GEËXPANDEERD POLYSTYREEN - Kemisol

GEËXPANDEERD POLYSTYREEN

Technische documentatie V CE 2004 Inhoud
INHOUD
0. Algemene opmerking 1
1. Inleiding
1.1 Wat is EPS ? 2
1.2 Van grondstof tot afgewerkt product 2
1.3 Productieschema van aardolie tot expandeerbaar polystyreen 3
1.4 Productieschema KEMISOL – EPS 4
2. Thermische eigenschappen
2.1 Warmteoverdracht 5
2.2 De warmtegeleidingscoëfficiënt λ (lambda) 5
2.3 De gedeclareerde λ-waarde 6
2.4 De praktische rekenwaarde van de warmtegeleidingscoëfficiënt
2.4.1 België (STS 08.82 uitgave 1997) 11
2.4.2 Nederland (NEN 1068) 11
2.5 De warmteweerstand van een materiaal (R-waarde) 13
2.6 De warmteweerstand van een samengestelde wand 13
2.7 De warmtedoorgangscoëfficiënt (k-waarde) v.e. samengestelde wand 13
2.8 Rekenvoorbeeld 14
2.9 De volumemassa of densiteit 16
2.10 De soortelijke warmte 16
2.11 De contactcoëfficiënt of warmte-indringingsgetal 17
2.12 De temperatuurvereffeningscoëfficiënt 17
2.13 De thermische uitzettingscoëfficiënt α (alfa) 17
2.14 Krimp 18
2.15 Thermische vormstabiliteit 19
3. Hygrische eigenschappen
3.1 Het vochtgehalte 21
3.2 Het diffusieweerstandsgetal μ (mu) 23
3.2.1. De dampdoorlaatbaarheid 24
3.3 De equivalente diffusiedikte μd 25
3.4 Belangrijke opmerking i.v.m. naadvorming 25
3.5 Vorst / dooi – gedrag 26
4. Mechanische eigenschappen
4.1 De druksterkte 27
4.1.1 Spanning- vervormingsdiagram 27
4.1.2 Drukspanning bij 10% indrukking (σ - 10%) 28
4.1.3 σ - 2% en σ - 3% lange termijn 31
4.2 De elasticiteitsmodulus (E-modulus) 36
4.3 De buigsterkte 38
4.4 De treksterkte 40
4.5 De schuifsterkte 41
4.6 Rekenmethode van de grenstoestanden 42
5. Akoestische eigenschappen
5.1 Geluidsabsorptie van geëxpandeerd polystyreen 44
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Inhoud
5.2 Luchtgeluidisolatie 44
5.3 Contactgeluidisolatie (EPS-T) 45
6. Chemische eigenschappen 47
7. Brandgedrag
7.1 Inleiding 50
7.2 Algemene brandeigenschappen van EPS 51
7.2.1 Algemeen 51
7.2.2 Brandeigenschappen – normale kwaliteit 51
7.2.3 Brandeigenschappen – SE kwaliteit 51
7.2.4 Kalorische waarde en warmteafgifte 52
7.3 Rook en emissies van gassen tijdens de brand 53
7.4 Schatting van het brandrisico bij EPS-toepassingen in gebouwen 53
7.5 Euroklasse 54
7.6 Belangrijke opmerking i.v.m. brand 55
8. Veiligheid, gezondheid en milieu
8.1 Algemeen 56
8.2 Gezondheid bij productie 56
8.3 Gezondheid bij verwerking op de bouwplaats 57
8.4 Gezondheid tijdens de gebruiksfase (binnenmilieu) 57
8.5 Gezondheid bij sloop en renovatie 57
8.6 Aansprakelijkheid 57
9. Biologische en atmosferische invloeden
9.1 Weersinvloeden 58
9.2 Lichtinwerking 58
9.3 Stralingsinwerking 58
9.4 Inwerking van water en waterdamp 58
9.5 Temperatuurinwerking 58
9.6 Schimmelgroei 59
9.7 Aantasting van de ozonlaag 59
9.8 Aantasting door ongedierte 59
10. Electrische eigenschappen 59
11. Productoverzicht: KEMISOL EPS 60
11.1 Toepassingen EPS 61
11.2 Toepassingsgebieden EPS 61
11.3 Eigenschappen EPS 62
12. Afmetingen, toleranties en afwerkingen
12.1 Afmetingen 63
12.2 Toleranties 63
12.3 Randafwerking 63
12.4 Oppervlakte afwerking 64
12.5 Verwerking en bevestiging 64
12.6 Overspanning 64
12.7 Type geëxpandeerd polystyreen in functie van de belasting 65
12.8 Voorzorgsmaatregelen 65
12.9 Verwijderen van uitsparingen in beton 65
12.10 Designatiecode 66
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V.CE 2004 Inleiding 1
0. ALGEMENE OPMERKING
De informatie en gegevens in deze technische documentatie zijn het resultaat van de ervaringen die
de grondstofleveranciers en KEM-products verworven hebben betreffende het gebruik en de
karakteristieken van geëxpandeerd polystyreen. Ze worden U in goed vertrouwen gegeven. Deze
handleiding heeft niet de pretentie volledig te zijn.
