Wijsenbeek
18 Izac Ruben Vorst
20 Betje Berlijn-Caffé
21 Izac Elkan van Polen
23 Grietje Zoetje Vorst-Hartog
26 Aaltje Ruben Walg-Vorst
27 Mozes Izac Wijzenbeek
28 Abraham Hartog van Emden
30 Johanna Wijzenbeek-Walg
31 Michiel Izn.Hijmans
32 Sally Eleazer Emrik van Rees
33 Lijpman Arend van Rees.
34 Izac Abraham Wijzenbeek
35 Elisabeth Wijzenbeek - Walg
36 Salomon Abraham Wijzenbeek
37 Manus Ruben Vorst
38 Rebecca Vorst-Wolff
39 Cornelia Wijzenbeek
40 Wilhelmina Wijzenbeek-Keizer
41 Levi Eleazer Wijzenbeek
42 Elias Wijzenbeek
44 Naatjevan Emden-Wijzenbeek
45 Hijman Leman Parfumeur
46 Jacob Davids
47 Rachel Davids-Klein
53 Rijntje Parfumeur
54 Levi Hertog van Emden
55 Rozetta van Emden-van den Berg
58 Rijntje Parfumeur Geb. Fontijn
59 Hartog Leman Parfumeur
60 Johanna van Gelderen-Wolff
61 Jacob van Gelderen
62 Mirianne de Beer-van Buuren
64 Rika Walg-Wijzenbeek
65 Simon Gabriël Walg
68 Samuel I. Vorst
70 Ruben Izac Vorst
71 Johanna van Emden
75 Salomon Davids
76 Klaartje Davids-Pakkendrager
80 Nathan Frank
82 Sara van Polen-Wijzenbeek
83 Philip Wijzenbeek
84 Betsy Wijzenbeek-Berlijn
85 Izac Wijzenbeek
86 Roosje Vorst-Goldsmit
90 Naatje Davids-van Gelderen
91 Jonas Jacob Davids
95a Johanna van Gelderen-Schwarts
95b Benjamin Jacob van Gelderen
97 Aaltje Walg-Wijzenbeek
105 Antje Frank-Manassen
106 Sientje Parfumeur
109 Aaltje Walg
110 Betje van Emden
112 Flora van Gelderen-van Emden
114 Hyman Benjamin Vorst
116 Santje Beem-Vromen
117 Abraham Beem
118 Helena van Kleef
119 Johanna Wijzenbeek-Wijsenbeek
120 Abraham Isac Wijzenbeek
121 Simon Juda Davids
122 Salomon Grootkerk
123 Mietje Ruben Grootkerk-Vorst
124 Levi Izaac van Spier
125 Therese David - Pels
126 Bernhard David
129 Hijman de Beer
134 Jacob Woudstra
136 Marius J.J. de Vries
137 Mozes Polak
138 Henriette Polak-Wijzenbeek
139 Mietje van Spier-Zwelheim
140 Marcus van Spier
141 Ruben Samuel Walg
142 Maurits Gans
143 Frederika Gans-van Gelder
144 Eva Vorst
145 Cato Pagrach-Polak
146 Sjaak Pagrach

Bijlage 2
Stamboom familie De Beer
Hijman
* 04-10-1854
† 19-09-1932
graf 129
·
Levi Nathan (Louis)
* 13-08-1899
Levi Barends
* Leimuiden
17-10-1801
† 16-07-1859
Jetta Frank
* Lienden 30-05-1863
† 16-04-1943
Sobibor
Familie De Beer
·
Marianne
van Buuren
* Mons (b)
24-11-1829
† 16-06-1896
graf 62
Levina Berendina
* 14-12-1859
† Onbekend
Haar ouders zijn Nathan Frank
en Antje Manasse (zie diversen)
Sara Barends
* Ameide 04-09-1797
† 13-05-1864
Trouwt met
H.A. van Emden,
zie aldaar
Samuel
* 07-10-1858
† 09-01-1915
graf 93
55

56
Bijlage 3
Stamboom familie Davids
Jacob
*08-03-1828
†22-12-1889
graf 46
Daatje
* Hilversum
18-11-1854
·
Rachel Kleyn
(Klein)
* Hilversum
08-02-1828
† 06-11-1899
graf 47
Kaatje
* Hilversum
03-03-1859
Vertrekt in 1874 naar Amsterdam,
Trouwt in 1884 met Jonas Boekdrukker
Gezin vertrekt 1890 uit Amsterdam
Kaatje
* 21-08-1821
Trouwt met
M.L. Parfumeur,
zie aldaar
Mietje
* 14-10-1863
Vertrekt 1914 naar
Den Haag
Jacob Davids
·
Simon Jacob
* Wijk bij Duurstede
02-10-1787
† 23-05-1857
Jetje
* 24-11-1822
Andries Jacob
* 11-12-1868
Gezin in 1909 naar
Amsterdam
Jacob
* 07-11-1897
Kaatje Salomon
20-05-1870
·
13-01-1897
·
Duifje Salomon
* 15-03-1789
† 13-02-1871
graf 2
Rosetta
* 03-06-1825
Saartje Doppers
* Winterswijk
08-09-1869
Elizabeth
* 23-04-1899
Betje
* 26-02-1832
Jonas Jacob
* 08-03-1856
† 21-02-1923
graf 91
·
Naatje
van Gelderen
* 21-08-1860
† 06-09-1914
graf 90
Simon Jacob
* Hilversum
Gezin vertrekt 1914
naar Den Haag
·
Rosetta Matje
van Rees
Den Haag
15-06-1862

Simon Juda
* 31-07-1865
† 17-10-1929
graf 121
Salomon
* 08-03-1828
† 08-03-1906
graf 75
Daatje
* 27-11-1867
Beiden † in Tiel
20-08-1862
· Klaartje
Andries ·
Pakkendrager
* Hilversum
10-04-1835
† 08-05-1919
* 11-03-1835
·
graf 76
David Frank
Betje
* 11-03-1869
Zoon van Nathan Frank en Antje Manasse
(zie diversen)
Zijn zus Jetta trouwde met Hyman de Beer
Sara
* 12-11-1871
Trouwde
Avder Stam
Marianne
* 26-02-1873
Trouwde
E. van Gelder
Cato
* 14-05-1874
Trouwde
D. Melhado
Sara Vles
* Rotterdam
16-12-1836
In 1870 naar
Rotterdam
Matje
* 29-01-1877
Trouwde
S. Hannover
57

58
Bijlage 4
Stamboom familie van Emden
Abraham Hertog
* Ameide 04-04-1811
† 18-01-1882
Johanna
* 16-10-1850
† 11-02-1903
12-05-1848
·
graf 28 graf 44
graf 71
Naatje Wijsenbeek
* 17-04-1811
† 01-09-1888
Betje
* 31-05-1853
† 20-02-1925
graf 110
Matje
* Ameide
21-08-1824
Flora
* 18-11-1856
† 13-02-1926
graf 112
Abraham
van Emden
Hertog Abraham
* Amsterdam
02-07-1783
† 20-11-1852
Heiltje
* Ameide
xx-09-1827
Trouwde Mozes
van Gelderen,
zie aldaar
· Betje Hijmans ·· Sara Barends de Beer
* Ameide
04-09-1797
† 13-05-1864
Mozes Hertog
* Ameide
09-02-1818
† 15-05-1901
graf 69
Judith
* 13-09-1832
·
Sara
* 06-02-1859
In 1891 naar
Rotterdam
Pauline Weynberg
* Amsterdam
19-09-1826
† 01-09-1888
graf 52
Hijman Hertog
* 19-05-1836
Vertrekt 1877
naar Ravestein
Hertog Levi
* 15-02-1862
In 1891 naar
Rotterdam
Levi Hertog
* 25-04-1828
† 26-05-1893
graf 54
Grietje
* 17-08-1834
Vertrekt 1867
naar Tiel
27-05-1858
·
Louis Levi
* 04-03-1864
In 1894 naar
Schiedam
Rosetta van den Berg
* Oud Beyerland
08-11-1830
† 15-04-1894
graf 55
Betje
* 21-04-1838
Hijman Levi
* 22-11-1865
Met gezin in 1898
naar Rotterdam
Alexander Levi
* 15-12-1866
In 1898 naar
Rotterdam

Bijlage 5
Stamboom
familie van Gelderen
Leentje
* 06-04-1849
Vertrekt 1896 naar
Den Haag
Neemt op 19-12-1811,
oud 63 jaar, de naam
Van Gelderen aan
Levi Wolf
van Gelderen
* 04-08-1820
† 27-11-1909
Hester
* 16-11-1851
Vertrekt 1894 naar
Tilburg
Wolf Levi · Johanna Abraham
Levi Wolf
* Amsterdam 1748
† 10-04-1819
Jacob Wolf
* Beesd
23-05-1817
† 30-06-1900
Wolf Levi
* Amsterdam
ca. 1776
† 10-09-1850
Rachel Jacobs
* Amsterdam
ca. 1742
† 07-10-1826
graf 81 graf 61 graf 60
Benjamin Jacob
* 05-03-1860
† 25-01-1931
·
·
20-05-1897
·
Pleegzoon
Karl Seckl
·
Johanna Wolff
* Bemmel
30-07-1826
† 14-11-1894
Johanna Schwarts
* Utrecht
17-11-1860
† 13-05-1918
graf 95b graf 95a
Johanna Wolf
* Bemmel
ca 1787
† 28-12-1858
Rachel
* 06-01-1827
Rachel
* 16-11-1854
Sara
* 27-09-1830
Rebecca
* 10-03-1858
† 14-05-1943
Sobibor
Trouwt met Jacob Woudstra,
* Weststellingwerf 31-03-1860
† 16-01-1935
zie Diversen
Benjamin Wolf
* 28-08-1823
Mozes Wolf
* 28-11-1862
† 12-05-1943
Westerbork
02-01-1900
·
Flora van Emden
* 18-11-1856
† 13-02-1926
graf 112
59

60
Bijlage 6
Stamboom familie Hijmans
Hijman
* 25-08-1806
18-12-1890
Flora
* 09-08-1812
† 09-08-1896
Machiel Hijmans
* Geldermalsen
ca. 1784
† 16-04-1842
Sara
* 13-06-1817
† 08-01-1865
Belia de Wolf
* ca 1780
† 12-05-1859
graf 48 graf 63 graf 56
Was getrouwd
met Hartog
·
Salomon
* 08-03-1822
† 17-07-1893
·
Michiel Samuel
* 14-04-1876
Vertrekt 1904 naar
Amsterdam
Sophie Goldsmit
* Delfzijl 18-07-1841
Vertrekt 1905 naar
Nijmegen
Haar zus is
Jansje Goldsmit
* Delfzijl
11-07-1843
† 14-03-1891
zie Diversen
Albert Victor
* 29-07-1841
Vertrekt in 1890
naar Amsterdam
Michiel Izn.
* Rhenen 23-12-1793
† 03-03-1884
graf 31
Isaac Goldschalk
Hijmans
·
Rosina Elisa
* 25-03-1843
Trouwt in 1867
met L. Snoek
·
Henriette van Lissa
* Middelburg
† 23-02-1848
Wendelien
van Leeuwen
Victorine
* 15-02-1848
Vertrekt in 1890
naar Amsterdam
Betje
* Rhenen
25-02-1789

Bijlage 7
Stamboom familie Mertz
Beide broers zijn pleegzoon van
Jonas Marcus van Vriesland.
Deze neemt in 1811 voor hen de
naam Mertz aan
Meyer Alexander
* 04-10-1790
† 29-04-1862
Benjamin Alexander
* 06-05-1853
† 11-12-1922
Alexander
Salomons
† voor 19-12-1811
03-07-1821
·
Alexander Meijer
* 28-02-1822
† 19-12-1878
graf 104
Roosje Elizabeth
Wolff * Nijmegen
01-04-1794
† 17-11-1876
graf 16
17-08-1848
·
Rijntje
* 02-12-1858
Vertrekt 1882 en trouwt
Mozes Tonninge
Hester Marcus
† Gorinchem
25-01-1846
Anna van de Beek
* Nijkerk
24-06-1820
† 09-03-1892
graf 24 graf 50
Liebman Alexander
* ca. 1797
Meyer Alexander
* 23-09-1867
† 14-05-1943
Sobibor
1892
·
Roosje Bacharach
* Arnhem 18-07-1867
† 14-05-1943
Sobibor
61

62
Bijlage 8
Stamboom familie Parfumeur
Hartog Leman
* Geldermalsen
29-11-1815
† 15-05-1895
graf 59
Leman Hartog
* 12-04-1845
† 01-10-1869
Leentje Hartog
* 12-12-1846
Vertrekt in 1902 naar
Amsterdam
Jetje
* 14-02-1863
Naaister, vertrekt in
1894 naar Rotterdam
Leman Hijman
* 08-06-1860
Leman Levi Libman
Wolf Parfumeur
* Amsterdam
ca. 1798
† 06-11-1841
Mietje Zwarenstein
* Numansdorp
09-05-1869
Gezin vertrekt in 1928 naar Oss, waar
beide dochters trouwen met een Hes
·
Judig Judith
Hijmans
* Geldermalsen
ca. 1780
† 05-10-1842
· Rijntje Fontijn
Mozes Leman · Kaatje Davids
Hijman Leman ·
* Hilversum
31-12-1811
† 08-02-1894
graf 58
* Geldermalsen
12-10-1817
† 13-04-1871
graf 4
Jetje Hartog
* 31-03-1849
† 08-09-1898
graf 66
·
* 21-08-1821
† 17-08-1888
graf 43
Simon Mozes
* 02-05-1864
† 27-03-1892
graf 51
Arend Hartog
* 13-08-1850
† 24-04-1879
graf 25
* Geldermalsen
08-02-1820
† 15-11-1889
graf 45
Betje Hartog
* 07-10-1853
Vertrekt in 1901
naar Den Haag
Jetje Hijman
* 30-03-1856
Vertrekt in 1912
naar Rotterdam
Belletje van Emden
* Uithoorn
19-08-1827
† 14-01-1899
graf 67
Floortje Hijman
* 31-03-1858
Vertrekt in 1898
naar Amsterdam
Wolf Leman
* 26-04-1823
† 03-11-1841
Sientje
* 19-02-1862
† 11-08-1923
graf 106
Rijntje Leman
* 22-11-1826
Vertrekt in 1894
naar Den Haag
Rijntje
* 11-12-1864
† 01-09-1892
graf 53
Getrouwd met
Iz van Spier,
zie aldaar
Sientje Leman
* 03-12-1833
† 06-11 1871
Grietje Hijman
* 23-02-1868
Vertrekt in 1899
naar Rotterdam

Bijlage 9
Stamboom familie van Polen
Izac Elkan
* 14-05-1835
† 05-09-1877
graf 21
Elkan Israel
* 12-02-1867
30-04-1858
·
Sara Wijzenbeek
* 30-10-1838
† 12-07-1907
graf 82
Rebecca
* 03-06-1861
Levi
* 31-07-1831
Henriette
* 19-05-1863
Israel Elkan Polak
Johanna
* 02-02-1825
Eva
* 13-06-1865
· Hanna Stern
* Amsterdam
ca. 1764
† 28-04-1831
··
Elkan Israel van Polen
* Rijswijk (Gld)
ca. 1795
† 03-08-1854
·
Eva
* 17-05-1826
Trouwt 1853 met
Israel de Winter
Vertrekt in 1867 naar Veghel,
trouwt Mozes Oppenheimer
Klara
* 30-08-1869
Rebecca Belletje
van Driel
* Driel 26-09-1790
† 19-09-1871
graf 6
Johanna Wolf
* Bemmel
ca 1787
† 28-12-1858
Reintje
* 31-12-1827
Israel
* 01-07-1873
Lena
* 21 04-1830
Trouwt 1856 met
Benjamin de Winter
Mietje
* 03-12-1875
Sara
* 04-01-1837
Vertrekt in 1867 naar Veghel,
trouwt Philip Oppenheimer
63

