Littekens - Streekziekenhuis Koningin Beatrix
Littekens - Streekziekenhuis Koningin Beatrix
Littekens - Streekziekenhuis Koningin Beatrix
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Plastische Chirurgie<br />
<strong>Littekens</strong><br />
Inleiding<br />
Iedereen heeft wel één of meerdere littekens aan de huid. Meestal geeft een<br />
litteken weinig problemen. Bij sommigen kan een litteken afhankelijk van het<br />
uiterlijk, de grootte en de lokalisatie, leiden tot ernstige cosmetische en<br />
psychosociale problemen.<br />
Hoe ontstaat het litteken?<br />
Een litteken ontstaat wanneer de huid zich herstelt na een huidbeschadiging als<br />
gevolg van een ongeval, huidziekte of een operatie. Hoe meer de huid is<br />
beschadigd, hoe langer het genezingsproces is en hoe groter is de kans dat er een<br />
cosmetisch storend litteken ontstaat.<br />
Het type litteken dat na een verwonding van de huid is afhankelijk van:<br />
• het type verwonding of huidaandoening<br />
• wanneer een huidafwijking chirurgisch wordt verwijderd en vervolgens wordt<br />
gehecht, zal een heel ander type wond ontstaan dan wanneer er niet wordt<br />
gehecht en de wond vanzelf dicht moet groeien. <strong>Littekens</strong> van chirurgische<br />
ingrepen zijn weer heel anders dan die ontstaan na bijvoorbeeld acné.<br />
• de plaats op de huid<br />
• de huid van de borst is berucht voor het maken van dikke (hypertrofische)<br />
littekens. <strong>Littekens</strong> na chirurgische ingrepen in het gezicht genezen vaak zeer<br />
fraai.<br />
• de aanleg voor het maken van bepaalde littekens.<br />
• sommige mensen hebben aanleg voor het maken van hypertrofische littekens.<br />
Soms is deze aanleg erfelijk. Littekenvorming is ook rasgebonden: Afrikanen<br />
hebben vaak een sterke neiging tot het maken van hypertrofische littekens.<br />
Factoren die van invloed zijn op littekenvorming:<br />
• De leeftijd: De wondgenezing duurt langer bij de oudere huid. De jongere huid<br />
echter, geneest sneller, maar heeft daarbij ook de kans om teveel “nieuw huid”<br />
te vormen; hierdoor kunnen er grotere en dikkere littekens ontstaan.<br />
• Erfelijke factoren en huidskleur: Mensen met een gekleurde huid (bijv.<br />
negroïden of Aziaten) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van<br />
abnormale littekens, zoals een keloïd (verdikt litteken).<br />
• Lokalisatie (plaats): Een litteken dat gelegen is over gespierde en beweeglijke<br />
lichaamsdelen zoals, de (boven)rug, de schouders, en over de gewrichten<br />
kunnen gemakkelijker uitrekken waardoor het litteken wijder wordt en daardoor<br />
beter te zien.<br />
• Bijkomende wondinfectie: Wanneer de wond gecompliceerd wordt door een<br />
(bacteriële) infectie is de kans ook groter op een abnormaal litteken.<br />
1/5
Verschijnselen<br />
In de meeste gevallen zal een litteken in het begin wat rood en dik eruitzien. Het<br />
kan echter tot 18 maanden na de huidbeschadiging duren voordat het geleidelijk<br />
wat smaller en minder opvallend wordt. Klachten van een litteken ontstaan<br />
wanneer het litteken:<br />
- juist groter wordt<br />
- rood, donker en verheven blijft<br />
- ongemak veroorzaakt, gaat jeuken of pijn gaat doen<br />
- een bewegingsbeperking veroorzaakt van een gewricht<br />
- cosmetische bezwaren geeft<br />
Vormen<br />
‘Gewone’ littekens:<br />
Bij de meeste mensen geneest een wondje zonder veel problemen. Wat overblijft<br />
is een pigmentloos strengetje of vlekje (afhankelijk van de aard van de<br />
beschadiging).<br />
Atrofische littekens<br />