De eigenschappen in deze handleiding hebben enkel betrekking op geëxpandeerd polystyreen (EPS)
van KEMISOL.
Bij gecacheerde produkten met een kern uit geëxpandeerd polystyreen worden de eigenschappen in
hoofdzaak bepaald door de bekleding en de toegepaste lijmsoort. Gelieve dus voor deze producten
onze afzonderlijke productfiche op te vragen of KEM-products te raadplegen.
Aarzel zeker niet voor specifieke problemen KEM-products te contacteren, wij staan te uwer
beschikking.
Europese normen voor geëxpandeerd polystyreen (EPS): “Factory made products of expanded
polystyrene”
• EN 13163: Thermal insulation products for buildings.
• EN 14309: Thermal insulation products for building equipment and industrial installation.
• EN ………: Light weight fill and insulation products for civil engineering applications (CEA).
De europese normen zijn ‘open normen’ waarbij de fabricant vrij is betreffende de productiemethode
om de ‘levels’ te bereiken. Bepaalde ‘levels’ zullen bereikt worden met een andere volumemassa
afhankelijk van de productiemethode / productielijn: blokvorm, continulijn of matrijsgevormd.
KEMISOL heeft momenteel enkel BLOKVORM PRODUCTIE. De technische documentatie
heeft betrekking op het productieproces bij KEMISOL.
In de documentatie zijn de Belgische polystyreentypes afgekort met “PS”, de Europese
types met “EPS”. De verwijzing in de Belgische types naar de volumemassa is GEEN eis
meer, de levels (de producteigenschappen) uit de Europese normen hebben voorrang en
dienen voldaan te worden.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

1.1 Wat is EPS ?
Technische documentatie V.CE 2004 Inleiding 2
1. INLEIDING
Geëxpandeerd polystyreen, ofwel EPS werd in de jaren 1940 onder de naam "STYROPOR ® " door BASF
op de markt gebracht. Na verloop van de patenten en licenties zijn ook andere bedrijven zoals
KEM-products met de produktie van dit schuim aangevangen.
EPS is opgebouwd uit miljoenen parels die elk op zich een uiterst fijne, gesloten celstructuur vormen.
Slechts 2 tot 6 % van het volume bestaat uit polystyreen, de overige 94 tot 98 % is lucht,
vastgehouden in de cellen. Vermits stilstaande lucht een uitstekende thermische isolator is, is EPS
uitermate geschikt als isolatiemateriaal. Het is gemakkelijk en veilig om te verwerken, bevat geen
CFK’s en is schimmel- en vochtongevoelig. Bovendien is EPS sterk, vormvast en op druk belastbaar.
Dankzij een efficiënte productiemethode en een unieke materiaalstructuur is EPS één van de
goedkoopste en beste isolatiematerialen.
1.2 Van grondstof tot afgewerkt product.
Zoals bij alle kunststoffen, worden ook hier de grondstoffen gewonnen uit petroleum. Door
polymerisatie van monostyreen en toevoegen van het blaasmiddel pentaan onstaan de ‘polystyreenbeads’.
Voor het bekomen van de SE-kwaliteit (self-extinguishable) wordt nog een geringe
hoeveelheid brandvertrager toegevoegd. Dit parelvormig glasachtig granulaat met een diameter van
0.3 tot 2.8 mm wordt door de petrochemische bedrijven (BASF, BP, SHELL, …) aan de EPS
verwerkende industrie geleverd.