64
Bijlage 10
Stamboom familie van Rees
Johanna Arend
* Nijkerk 03-02-1813
Trouwt met
Machiel Wolf
Jacob Arend
* Nijkerk xx-04-1818
† 01-08-1870
graf 1
Rebekka
van der Sluys
* Zaltbommel
01-09-1818
Zij vertrekken in 1881 naar Antwerpen.
In Zaltbommel woonden twee getrouwde zusters:
Betty (*Nijkerk 28-03-1816, † 19-01-1879)
Dina (*Nijkerk 10-07-1807, † 15-01-1876)
Becker vermeldt ook nog Johanna (*Nijkerk 03-02-1813)
·
Roosje
* Amersfoort
07-03-1872
Arend van Rees
Philip Victor
* Amersfoort
14-05-1874
·
Naatje de Rooy
* Amersfoort
21-05-1845
Klaartje van
Amerongen
Roosje van Stralen
† onbekend
20-05-1897
·
Estella Clara
* Amersfoort
28-05-1880
† Boxmeer
05-05-1895
21-07-184 5
·
Arend Lijpman
* 13-08-1847
Lijpman Arend
* Nijkerk 07-04-1820
† 13-08-1895
graf 33
Julius
* Amersfoort
09-09-1882
26-06-1850
Klaartje
* 10-10-1855
Trouwt in 1882 met
Benjamin Lion.
Zijn uit Culemborg vertrokken Zij vertrekken ca 1897 uit Culemborg
··
Sally Eleazer Emrik
* Amsterdam
xx-02-1817
† 30-11-1884
graf 32
Benno
* Amersfoort
03-12-1885
Lodewijk Arend
* Amersfoort
26-05-1881

Bijlage 11
Stamboom familie van Spier
Josef Marcus
* Amsterdam
23-11-1827
† 26-09-1882
graf 29
Manus
* 24-01-1869
01-02-1867
·
Judith
* 1799
Roosje Witmond
* Amsterdam
07-06-1829
† 30-12-1874
graf 10
Abraham
* 11-10-1870
Vertrekt in 1883
naar Utrecht
Marcus
* 1802
† 23-03-1835
Aaltje Marcus
* 19-02-1830
31-01-1828
·
Josef Salomon
van Spier
* 10-08-1768
† 16-10-1846
Vogel van der Sluis
* Gorinchem 1810
† 05-01-1865
Isaac Marcus
* 05-09-1832
† 25-06-1914
graf 89
Isaac Elias
* 26-01-1910
Vertrekt 1931
naar Emmen
·
23-09-1869
·
Marcus
* 09-08-1870
† 28-09-1946
Hester Marcus
* Amsterdam 1765
graf 140
Naatje
* 1803
Sientje Leman
Parfumeur
* 04-12-1833
† 06-11-1871
graf 7
·
Eleazer Isaac
* 19-10-1913
20-11-1872
··
Mietje Zwelheim
* Arnhem
20-11-1874
† 31-12-1960
graf 139
Leentje
* 1806
† 03-08-1855
Belia Schenk
* Schoonhoven
18-02-1845
† 21-08-1931
graf 128
Sientje Hendrika
* 08-12-1915
Salomon Marcus
* 1810
† 05-02-1846
Marcus
* 24-11-1835
† 24-12-1913
graf 87
·
Saartje Levie
* Dieren
03-03-1844
† 27-01-1914
graf 88
65
zie pag. 66
zie pag. 67

66
Vervolg van pag. 65
Levi Isaac
* 01-08-1873
† 05-11-1929
graf 124
Belia
* Arnhem 15-09-1900
Vertrekt 1916
naar Amsterdam
·
Marianne
Bacharach
* Arnhem
26-01-1876
Vertrekt in 1930
met 4 kinderen
naar Amsterdam
Grietje
* Arnhem 11-10-1901
Vertrekt 1921
naar Amsterdam
Elias
* 19-05-1886
Vertrekt in 1909
naar Nijmegen
Mozes
* 22-11-1878
Vertrekt in 1910
met gezin naar
Den Haag
Sophia
* Arnhem 03-05-1903
Vertrekt 1925
naar Amsterdam
Saartje
* 30-07-1882
† 14-05-1943
Sobibor
Josef
* 22-01-1877
Vertrekt in 1924
met gezin naar
Nijmegen
Levi Abraham
* Arnhem 05-10-1904
Vertrekt 1925
naar Hilversum
Sientje
* 14-07-1884
Vertrekt in 1906
naar Borger
Abraham
* 01-08-1891
Isaac
* 26-01-1907
Vertrekt 1930
naar Amsterdam
Abraham
* 27-05-1912
† 31-03-1943
Sobibor
Geertruida
* 25-03-1888
Vertrekt in 1906
naar Den Haag
Emmanuel
* 15-12-1880
† 16-04-1943
Sobibor
David
* 24-09-1910
Vertrekt 1926
naar Amsterdam
·
Isaac Abraham
* 13-10-1910
† 09-07-1943
Sobibor
Sophia Belia
* 26-06-1875
Henriëtte Beem
* Elburg 14-08-1881
† 16-04-1943
Sobibor
Saartje
* 04-08-1912
Vertrekt 1930
naar Amsterdam
17-01-1902
·
Santje
22-03-1914
Jacob
* 13-12-1871
Haar ouders zijn Abraham Beem
en Santje Vrom, zie onder Diversen
Benjamin
* 25-10-1913
Vertrekt 1930
naar Amsterdam
Elias
* 02-12-1916
Vertrekt 1930
naar Amsterdam

Vervolg van pag. 65
Abraham
13-12-1871
† 16-04-1943
Sobibor
08-11-1897
·
Marcus Elias
03-10-1898
† 31-01-1943
Auschwitz
Henriëtte
* 22-11-1922
† 12-10-1942
Auschwitz
Henriëtte Zwelheim
* Hilversum
27-05-1872
† 16-04-1943
Sobibor
·
Sara Brommet
* Wildervank
26-03-1901
† 12-10-1942
Auschwitz
Amalia
* 24-01-1926
† 12-10-1942
Auschwitz
Aaltje
* 07-09-1883
Leentje
* 13-04-1876
Vertrekt
naar Almelo
Jacob
* 23-07-1867
Isaac
* 13-08-1868
Sophia
* 25-10-1880
Vertrekt in 1906
naar Zutphen
Mietje
* 05-08-1887
Vertrekt 1911
naar Rotterdam
67

68
Bijlage 12
Stamboom familie Vorst
Henriëtte
* 19-07-1866
Vertrekt in 1895
naar Rotterdam
David Salomon Polak
en Levi Wolf van
Gelderen waren in 1811
voogd over hem en
namen voor hem de
naam Vorst aan.
trouwt in 1854 met
Mozes Nieuwendijk
Philip
* 19-07-1858
Aaron Jacob
* ca. 1795
Jacob Ruben
† 02-09-1776
Samuel Ruben
* ca. 1791
† 01-10-1826
Hendrina
* 20-03-1824
† Asperen 17-04-1870
Trouwt in 1877
met Mozes Wolff
Cato
* 01-02-1853
Vertrekt in 1870
naar Steenwijk
Ruben Jacob
* Jutfaas ca. 1760
† 20-03-1832
·
Kaatje van Stra(a)ten
* Herwijnen ca 1801
als weduwe hertrouwd
met E.L. Wijsenbeek,
zie aldaar
Trouwt met
Abr. Bouman
·
Manus Ruben
* 08-12-1825
† 14-10-1904
Betje
* 06-04-1854
Vertrekt in 1884
naar Vianen
Hendrina Hakkert
* Zeist ca. 1753
† 20-09-1843
graf 37
·
Sophia
* 06-07-1890
Vertrekt in 1908
naar Eindhoven
Aaltje Ruben
* 31-11-1785
† 03-12-1879
Trouwt G.B. Walg
Zie aldaar
Sophia Berlijn
* Utrecht
14-01-1828
† 17-04-1870
Hyman Benjamin
* 29-03-1860
† 19-07-1826
graf 114
27-01-1871
··
21-08-1889
·
Meyer
* 26-09-1891
Vertrekt in 1910
naar Amsterdam
Hanna
* ca. 1789
In 1826 getrouwd
met Benj. Sanders
Rebecca Wolff
* Bemmel
13-11-1838
† 24-07-1925
graf 38
Dochter van Betje Berlijn-Caffé, zie onder diversen
Kaatje van Leeuwen
*Eindhoven 19-10-1865
† 28-01-1944
Auschwitz
Eva
* 25-10-1892
† 12-08-1989
graf 144
Jacob Ruben
* ca. 1790
is in 1840 nog
ongetrouwd
Mozes Ruben
* ca 1793
† 25-10-1846
is in 1840 nog
ongetrouwd
Samuel
* 03-03-1872
Floracina
* 03-07-1873
Vertrekt in 1909
naar Den Haag
Benjamin
* 13-10-1874
Vertrekt in 1906
naar Amsterdam
Sophia
* 03-01-1876
Vertrekt in 1911
naar Amsterdam
·
Benjamin Ruben
* ca. 1799
† 27-02-1846
is in 1840 nog
ongetrouwd
Flora Henriëtta
Hoornstra
* Bolsward
28-01-1882
Vertrekken in 1910
naar Amsterdam

Ruben Izac
* 24-11-1834
† 26-06-1901
Izac Ruben
* 20-07-1861
03-08-1860
·
Roosje Goldsmit
* Sneek 12-02-1836
† 20-06-1912
Izac Ruben
* 21-05-1798
† 04-12-1876
graf 18
graf 70 graf 86 graf 68
· Paulina Gomperts
* Amsterdam
02-04-1865
Vertrekken in 1910 naar Utrecht
Samuel Izac
* 06-07-1831
† 30-10-1900
Mozes Ruben
* 18-10-1862
† 05-05-1918
graf 94
Michael Jacob
* 29-06-1899
Vertrekt in 1921
naar Utrecht
· Mietje Maria
Hijmans
* Tiel ca. 1801
† 10-06-1838
··
10-08-1896
·
Hartog
* 12-10-1832
Sara Hes
* Gorredijk
07-03-1860
Vertrekt in 1921
naar Amsterdam
Allegonda Rosetta
* 22-07-1900
Vertrekt in 1919
naar Amsterdam
Grietje Zoetje Hartog
* Oud Beyerland
11-12-1802
† 26-09-1878
graf 23
Hijman
* 22-12-1836
Vertrekt in 1868
naar Bunnik
Mietje Ruben
* 11-10-1868
† Utrecht
18-04-1942
graf 123
Hartog
* 14-02-1903
† omstreeks 1960
27-12-1901
·
Salomon Grootkerk
* Leeuwarden
24-12-1866
† 02-11-1929
graf 122
Louis
* 02-09-1911
† 19-08-1919
Kindergraf
Jacob Ruben
* 23-03-1864
Vertrekt in 1894
naar Amsterdam
Hester
* 06-05-1867
Vertrekt in 1888
naar Herwijnen
Grietje Ruben
* 24-01-1873
Vertrrekt in 1897
naar Amsterdam
Jozef Ruben
* 29-03-1875
Trouwt Minet
Wijzenbeek
Hartog Ruben
* 03-11-1876
Vertrekt in 1903
naar Utrecht
69

70
Bijlage 13.1
Stamboom familie Walg
Jetje
* 1801
Stijntje * 07-04-1819
Trouwde Izak
Fovar, in 1880
naar Amsterdam
Adriana
* ca. 1821
Betje * 04-01-1825
Trouwde
I.A. Wijsenbeek
zie aldaar
Eva * 07-11-1828
Vertrekt naar
Geertruidenberg en
trouwt Nathan Kalker
Johanna *12-01-1813
Trouwde
H.A. Wijsenbeek,
zie aldaar
Rachel
* 27-04-1817
Hendrina
* 23-01-1821
Hester
* 08-01-1827
Vertrekt en trouwt
met Jacob Kalker
Sientje (Clasina)
* 12-01-1831
Trouwde Mozes
Isac Wijzenbeek,
zie aldaar
Ruben Gabriel
* 11-03-1815
Abraham Ruben
* Utrecht
01-05-1852
08-05-1846
Gezin is vrijwel direct na huwelijk naar
Utrecht vertrokken. Sara vestigt zich in
1861 uit Utrecht weer in Culemborg. Haar
man ? Vertrekt in 1887 met beide kinderen
naar Amsterdam
·
Sara Wijzenbeek
* 1808
† 20-12-1892
Amsterdam
Adeline
* Utrecht 1847
Ruben Walg
Benjamin
·
Gabriel Benjamin
* Houten 20-11-1786
† 25-11-1871
Rosetta
* 16-04-1882
Vertrekt in 1938
naar Doesburg
Rachel van Houten
graf 8
10-04-1811
·
Simon Gabriel
* 24-08-1822
† 27-09-1899
Aaltje Ruben Vorst
* 23-11-1785
† 03-12-1879
graf 65
graf 26
20-06-1850
·
Izac Simon
* 12-01-1853
† 25-02-1942
Doesburg
Elisabeth
* 28-01-1885
Vertrekt in 1933
naar Groningen
Rika Wijsenbeek
* 31-10-1824
† 09-01-1898
graf 64
15-06-1881
·
Aaltje Wijzenbeek
* 27-02-1852
† 15-09-1920
graf 97
Henriëtta Johanna
* 13-02-1887
Vertrekt in 1910
naar Leerdam
Aaltje
* 27-03-1851
† 28-04-1924
graf 109
Johanna
* 08-06-1888
Vertrekt in 1924
naar Doesburg

Saartje
* 12-10-1854
Vertrekt in 1881
naar Rotterdam en
trouwt J. van Lier
Henriëtte
* 29-03-1859
† 04-12-1922
Trouwt in 1888
Iz Levi Italia
Hendrina
* 08-08-1861
Vertrekt in 1888
naar Eindhoven
Flora
* 08-12-1865
† 15-01-1938
in Apeldoorn
Ruben Samuel
* 09-05-1870
† 14-06-1946
graf 141
·
Rikus
* 09-12-1930
Antoinette
Petronella
van de Velde
* Tiel 04-11-1894
† 05-05-1935
71