Bij deze littekens is er sprake van een zeer dun laagje littekenweefsel. De littekens<br />
kunnen verzonken zijn in de huid of een ‘sigattenpapier’-aspect hebben. Als er<br />
meerdere zijn, ontstaat er in de huid de bekende “putjes effect”. Dit type litteken<br />
ontstaat wanneer het normale genezingsproces wordt verstoord waardoor er<br />
onvoldoende nieuw huidmateriaal wordt aangemaakt. Bekende voorbeelden zijn de<br />
atrofische littekens bij acné en na waterpokken. Dit soort littekens worden ook wel<br />
gezien als restanten van huidbeschadigingen na infecties (virus, schimmel),<br />
chronische huidaandoeningen en na bestralingstherapie.<br />
<strong>Littekens</strong> na acne:<br />
Deze littekens zijn vaak diep in de huid gelokaliseerd (‘putjes’) maar zijn niet altijd<br />
echt atrofisch.<br />
Hypertrofische (verdikte) littekens<br />
Deze ontstaan bij overproductie van fibrineweefsel door bindweefselcellen in de<br />
huid, waardoor sterk verdikte littekens ontstaan. Het zijn dikke, roze strengen en<br />
‘plakjes’ op de huid die circa 3 weken na de verwonding ontstaan en in een periode<br />
van maanden tot een jaar voortdurend dikker worden.<br />
Een hypertrofisch litteken komt meestal voor bij jonge mensen, met name na<br />
brandwonden en bij mensen met een donkere huid. Dit type litteken is meestal<br />
rood, verdikt en verheven en kan ook jeuk geven of pijn doen. Een belangrijk<br />
kenmerk is echter dat de grootte van het litteken niet de begrenzingen van het<br />
oorspronkelijke verwonding overtreft. Een hypertrofische litteken ontstaat meestal<br />
binnen enkele weken na de verwonding en kan spontaan genezen, hoewel dit<br />
soms jaren kan duren. Vooral de huid boven het borstbeen, de schouders, de nek<br />
en de oren is geneigd tot de vorming van deze hypertrofische littekens. Een aanleg<br />
tot het vormen van deze littekens is vaak familiair- of rasgebonden.<br />
2/5
Keloïd<br />
Een keloïd kan op iedere leeftijd voorkomen, maar neigt eerder te ontstaan bij<br />
jongere mensen en bij mensen met een donkere huid. Het gaat hierbij om een<br />
abnormaal verdikte, onregelmatig gevormde rode tot donkergekleurde litteken dat<br />
groter is dan de oorspronkelijke verwonding. Een keloïd kan ontstaan na iedere<br />
vorm van huidbeschadiging, bijvoorbeeld een operatiewond, brandwond,<br />
vaccinaties, tatoeages, piercings of acnélittekens . Een keloïd kan daarnaast ook<br />
spontaan ontstaan, zonder dat er een beschadiging van de huid is geweest.<br />
Keloïd-littekens zijn eigenlijk een bijzonder soort hypertrofische littekens. Terwijl<br />
gewone hypertrofische littekens beperkt blijven tot de plaats van de verwonding,<br />
groeien keloïden over de grenzen van de verwonding heen, en kunnen zo<br />
betrekkelijk grote huidgebieden bedekken.<br />
Behandeling<br />
Veel behandelmethoden zijn in staat om het uiterlijk van een litteken te verbeteren<br />
door te veranderen aan de grootte, dikte of kleur. De meeste behandelingen<br />
gebeuren poliklinisch tenzij er grotere littekens in 1 keer moeten worden<br />
gecorrigeerd. In dat geval is een kortdurende opname in een ziekenhuis<br />
noodzakelijk. Het is echter nog niet mogelijk om een litteken volledig te doen<br />
verdwijnen waarbij de oorspronkelijke “gave” huid weer terugkeert. Een belangrijk<br />
aspect in de behandeling is om samen met de plastisch chirurg te bepalen wat het<br />
einddoel is, dat wilt zeggen, wat de patiënt het meest stoort aan het litteken en dan<br />
in goed overleg de meest geschikte behandelmethode te kiezen.<br />
Operatieve methoden<br />