In een eerste fase worden de massieve polystyreen parels verhit met stoom zodat de parel verweekt
en het pentaan verdampt. Hierdoor expandeert de parel tot schuim (voorschuimen). Daarna worden
de schuimparels met behulp van lucht naar droogsilo’s (rijpingsproces) vervoerd. (zie figuur 1.1)
In een tweede fase worden deze geëxpandeerde parels aangebracht in de definitieve schuimvorm,
waar ze opnieuw verhit worden. De parels smelten nu aan elkaar en vormen aldus een hechte,
gesloten celstructuur met voldoende stevigheid.
OPMERKING: naast de densiteit is de fusie tussen de parels onderling en het aandeel regeneraat
zéér belangrijk voor de uiteindelijke kwaliteit en de toepassingsmogelijkheden.
Verband diameter grondstof (=d) en voorgeschuimde diameter (=D) 3 600
d
volumemassa droog geëxpandeerd polystyreen [kg/m³]
STOOM
STOOM STOOM
STOOM
LUCHT
CELLULAIRE STRUCTUUR
Figuur 1.1 : expansie- en rijpingsproces van geëxpandeerd polystyreen
D = waarin ρ =
ρ
PENTAAN
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
WATER

Technische documentatie V.CE 2004 Inleiding 3
1.3 Productieschema van aardolie tot expandeerbaar polystyreen
aardolie
benzeen ethyleen
ethylbenzeen
monostyreen
H 2C = CH2
alkyleren
C - CH2 - CH3
dehydrogeneren
C - CH = CH2
polymeriseren
expandeerbaar polystyreen
- CH - CH2 - CH - CH2 - CH - CH2 -
Figuur 1.2 : productie expandeerbaar polystyreen
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V.CE 2004 Inleiding 4
1.4 Productieschema KEMISOL-EPS
De grondstof wordt aangeleverd in octabins (1 octabin bevat 1 ton grondstof)
In een voorschuimer (continu of discontinu) expandeert de grondstof
tot EPS-parels
Het rijpingsproces van de EPS-parels in droogsilo’s
In een blokkenpers worden de parels verhit met stoom en
ontstaat een blokvorm
Op een snijbaan worden de blokken op lengte, breedte en dikte gesneden
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

2.1 Warmteoverdracht
Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 5
2. THERMISCHE EIGENSCHAPPEN
De overdracht van warmte gebeurt steeds tussen twee voorwerpen met verschillende temperaturen.
De warmte verplaatst zich steeds van het warmere lichaam naar het minder warme, totdat de
temperaturen van beide in evenwicht zijn. Het warmtetransportmechanisme geschiedt op drie
manieren :
- geleiding (celwanden en knopen)
- convectie (lucht in de cellen)
- straling (celwanden en knopen)
2.2 Warmtegeleidingscoëfficiënt λ (lambda)
De warmtehoeveelheid die in stationaire toestand en onder permanent regime door een
materiaalelement met 1 m dikte en 1 m 2 doorsnede gaat, per eenheid van tijd en per eenheid van
temperatuurverschil tussen twee oppervlakten van dit materiaal, noemt men de
warmtegeleidingscoëfficiënt. De warmtegeleidingscoëfficiënt wordt aangeduid door de Griekse letter
λ (lambda). Als eenheid wordt W/mK (Watt per meter Kelvin) gebruikt.
Als thermisch isolerende materialen worden beschouwd: materialen met een λ < 0,065 W/mK.
De isolatiewaarde van geëxpandeerd polystyreen wordt bepaald door de vele polystyreencellen (∅ 0,2
à 0,5 mm met een wanddikte van + 0,001 mm) waarin lucht zeer fijn verdeeld zit. Het schuim
bestaat uit ongeveer 2 à 6 % polystyreen en 94 à 98 % lucht. Deze lucht (λlucht 10 °C = 0,025 W/mK)
blijft in tegenstelling tot andere gassen steeds aanwezig in de cellen zodanig dat de isolatiewaarde
constant blijft.
Specifieke grondstoffen waarin het warmtetransport door straling geoptimaliseerd is (aangepaste
celdiameter, wanddikte, verbeterd emissie en absorptie, celoriëntatie) geven een beter resultaat tot
een volumemassa van ongeveer 30 kg/m³. Dit zijn onze lambda-producten en hebben een
warmtegeleidingscoëfficiënt die + 15 % beter is dan de conventionele producten (zie grafiek 2.1).