72
Bijlage 14
Stamboom familie Wijzenbeek
Andries Abraham
* 1806
† 30-06-1822
Saartje Abraham
* 1808
Flora Abraham
* 1812
Naatje
* ca. 1814
Izac Abraham
* 29-10-1890
Vertrekt in 1912
naar Utrecht
Abraham Isac
* 10-02-1851
† 16-01-1933
graf 120
Naatje Abraham
* 1811
Trouwt met A.H. van
Emden, zie aldaar
Antje Abraham
* 15-06-1804
† 25-02-1863
Saartje
* ca. 1812
Antje
* ca. 1816
21-08-1889
·
Salomon Abraham
* 16-11-1892
Vertrekt in 1921
naar Amsterdam
nicht Johanna
Wijzenbeek-Wijsenbeek
* 22-09-1862
† 29-01-1929
graf 119
Vertrekt in 1919
naar Amsterdam
Trouwt met neef
Izac Levi Wijsenbeek
Elizabeth Minette
Henriëtte
* 23-07-1894
Izac Abraham
* 24-12-1804
† 04-12-1884
20-06-1850
·
Adriana
* 03-04-1864
† 14-05-1943
Sobibor
Flora
* 01-03-1860
Vertrekt in 1889 naar
Geertruidenberg
Gabriel Izac
* 12-10-1855
† 14-05-1943
Sobibor
Aaltje
* 27-02-1852
Trouwt Izac Simon
Walg, zie aldaar
Elizabeth Walg
* 04-01-1824
† 20-06-1902
Isac Abraham
Rosetta
* 04-06-1862
† 14-05-1943
Sobibor
Johanna
* 27-10-1857
† 14-05-1943
Sobibor
Andries Izac
* 17-12-1853
Henriëtta
* 05-02-1874
Abraham Isac
* Augsburg ca.1759
† 13-06-1839
Flora Hijman
Johanna
* 22-09-1862
Trouwt met neef Abraham
Isac Wijzenbeek
Betje
* 28-08-1865
Vertrekt in 1890
naar Amsterdam
Philip Salomon
* 24-03-1859
Vertrekt in 1887
naar Amsterdam
Johanna Harpman
* ca. 1779
† 12-12-1849
graf 34 graf 35
graf 36 graf 5
·
·
Salomon Abraham
* 29-05-1819
† 19-07-1888
Minette Berlijn
* Utrecht 09-09-1830
† 12-10-1871
Abraham Salomon
* 22-02-1857
Trouwt in 1897 Jacob de Vries en vertrekt in
1905 naar Antwerpen. Een van hun zoons is
Marcus Jacques Johan (zie diversen)
·
·
Hijman Abraham
* 20-07-1813
† 03-01-1860
Hendrina
van Rhijn
Gezin vertrekt in 1893 naar Groningen
Abraham Hijman
* 16-01-1850
Ongehuwd, 1895
vertrekt hij naar
Den Haag
Rosetta
* 04-11-1851
Vertrekt in 1912
naar Amsterdam
07-11-1844
·
Johanna Walg
* 12-01-1813
† 05-02-1883
graf 30
Adeline
* 07-11-1847
Vertrekt 1880 naar
Amsterdam en trouwt
E.P. Berlijn
Izac Hijman
* 17-07-1854
Is in 1870 nog
ongehuwd en vertrekt
in 1912 naar
Amsterdam

Was getrouwd
met Levi Wolf
Flora Levi
* 1805
† 03-07-1885
Naatje Izac
* 07-07-1824
† 1866, Cholera
Getrouwd met
L.A. Levison
(godsdienstleraar)
Minet
* 11-12-1875
Trouwt met
Jozef Ruben Vorst
Henriëtte
* 18-04-1857
graf 137
Levi Izac
* Tisich 21-07-1763
† 03-03-1820
Mozes Levi
* 09-12-1817
Roosje Izac
* 30-10-1826
Trouwde S.G.
Walg, zie aldaar.
Betje
* 03-07-1858
† 07-01-1878
Mietje
* 31-03-1860
Vertrekt in 1887
naar Utrecht
Trouwt met Mozes Polak. Beiden
overleden in Tiel, maar begraven
in Culemborg, graven 137 en 138
·
Naatje Harpman
* onbekend
† 25-04-1810
Hijman Levi
* 11-04-1816
Mozes Izac
* 24-01-1823
† 26-02-1880
graf 27
Manus
19-11-1867
Maurits
* 29-10-1866
Vertrekt in 1904
naar Utrecht
··
03-08-1860
·
Roosje Salomon
Wolff
Izac Levi
* ca 1798
† 19-01-1848
Hendrina Walg
* 08-02-1821
David Isac
* 13-03-1873
Vertrekt in 1904
naar Vreeswijk
Eleazer
* 12-10-1869
Vertrekt in 1895
naar Amsterdam
12-06-1821
·
Sara Wolf
* Nijmegen
ca. 1796
† 03-11-1828
Jetje
* 04-12-1830
··
Hanneke Izac Levi
* Doetinchem ca.
1805
† 24-09-1844
Betje
* 17-11-1831.
Philip
* 28-08-1861
† 23-05-1910
graf 83
···
·
Betsy
* 03-07-1900
Antje Wijsenbeek
* 15-06-1804
† 25-02-1865
Izac
* 21-04-1834
† 24-06-1914
graf 85
Blume Betty Gans
* Frankfurt
13-05-1876
18-06-1856
·
Hertrouwt met
Salomon Nort
Jacob
* 23-05-1899
Vertrekt in 1911
naar Gelsenkirchen
Betsy Berlijn
* Utrecht
29-03-1836
† 02-10-1910
graf 84
Louis Izac
* 25-12-1863
Trouwt met M.M. Hes. Gezin in
1930 naar Tiel vertrokken
Gezin vertrekt in 1895
Naar Amsterdam
Henriëtte
* 04-06-1897
zie pag. 74
Johanna Cahn
* Arloff 08-12-1863
73

74
Vervolg van pag. 73
Naatje
* 17-11-1832
Elias
* 22-05-1871
† 10-07-1914
graf 42
Louis Bernard
* 14-05-1904
† 28-05-1943
Sobibor
Bernhard David
* Munster
11-05-1849
† 26-03-1936
08-07-1903
·
Eleazer Levi
* 08-08-1806
† Nijmegen
12-07-1874
Sara
* 30-10-1837
Trouwde met Iz. van
Polen, zie aldaar
·
Johanna David
* Leer 03-04-1880
† 14-05-1943
Sobibor
Bernard David
* 09-07-1905
† 28-05-1943
Sobibor
· Kaatje van Straaten
Andries Levi ·
* Herwijnen ca. 1801
† Nijmegen
15-04-1877
* ca. 1809
Therese Pels
* Emden
14-11-1846
† 16-11-1930
Judith
* 04-12-1830
Cato
* 23-02-1866
Vertrekt in 1914
naar Den Haag
Wilhelmina
Therese
* 31-08-1909
Vertrekt in 1931
naar Rotterdam
Flora
* 08-02-1845
Vertrekt in 1873 met
ouders naar Nijmegen
Vertrekt in 1867 naar Leerdam,
Trouwt met Abr. Walg uit
Leerdam.
Cornelia
* 13-03-1869
† 07-12-1887
Theresa
Wilhelmina
* 14-04-1908
† 09-11-1908
Kindergraf
Vertrekken naar Herwijnen
graf 39
Rebecca
van Straaten
Emanuel
* 26-08-1842
† 31-12-1866
Edilotje
* 04-03-1873
Vertrekt in 1895
naar Stavenisse
Samuel Eleazer
* 24-12-1834
† Amersfoort
09-02-1886
Charlotte
Margaretha
* 15-05-1875
24-05-1862
·
Eva van Gelder
* Amersfoort
27-05-1834
Flora Henriëtte
* 21-04-1877
† 14-05-1943
Sobibor
Vertrekt in 1906 naar Rotterdam
Levi Eleazer
* 15-12-1828
† 11-01-1912
graf 41
Siegfried Salomon
* 02-02-1879
15-12-1864
·
Wilhelmina Keizer
* Steenwijk
11-07-1843
† 08-01-1900
graf 40
Samuel Josef
* 04-11-1880
† 14-05-1943
Sobibor
Vertrekt in 1911 naar Rotterdam.
Trouwt daar met Rosa van der
Bergh. Overleden 1961

Bijlage 15
Plattegrond begraafplaats
38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19
74 73 72 71 70
38
69 69 68 67 66 65 64 63 62 61 60 59 58 57 56
113 112 111 110 109 108 107 106 105 104 103 102 101 100 99 98 97 96 95b 95a 94 93
147 146 145
Ingang
143 142 141 140 139 138 137 136 135 134 133 132
Monument
Kindergraven
131
b a
18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 39
92 91 90 89 88 87 86 85 84 83 82 81 80 79 78 77 76 75
130 129 128 127 126 125 124 123 122 121 120 119 118 117 116 115 114
A Sophia Berlijn
Herbegraven stoffelijke resten
ex. Westerwal
B Elkan van Polen
144

76
kindergraf a Louis Grootkerk
15
*&-% *9! %$&%* $-*%
-93/ /1%
23 Menachem / 19 Aug. 5679
19-8-1919
Hier rust
Het kind Jehuda Ari Halevi
Hij werd geboren in (de maand)
Menachem 1 (5)676 2 , naar de kleine
telling
1 De afkorting staat mogelijk voor: .(1/ $-&1
!&%. ‘Menachem’ komt voor als toevoeging
bij de maand Av en is hier te lezen als ‘de
treurmaand Av’.
2 Het jaartal is niet correct weergegeven. De
eerste letter / (= 40) is waarschijnlijk bedoeld
als . (= 600). Als de derde letter geen 9 (= 200)
maar een & (= 6) is, dan komen we op het
jaartal (5)676. Het kind zou dan drie jaar oud
zijn geworden.
kindergraf b Theresa Wilhelmina Wijzenbeek
)5
Hier
rust onze lieve
Therese
E. Wijzenbeek
Joh. Wijzenbeek-David
Geb. 02*1 "* 12 Nissan (Mei-Juni)
Overl. 7 nov. ’08
%"71;
Hier ligt geborgen
Moge haar ziel gebonden zijn
in de bundel der levenden

A Sophie Berlijn
--%(; !*% % ;!9* %:!
1 Spreuken 31:30b
2 De eerste letter van de eerste zes regels
vormen een acrostichon: Sprintz –
de naam van de vrouw. De tekst is
poëtisch en eindigt in het Hebreeuws
op de klank ‘ah’.
3 Spreuken 31:26
4 Spreuken 31:20
5 Psalm 45:14. De gemarkeerde letters in
dit citaat geven het jaartal aan: (5)630.
15
%1&8 0&*79 0( ;-3* 0# ;1:&:
%1&:- -3 $2( ;9&; %/,(" %(;5
%*5
%*:3/" .# %*9"$" .# &&: 0*78&
:9
%1/; -*( *13 %5,& 0&*"!- %(-:
%*$*
%,9$% 9&7 ;!9*" %1)" *95& %-
3"- 9&3& 9&1
;*1&8- %(&9 ":%& %78 !" $3 -!
*,9$" %(-7
*9&! 9 ;" 61*95: ;9/ %%
.(1/ %, /&5 ;:!
)29!5 -!&/: 9"
(25$ " .&* ;9)51
.%(% ! .&* ;9"81&
85- %/*15 +-/ ;" %$&", -, ;1:
%"71;
Een vrouw die de Eeuwige vreest, die is te
prijzen1 Hier rust
een lelie in de hof; zij ging op tot de genade en
het welgevallen van haar Schepper2 Met wijsheid opende zij haar mond; vriendelijke
onderwijzing lag op haar tong3 van het begin tot het einde overvloedig, zowel
in haar woorden als in haar daden
Haar hand breidde zij uit naar de ellendige4 en haar palm open voor de ellendigen
een lichtkroon en hulp voor haar man en de
vrucht van zijn buik tot de vreze Gods
heeft ze haar kinderen gestuurd; ze slaagde
in de wegen van God tot haar laatste grens
en haar ziel is teruggekeerd tot haar
schepper
Deze is mevrouw Sprintz, dochter van dhr Uri
echtgenote v/d vertegenwoordiger en
leider, de eerw. heer Menachem zoon van
Samuel Vorst
Gestorven op de tweede dag van Pasen
en begraven op maandag
In het jaar ‘Louter pracht is de koningsdochter
daarbinnen’ 5 naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf B Elkan van Polen
%'% -#% $3& %"7/% %$3
.*/;" +-&% "&:% :*!
.*:3/" -&$# 8$7 -3&5
.*%-! !9* 9:*& .;
(.*)93:" 3$&1 "&)% &/:
9&'3 05 01(-! %%
(.)**(% 63 ;(; ;:&/ :8,
.**( .*8-!" 8"$ &;/:1
)3" 9"81&5 !") *7&/
;1:"
85- %19 98"-& *," 0*-*
"93"
%"71;
Deze grafsteen 1 getuigt van
een geacht man, onberispelijk in zijn
wandel
en doende wat recht is
77
2 – groot in zijn daden
vroom en rechtschapen en godvrezend3 Zijn goede naam was bekend in de
poort(en) 4
Het is: Elchanan van Ezer
Zoals een strohalm dat leeft bij een levende
boom
zo hoort zijn ziel bij de levende God
Zijn uitgaan was goed. Hij is begraven
in het jaar
‘De avond daalt in tranen, met jubel komt de
morgen’. 5 Naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 De tekst op de steen is poëtisch en eindigt
goeddeels op de klank ‘-im’.
2 Naar Psalm 15:2 – Hij, die onberispelijk
wandelt en doet wat recht is.
3 Job 1:1 en 1:8.
4 Vgl. Spreuken 31: 23. Bedoeld is: publiek
gekend.
5 In dit citaat uit Psalm 30:6, lezen we in de
gemarkeerde letters ook het jaartal: (5)610
(1850)

78
Monument
.-&3 *8*$7 9!: .3 %"&)-
&1*$-! .9,'*
Moge onze God zich hen ten goede
herinneren met alle rechtvaardigen der
wereld.
Veld vol graven
15
.;&! &15: .*;/%
-!&&)23&& ;&9"8% ;*"/
%9&"8- %1% &!"&% 9:!&
0*/*% 68- .-9&#- &$/3*
,/;
Hier liggen begraven:
De doden die men heeft gebracht
van de begraafplaats westwal
En die hierheen zijn gebracht ter
begraving
Zij zullen opstaan naar hun soort aan het
eind der tijden
Moge hun rust geëerbiedigd worden

Gevelsteen
De eerste steen
gelegd door
G.B. Walg
85- ',9; ;1: -&-! !
1 Elloel in het jaar (5)627
naar de kleine telling
9 sept. 1867 / 5627
graf 1 Jacob Arend van Rees
%-3* %$&%* % 9/!*&
)5
*9&! 0" -!-7"
*95 %:3& 8$7 -3&5
2339 0!5 *9&! , 0" %$&%* 9/,
%%
!--3# &/! .:&
"! &*& $ .&* 9"81& "! % # .&*
9)51
85- $2( :*!& :51 -/&# ;1:
%"71;
Hier rust in vrede
J.A. van Rees
overleden 1 augustus 5630
1-8-1870
En de Eeuwige sprak tot Juda, sta op!
Hier ligt geborgen
Bezalel, zoon van Uri (Arie)
Rechtvaardig werkman – en hij droeg
vrucht
De eerw. heer Juda, zoon van Uri (Arie) van
Rees
en de naam van zijn moeder: Gella
Gestorven op dinsdag 5 Av en begraven op
woensdag 6 Av
(5)630 – Moge zijn ziel beloond worden als
die van een goed mens 1 – naar de kleine
telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 De letters met een accent in deze zin (::-)
vormen het jaartal (5)630.
79

