Lees verder - ArtEco tuinen

Een BD-boer
over Ierland, magie
en landbouw
LIEFDE
VOOR
STEEN
De Betuwse biologisch-dynamische
boer Harry Jeuken is een van die
mensen die zich van kindsbeen af
aangetrokken heeft gevoeld tot
Ierland. Begin jaren tachtig nog
eens gevoed door de ontdekkingen
van Philip Callahan over de ronde
torens en de vergeten agrarische
kennisvan de Kelten.
Een lang gesprek over Ierland -
over politiek en bodemvruchtbaarheid,
over Noord-Iers gras,
bd-landbouw en basalt.
Het gesprekje in de rijwielshop van
het Betuwse treinstation van
Zaltbommel lijkt achteraf een voorafschaduwing
te zijn geweest van het latere gesprek
aan de Hccrcwaardensc
keukentafel. Een goede busverbinding
naar het Maas-en-Waal-bedrijf van Harry
en Maria Jeuken is er niet. Maar een fiets
lijkt gauw gehuurd. Het is mei. Een uurtje
fietsen over kronkelende dijken met het
zicht op bloesemcndc fruitbomen lokt
zelfs op een winderige dag nog wel aan.
Maar de tocht duurt langer dan gedacht.
Aan de strafexpeditie langs kaarsrechte
provinciale wegen ("Er is een fietspad
naast") lijkt zelfs geen einde te komen.
"Eerste links, bij de rotonde naar rechts
en dan alsmaar rechtuit," had de baas van
de Rijwielshop gezegd. En de dijkweggctjes
dan? "Och, daar zijn ze mee bezig hè,
de dijkverzwaring. Dat zal niet gaan. Het
is daar ¿ín grote modderpoel."
Ik haal weer adem in het bomcnlaantje
van het rustieke herendorp Rossum, om
op de terugweg toch maar voor de 'modderpoel'
te kiezen en er al gauw achter te
komen dat de modderpoel niet meer is
dan een achttal meters zand op achttal kilometers
landschappelijk schoon. Les één
voor de fietser: vraag nooit de weg aan
een automobilist, ook al handelt die in rijwielen.
En omgekeerd geldt natuurlijk
hetzelfde: wat de ene weggebruiker
zoekt, probeert de andere juist te vermijden.
Het zijn twee verschillende werelden.
Twee werelden. Ook Ierland, vertelt
Harry Jeuken, is na 1974 behoorlijk op de
schop gegaan. Veel van de oude cottages
zijn nog wel blijven staan (uit respect
voor de voorouders die er ooit in hebben
geleefd) maar veel houtwallen, stenen
muurtjes en bomen zijn wel weggehaald -
om grotere akkers te verkrijgen of de
grond op andere manier beter ten nutte
te maken. "Het magische wat Ierland had
is wat aan het verdwijnen," aldus Jeuken.
Ierland is lid geworden van de EG: "Dat
heeft de landbouw een enorme push gegeven.
Maar ook het denken in materiële
zin. Het idee datje materie moet aanbrengen
om groei te krijgen. Het magische,
wat een vogel in zich heeft, de meer
subtiele kant van de plantengroei, dat
soort dingen lijken weinig meer te maken
te hebben met productiviteit."
Hij vertelt over zijn ervaringen in Spanje
en Portugal. "Als je in sommige delen van
Portugal een stuk land wilt kopen en een
oude boer om advies vraagt, krijg je nog
te horen datje op zoek moet gaan naar
land met veel stenen erin. De ervaring
heeft hun geleerd dat juist die akkers gezonde
gewassen opleveren. Vertel dat
eens aan een Hollandse boer. Die gaat als
eerste kijken of de stenen er wel uit zijn."
Jeuken: "Dat heeft me altijd beziggehouden:
die tegenstelling. De moderne gewoonte
om de stenen er zo snel mogelijk
uit te halen tegenover de primitieve gewoonte
om te kijken of het niet lukt om
met die stenen boer te zijn."
DUURZAAMHEID
Als ik na veel hccn-cn-wecr gefiets eindelijk
de boerderij van de Jcukcns binnenval,
vind ik de boer en de boerin in de
keuken. Harr)' gebogen over stapels ingebondenjaargangen
Aars USA', het tijdschrift
waar Philip Callahan vanaf 1983
zijn ontdekkingen in publiceerde over de
waarde van paramagnetischc steen.
Overal zitten briefjes tussen.
Wc praten over Callahans ontdekking dat
de ronde Ierse torens en zelfs de daken
van de oude Ierse cottages de zwakke
langgolvige straling uit de kosmos verstcr-
V1UC HTBARI AAftOC | AUG | SEPT | 1996 | 1 7