Het toevoegen van regeneraat verhoogt de λ-waarde, aangezien dit aanleiding geeft tot meer open
ruimte tussen de parels of een lagere volumemassa van het aandeel 'nieuwe' parels. Indien minder
dan 10% regeneraat toegevoegd wordt, blijft de stijging meestal te verwaarlozen.
De warmtegeleidingscoëfficiënt wordt bepaald op vierkante proefstukken (300 of 400 mm) volgens de
methode beschreven in ISO 8301 of ISO 8302. De referentietemperatuur bedraagt 10°C.
Test methode Titel Richtlijnen, wanneer toepassen
EN 12664 Thermal performance of building materials and
products – Determination of thermal resistance by
means of guarded hot plate and heat flow meter
methods – Dry and moist products of medium and
low thermal resistance
EN 12667 Thermal performance of building materials and
products – Determination of thermal resistance by
means of guarded hot plate and heat flow meter
methods – Products of high and medium thermal
resistance.
EN 12939 Thermal performance of building materials and
products – Determination of thermal resistance by
means of guarded hot plate and heat flow meter
methods – Thick products of high and medium
thermal resistance
For all samples with a thermal
resistance R:
0,02 m²K/W [ R [ 0,5 m²K/W
For all samples with a thermal
resistance R:
R / 0,5 m²K/W
For all thick insulation products
(100mm – 150 mm, depending
on the used apparatus, if the
test specimen cannot be
measured in whole thickness.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 6
Principieel is de grootheid warmtegeleidingscoëfficiënt enkel zinvol bij niet poreuze materialen. Zodra
men poriën in een materiaal heeft, is het warmtetransport een samenspel van:
- geleiding door materialenskelet, poriëngas, en, zo vochtig, waterlaagjes.
- straling tussen de poriënwanden.
- convectie in grotere poriën.
- indien vochtig, latent warmtetransport.
Toch blijft men, in zoverre het poreuze materiaal homogeen is, ook dit complexe geheel van
warmtetransport samenballen in een equivalente warmtegeleidingscoëfficiënt λ.
2.3 De gedeclareerde λ-waarde : λd
De gedeclareerde λ-waarde is een door de fabrikant te definiëren waarde, aan dewelke hij contractueel
gebonden wordt voor de verkopen van zijn product.
Deze waarde wordt bepaald aan de hand van
-gemeten gegevens: aan een referentietemperatuur van 10 °C
aan een referentiedikte van 50 mm
na conditionering bij 23 °C en een relatieve vochtigheid van 50%
-een vastgestelde fractile met een gegeven betrouwbaarheidsinterval (90/90) (cfr. ISO/DIS 10456)
-na een redelijke levensduur in normale omstandigheden
Het is dus een statistisch bepaalde waarde, op basis van een groot aantal metingen, met een
betrouwbaarheidsinterval van 90/90. Dit wil zeggen dat met een betrouwbaarheid van 90 % kan
gesteld worden dat 90 % van de productie een λ-waarde heeft die minstens even goed is als de
gedeclareerde waarde.