80
graf 5 Minette Wijzenbeek-Berlijn
--%(; !*% % ;!9* %:!
)5
.*8-! ;!9* -*( ;:!
%-3" "- %" ()"
%2(/ %;*% %*1"-&
*9&! 9 ;" %)!/ / %%
.%9"! , 0" 2(15 , /&5 ;:!
*9:; (, 8:3 ;9)51
;1: .&*" &" ;9"81&
85- "-9;
%"71;
Hier rust in vrede
Minet Wijzenbeek
geboren Berlijn
overl. 13 octr 5632 (1871)
Een vrouw die de Eeuwige vreest, die is te
prijzen 1
Hier ligt geborgen
Een krachtige vrouw, in de vreze Gods
op haar vertrouwt het hart van haar man 2
en voor haar zonen was ze een toevlucht
Deze: Mevr. Matah, dochter van Uri
echtgenote van de vertegenwoordiger en
leider, 3 de eerw. Pinechas, zoon van de
eerw. Abraham
gestorven op de (voor)avond van de hl.
sabbat 4
28 Tisri en begraven op dezelfde dag
in het jaar (5)632 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Spreuken 31:30b
2 Spreuken 31:11
3 /&5 is een afkorting van: #*%1/& 2195
(vertegenwoordiger en leider)
4 In het Hebreeuws is de ‘avond van de heilige
sabbat’ (:$8 ;": "93) afgekort tot: 8:3.
graf 6 Rebecca Belletje van Polen-van Driel
$3 *$3 *;(&1/;
)5
;-,:/& % ;!9* %:!
*13- %:95 %5,
0&*"!- %(-: %*$*&
%$&%* 9 ;" %" .35 / %%
9'&3 0" 01(-! , ;1/-!
0&:(9/ % 8:3 ;9)51
;1: .&*" &" ;9"81&
85- "-9;
%"71;
Hier rust in vrede
De wed. E.J. van Polen
geboren van Driel
Overl. 20 octb 5632
19-10-1871
Mijn resten voor eeuwig
Hier ligt geborgen
Vrouw – in de vreze des Heren en
onderwezen
Haar hand breidde zij uit naar de ellendige,
haar handen strekte zij uit naar de
noodruftige 1
Het is mevr. Femke ? dochter van dhr
Jehuda
weduwe (van) eerw. Elchanan zoon van
Ezer
gestorven op de avond van hl. sabbat 2 –
5marchesvan
en begraven dezelfde dag in het jaar
(5)632 – naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Spreuken 31:20
2 In het Hebreeuws is de ‘avond van de heilige
sabbat’ (:$8 ;": "93) afgekort tot: 8:3.

graf 8 Gabriel Benjamin Walg
.**(% ;&79!" % *15- +-%;!
)5
.(9 0" $2( -/&# :*!
*$/&- "%&! .*8-!
9 0" -!*9"# 9 (% %% %9&;
8: -*- 9)51 0"&!9
1*! .&*" 9"81& &*-2, "*
85- "-9; ;1: &"
%"71;
Hier rust in vrede
G.B. Walg
overl. 25 november 5632
25-11-1871
Ik zal wandelen voor het aangezicht van de
Eeuwige in de landen van de levenden 1
Hier ligt geborgen
Man, die gunst bewezen heeft 2 en
barmhartig was
God liefhebbend en studerende (in de)
Torah, het is deze, de wijze Gabriël, zoon
van dhr
Ruben – gestorven in de nacht van de hl
sabbat 3
12 Kislev en begraven op zondag 13
in deze (maand). Jaar (5)632 naar de kleine
telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden 4 . (= Man, zoon van God)
1 Psalm 116:9.
2 Lees: veel voor anderen heeft gedaan.
3 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is afgekort
tot: 8:
4 De letters die op de steen zijn uitvergroot,
vormen samen: -! 9" :*!
graf 11 Rosa Wijsenbeek – van den Bergh
0&9,'-
%:*! ;9)3 %$*2( %:!
"83* 9 ;" -(9 ;9/
( ,:; ;")" (, .&*" %;/
%"71;
Rosa Wijsenbeek
van den Bergh
Geb. 26-7-87 te Oss
Overl. 29-1-68 te Bloemendaal
29-1-1968
Ter herinnering
Een liefdevolle vrouw, de kroon van haar
man
Mevrouw Rachel, dochter van dhr. Jakob
Zij overleed op dag 28 in (de maand) Tevet,
(5)728
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
81

82
graf 12 Siegfried Salomon Wijsenbeek
%/:1% ;$9&* ;&-3- 89
0&9,'-
(&9 98*& "- "*$1 :*!
9'3*-! 9 0" %/-: 9
(,:; '&/;" !* .&*" ;/
%"71;
Siegfried Salomon
Wijsenbeek
Geb.2-2-79 te Culemborg
Over.7-7-68 te Bloemendaal
7-7-1968
Alleen de ziel gaat op om af te dalen 1
Ter herinnering
Een man, mild 2 van hart en edel van geest
Dhr Salomoh, zoon van dhr Eliëzer
Hij overleed op dag 11 in (de maand)
Tamoez (5)728
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 18 Izac Ruben Vorst
$3 *$3 *;(&1/ ;!'
1 De betekenis van deze eerste regel is ronduit
duister in Joods perspectief.
2 Bedoeld is: goedgevig, royaal. 1 Psalm 132:14a
15
)29!5 0"&!9 9 0" 8(7* 9
$ .&*" 9"81& " .&*" 9)51
85- '-9; &*-2, ,
%"71;
Hier rust in vrede
Heer
Izak Ruben Vorst
Overleden 4 decb. 5637
in den ouderdom
van bijna 78 jaren.
4-12-1876
Dit is mijn rustplaats voor immer 1
Hier rust
De heer Izak, zoon van de heer Ruben Vorst
gestorven op maandag en begraven op
woensdag
20 Kislev – (5)637 naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 20 Betje Berlijn-Caffé
--%;; !*% ;!9* 9:!
)5
8(7* 9 ;" %-*" / % ;!9* %:!
61*95: %/! .:& 0**-93" *9&! $
;:!
$ .&* ;9"81; "! ( 93 # .&*
;9)51
85- '-9; ;1: &" "
%"71;
Hier rust
Betje Berlijn
geboren Caffé
10-7-1877
Die de Eeuwige vreest, die is te prijzen 1
Hier ligt geborgen
Een vrouw die de Eeuwige vreest – mevr.
Bilah, dochter van dhr Izak
echtgenote van Uri Berlijn – en de naam
van haar moeder: Sprintz
Stervend op dinsdag, de avond van de
maand Av 2 en begraven op woensdag
De 2e in deze (maand). Jaar (5)637 naar de
kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
graf 21 Izac Elkan van Polen
$&", &;(&1/ *%;
1 Vgl. Spreuken 31:30b - Een vrouw die de
Here vreest, die is te prijzen. Waarschijnlijk
is het eerste woord op de steen een
verschrijving en moet het niet 9:! (die) zijn,
maar: %:! (vrouw).
2 D.w.z. het begin van de maand 1 ‘Nieuwjaar’ (%1:% :!9) is afgekort tot: %9.
15
-!*9/, % , 0/!1& 9:* :*!
9)51 03-!5 0!5 01(-! 9 , 0"
%9 "93 9"81& -&-! (, % .&*
85- '-9; ;1:
%"71;
Hier rust in vrede
J. van Polen
Overl. 6 sept. 5637 / 1877
5-9-1877
Moge zijn rust geëerbiedigd worden.
Hier rust
Een rechtschapen en betrouwbare man, de
eerw. hr Camriel
zoon van de eerw. hr. Elchanan van Polen.
Gestorven
woensdag 28 Eloel en begraven op de
(voor)avond van nieuwjaar 1
in het jaar (5)637 naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
83

84
graf 23 Grietje Zoetje Vorst-Hartog
15
%$&2(& %3&17 %:!
.%9"! 9 ;" %-)*# ;9/
)29!5 0"&!9 9 0" 8(7* 9
;:!
-&-! (, % .&*" ;9)51
%93 &;$(/- ;9"81&
85- (-9; ;1:
%"71;
Hier rust in vrede
Mejufvr. Grietje Vorst
Geboren Hartog
Overleden 26 sept. 5638 / 1878
26-9-1878
Hier rust
Een vrouw, bescheiden en liefdevol
Mevrouw Gittelah, dochter van dhr
Abraham
Echtgenote van dhr. Izak, zoon van dhr.
Ruben Vorst
Gestorven op donderdag 28 Elul
en begraven de volgende dag op de avond
van nieuwjaar 1
in het jaar (5)638 naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 De avond van nieuwjaar (%1:% :!9 "93) is
afgekort. tot: %93.
graf 26 Aaltje Ruben Walg-Vorst
--%;; !*% % ;!9* %:!
15
% ;!9* %:!
0"&!9 9 ;" **9! ;9/
+-!&& -!(*9)"# , (% ;:!
&*-2, *( $ .&* ;9)51
8- /9; ;1: &; 9(/- ; 9"81&
%"71;
Hier rust in vrede
Mej. Adeline Walg GB Vorst
overl. 8 december 5640 / 1879
26-2-1880
Een vrouw die de Eeuwige vreest, die is te
prijzen 1
Hier rust
Een vrouw die de Eeuwige vreest
Mevrouw. Ari, dochter van dhr Ruben
Echtgenote van de wijze 2 en eerw. 3 Gabriël
Walg
Gestorven op woensdag 18 4 Kislev
en begraven de volgende dag in het jaar
(5)640 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Vgl. Spreuken 31:30b
2 In de Hebreeuwse tekst is ‘de wijze’ (.,(%)
afgekort tot: (%.
3 Ook het woord voor ‘eerwaarde’ is afgekort.
De , staat voor $&",.
4 De letters voor het getal 18 zijn, zoals vaker,
omgedraaid om het woord *( (leven) te
vormen.

graf 27 Mozes Izac Wijzenbeek
.*"9- 37* 95!& 8:
15
(&9 98* :*!
$2(& %8$7 )5:/ %:3
"!' %:/ %,
83"13'TR 8(7* %, 0"
% .&*" &/-&3- +-%
.*9&5% .&* !&%
9$! '* ! .&*" 9"81&
85- /9; ;1:
%"71;
Hier rust in vrede
De Heer M. Wijzenbeek
overl. 26 febr. 5640
in den ouderdom van 57 jaren.
26-2-1880
Voor velen werd zak en as als bed
uitgespreid1
Hier rust
Man, waardevol van geest
Hij deed recht, gerechtigheid en
barmhartigheid
de eerw. heer Mozes Zev
zoon van de eerw. heer Izak Wijzenbeek
Hij ging naar zijn wereld 2 op donderdag
de dag van Poerim
en (hij is) begraven op zondag 17 Adar
In het jaar (5)640 – naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Esther 4:3
2 Lees: naar de eeuwigheid
graf 28 Abraham Hartog van Emden
15
0/!1& 9:* :*!
0" .%9"! %,
03$/3 0!5 :9*% %,
;") (, % .&*" 9)51
85- "/9; ;1:
%"71;
A. van Emden
Overleden 19 januari 5642
18-1-1882
Hier rust
Een rechtschapen en betrouwbaar man
de eerw. hr. Abraham, zoon van
de eerw. hr. Hirasj van Emden
Gestorven op donderdag 28 Tevet
in het jaar (5)642 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
85

86
graf 30 Johanna Wijzenbeek-Walg
..
%9:*%& %$*2(% .........
%/*/;& %"&) +9$" %,(-%).....
%:!% !*%
+-!&& -!*9"# 9 (% ;" %1%
;9(/)
;:!
83"13'**&& .**( %,
)": (, " .&* ;9)51
0&:!9 9$! (9$ ! $ .&*
;9"81&
85- #/9;
%"71;
Wed. H.A. Wijzenbeek-Walg,
Geb. 12 januari 1813
Overl. 5 februari 1883
..
De liefdevolle en rechtschapen (vrouw)
Zij ging een goede en onberisbelijke weg
Zij is de vrouw
Mw Hanah, dochter van de wijze heer
Gabriël Walg
Echtgenote (van)
Eerw. hr. Chaijim Wijzenbeek,
Gestorven op maandag 28 Sjevat
en begraven op woensdag de 1e van de
nieuwe maand Adar
(5)643 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Vgl. Spreuken 2:20 en Psalm 101:6.
2 In het Hebreeuws is ‘de wijze’ (.,(%)
afgekort tot: (%.
3 0&:!9 9$! is letterlijk de eerste Adar. In
schrikkeljaren is er ook een tweede Adar (*1:
9$!).
graf 31 Michiel Jzn. Hijmans
&1*"! ;/:1 9,'-
-!*(* %,
8(7* %, 0"
21!/T%
;") , $-&1
85- $18;
9$! & 9)51
85- $/9;
%"71;
Ter gedachtenis van onze vader
Michiel Hijmans
Izakszoon
Geboren den 23 december 1793
Gestorven den 3 maart 1884
Zijne assche ruste in vrede
Gedenk het leven van onze vaderen
De eerw. heer Jechiël
zoon van de eerw. heer Izak
Hijmans
Geboren 20 Tevet
(5)554 naar de kleine telling
Gestorven 6 Adar
(5)644 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 32 Sally Eleazer Emrik van Rees
)5
.*:1" %9: %"&:( %:!
%;:3 %1&8 %-3" ;9)3
;9/ %% 0&*"!- %(-: %*$*
9'3*-! 9 ;:! 9'3*-! 9 ;" -
*93:
0$3 0#- %,-% %;/:1 2339 0!5
" .&*" %-"&% 9"8-& &-2, "*
! .&*"
85- $!/ %1:* +;*9(!& ;1:"
&" *$
%"71;
30-11-1884
Hier ligt geborgen
Een geachte vrouw – prinses tussen de
vrouwen
de kroon van haar man 1 – zij deed de wil
van haar schepper
haar handen strekte zij uit naar de
noodruftigen 2 – deze, mevrouw
Sjariel, dochter van dhr. Eliëzer,
echtgenote van dhr Eliëzer
van Rees. Haar ziel ging naar de tuin van
Eden
op zondag 12 Kislev en zij is naar het graf
gebracht op maandag 14 in deze
(maand) in het jaar ‘Zeer groot zal jouw
toekomst zijn’ 3 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Vgl. Spreuken 12:4.
2 Spreuken 31:20b.
3 Citaat uit Job 8:7. De gemarkeerde letters in
dit citaat geven het jaartal aan: (5)645)
graf 33 Lijpman Arend van Rees
)5
.*-$ 9'3 %!9* :&"- :*!
&""-" 8$7 -35& .*/; +-%
2339 0!5 *9&! 0" 9'3*-!
# .&*- 9&! 0$3 0#- %,-%
&;/:1
95&1 -"&% 9"8-& "! .(1/ #,
85- $!/ %1:* +;*9(!& ;1:
&" &, $ .&*
%"71;
13-8-1895
Hier ligt geborgen
Een man, bekleed met (de) vreze (Gods) –
hulp voor de armen
Hij die onberispelijk wandelt en doet wat
recht is in zijn hart 1
Eliëzer, zoon van Uri van Rees
Zijn ziel ging naar de tuin van Eden, in het
licht van dinsdag
23 Menachem 2 Av en hij is naar het graf
gebracht op woensdag 26 in deze
(maand) in het jaar ‘Zeer groot zal jouw
toekomst zijn’ 3 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Naar Psalm 15:2.
In het eerste woord (+-%) ontbreekt een &.
Moet zijn: (+-&%)
2 ‘Menachem’ komt voor als toevoeging bij de
maand Av. Hier te lezen als: ‘de treurmaand
Av’.
3 Citaat uit Job 8:7. De gemarkeerde letters in
dit citaat geven het jaartal aan: (5)645)
87

