Lees verder - ArtEco tuinen

Ierland een nauwkeurige afspiegcÜng van
de sterrenbeelden aan de Noordelijke
sterrenhemel vormen (zie Vruchtbare
Aarde nr 1, 1996),
Boeiende theorieën, die echter ook de
nodige vragen oproepen: hoe komt bijvoorbeeld
het positieve effect van de torens
op de omliggende vegetatie (meestal
grasland) tot uiting? Is de opbrengst van
die percelen hoger, Ís de zode beter gesloten,
of groeien er hoogwaardiger grassoorten?
En als de opbrengst of de
kwaliteit van de percelen inderdaad hoger
is, zijn hiervoor dan niet meer potentiële
oorzaken aan te wijzen? Veel van de ronde
torens bevinden zich op zeer oude begraafplaatsen,
of waren het middelpunt
van menselijke activiteiten. Mogelijk bevindt
zich rondom de toren hierdoor zoveel
organisch materiaal, dat de
vlinderbloemigen hier floreren, die op
hun beurt weer de grasgroci zouden stimuleren.
Paramagnetische straling of historische
verrijking? Vragen die minstens
een halfjaar onderzoek garanderen. De
toren van Kilmacduagh is de eerste van
Ierlands meest intacte torens die ik, gewapend
met zowel determinatietabellen
en statistiekboeken als
met een pendel en gezond verstand,
een kort bezoek breng
om uiteindelijk vijf torens te selecteren
die geschikt zijn voor
vegetatie- en bodemonderzoek.
De velden rondom deze toren
zijn van boer Finncgan, tevens
eigenaar van de Tower View
Villa. Ik schat de hartelijke en
eenogige man op zeventig jaar,
alhoewel zijn verrassende
scherpzinnigheid hem minstens
dertig jaar jonger maakt. De
beste velden liggen inderdaad
rondom de toren, vertelr
Finncgan. Ze hebben een hoge
opbrengst en cen goede gesloten
zode, en hij weet ook waarom:
om de bouw van een toren
van meer dan dertig meter
hoogte te bouwen in een tijd
zonder steigers, werd er rondom
het bouwwerk cen enorme
heuvel van klei opgeworpen,
die tijdens de bouw steeds werd
opgehoogd. Toen de toren klaar
was, werd de klei weer afgegraven,
en over de omringende
velden uitgespreid, waar het gras nog
steeds de vruchten van plukt. Op zijn
minst een interessant idee. Helaas gebruikt
boer Finncgan kunstmest op zijn
grasland, en zaait hij zíjn velden iedere
vijfjaar opnieuw in, waardoor eventuele
subtiele fosfaat- of paramagnetische crTecteti
gemaskeerd kunnen worden. I ).it
maakt deze toren minder geschikt voor
onderzoek. Desondanks wordt ik
uitgenodigd om morgen van een Irish
breakfast te komen genieten.
Zaterdag 5 augustus
Een Iers onrbijt bestaat kort gezegd uit
een vierpersoons-omclct met dikke plakken
ham, grorc worsten, kleine worsrjes
en leverworst, dit alles gegarneerd met
een sneetje brood. Niet verkeerd dus.
Finncgan vertelt dat het record torenzitten
op naam staat van een van de abten
van Kilmacduagh uit vroeger eeuwen: op
de bovenste verdieping van de round tower
bracht deze maar liefst veertig j a r e n door
in diepe meditatie. Maar, zo denkt de
boer, dat zullen wel niet meer dan veertig
dagen zijn geweest, en "story telling made it
fort)' years". Tenslotte drukt hij me op het
hart dat ik vooral zijn toren moet onderzoeken,
want dat is "without any doubt the
finest tower of all Irelandr
Met een volle maag neem ik afscheid en
reis ik naar Kilrush aan de monding van
de Shannon, Ierlands grootste rivier, beroemd
om zijn zalm en forel. In de rivier
ligt Scattery Island, cen klein en sinds
twintig jaar onbewoond eiland, waarop
een van Ierlands oudste ronde torens
staat. De folder van de Tourist Information
verzekert me bovendien dat niet de toren
van Kilmacduagh, maar van Scattery
Island de hoogste van het land is. Het eiland
is alleen bij hoog water te bereiken,
dus de toeristen-ferry vertrekt pas om zes
uur 's avonds. Geen probleem, want in de
haven van Kilru&h is het goed toeven met
een pint Guinness. Het afmattende studentenleven,
zullen wc maar zeggen.
Een van de weinige boeken die ik uit
Nederland heb meegenomen is "The
Round Towers of Ireland" van George
Lennox Barrow. Deze roren-cncyclopcdic
blijkt alle ander bocken over het onderwerp
overbodig te maken. Tot in de
kleinste details worden van iedere round
tower de plaats, de historie, de afmetingen,
de plaatsing van de deuren en ramen en
eventuele bijzonderheden beschreven.
Barrow vertelt dat de round towers zijn gebouwd
volgens Romeinse technieken: de
torens bestaan uit een gemetselde binnencn
buitenmuur, waartussen beton werd
gestort. Deze bouwstijl moet in die rijd,
de 6' of 7' eeuw, een revolutie voor de
Ieren zijn geweest: tot die tijd bestonden
alle gebouwen uit hout of uit los gestapelde
stenen, waardoor er niet hoger dan
twaalf meter gebouwd kon worden. De
ronde torens, waarvan de meeste boven
de 25 meter reiken, moeten dan ook bijna
bovennatuurlijke wolkenkrabbers zijn geweest
voor de eerste Ierse christenen.
Volgens Barrow lijkt dat ook de eerste
functie van de ronde torens te zijn: een
indrukwekkend hemclreikcnd wonder
ten teken van de kracht en macht van de
christelijke kerk.
KJoostermanuscripten vermelden dat in
de torens in rijden van gevaar
bovendien de kloosterbezittingen
werden opgeslagen. Als de
ontoegankelijk hoge deur en de
ramen werden afgesloren waren
de kostbaarheden veilig
voor de wapens en de brandende
pijlen van de aanvallers.
Plunderen was in die eeuwen
I immers een populairdere sport
dan veroveren. Daarnaast is het
waarschijnlijk dat er vanaf de
toren dagelijks een bel werd geluid:
geen grote klok, want die
waren destijds nog onbekend in
Europa, zoals Callahan terecht
stelt, maar de handbel van de
heilige die het klooster had gesticht,
het kostbaarste bezit van
de geestelijken. De Kcltisch-
Ierse wet stelde dat de invloed
van een klooster zover reikte
als het geluid van haar bel: een
goede reden voor de monniken
om de torens zo hoog mogelijk
te bouwen.
Het Keltische woord voor ronde
toren, cloig-theach, wat "huis
van de bel" betekent, lijkt dit
verhaal te bevestigen.
De meeste van Ierlands ronde torens zijn,
evenals de bijbehorende kloosters en kerken,
in de loop der eeuwen tot ruïnes
vervallen. De best bewaarde torens zijn
aan het einde van de vorige eeuw gerestaureerd,
en enkele, waaronder de torens
van Dcvcnish Island, Kilmacduagh en
Glcndalough, zijn herkroond met het
oorspronkelijke puntdak.
Tot zover Barrow. De stuurman van de
ferry vertelt de bezoekers dat we niet langer
dan een uur op Scattery Island mogen
VRUCHTBARE AAROC | AUG | StPt | 199« | 1 5