Praktisch kan tabel 2.1 of grafiek 2.1 met trapcurve gevolgd worden. Deze trapcurve kan eventueel
vervangen worden door de volgende formule (Europese mastercurve 90/90) die functie is van de
volumemassa ρ:
voor 8kg/m³ < ρ < 55 kg/m³ is
λmean = 0.025314 + 5,1743*10 -5 *ρ + 0.173606/ρ [W/mK]
λpred90/90 = 0.027174 + 5,1743*10 -5 *ρ + 0.173606/ρ [W/mK]
lambda [W/mK]
0,0450
0,0440
0,0430
0,0420
0,0410
0,0400
0,0390
0,0380
0,0370
0,0360
0,0350
0,0340
0,0330
0,0320
0,0310
0,0300
10 15 20 30 40 50 60 70 80
densiteit [kg/m³]
l-mean l-pred
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 7
Lambda
[W/mK]
0.045
0.044
0.043
0.042
0.041
0.040
0.039
0.038
0.037
0.036
0.035
0.034
0.033
0.032
0.031
0.030
lambda EPS
regeneraat
10 20 30 40 50 60 70 80
standaard EPS
Densiteit [kg/m³]
Grafiek 2.1 : λ-waarde voor de verschillende types EPS in functie van de densteit
0,04500
0,04400
0,04300
0,04200
0,04100
0,04000
0,03900
0,03800
0,03700
0,03600
0,03500
0,03400
0,03300
0,03200
0,03100
0,03000
0,02900
0,02800
0,02700
0,02600
0,02500
0,02400
0,02300
0,02200
T HEOR ET ISC HE LA M B D A W A A R D E ST A N D A A R D EPS b ij 10 °C
STRALINGSAANDEEL
GELEIDINGSAANDEEL LUCHT
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
DE N SI T E I T [ kg/ m³]
GELEIDINGSAANDEEL
STYREEN
5 mm 10 mm 20 mm 30 mm 50 mm 100 mm
200 mm 500 mm 1000 mm lucht PS
Grafiek 2.2 : theoretische λ-waarde voor standaard EPS in functie van de densteit
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 8
Europees type EPS Belgisch type EPS
gedeclareerde λ-waarde
(W/mK)
EPS S 0,045
EPS 30 0,040
EPS 50 0,040
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE 0.038
EPS 70 0,038
EPS 80 0,038
EPS 90 0,036
EPS 100 PS 20 en PS 20 SE 0.036
EPS 120 0,036
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE 0.035
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE 0.034
EPS 250 PS 35 en PS 35 SE 0.033
EPS 300 PS 40 en PS 40 SE 0.033
PS 45 en PS 45 SE 0.033
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE 0.033
PS 55 en PS 55 SE 0.033
EPS 500 PS 60 en PS 60 SE 0.033
Tabel 2.1 : gedeclareerde λ-waarde in functie van het type EPS
Meetwaarden van de warmtegeleidingscoëfficiënt van geëxpandeerd polystyreen in droge toestand in
functie van de temperatuur.
Lambda [W/mK]
0,0500
0,0480
0,0460
0,0440
0,0420
0,0400
0,0380
0,0360
0,0340
0,0320
0,0300
0,0280
0,0260
0,0240
0,0220
0,0200
-100 -50 0 50 100
Temperatuur [°C]
Grafiek 2.2 : λ-waarde EPS in functie van de temperatuur
EPS 100
Voor toename (afname) van de warmtegeleidingscoëfficiënt mag voor praktische toepassingen
gerekend worden met 0.0001 W/mK voor een temperatuurstijging (-daling) van 1 °C.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 9
Meetwaarden van de warmtegeleidingscoëfficiënt van geëxpandeerd polystyreen in functie van het
vochtgehalte bij een temperatuur van +10 °C. (λwater=0.58 W/mK bij +10 °C)
lambda [W/mK]
0,0630
0,0605
0,0580
0,0555
0,0530
0,0505
0,0480
0,0455
0,0430
0,0405
0,0380
0,0355
0,0330
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
vochtgehalte [vol %]
EPS 60 (measured value) EPS250 (design value) EPS 100 (design value)
Grafiek 2.3 : λ-waarde in functie van het vochtgehalte
Bij normale woningbouwtoepassingen, zoals vloeren, gevels, daken, … kan deze invloed verwaarloosd
worden. Per volume% vocht neemt de warmtegeleidingscoëfficiënt met 3 tot 4 % toe. Praktisch ligt
het vochtgehalte in ingebouwde toestand tussen 0.1 en 1 volume%. Dit betekent een maximale
verhoging van 1.5 mW/mK, in realiteit meestal kleiner dan 1 mW/mK.
Voor toepassingen ‘op’ of ‘onder’ water (zoals perimeterisolatie, kelderisolatie), waar de isolatie
permanent in contact met water is, rekent men met correctiefactoren waarmee men de λ-waarde
vermenigvuldigd voor het bekomen van de rekenwaarde. Er wordt rekening gehouden met het feit of
het al dan niet een gedraineerde toepassing is (=halvering van het vochtgehalte).