Litteken correcties<br />
Bij deze methode verwijdert de plastisch chirurg het ongewenst litteken, waarna de<br />
normale huidranden opnieuw worden verbonden op een minder opvallende wijze.<br />
Zo kan een wijd litteken worden versmald en lang litteken worden verkort. Soms<br />
kan de ligging van het litteken worden gewijzigd waardoor het litteken “valt” in een<br />
natuurlijke huidlijn of in een rimpel.<br />
Een andere factor die een litteken kan beïnvloeden is de richting van het litteken<br />
ten opzichte van de huidspanningslijnen. In het gezicht kan men deze duidelijk<br />
bekijken bij aanspannen van de gelaatsspieren. Verder zal het duidelijk zijn dat een<br />
wond gemaakt door een scherp mes 'mooiere littekens' geeft dan bijvoorbeeld een<br />
scheurwond. Een verhoogde spanning op de wond bij sluiten geeft vaak een breed<br />
litteken. Het blijkt dat jonge mensen en kinderen door de hogere huidspanning<br />
meer kans hebben op littekenvorming dan oudere mensen.<br />
Bij een littekencorrectie tracht men de vorm van het litteken te verbeteren.<br />
Ook al wordt een littekencorrectie met de grootste zorg en volgens de regels der<br />
kunst uitgevoerd, het uiteindelijk resultaat kan niet worden gegarandeerd.<br />
Na de littekencorrectie zal men er rekening mee moeten houden dat de littekens<br />
langere tijd dik, rood, jeukend en zelfs pijnlijk kunnen zijn. Sommige littekens<br />
worden op den duur breder dan men had verwacht.<br />
Dermabrasie<br />
Met behulp van een elektrisch apparaat (soort frees) kunnen bepaalde littekens<br />
weer gelijk worden gemaakt met de omgevende huid. De methode is vooral<br />
geschikt voor atrofische littekens na acné- of waterpokken. De wondgenezing duurt<br />
ongeveer 1 week. Kleinere littekens hebben maar 1 behandeling nodig. Wanneer<br />
het litteken diep en groot is zijn er meerdere behandelingen nodig. Het nadeel van<br />
deze methode is dat het uiteindelijk resultaat niet goed voorspeld kan worden.<br />
3/5
Chemische peeling<br />
Bij een chemische peeling wordt een stof aangebracht op de huid die de celdeling<br />
doet versnellen. Er treedt een soort "vernieuwing" op van de opperhuid. Als gevolg<br />
hiervan zal de behandelde huid gaan afschilferen. Hierdoor wordt het<br />
huidoppervlak gladder, waardoor het hierin aanwezige litteken minder opvalt. Deze<br />
methode is vooral geschikt voor oppervlakkige littekens, zoals acné littekens.<br />
Laserbehandeling<br />
Het behandelen van littekens (en ook rimpels) met de laser wordt ook wel<br />
“resurfacing” of laserpeeling genoemd. Met behulp van lasertechniek kunnen<br />
bepaalde littekens minder opvallend worden gemaakt. Op dit moment is de meeste<br />
ervaring opgedaan met de CO2 laser. De werking van de CO2 laser is gebaseerd<br />
op waterverdamping.<br />
Niet operatieve methoden<br />
Lokale injectie van corticosteroiden: Het inspuiten van triamcinolon eventueel<br />
aangelengd met lidocaine is een beproefde, doch niet altijd succesvolle therapie.<br />
Eventueel kan het litteken vlak voor de injectie worden aangestipt met vloeibare<br />
stikstof. Lasertherapie met de Pulsed Dye Laser gecombineerd met inspuiting van<br />
triamcinolon kan succes geven wanneer andere therapieën falen.<br />
Druk<br />
Bij grote hypertrofische littekens kan druk op de littekens worden uitgeoefend met<br />
behulp van een speciaal ‘drukpak’. De behandeling is vooral geschikt voor littekens<br />
op de borst of rug.<br />
Siliconenpleister<br />
Het aanbrengen van siliconenpleister kan het volume van een hypertrofisch litteken<br />