88
graf 34 Izac Abraham Wijzenbeek
)5
8(7* %% &*,9$ -," 0/!1& %
!9* :*!
%,-% &;/:1 8%3"13'**&&
.%9"! %, 0"
;! &9"8 %/:& &-2, '*& .&*-
9&! %/-&3-
%1: .*1/: 8(7* */* &*%*& &"
)* ! .&* 8(7*
.*/:- %;-3 +;/:1& +" %3#1
% $*
.*-5, +*1"& +;:! &!7/ 0&#*&
%97
.*$* ;(*;5" .**13- ;")*%
+*,9$" $*2(
.*/ &-'* &1*5353& 3/:1 *%1 -&8
%"71;
Hier rust I.A. Wijsenbeek
overleden 17 Kislev 5645 /
4 december 1884
Hier ligt geborgen
Man in de vreze Gods en trouw in al zijn
wegen – de geëerde Izak
zoon van de eerwaarde heer Abraham
Wijzenbeek – en zijn ziel ging
naar haar wereld in de dageraad van 17
Kislev-ëen daar begroeven zij
Izak’ 1 op zondag 19 in deze maand – en de
dagen van Izak waren 80 jaar
De hand van de Eeuwige raakte jou en
jouw ziel ging naar de hemel 2
Dubbele tegenspoed en droefheid vonden
je vrouw en je zonen
Rechtvaardig in al je wegen, deed je goed
voor de armen met open handen
Rouwklacht klonk en onze oogleden
traanden
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Zie Genesis 49:31
2 De eerste letters van de laatste vier regels
vormen een acrostichon. Van boven naar
beneden lezen we: 8(7* - Izak.
graf 35 Elisabeth Wijzenbeek-Walg
15
%*1"& %-3" ;9)3 %"&:%&
%3&17 %:!
0*,235 / %% .T13& .*1&*"!
;13:/
;:! -*93 0/ ;$-&1% -!*9# 9
(% ;"
-! %": .!;5 8%3"13'TR
8(7* ,
#5- +-/% 93:" 0&*2 &) 8:3
.&*" %*"! ;*"
.*/:- +;/:1 %;-3 +8:1 % *5
.*1*3 $/(/& .9;, ;T% +*1"
932
.*-5, +9,: 0&,1 +,9$ 9&%)&
9:*
%"71;
Hier rust Elisabeth
Wijsenbeek – Walg
Overleden 15 Sivan 5662 /
20 juni A.M.
20-6-1902
Hier rust
Vrouw, bescheiden en geacht, de kroon van
haar man en zonen
Steun voor armen en behoeftigen – de
geëerde Mevr. Peschien
dochter van de eerw. heer Gabriël 1 –
geboren uit Ariël, vrouw van
de eerw. Isak Wijzenbeek – plotseling ging
ze terug naar het
huis van haar Vader op de dag (de avond
van de hl. sabbat) 15 Sivan
5662 (de koningspoort) 2 – naar de grote
telling
De mond van de Eeuwige kuste je – jouw
ziel ging op naar de hemel 3
Bijstand (was ze) voor haar zonen – je was
hun kroon en de schoonheid van ogen
eerlijk en zuiver (was) jouw weg -jouw
loon zal dubbel zijn.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 De laatste twee letters in het Hebreeuws (de
- en de !) zijn tot één letter samengevoegd.
2 In het Hebreeuws heeft iedere letter een
getalswaarde. Als je de letters/getallen van
‘de koningspoort’ optelt, kom je aan het
jaartal.
3 Op de steen vormen de groter weergegeven
letters in de laatste drie regels de naam van
de overleden vrouw: 0*,235 - Peschien.
Hiernaast zijn die letters gecursiveerd.

graf 36 Salomon Abraham Wijzenbeek
.*1&/! 9/&: 9:*& .; :*! ",:
%5
%1: .*:-:& .*;: 8$7" &;93
#%1
.*1&*"!- 0;1 9'5& .*-$ 01(
.*1&*-3% 0*" 0,:- 9%/ :*( !"
&5&2
8%3"1'TR .%9"! , 0" 2(15 ,
/&5 %%
$ .&*" &/-&3- +-% !1% 0/ $-&1%
85- .(9; "! .(1/ !*
+/;
H(ier) R(ust)
Salomon Abraham Wijzenbeek
overl. in den ouderdom van 69 jaar
11 Menachem 5648
13-7-1888
Hier ligt een vroom, rechtschapen en
trouwhoudend man 1 Pinehas (2(15)
hij leidde zijn gemeenschap in
rechtvaardigheid voor 32 jaar
Genadig voor de armen en vrijgevig naar
behoeftigen
Zijn einde kwam onverwacht om te leven
onder de hemelingen
Deze: de vertegenwoordiger en leider 2 , de
eerw. Pinechas, zoon van de eerw.
Abraham Wijzenbeek
geboren uit Hanna, – hij ging naar zijn
wereld 3 op woensdag
11 Menachem Av (5)648 4 naar de kleine
telling
Moge zijn rust geëerbiedigd worden.
1 De eerste letters van de eerste vier regels
vormen een acrostichon: Pinehas (2(15)
2 .&5 (vertegenwoordiger en leider) is een
afkorting van: #*%1/& 2195
3 Lees: de eeuwigheid
4 Menachem Av, te lezen als ‘de treurmaand
Av’. Omdat naast het woord Menachem
(.(1/) hier (voor het jaartal) ook het woord
.(9; voorkomt (ontferming), kan
Menachem hier ook gelezen worden als
‘troost’.
graf 37 Manus Ruben Vorst
%- .(1/ 0*!
)5
.*/* 3":& 08' 9:*& .; :*!
%1: .*3"9! %*% 9:!
#93"13-*&, 88$ #*%1/& 2195
)29&5 -!&/: 9" .(1/ &/:&
8: "93" )51 !,$!95 &/!
.:&
8- %92; &" ' .**" 9"81& 0&:(
%
%"71;
Hier rust
Manus Ruben Vorst
Geboren 8 december 1825
Overleden 14 october 1904
Geen troost (Menachem) voor haar 1
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 2 – oud en
van het leven verzadigd 3
Die was 40 jaar
vertegenwoordiger en leider van de hl.
gemeente 4 Culemborg
en zijn naam: Menachem zoon van Samuel
Vorst
en de naam van zijn moeder: Pradcha –
gestorven op de avond van de hl sabbat 5
5 chesjvan – en begraven op dag 7 in deze
(maand) (5)665 – naar de korte telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Vgl. Klaagliederen 1:2.9.17 - Niemand is er
die haar troost
2 Job 1:1 en 1:8.
3 Vgl Job 42:17 - Oud en der dagen zat - te
lezen als: meer dagen kon hij niet op.
4 88$ is een afkorting van: %:$8 %-%8$ - de
hl. gemeente
5 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is in de
Hebreeuwse tekst afgekort tot: 8:
89

graf 38 Rebecca Vorst-Wolff
)5
%;*" ;9!5; %"&:( %:!
45-!&& +&9" 9 , ;" %8"9 / !
)29!5 .(1/ 9 , /-!
90
)/&95 %/! .:&
"&) .:" %9)51
85- %59; "! # 8 : 3
%"71;
Hier rust
Rebekka Vorst geb. Wolff
Overleden 3 ab/24 juli 5685
in den ouderdom van 86 jaar
hariv (haar asse ruste in vrede)
24-7-1925
Hier ligt geborgen
Een geachte vrouw, de glorie van haar huis
onze moeder, mevr. 1 Rivka – dochter van
de eerw. hr Baruch Wolff
weduwe van de eerw. hr Menachem Vorst
En de naam van haar moeder: Fromt
Gestorven in goede naam
Op de (voor)avond van de hl. sabbat 2 3 Av
(5)685 – naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 In de Hebreeuwse tekst is de ! is een
afkorting van: &1/! (onze moeder) en de /
een afkorting van: ;9/ (mevrouw)
2 In de Hebreeuwse tekst is 8 : 3 een
afkorting van: :$8 ;": "93.
graf 39 Cornelia Wijzenbeek
)5
-$1*98 %-&;"%
%"71;
Cornelia
dochter van
L.E. Wijzenbeek
en
W.Wijzenbeek-Keijzer
1 Nissan 5629
Geb. 13 maart 1869
overl. 21 Kislev 5648
7 dec. 1887
Hier ligt geborgen
De maagd Crindel
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden

graf 40 Wilhelmina Wijsenbeek - Keizer
)5
%*1""& %-3" ;9!5; %"&:%&
%3&17 %:!
-3/: ;:! 93'**8 %/-: 9 9 &/
;" !1**9" /
%;/:1 %;-3 .&9/- 8%3"13'**&&
*9!
%5&# -"&% 9"8-& )": ) " -*-"
85- 29; &" * $ .&*"
%"71;
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw, de roem
van haar man in haar zonen
mw. Brijna?, dochter v. onze leraar en
rabbi Dhr. Salomo Keijzer, vrouw van
Samuel
Ari Wijzenbeehk. Haar ziel is opgegaan
naar boven
in de nacht van maandag 9 sjevet. Haar
lichaam is naar het graf gebracht
op woensdag 10 in deze (maand) (5)660,
naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 41 Levi Eleazer Wijzenbeek
15
-!*9! %*3/:
9'3*-! 0"
Hier rust
Levie Eleazar Wijsenbeek
Wed. van Wilhelmina Keijzer
te Culemborg
Geb. 22 Kislev5600
15 dec 1839
...........
Overl. 21 ........ 5672
.. Jan 1912
zariv
(zijn asse ruste in vrede)
Hier rust
Sjemaja Ariël
Zoon van Eliëzer
91

92
graf 42 Elias Wijzenbeek
15
%*3/: 0" 9'3*-!
&/-&3- +-% %*9!
)* 9"81& '&/; ')
85- $39; &"
%"71;
Hier rust
Elias Wijzenbeek
Echtg. van Johanna David
Geb. Sivan 5661
Mei 187..
Overl. 16 Tamuz 5674
10 Jan. 1914
Hier rust
Eliëzer zoon van Sjemaja
Ariëh. Hij ging naar zijn wereld 1
16 Tamoez en is begraven 19
in deze (maand) (5)674 volgens de kleine
telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Lees: de eeuwigheid
graf 44 Naatje van Emden-Wijzenbeek
15
% ;!9*& %3&17 %:!
.%9"! 9 ;" !1131 ;9/
03$/3 0!5 .%9"! ;:!
-&-! %, 8: .&*" ;9)51
85- .(9; ;1:
%"71;
H. van Emden – Wijzenbeek
Overleden 1 september 5648
1-9-1888
Hier rust
Een bescheiden vrouw, de Eeuwige
vrezend,
Mevrouw Nenna, dochter van dhr.
Abraham
Echtgenote van Abraham van Emden
Gestorven op de dag van de hl. sabbat 1 25
Eloel
in het jaar (5)648 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is in de
Hebreeuwse tekst afgekort tot: 8:.

graf 45 Hijman Leman Parfumeur
)5
-#2 93&/&59!5 !$&* 9(%"
.**(
"&) .:" 9)51 ;*$&%* &/! .:&
85- 19; 0&:(9/ !, 8:3
%"71;
Hier rust
Hijman Parfumeur
Geb. 8 febr. 5580 / 1820
Overl. 15 nov. 5650 / 1889
zrza (Zacht ruste zijn asse)
Hier ligt geborgen
Chaijm Bachar Juda Parfumeur Segal
en de naam van zijn moeder: Judith.
Gestorven in goede naam
op de (voor)avond van de hl. sabbat 1 21
Marchesjvan, (5)650 naar de kleine
telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 In het Hebreeuws is de ‘avond van de heilige
sabbat’ (:$8 ;": "93) afgekort tot: 8:3.
graf 46 Jacob Davids
15
2$*R!$ 0&3/: 9" "83*
!"*&) &/! .:&
!&%: &-2, ), ! .&*" 9)51
85- 19; %,&1($ % .&*
%"71;
Hier rust
Jacob Davids
Geb 8 maart 5588 – 1828
Overleden 22 decr. 5650 – 1889
zrza (Zacht ruste zijn asse)
Hier rust
Jakob, zoon van Simon Davids
en de naam van zijn moeder: Taube
Hij stierf op zondag 29 Kislev, dat is
dag 5 van het Chanoeka-feest (5)650 naar de
kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
93

graf 47 Rachel Davids-Klein
15
;:! 0%,% %1&* 9 ;" 3-38*9
3-93/ %/! .:& 2$*R!$ "83*
85- 29; &-2, %" -*-" ;9)51
94
%"71;
Hier rust
Rachel Davids – Klein
Geb. 8 maart 5589
Overl. 6 november 5660
z.r.h.a. (Zacht ruste haar asse)
6-11-1899
Hier rust
Rechele, dochter van dhr. Jonah HaCohen,
echtgenote van
Jakob Davids. En de naam van haar
moeder: Merle
Is gestorven in de nacht 7 Kislev (5)660 –
naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 53 Rijntje Parfumeur
)5
%3&17% %-&;"%
.T( %, ;" !-,39
%/! .:& 9&3/&59!5
%*/* */$" %"'3 %-*"
%*;&*(!& %*(! %/! ;!
%*"! ;*" -! %":&
85- "19; -&-! )$-*-"
%"71;
Hier rust
Rijntje Parfumeur
Geb. 11 dec. 1864 / 9 Elloel 5652
1 september 1892
Hier ligt geborgen
De bescheiden maagd
Rechele, dochter van de eerw. hr. Chajim
Parfumeur. En de naam van haar moeder:
Bailah. Zij liet achter in het midden van
haar leven
haar moeder, haar broer en haar zuster
om te verblijven in het huis van haar vader
in de nacht van woensdag 9 Eloel (5)652
naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 54 Levi Hertog van Emden
%-3* %$&%* % 9/!*&
)5
9:*& .; :*!
&*$-*- "!& &;:!- -3"
03$/3 5 *"7 0" %$&%* %,
+-% %9: &/! .:&
:$8 ;": .&*- 9&! &;(&1/-
85- #19; 0&*2 "*
%"71;
Hier rust
Levie Hartog van Emden
Geb. 28 april 5588 / 1828
Overl. 26 mei 5653 / 1893
En de Eeuwige sprak: Juda sta op!
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 1
echtgenoot voor zijn vrouw en vader voor
zijn kinderen
de eerw. hr. Jehuda, zoon van Zvi v. Emden
en de naam van zijn moeder: Sarah. Hij
ging
naar zijn rust op de morgen van de hl.
sabbat
12 Sivan, (5)653 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
graf 55 Rosetta van Emden-van den Berg
%-!% ;&/73% %1T(;%
1 Naar Job 1:1 en 1:8. 1 Zie Ezechiël 37:3
)5
%"&:%& %3&17 %:!
%*1"- .!& %-3"- -*( ;:!
%, ;:! !-,39 /
03$/3 5 %$&%*
%;/:1 %;-3 .&9/-
02*1 ) ! .&*- 9&!
# .&*" %5&# -"&% 9"8-&
%"71;
Hier rust
Rozetta van Emden
van den Berg
Geb. 11 november 1831
overl. 15 april 1894
Mogen deze beenderen herleven 1
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw
een degelijke vrouw voor haar man en een
moeder voor haar zonen
Mevr. Rechle, echtgenote van de eerw. hr
Jehuda v. Emden
Haar ziel ging op haar boven
op de morgen van zondag 9 Nissan
en haar lichaam werd naar het graf
gebracht op dinsdag.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
95