lU = lD x FΧ waarin FΧ = 1,0 + 0,032078 u + 0,0010031 u² met u = vochtgehalte in vol%
Europees
type EPS
EPS S
EPS 30
Belgisch
type
EPS
‘Level’
volgens
EN
13163
Praktisch vochtgehalte Correctiefactor vocht FΧ
NIET
gedraineerd gedraineerd
NIET
gedraineerd gedraineerd
EPS 50
EPS 60
PS 15 en
PS 15 SE
WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.22 1.11
EPS 70 WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.22 1.11
EPS 80 WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.22 1.11
EPS 90 WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.22 1.11
EPS 100
PS 20 en
PS 20 SE
WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.18 1.09
EPS 120 WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.18 1.09
EPS 150
PS 25 en
PS 25 SE
WL(T)5 [ 5,0 [ 2,5 1.15 1.07
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 10
EPS 200
PS 30 en
PS 30 SE WL(T)3
[ 3,0 [ 1,5
1.13 1.06
EPS 250
PS 35 en
PS 35 SE WL(T)2
[ 2,0 [ 1,0
1.08 1.04
EPS 300
PS 40 en
PS 40 SE WL(T)1
[ 1,0 [ 0,5
1.04 1.02
PS 45 en
PS 45 SE WL(T)1
[ 1,0 [ 0,5
1.04 1.02
EPS 400
PS 50 en
PS 50 SE WL(T)1
[ 1,0 [ 0,5
1.04 1.02
PS 55 en
PS 55 SE WL(T)1
[ 1,0 [ 0,5
1.04 1.02
EPS 500
PS 60 en
PS 60 SE WL(T)1
[ 1,0 [ 0,5
1.04 1.02
Tabel 2.2 : correctiefactoren λ-waarde voor toepassing met permanent contact water
Meetwaarden van de warmtegeleidingscoëfficiënt van geëxpandeerd polystyreen in droge toestand in
functie van de dikte.
lambda [W/mK]
0,0380
0,0375
0,0370
0,0365
0,0360
0,0355
0,0350
20
30
40
50
60
70
80
lambda i.f.v. de dikte
90
100
Grafiek 2.4 : λ-waarde in functie van de dikte
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
110
dikte [mm]
120
130
140
150
EPS 60 temperatuur +10°C
Voor platen met een dikte groter of gelijk aan 50 mm (de referentiedikte) en een λd < 0.038 W/mK, is
het dikte-effect te verwaarlozen. Dan wordt gerekend met de gedeclareerde waarde bij 50 mm.
Voor platen met een dikte kleiner dan 50 mm wordt dikte-effect parameter L, gegeven in tabel 2.3.,
vermenigvuldigd met de λd-waarde.
λd-waarde (W/mK)
bij referentiedikte
van 50 mm
0,046
λ
λ
dikte
= of * L
d
dikte d
L
dikte van de isolatie
(mm)
λ =
λ
160
170
180
190
dikte-effect parameter
L
20 0,90
30 0,92
40 0,93
50 0,95
100 0,98
200 1,00
200

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 11
0,043
0.040
0.038
0.035
0.032
20 0,91
30 0,93
40 0,94
50 0,97
100 1,00
20 0.92
30 0.95
40 0.96
50 0.97
100 1,00
20 0.93
30 0.96
40 0.97
50 0.98
100 1.00
20 0.94
30 0.97
40 0.98
50 1,00
100 1,00
20 0.96
30 0.97
40 0.98
50 1,00
100 1,00
Voor een isolatiedikte gelegen tussen de bovenstaande waarden mag lineaire interpollatie toegepast
worden.
Tabel 2.3 : correctiefactoren λ-waarde in functie van de dikte
2.4 De praktische rekenwaarde van de warmtegeleidingscoëfficiënt
De gedeclareerde waarde voor de warmtegeleidingscoëfficiënt is:
-een statistisch veilige waarde
-bij het gebruik van geëxpandeerd polystyreen bij binnenconditie (luchtdroog) gelijk aan dit
voor buitencondities (λi=λe).
De rekenwaarde:
-waarde van de thermische eigenschap van een materiaal of een product van een gebouw in
typische toepassing.
2.4.1 BELGIE (STS 08.82 uitgave 1997)
- Temperatuursinvloeden: voor zover er geen extreme temperatuursomstandigheden zijn, wordt
geen toeslagwaarde voorzien.
- Vochtinvloeden: voor zover er geen bijzondere vochtomstandigheden zijn, wordt geen
toeslagwaarde voorzien.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 12
- Maat- en plaatsingstoleranties: een vermindering van de berekende gedeclareerde
warmteweerstand (Rd = d/λd) met 0.1 m²K/W wordt in
rekening gebracht.