aanzienlijk verkleinen. Het precieze werkingsmechanisme is niet bekend. De<br />
pleister kan de gehele dag door gedragen worden en blijft enkele weken tot<br />
maanden bruikbaar. Siliconen-gel: Siliconen kunnen ook in een vloeibare vorm<br />
aangebracht worden. Hierdoor sluiten de siliconen goed aan op de vorm en de<br />
oneffenheid van het litteken. Een goed voorbeeld hiervan is de zelfdrogende<br />
siliconen-gel Dermatix. Deze gel wordt tweemaal daags in een zeer dunne laag<br />
aangebracht. Na 5 minuten is de gel droog en kan er make-up of kleding over<br />
worden aangebracht.<br />
Duidelijk zal zijn uit bovenstaand verhaal dat een littekencorrectie een litteken<br />
minder opvallend maakt, maar dat het litteken nooit zal verdwijnen.<br />
Voorkómen van littekens<br />
Bij elke verwonding van de huid die tot in de lederhuid doordringt (of deze nu bij<br />
een ongeluk of ten gevolge van een chirurgische ingreep ontstaat) zal een litteken<br />
ontstaan. Het ontstaan van littekens is vooralsnog niet te voorkomen. Bij mensen<br />
van wie het bekend is dat zij een verhoogd risico hebben op het vormen van<br />
hypertrofische littekens dient er in de genoemde risicogebieden (borst, schouders,<br />
nek, oren) met extra zorg geopereerd te worden. Ten eerste moeten niet medischnoodzakelijke<br />
ingrepen achterwege blijven. Indien chirurgie toch nodig is, is het<br />
van belang dat de chirurg de wond sluit met zo min mogelijk spanning op de<br />
wondranden, aangezien dit littekenhypertrofie in de hand werkt. Ook wondinfectie<br />
kan hypertrofie in de hand werken dus dient ook met zorg te worden vermeden.<br />
In het buitenland worden patiënten met een verhoogd risico op hypertrofische<br />
littekens of keloïd soms vòòr de chirurgische ingreep op de plek van de operatie<br />
bestraald met Röntgenstralen om het risico op hypertrofie te verkleinen. In<br />
Nederland is deze voorzorgsmaatregel niet gebruikelijk.<br />
4/5
Vragen<br />
Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie? Belt u<br />
dan gerust naar de polikliniek Plastische Chirurgie in Winterswijk. Wij zijn van<br />
maandag tot en met vrijdag van 08.30 - 16.30 uur bereikbaar op telefoonnummer<br />
0543 54 46 00.<br />
Geheimhouding en recht op privacy<br />
Alle medewerkers van ons ziekenhuis, dus ook artsen en verpleegkundigen,<br />
hebben een geheimhoudingsplicht. Alleen als u toestemming geeft, mogen zij<br />
gegevens aan derden verstrekken. Degenen die bij uw behandeling betrokken zijn,<br />
mogen alleen onderling gegevens opvragen en uitwisselen als dat voor uw<br />
behandeling nodig is.<br />
Het recht op privacy houdt nog meer in. Alle (para)medische, verpleegkundige en<br />
verzorgende handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat anderen dat<br />
kunnen zien. Een vertrouwelijk gesprek met een zorgverlener dient in een aparte<br />
ruimte gevoerd te worden. Wij doen ons best om deze afspraken na te komen.<br />
Meer informatie staat in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’,<br />
verkrijgbaar op de afdeling.<br />
Adresgegevens SKB<br />
<strong>Streekziekenhuis</strong> <strong>Koningin</strong> <strong>Beatrix</strong><br />
Bezoekadres:<br />
<strong>Beatrix</strong>park 1<br />
7101 BN Winterswijk<br />
Postadres:<br />
Postbus 9005<br />
7100 GG Winterswijk<br />
T 0543 54 44 44<br />
F 0543 52 23 95<br />
E-mail info@skbwinterswijk.nl<br />
Website www.skbwinterswijk.nl<br />
De inhoud van deze folder is ontleend aan de website: www.huidinfo.nl<br />
_______________________________<br />
Foldernummer plc 197 versie:juni 2012<br />
5/5