96
graf 58 Rijntje Parfumeur-Fontijn
-(9 *-3 %;/
)5
%18' %"&:(& %3&17 %:!
-(9 / .*/* ;3":&
9%3/&59!5 *-;51 , ;:!
%;/:1 %;-3 .&9/-
! .&*" %9"81& % -*-"
9 9$! %
85- $19;
%"71;
H(ier) R(ust)
Reintje Parfumeur
Geb. Fontijn
........
8-2-1894
Rachel is mij door de dood ontvallen 1
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw, oud
en van het leven verzadigd 2 , mevr. Rachel
echtgenote van de eerw. Naftali
Parfumeur,
Haar ziel ging op naar boven
in de nacht van donderdag – en zij is
begraven op zondag
5 Adar I 3
(5)654 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Genesis 48:7
2 Letterlijk: Oud en verzadigd van dagen.
Zie: Job 42:17
3 Achter de maand ‘Adar’ staat de letter 9,
afkorting voor: 0&:!9.
Het gaat dan om de eerste Adar.
In schrikkeljaren komt er ook een tweede
Adar voor (*1: 9$!).
graf 59 Hartog Leman Parfumeur
)5
$!/ &#3& 9:*& .; :*!
9%3/&59!5 %$&* 9 (% 0" *-
;51
.&*" 9"81& 9T! !, $ .&*"
9)51
85- %*(* &;1&/!" 8*$7& ;1:
&" &
H(ier) R(ust)
Hartog Leman Parfumeur
Overl. 15 Mei 5655 (1895)
Geb. 15 November 5576 (1816)
15-5-1895
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 1 , zijn
liefde was groot.
Naftali zoon van de wijze 2 hr. Juda
Parfumeur
Gestorven op woensdag 21 Ijar – en
begraven op vrijdag
in deze (maand). De rechtvaardige zal leven
door het geloof 3 . Naar de kleine telling.
1 Naar Job 1:1 en 1:8.
2 De wijze (/&,(%) is afgekort tot: (%
3 Zie: Habakuk 2:4. De gemarkeerde letters
van het citaat geven met hun getalswaarde
het jaartal aan: (5)655.

graf 60 Johanna van Gelderen-Wolff
)5
%"&:%& %3&17 %:!
%1!% / .*/* ;3":& %18'
09$-3# 5 "83* , ;:!
9&! %;/:1 %;-3 /&9/-
9"8-& 0&:(9/ &) $ .&*-
85- %19; &" '* .&*" %5&# -"&%
%"71;
H(ier) R(ust)
Johanna van Gelderen – Wolff
Geb. 30 juli 1822
Over. 14 nov. 1894
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw
oud en van het leven verzadigd 1 , Mw
Hanah,
echtgenote van de eerw. Jakob v. Gelderen
Haar ziel ging op naar boven, op de
morgen van 2
woensdag 15 Marchesjvan – en gebracht is
haar lichaam naar het graf op de 17e in
deze (maand) (5)655 naar de kleine
telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Letterlijk: Oud en verzadigd van dagen.
Zie: Job 42:17
2 Letterlijk: in het licht van.
graf 61 Jacob van Gelderen
)5
.*/* 3":& 18' 9:*& .; :*!
.&9/- 0393$-3# 0!5 "83* %,
9"8-& '&/; # 8:" &;/:1 %;-3
85- 29; &" % .&*" &5&# -"&%
%"71;
H(ier) R(ust)
Jacob van Gelderen
Geb. 23 mei 5587 (1827)
Over. 30 juni 5660
30-6-1900
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 1 , oud en
van het leven verzadigd 2
de eerw. hr. Jakob van Gelderen 3 dan op
het graf van zijn vrouw. Naar boven
ging zijn ziel, op de hl. sabbat 4 3 Tamoez –
en gebracht
is zijn lichaam naar het graf op de 5 e in
deze (maand) (5)660 naar de kleine
telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Job 1:1 en 1:8
2 Letterlijk: Oud en verzadigd van dagen.
Zie: Job 42:17
3 De naam ‘van Gelderen’ is in het Hebreeuws
hier anders gespeld
4 :$8 ;":" is afgekort tot: 8:"
97

98
graf 62 Marianne de Beer-van Buuren
.: 9"8;& .*9/ .: ;/;&
)5
;9/ %"&:(%& %3&17% %:!%
3$ $&%* ;:! -!&/: ;" .*9/
'&/; % # .&*" ;9)51 933"
85- &19; ;1: &" & % .&*"
;9"81&
%"71;
16-6-1896
Mirjam stierf daar en werd daar begraven. 1
Hier ligt geborgen
De bescheiden en de geachte vrouw,
Mevrouw
Mirjam, dochter van Samuel, echtgenote
van Jehud de
Beer, – gestorven op dinsdag 5 Tamoez
en begraven op donderdag 6 in deze
(maand) van het jaar (5)656
naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Numeri 20:1b
graf 64 Rika Walg-Wijzenbeek
)5
;9!5; %"&:(%& %3&17% %:!%
.*1&*"!- ;13:/& %*1"& %-3"
8%3"13'TR 8(7* ;" !,7T9 /
-*- ;9)51 +-!R 0&3/: ;:!
# .&* ;9"81& ;") &) 8: /
85- (19; &" '*
%"71;
Hier rust
Roosje Walg-Wijzenbeek
Geb. 30 oct 5587
overl. 9 jan. 5658
9-1-1898
Hier ligt geborgen
De bescheiden en de geachte vrouw, (de)
glorie
van haar man en haar zonen 1 – een steun
voor de armen
Mevr. Rijske, dochter van Izak Wijzenbeek,
echtgenote van Simon Walg. Gestorven
zaterdagavond 2 – 15 3 Tevet. En begraven op
dinsdag
(de) 17 e in deze (maand) – (5)658 naar de
kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Vrij naar Spreuken 17:6.
2 Letterlijk: in de nacht, bij het uitgaan van de
sabbat. De / is een afkorting voor: 9!7&/
(uitgegaan) – en ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":)
is afgekort tot: 8:.
3 Voor het getal 15 zijn de letters )(9) en
&(6) gebruikt in plaats van de letters ‘jod’
(10) en ‘he’ (5). Dit om te voorkomen dat
men met die letters de onuitsprekelijke
Naam van de Eeuwige zou schrijven.

graf 65 Simon Gabriël Walg
"93 *$3 &;$"3-& &-35- .$!
!7*
)5
&;:!- -3" 9:*& .; :*!
-!*9"# " 0&3/: &*$-*- "!&
%9&; : -*-" 9)51 +-!R
85- 29; & .&*" 9"81&
%"71;
Hier rust
Simon Gabriël Walg
Geb. 5588. Overl. 5660
27-9-1899
De mens gaat uit tot zijn werk en naar zijn
arbeid tot de avond toe. 1
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 2 – een
man voor zijn vrouw
en een vader voor zijn kinderen. Simon,
zoon van Gabriël
Walg. Hij stierf in de nacht van de sabbat 3
Torah
en is begraven op vrijdag in het jaar (5)660
naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Psalm 104:23
2 Job 1:1 en 1:8
3 Sabbat (;":) is afgekort tot één letter: :.
graf 68 Samuel Izac Vorst
)5
!)( ;!9*& &13 9:*& .; :*!
.:& )29!5 7(7* 0" -!&/: % ,
9"81& 0&:( '# .&*" 9)51 3-93/
&/!
%8$7 &- %":(*& %" 0/!%& ;1:
&" ) .&*"
%"71;
H(ier) R(ust)
Samuel I. Vorst
Geb. 25 Tamm. 5591
Overl. 7 Chesw. 5661
30-10-1900
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 1 , de
zonde vrezend
de eerw. hr. Samuel, zoon van Izak Vorst –
en de naam van
zijn moeder: Merle. Gestorven op dinsdag
7 Chesjwan en begraven
op de 9 e in deze (maand) in het jaar: Hij
geloofde in de Eeuwige en het werd hem tot
gerechtigheid gerekend 2
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Job 1:1 en 1:8
2 Citaat uit Genesis 5:6. Als je de gemarkeerde
letters van dit citaat leest als getallen dan is
de som daarvan het jaartal: (5)661.
99

100
graf 70 Ruben Izac Vorst
)5
&;:!- -3" 9:*& .; :*!
&/(- !*"* &:51" &*$-*- "!&
)29!5 8(7* 0" 0"&!9 % ,
9"81& '&/; ) $ .&*" 9)51
85- !29; &" !* .&*"
%"71;
H(ier) R(ust)
Ruben Izak Vorst
Geb. 26 Cheswam 5595
Overl. 9 Tammoez 5661
26-6-1901
Hier ligt geborgen
Een vroom en rechtschapen man 1 –
echtgenoot voor zijn vrouw
en vader voor zijn kinderen. Met (heel) zijn
ziel zal hij zijn brood brengen
de eerw. hr. Ruben, zoon van Izak Vorst,
Gestorven op woensdag 9 Tammoez en
begraven
op de 11e in deze (maand) (5)661 naar de
kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 71 Johanna van Emden
1 Job 1:1 en 1:8 1 Lees: de eeuwigheid
15
%$&/(& %3&17 %-&;"
03$/3 5 .%9"! %, ;" %1%
)": $* $ .&*" %/-&3- %,-%
85- #29;
%"71;
H(ier) R(ust)
Johanna van Emden
Overl. 11 febr. 5663 A.M.
11-2-1903
Hier rust
De bescheiden en liefdevolle maagd
Hannah, dochter van de eerw. hr. Abraham
v. Emden
Zij ging naar haar wereld 1 op woensdag
14 Sjevet
(5)663 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 75 Salomon Davids
--5*& 2(1*5 $/3*&
15
2(1*5 %, %% 9:*& .; :*!
9)51 2$*&!$ 0&3/: %, 0"
9"81& &29; 9$! !* % .&*"
&" $* ! .&*"
%"71;
Hier rust
Salomon Davids
over. in den ouderdom van 78 jaren
11 Adar / 6 Maart 5666
8-3-1906
Pinechas trad op en hield gericht 1
Hier rust
Een vroom en rechtschapen man 2 , de eerw.
hr. Pinechas
zoon van de eerw. hr. Simeon Davids.
Gestorven
op donderdag 11 Adar (5)666 en begraven
op zondag 14 in deze (maand)
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 76 Klaartje Davids – Pakkendrager
1 Zie Psalm 106:30a
2 Job 1:1 en 1:8 1 Zie Spreuken 21:4
)5
%"&:(& %98* %:!
%;*" ;9!5;& %-3" ;9)3
.:& 0&3/: 9 ;" !-!1 /
.&*" %9)51 %9: %/!
):" %9"81& 9T! ( %
85- )39; 9T! !* ! .&*"
,/;
Hier rust Klaartje Davids
Pakkedrager
Overl. 8 Ijar / 8 Mei 5679
8-5-1919
Hier ligt geborgen
een waardevolle en geachte vrouw
De kroon van haar man 1 en de heerlijkheid
van haar huis
mevr. Nele, dochter van dhr Simeon. En de
naam
van haar moeder: Sarah. Gestorven op
donderdag 8 Ijar – en begraven in goede
naam, op
zondag 11 Ijar (5(679 naar de kleine telling.
Moge haar rust geëerbiedigd worden.
101

102
graf 80 Nathan Frank
15
81!95 "83* 0" 0;1
!1*: &/! .:&
85- &39; *9:; ( 9)51
%"71;
Nathan Frank
Overl. 8 Tisrie / 16 Sept. 5676
H.R.I.V. (Hij ruste in vrede)
16-9-1915
Hier rust
Nathan, zoon van Jakob Frank
en de naam van zijn moeder: Siena
Gestorven 8 Tishri (5)676 naar de kleine
telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 82 Sara van Polen-Wijzenbeek
)5
-!*9'3 ;1/-! %9:
03-!5 0!5
%*( %/! .:&
Hier rust
Sara Wijsenbeek
wed: Izak van Polen
Overleden 1 Ab 5667
12 juli 1907
in den ouderdom
van 69 jaar.
Hier ligt geborgen
Sarah, weduwe van Azriël
van Polen
en de naam van haar moeder: Chajah.

graf 83 Philip Wijzenbeek
15
&*9&31/ % ;! !9* :*!
&*:3/" &*% ;/!& .&-:
%:3 .*:1!& .*%-! 0&79
&1// (8-1 %' .&*" %%!
8%3"1'T& 8(7* 9" *9&! %:/
85- 39; 9T! $* .&*" 9)51
%"71;
Philip J. Wijzenbeek
23-5-1910
Hier rust
Man, de Eeuwige vrezend vanaf zijn jeugd 1
Vrede en waarachtigheid waren in zijn
daden
Hij deed de wil van God en mensen
Wee! Op deze dag is hij van ons
weggenomen
Mozes Arie zoon van Izak Wijzenbeek
Gestorven op dag 14 Ijar – (5)670 naar de
kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Vgl. 1 Koningen 18:12
graf 84 Betsy Wijzenbeek-Berlijn
)5
%"&:(& %3&17 %:*!
%*1"& %-3" ;9)3
0T-93" *9&! ;" 3-3$139" ;9/
8%3"1'T& %*9! 8(7* 9 ;:!
85- 39; -&-! (, .&*" ;9)51
85- 39; %1:% :!9 3 ;9"81&
%"71;
Betsie Wijzenbeek
Geb. Berlijn
2-10-1910
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw
de kroon van haar man 1 en zonen
Mevr. Brendele, dochter van Arie Berlijn
vrouw van dhr. Izak Ariëh Wijzenbeek
Gestorven op dag 28 Eloel (5)670 naar de
kleine telling
en begraven op de (voor)avond 2 van
nieuwjaar (5)670 naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Spreuken 12:4.
2 ‘Avond’ ("93) is afgekort tot: 3.
103

104
graf 85 Izac Wijzenbeek
15
%$:" (&:- 8(7* !7*&
8(7* 0" %*9! 8(7*
- .&*" %"&) %"*:" ;/
.&*" "&) .:" 9"81& 0&*2
$39; ;1: '&/; "
%"71;
Izak Wijzenbeek
24-6-1914
Hier rust
‘En Izak ging uit om zich te vertreden in
het veld’ 1
Izak Ariëh, zoon van Izak
Hij ging dood in goede ouderdom op dag
30 (van de maand)
Sivan – en is begraven in goede naam op
dag
2 (van de maand) Tamoez in het jaar (5)674.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Genesis 24:63. ‘Vertreden’ wordt ook vertaald
met bidden of peinzen.
graf 86 Roosje Vorst-Goldsmit
)5
%"&:(%& %3&17 %:!
;9/ %*1""& %-3" ;9!5;
;:! %:/ ;" !,7T9
&) ;9)51 )29!5 0"&!9
85- "39; &" '* ;9"81& '&/;
%"71;
H(ier) R(ust)
Roosje Vorst
Goldsmit
Gebr. 18 febr. 5595
overl. 30 juni 5672
20-6-1912
Hier ligt geborgen
Een bescheiden en geachte vrouw
de glorie van haar man en haar zonen, –
mevrouw
Rijske, dochter van Mozes, echtgenote van
Ruben Vorst. Gestorven 15
Tammoez en begraven 17 in deze (maand)
(5)672 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 90 Naatje Davids-van Gelderen
)5
!7/* */ -*( ;:!
!-$1*% .*9/ ;9/
09%! %:/ ;"
-&-! &) %/-&3- %,-%
85- $39; &" '* ;9"81&
%"71;
Hier rust
Naatje van Gelderen
echtgenoote van
Jonas Davids
Geb. 3 Eloel 5620
21 Aug. 1860
Overleden 15 Eloel 5674
6-9-1914
Hier ligt geborgen
‘Een degelijke vrouw, wie zal haar
vinden?’ 1
Mevrouw Mirjam Hindele
dochter van Mozes Aharon
Zij ging naar haar wereld 2 (op) 15 Eloel
en is begraven, de 17e in deze (maand)
(5)674 naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Spreuken 31:10
2 Lees: naar de eeuwigheid
graf 91 Jonas Jacob Davids
15
"83* 9" %1&*
%8"9 &/! .:&
9$! "* &/-&3- +-%
#59;
%"71;
Hier rust
mijn beminde man
Jonas Jacob Davids
Overl. te Hilversum
12 Adar / 28 februari 5683
21-2-1923
Hier rust
Jonah zoon van Jakob
en de naam van zijn moeder: Rivkah 1
Hij ging naar zijn wereld 2 12 Adar
(5)683
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Hebreeuws voor: Rebekka
2 Lees: naar de eeuwigheid.
105

106
graf 95a Johanna van Gelderen-Schwarts
--%;; !*% % ;!9* %:!
)5
;9/ %"&:(% %:!%
0393$-3# 0!5
!-,39 %/! .:&
%9&%)% %;/:1
.&* .&9/- %;-3
85- (39; 0&*2 " "
%"71;
Hier rust
Mijn lieve vrouw
Hanna van Gelderen – Schwarts
Overl. 13 mei 5678
Z.R.I.V. (Zij ruste in vrede)
13-5-1918
Een vrouw die de Eeuwige vreest, die is te
prijzen 1
Hier ligt geborgen
De geachte vrouw, mevrouw
van Gelderen
en de naam van haar moeder: Rechele.
Haar reine ziel
ging op naar boven, op
maandag 2 Sivan (5)678, naar de kleine
telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Vgl. Spreuken 31:30b
graf 95b Benjamin Jacob van Gelderen
15
&;(5:/- "&) :9$ 9:*% :*!%
&9*3 *1"" "&%!& .&-: +$&9
.*$2( ;&-*/# 8($ *!"#
%-%8% *#*%1//
*&-% "83* 9 0" +&9" 9
0393$-3# 0!5
!1% &/! .:&
85- !79; )": ' ! .&* 9)51
-&$# $&"," &" ) # .&* 9"81&
%"71;
Hier rust
Benjamin Jakob v. Gelderen
Overl. 7 Sjewat / 25 Januari 5691
H.I.R.V. (Hij ruste in vrede)
25-1-1931
Hier rust
De man die rechtschapen is, zoekt het
goede voor zijn familie
zijn heersen was vrede en liefde voor de
zonen van zijn stad
de bron van de hl. gemeente – weldaden
voor de vromen
de leider van de gemeente
dhr. Baruch, zoon van dhr. Jakob Halevi
van Gelderen
en de naam van zijn moeder: Hanna
Gestorven op maandag 7 Sjevet (5)691 naar
de kleine telling
en begraven op dinsdag 9 in deze (maand)
met grote eer.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 97 Aaltje Walg-Wijzenbeek
)5
%-3" ;9)3 -*( ;:!
8(7* , ;" -*93 .*9/ ;9/ %%
8(7* , ;:! 0*,235 %/! .:&
$ .&*" %/-&3- %,-% +-!R
85- 9:3- !2, 0*" 1
%"71;
Hier rust
Aaltje Walg-Wijsenbeek
Overl. 3 Tisrie / 14 sept. 5681 A:M
Z.R.I.V. (Zij ruste in vrede)
15-9-1920
Hier ligt geborgen
Een degelijke vrouw is de kroon van haar
man 1
deze is Mevrouw Mirjam Ariël, dochter van
de eerw. Izak.
En de naam van haar moeder: Peschien,
echtgenote van Izak
Walg. Zij ging naar haar wereld 2 op
woensdag
begraven ‘in de 10 geduchte dagen’ 3 naar
de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
des levens
1 Spreuken 12:4
2 Lees: de eeuwigheid
3 Tussen Nieuwjaar en Grote Verzoendag –
De letters (9:3- !2,) staan met hun
getalswaarde voor het jaartal (5)681.
graf 105 Antje Frank-Manassen
)5
"83* ;" !-$1*%
0322!1!/
81!95 0;1 ;1/-!
!)* %/! .:&
85- #59; )": ', ;9)51
%"71;
Antje Frank – Manassen
Over. 27 Sjewat
13 Febr. 5683
Z.R.I.V. (Zij ruste in vrede)
13-2-1923
Hier ligt geborgen
Hindele, dochter van Jakob
Manassen
Weduwe van Nathan Frank
en de naam van haar moeder: Jitte
Gestorven 27 Sjevat (5)683 naar de kleine
telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
107

108
graf 106 Sientje Parfumeur
)5
%3&17% %-&;"%
*&-% .T( %, ;" %,2*'
%/! .:& 9&3/&59!5
%*(! ;! %"'3 %-*"
-! %":& %*;&*(!&
8: .&*" %*"! ;*"
85- #59; .(1/ ),
%"71;
Hier rust
Sientje Parfumeur
Geb. 20 Adar 1 20 februari 5622
Overl. 29 Menachem /
11 Augustus 5683
10-8-1923
Hier ligt geborgen
De bescheiden maagd
Ziskah, dochter van de eerw. hr. Chaim
Halevi
Parfumeur. En de naam van haar moeder:
Bailah. Zij liet achter haar broer
en haar zuster om te verblijven in
het huis van haar vader op de dag van de
Hl. Sabbat 1
29 Menachem 2 (5)683 naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 109 Aaltje Walg
1 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is hier afgekort
tot: 8:.
2 Menachem komt voor als toevoeging bij de
maand Av. Hier te lezen als ‘de treurmaand
Av’. 1 Lees: naar de eeuwigheid
)5
%"&:(%& %3&17% %-&;"%
+-!&& 0&3/: ;" -*9!
%/-&3- %,-%
85- $59; 02*1 $, " .&*"
%,7**9 %/! .:&
%"71;
Hier rust
Aaltje Walg
Geb. 27 maart 5611
Overl. 24 nisan / 28 april 5684
28-4-1924
Hier ligt geborgen
De bescheiden en geachte maagd
Ariël, dochter van Simon Walg
Zij ging naar haar wereld 1
op maandag 24 Nissan, (5)684 naar de
kleine telling
En de naam van haar moeder: Rijzkah
(Roosje)
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden

graf 110 Betje van Emden
)5
%$&/(%& %3&17% %-&;"%
03$/3 5 .%9"! %, ;" !-*"
!1131 %/! .:&
8: .&*" %/-&3- %,-%
85- %59; )": ',
%"71;
H.R.
Betje van Emden
Overl. 27 Sjewat / 20 Febr. 5685
20-2-1925
Hier ligt geborgen
De bescheiden en liefdevolle maagd
Baile, dochter van de eerw. hr. Abraham v
Emden
En de naam van haar moeder: Nenna
Zij ging naar haar wereld 1 op de dag (van
de) hl. sabbat 2
27 Sjevat (5)685 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Lees: naar de eeuwigheid
2 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is afgekort
tot: 8:.
graf 112 Flora van Gelderen-van Emden
)5
%-3" ;9!5; -*( ;:!
.%9"! %, ;" )/&95 /
0" "!' %:/ ;:! 03$/3 0!5
0393$-3# 0!5 *&-% "83*
!1131 %/! .:&
8:/ %/-&3- %,-%
85- &59; 9$! (9 $ !
%"71;
HR
Flora van Gelderen – van Emden
Overl. 30 sjewat / 13 febr. 5686
13-2-1926
Hier ligt geborgen
Een degelijke vrouw is de roem van haar
man 1
mw Fromt, dochter van de eerw. hr
Abraham
van Emden, echtgenote van Mozes Zev,
zoon van
Jakob Halevi van Gelderen
en de naam van haar moeder: Nenna
Zij ging naar haar wereld 2 op de hl sabbat 3
de eerste nieuwe maandsdag 4 Adar, (5)686
naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Vrij naar Spreuken 12:4.
2 Lees: naar de eeuwigheid
3 ‘Heilige Sabbat’(:$8 ;":) is in de
Hebreeuwse tekst afgekort tot 8:.
4 ‘Nieuwe maandsdag’(:$( :!9) is afgekort
tot: (9.
109

110
graf 114 Hyman Benjamin Vorst
15
"&$ .T( ,
)29!5 .(1/ , 0"
61*95: &/! .:&
"! ( 9)51
85- &59;
%"71;
Hier rust
Hijman Benjamin Vorst
overleden 3 Av / 19 juli 5686
in den ouderdom van 66 jaar
Hij ruste in vrede.
19-7-1926
Hier rust
Eerw. Chaim Dov
zoon van eerw. Menachem Vorst
en de naam van zijn moeder: Sprintz
Gestorven 8 Av
(5)686 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in
de bundel der levenden.
graf 116 Santje Beem-Vromen
)5
;&9&"#- %,&/2 %18' -*( ;:!
;&9:*& ;&"&) ;&$/" %-&-,& %1*&7/
9&57 ;9/
-' 03/!95 .%9"! 9 ;"
.3(!- *$*-*/
&1&79 %:&3& %-3" ;9)3 %9:, %:!
&$#1, 9'3- %;*%& &"- %" ()"
% ;!9*" %*1" +1(-&
.*/&9/- %:51 43;& %;/1/ -,
%;*%
;") , :$8 ;": .&*
85- '59; ;") ", %9"81&
Santje Beem – Vromen
Geboren te Lochem 3 maart 5608
Overleden 20 tebeth / 25 december 5687
25-12-1926
0*/*% 68- &$/3*& %19" 953 *1:*
&7*8*&
%"71;
Hier ligt geborgen
Een degelijke vrouw, in haar ouderdom
bijna tachtig
uitmuntend, vol van het goede en wat recht
is Mevrouw Zippor(a)
dochter van dhr. Abraham Vromen -moge
haar herinnering tot zegen zijn
Geboren te Lochem
een zuivere 1 vrouw, (de) kroon van haar
man 2 en zij deed naar zijn welgevallen
op haar vertrouwde zijn hart 3 en zij was
hem de hulp die bij hem past 4
Zij voedde haar zonen op om de Eeuwige te
vrezen
dit alles was zij en haar ziel vloog naar boven
op de dag van sabbat 20 tevet
en zij is begraven 22 tevet (5)687 naar de
kleine telling.
Wie slapen in het stof zullen opstaan met
vreugde; recht staan aan het eind der
dagen.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 117 Abraham Beem
15
;&9&"#- +&/2 08' :*!
8$7 -3&5& .*/; +-&% 9:*& .;
;&*9"-& .&8/- $/(1& "&%!
.%9"! ,
-' .%33" -!8'%* 0"
#9&"-3 $*-*
&*9(! &;*" ;!& &*1" ;! %&7
.%9"!&
)5:/& %8$7 ;&:3- % +9$
&9/:
-**(" .**(% 63 +9$ -3 !&%
$8: 9:!,
)":" 9:3 %:/( # .&* %"&)
%"*:" 9)51
85- '59; )": "&) $&","
9"81&
Abraham Beem
Geboren te Elburg 9 maart 5607
Overleden 15 sjevat / 18 januari
5687
18-1-1927
0*/*% 68- &$/3*& %19" 953
*1:* &7*8*&
%"71;
Hier rust
Een man, in zijn ouderdom bijna tachtig
Vroom en rechtschapen, oprecht in zijn
wegen, en rechtvaardigheid doende
Hij was geliefd en beminde God en
mensen
Eerw. Abraham
zoon van Jehizkiel Beehm, moge zijn
nagedachtenis tot zegen zijn
Geboren te Elburg
En Abraham gebood zijn zonen en zijn
huis na hem
de weg van de Eeuwige te bewaren door
gerechtigheid en recht te doen 1
zo heeft hij zich toegewijd op de weg van
de boom des levens. Sterk
stierf hij in goede ouderdom op dinsdag 15
Sjevet
En begraven in goede eer sjevet (5)687 naar
de kleine telling
Wie slapen in het stof zullen opstaan met
vreugde; recht staan aan het eind der
dagen.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 118 Helena van Kleef
)5
%3&17% %-&;"%
433-8 0!5 0;1 ;" %!-
!1!9 %/! .:&
%/-&3- %,-%
85- (59; 02*1 !*
%"71;
Hier rust
Mej. Helena van Kleef
Overleden 11 niesan
1 april 5688
1-4-1928
Hier ligt geborgen
de bescheiden maagd
Leah, dochter van Nathan van Kleef
en de naam van haar moeder: Rana
Zij ging naar haar wereld 1
11 Nissan (5)688 naar de kleine telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Lees: naar de eeuwigheid
111

112
graf 119 Johanna Wijzenbeek -Wijsenbeek
%--%*& %-3" %&9:!*& %*1" &/8
)5
2(1*5 /&5 ;" !1% ;9/
.%9"! %:/ 9 /&5 ;:!
8%3"12TR
!)!/ %/! .:&
%,9$- %,-%
)": )* $ .&*- 9&!
85- )59; &" , .&* ;9"81&
%"71;
Hier rust
Johanna Wijsenbeek
Geb: Wijzenbeek
Overleden 19 Sjevat 5689
29 Januari 1929
Haar zonen staan op en prijzen haar
gelukkig / haar man roemt haar 1
Hier ligt geborgen
Mevr. Hanna, dochter van (de)
vertegenwoordiger en leider 2 Pinechas
vrouw van (de) vertegenwoordiger en
leider dhr Mozes Abraham
Wijsenbeek
en de naam van haar moeder: Mata
Zij ging haar weg
in het licht van woensdag 19 Sjevet
en is begraven op dag 20 in deze (maand)
5689 naar de kleine telling 3
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Spreuken 31:28
2 .&5 is een afkorting van: #*%1/& 2195
3 In het Hebreeuws zijn de 3 letters 85- tot
één letter ‘samengesmolten’.
graf 120 Abraham Isac Wijzenbeek
15
.%9"! %:/ , /&5
8(7* % , 0"
8%3"12TR
0*,235 &/! .:&
&/-&3- +-%
85- # 79; ;") %*
%"71;
Hier rust
Abraham Isak Wijsenbeek
Overleden 18 Tebeth 5693
16 Januari 1933
Hier rust
(De) vertegenwoordiger en leider 1 , de
eerw 2 . Mozes Abraham
zoon van de eerw. heer Izak
Wijsenbeek
en de naam van zijn moeder: Peschien
Hij ging tot zijn wereld 3
18 Tevet (5)693 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 .&5 is een afkorting van: #*%1/& 2195
2 ‘Eerwaarde’ ($&",) is afgekort tot: ,.
3 Lees: naar de eeuwigheid

graf 121 Simon Juda Davids
15
%$&%* 0&3/:
2$*&&!$ 2(1*5 0"
!--3# &/! .:&
*9:; $* 9&! 9)51
85- 79;
%"71;
Simon Davids
Overl. 14 Tisrie
17 oct. 5890
H.R.I.V.
(Hij ruste in vrede)
17-10-1929
Hier rust
Simon Jehuda
zoon van Pinechas Davids
en de naam van zijn moeder: Gella
gestorven (in het) licht (van) 14 Tishri
(5)690 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
graf 122 Salomon Grootkerk
15
&;*" ;9!5; "&:% :*!
%-%8% *#*%1//
"83* 9 0" .&-: %:/ 9
8938)!!9# *&-% *"7
;*$&%* &/! .:&
8: .&*" &/-&3- +-%
85- 69; *9:; ),
%"71;
Hier rust
Salomon Grootkerk
Overl. 29 Tisjrie
2 Nov. 5690
H.R.I.V. (Hij ruste in vrede)
2-11-1929
Hier rust
Een geachte man, de glorie van zijn huis
Leider van zijn gemeente
dhr. Mozes Salom(o), zoon van dhr. Jakob
Zvi Halevi Grootkerk
en de naam van zijn moeder: Judith
Hij ging naar zijn wereld 1 op de hl. sabbat 2
29 Tisjri (5)690 naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Lees: de eeuwigheid.
2 ‘Heilige Sabbat’ (:$8 ;":) is in de
Hebreeuwse tekst afgekort tot 8:.
113

114
graf 123 Mietje Ruben Grootkerk-Vorst
)5
"- ;"&) %:!
0"&!9 8(7* 9 ;" !-$1/ ;9/
":; -&-! % %/-&3- %,-%
!,2T9 %/! .:&
Hier rust
onze lieve moeder
Mietje Ruben Vorst
Wed. van Salomon Grootkerk
Geb. te Culemborg 25 Tisjrie 5629
11 october 1868
Overl. te Utrecht 5 Elloel 5702
18 augustus 1942
%"71;
Z.R.I.V. (Zij ruste in vrede)
Hier ligt geborgen
Een vrouw, goed van hart
Mevr. Mendele, dochter van dhr. Izak
Ruben
Zij ging naar haar wereld op 5 Eloel (5)702
en de naam van haar moeder: Rijske.
Moge haar ziel gebonden zijn in
de bundel der levenden.
graf 124 Levi Izaac van Spier
15
%$&%*
9%*5: 0!5 8(7* 0"
!-*" &/! .:&
0&:(9/ " 9)51
85- 79;
%"71;
Hier rust
Levie Izak van Spier,
overleden 2 marcheswan
5 november 5690
in den ouderdom van
56 jaar
Hij ruste in vrede
Hier rust
Jehudah
zoon van Izak van Spiehr
en de naam van zijn moeder: Baile
gestorven 2 marchesvan
(5)690 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden

graf 125 Therese David-Pels
)5
%3&17& %"&:% %:!
%1&:- -3 $2( ;9&; 9:!
2-35 "83* 9 ;" %79; /
$*5!$ 2(1*5 9 ;:!
-313% %/! .:&
%/-&3- %,-%
85- !79; 0&:(9/ %,
%"71;
Hier ruht
Therese David – Pels
Geb. in Emden 14 Marchesjwan
14 nov. 5606 (1846)
Gest. 25 Marchesjwan
16 nov.5691
Ruhe in Frieden.
16-11-1930
Hier ligt geborgen
De geachte en bescheiden vrouw
‘vriendelijke onderwijzing lag op haar
tong’ 1
Mw Tirzah, dochter van dhr. Jacob Pels
echtgenote van dhr. Pinechas David
en de naam van haar moeder: Hendel
Zij ging naar haar wereld 2
25 Marchesjvan, (5)691 naar de kleine
telling
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Zie Spreuken 31:26b
2 Lees: de eeuwigheid
graf 126 Bernhard David
15
.:& 9*!/ 9 0" 2(1*5 9 .;
:*!
85- &79; 02*1 # ;/ 9;2!
&/!
%"71;
Hier Ruht
Bernhard David
Geb. in Münster I.W. 19 Ijar / 11 mei
5609 (1849)
Gestorven 26 maart / 3 Nisan 5696
Ruhe in Frieden
26-3-1936
Hier rust
Een rechtschapen man, dhr Pinechas, zoon
van dhr Meïr – en de naam
van zijn moeder: Esther. Hij stierf 3
Nissan, (5)696 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
115

116
graf 129 Hijman de Beer
15
9:*& .; :*!
.**( ,
933" 3$ %$&%* , 0"
.*9/ &/! .:&
-&-! (* &/-&3- +-%
85- "79;
%"71;
Hier rust
Hijman de Beer
overl 18 Elloel / 19 sept.
5692 A.M.
Oud 77 jaar.
19-9-1932
Hier rust
Een vroom en rechtschapen man 1
Eerw.Chaim
zoon (van de) eerw. Jehuda de Beer
en de naam van zijn moeder: Mirjam
Hij ging naar zijn wereld 2 18 Eloel
(5)692 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden
1 Naar Job 1:1 en 1:8
2 Lees: naar de eeuwigheid
graf 134 Jacob Woudstra
15
"83* 9 .; :*!
.:& *&-% $&$ 9 0"
$ .&*" 9)51 ;*$&* &/!
85- %79; )": "*
%"71;
Hier rust
Jacob Woudstra
overleden 12 sjevat
16 januari 5695
H.R.I.V. (Hij ruste in vrede)
16-5-1935
Hier rust
Een vroom man, dhr Jakob
Zoon (van) dhr David Halevi – en de naam
van zijn moeder: Judith. Gestorven (op)
woensdag
12 Sjevat (5)695 naar de kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden

graf 136 Marius J.J. de Vries
15
*,$9/ 9&("%
2%*95 3$ "83* 0"
2$% / 1%
85- %79; 0&*2 $ 9)51
%"71;
Hier rust
onze dierbare
Marius J.J. de Vries
Overl. 4 Siewan 5695
5 juni 1935
H.R.I.V. (Hij ruste in vrede)
Hier rust
De jongeman Mordechai
zoon van Jakob de Vries
Geboren uit 1 Hadas
en begraven op 5 Sivan (5)695 naar de
kleine telling
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 / 1% is een afkorting van: 0/ $-&1%
(geboren uit)
graf 137 Mozes Polak
.&9/- %-3 %:/
15
.&8*-! 9 0" %:/ 9 .&5
$3 **(- +-% %8"9 &/! .:&
;") & :#*& 5 8: *!7&/ -*-
85- !:; "&) *, &" -5,1:
.&*" 9"81&
%"71;
Hier rust
Mozes Polak
echtgenoot van
H. Wijzenbeek
Overl.6 tijwijs 5701 /5 januari 1941
Mozes ging op naar boven
Hier rust
De vertegenwoordiger en leider 1 Mozes,
zoon van Eliakum
en de naam van zijn moeder: Rivkah – hij
ging op naar het eeuwig leven op
de avond voor het uitgaan van de hl.
sabbat (paraschat wajegasj) 2 6 tevet
en is begraven op de dinsdag die goed is, 3
(5)701 naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden. 4
1 In de Hebreeuwse tekst is /&5 een afkorting
van: #*%1/& 2195 (vertegenwoordiger en
leider)
2 :#*& %:95 is de naam van de lezing van de
week op sabbat: ‘En hij naderde’. Genesis
44:18-47:27
3 De derde scheppingsdag is de enige dag
waarop twee keer staat vermeld: ‘en God zag
dat het goed was’ (Gen. 1:10.12.)
4 De familie van de vrouw is hier blijkbaar
belangrijk, omdat er gesproken wordt van
‘echtgenoot van...’.
117

graf 138 Henriette Polak-Wijzenbeek
--%;; !&% % ;!9* %:!
)5
%*51 %:95 *13- %98*& %"&:%
118
%:!
%;(5:/- ;9)3& %-3"- $&",&
9$%
%*9! 8(7* 9 ;" *,T( /
$3 T%- %,-% !-$139" %/! .:&
9$! :$( :!9 $ ! -*-"
85- !:; %/&9; 5 8:3 %9"81&
%"71;
Hier rust
Henriette Wijzenbeek,
echtgenoote van M. Polak
Overl. 30 Sjewat 5701 / 26 februari 1941
Een vrouw die de Eeuwige vreest, die is te
prijzen 1
Hier ligt geborgen
Een geachte vrouw, gewaardeerd door de
arme, zij spreidde haar vleugels
een sieraad en een kostbaar bezit voor haar
man en een kroon voor haar familie
Mevr. Chijkie, dochter van dhr. Izak Arieh
en de naam van haar moeder: Brendele. Zij
ging naar ’t eeuwige leven
in de nacht van zondag – het begin van de
maand – Adar
Zij is begraven op de vooravond van de hl.
sabbat 2 , (‘paraschat teroemah’ 3 ) (5)701
naar de kleine telling.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Vgl. Spreuken 31:30b
2 ‘De avond van de Heilige sabbat’ (:$8 ;":
"93) is afgekort tot: 8:3
3 %/&9; %:95 is de naam van de lezing van de
week op sabbat: t.w. Exodus 25.
graf 139 Mietje van Spier-Zwelheim
)5
%3&17& %"&:( %:!
8(7* 9 ;" !-$1*/ /
8(7* 9" *,$9/ 9 /-!
+:; ;") ! %9)51
Hier rust
onze lieve moeder en oma
Mietje Zwelheim
weduwe van
Marcus van Spier
Overl. 1 Teweth 5720
31 december
in den ouderdom van 85 jaar.
11-12-1960
%"71;
Hier ligt geborgen
Een geachte en bescheiden vrouw
Mevr. Meindele, dochter van dhr. Izak,
weduwe van dhr. Mordechai, zoon van
dhr. Izak
Gestorven: 1 Tevet (5)720
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.

graf 140 Marcus van Spier
15
9:*& .; :*!
8(7* 9 0" *,$9/ 9
!1T: &/! .:&
&:; !"9 !13:&% 9)51
Hier rust
onze brave man en vader
Marcus van Spier
Echtgenoot van
Mietje Zwelheim
Overl. 21 Tisjrie
28 sept. 5706
in den ouderdom van 75 jaar.
28-9-1946
%"71;
Hier rust
Een vroom en rechtschapen man 1
dhr. Mordechai, zoon van dhr. Izak
en de naam van zijn moeder: Siena
Hij stierf ‘Hosanna Rabba’ 2 (5)706.
Moge zijn ziel gebonden zijn in
de bundel der levenden.
1 Job 1:1 en 1:8
2 De laatste dag van het loofhuttenfeest wordt
ook wel ‘Hosanna Rabba’ genoemd. Op de
zevende en laatste dag van dit feest wordt in
de synagoge zevenmaal rond de torarol
gegaan. De gebeden daarbij eindigen alle op
één refrein: ‘Hosanna’. Omdat het ‘Hosanna’
deze dag zoveel klinkt is de naam van de
laatste dag ‘Hosanna Rabba’ – veel Hosanna.
graf 141 Ruben Samuel Walg
Hier rust
mijn lieve zorgzame vader
Ruben Samuel Walg
Geb. 9 mei 1870
Overl. 14 juni 1946
119

120
graf 142 Maurits Gans
15
&;,!-/" 9*%/ :*!
&*(-&:- 0/!1 9*7
;&*9"- $"&,/
%/-: 9 0" %:/ 9
%1% &/! .:&
"*:; 9$! % &/-&3- +-%
Hier rust onze lieve man en vader
Maurits Gans
Geb. te Zevenaar 21 Chesjwan
26 october 5649
Overl. te Culemborg 5 Adar
1 Maart 5712
Deze steen dient tevens ter
herinnering aan zijn gedeporteerde
zoons
Salomon oud 23 jaar
Henri oud 21 jaar
Overl. te Auschwitz 31 mei 1944
1-3-1952
%"71;
Hier rust
Een bekwaam man in zijn werk
een betrouwbare bode voor wie hem
zendt 1
eerbiedwaardig voor de schepselen
Dhr. Mozes, zoon van dhr. Salomoh
en de naam van zijn moeder: Hannah.
Hij ging naar zijn wereld 2 op 5 Adar (5)712
Moge zijn ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Zie: Spreuken 25:13
2 Lees: de eeuwigheid
graf 143 Frederika Gans-van Gelder
)5
"- ;"&) %:!
%-3" "- %" ()"
%*1;/ '&3" %9#(
*-;51 9 ;" %8"9 ;9/
!-(39 %/! .:&
%/-&3- %,-%
",:; )": )"
Hier rust onze lieve moeder
en grootmoeder
Frederika Gans – van Gelder
Geb. te Winterswijk
4 teweet / 22 december 5656
Overl. te Amsterdam
29 sjewat / 3 februari 5722
3-2-1962
%"71;
Hier ligt geborgen
Een vrouw, goed van hart
Op haar vertrouwt het hart van haar man 1
Zij omgordde haar lendenen met kracht 2
Mevrouw Rivkah, dochter van dhr Naftali
en de naam van haar moeder: Rechele
Zij ging naar haar wereld 3
29 sjevet (5)722
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
1 Spreuken 31:11
2 Spreuken 31:17
3 Lees: de eeuwigheid

graf 144 Eva Vorst
)5
.**( 9 ;" %&( /
!,$!95 %/! .:&
Hier rust Eva Vorst
Geb. 25 oct. 1892
Overl. 11 Aw 5749
12 Aug. 1989
%"71;
Hier ligt geborgen
Mw Chawa (Eva), dochter van dhr Chaim
en de naam van haar moeder Fredke.
Moge haar ziel gebonden zijn in de bundel
der levenden.
graf 145 Cato Pagrach-Polak
graf 146 Sjaak Pagrach
121

122
Bijlage 17
Lijst van in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Culemborgse Joden
naam geboren op overleden op
Hermann Aussen 06-11-1906 Oberhausen (d) 24-02-1945 Buchenwald
Rosa Eliza Aussen-Windmuller 26-10-1909 Zutphen 28-01-1944 Auschwitz
Bernhard Aussen 15-04-1939 Culemborg 28-01-1944 Auschwitz
Jetta de Beer-Frank 30-05-1863 Lienden 16-04-1943 Sobibor
Henri Gans 28-02-1923 Zevenaar 31-05-1944 Auschwitz
Salomon Gans 05-08-1921 Zevenaar 31-05-1944 Auschwitz
Rebecca van Gelderen 10-03-1858 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Mozes Wolf van Gelderen 28-11-1862 Culemborg 12-05-1943 Westerbork
Hijman Mozes van Gelderen 25-01-1908 Rotterdam 31-03-1944 plaats onbekend
Elisabeth van Gelderen-Fransman 28-09-1911 Rotterdam 02-11-1942 Auschwitz
Elise van Gelderen 29-12-1932 Rotterdam 02-11-1942 Auschwitz
Simon van Gelderen 28-01-1934 Rotterdam 02-11-1942 Auschwitz
Betty Sara Löbschen 14-05-1880 Sonsbeck (d) 16-04-1943 Sobibor
Meijer Alexander Mertz 23-09-1867 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Roosje Mertz-Bacharach 18-07-1867 Arnhem 14-05-1943 Sobibor
Sara Karoline Seckl-Mautner 06-07-1876 Stresmir (cs) 16-04-1943 Sobibor

naam geboren op overleden op
Emmanuel van Spier 15-12-1880 Culemborg 16-04-1943 Sobibor
Henriëtte van Spier-Beem 14-08-1881 Elburg 16-04-1943 Sobibor
Isaac Abraham van Spier 13-10-1910 Culemborg 09-07-1943 Sobibor
Abraham van Spier 27-05-1912 Culemborg 31-03-1943 Sobibor
Saartje van Spier 30-07-1882 14-05-1943 Sobibor
Abraham van Spier 13-12-1871 Culemborg 16-04-1943 Sobibor
Henriëtte van Spier-Zwelheim 27-05-1872 Hilversum 16-04-1943 Sobibor
Marcus Elias van Spier 03-10-1898 Culemborg 31-01-1943 Auschwitz
Sara van Spier-Brommet 26-03-1901 Wildervank 12-10-1942 Auschwitz
Henriëtte van Spier 22-11-1922 Culemborg 12-10-1942 Auschwitz
Amalia van Spier 24-01-1926 Culemborg 12-10-1942 Auschwitz
Kaatje Vorst-van Leeuwen 19-10-1865 Eindhoven 28-01-1944 Auschwitz
Gabriël Benjamin Walg 26-01-1868 Culemborg 16-04-1943 Sobibor
Gabriël Isaac Wijsenbeek 12-10-1855 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Johanna Wijsenbeek 27-10-1857 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Rosetta Wijsenbeek 04-06-1862 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Adriana Wijsenbeek 03-04-1864 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Flora Henriëtte Wijzenbeek 21-04-1877 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Samuel Josef Wijzenbeek 04-11-1880 Culemborg 14-05-1943 Sobibor
Johanna Wijzenbeek-David 03-04-1880 Leer (d) 14-05-1943 Sobibor
Louis Bernard Wijzenbeek 14-05-1904 Culemborg 28-05-1943 Sobibor
Bernhard David Wijzenbeek 09-07-1905 Culemborg 28-05-1943 Sobibor
123

,!7IJ0I0-ejjifa!
ISBN 90-804998-5-4