- Een supplementaire Δk aan te rekenen voor mechanisch bevestigde isolatie (EN 6946/1)
kgecorrigeerd = kberekend + Δk
waarin Δk = α . λf . nf . Af
met α = 6 m -1 bij spouwtoepassingen en 5 m -1 bij daktoepassingen
λf = de thermische geleidbaarheid van de bevestiger
nf = aantal bevestigingen per m²
Af = sectie van 1 bevestiger
Deze correctie is niet aan te rekenen in volgende gevallen:
spouwhaken bij een lege spouw
als de thermische geleidbaarheid van de bevestiger (of een deel ervan) kleiner is dan 1 W/mK
Voor toepassingen met bijzondere thermische omstandigheden (schoorstenen, vriescellen, …),
bijzondere vochtomstandigheden (omkeerdaken, vochtgevoelige materialen, …) en koudebrug
werking (constuctie-elementen, mechanische bevestigingen, …) is de bepaling van de rekenwaarde
complexer.
Hierbij dienen specifieke temperatuur- en/of vochtcorrectiefactoren in rekening gebracht te worden.
Het effect van lineaire koudebruggen kan volgens EN-ISO 10211 berekend worden waarvoor
momenteel softwareprogramma’s beschikbaar zijn.
2.4.2 NEDERLAND (NEN 1068)
Conform NEN 1068 die aangewezen is door het Bouwbesluit, geldt voor EPS een toeslagfactor van
5 % voor materiaal en applicatiecorrectie tesamen.
In tabel 2.4 zijn de praktische rekenwaarden voor Nederland opgenomen.
Belangrijke opmerkingen:
Een fout van + 1 mW/mK op de meetwaarden is mogelijk omwille van :
- dichtheidsgradiënt in de EPS-plaat (productie)
- lichte kromming van de platen (productie)
- kalibratie en ruimtetemperatuur (meting)
- wijziging van de dikte van de plaat tijdens de proef bij lichte belasting (meting)
- planparallelle oppervlakten van het meettoestel (meting)
Individuele producten kunnen afwijken van de in tabel 2.4 vermelde waarden. Zeker voor speciale
toepassingen zoals bekistingsmateriaal, wegenbouw, …
Europees type EPS Belgisch type EPS
λd gedeclareerde waarde
(W/mK)
λu rekenwaarde
(W/mK)
EPS S 0,045 0,048
EPS 30 0,040 0,042
EPS 50 0,040 0,042
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE 0.038 0.040
EPS 70 0.038 0.040
EPS 80 0.038 0.040
EPS 90 0.038 0.040
EPS 100 PS 20 en PS 20 SE 0.036 0.038
EPS 120 0.036 0.038
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 13
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE 0.035 0.037
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE 0.034 0.036
EPS 250 PS 35 en PS 35 SE 0.033 0.035
EPS 300 PS 40 en PS 40 SE 0.033 0.035
PS 45 en PS 45 SE 0.033 0.035
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE 0.033 0.035
PS 55 en PS 55 SE 0.033 0.035
EPS 500 PS 60 en PS 60 SE 0.033 0.035
Tabel 2.4 : λ-waarden voor Nederland
2.5 De warmteweerstand van een materiaal
De warmteweerstand is de weerstand die een materiaal tegen warmtetransmissie biedt.
d
R =
λ
met R = warmteweerstand van de materiaallaag [m²K/W]
d = dikte van de materiaallaag [m]
λ = warmtegeleidingscoëfficiënt van de materiaallaag [W/mK]
2.6 De warmteweerstand van een samengestelde wand
d
R + R + R
tot = Ri
+ ∑ λ
sp
e
met Rtot = totale warmteweerstand van de samengestelde wand [m²K/W]
Rsp = warmteweerstand van de spouw = 0.17 m²K/W
Ri = 1/hi = overgangsweerstand aan het binnenoppervlak [m²K/W]
met hi = overgangscoëfficiënt aan het binnenoppervlak [W/m²K]
hi = 8 W/m²K
Re = 1/he = overgangsweerstand aan het buitenoppervlak [m²K/W]
met he = overgangscoëfficiënt aan het buitenoppervlak [W/m²K]
he = 23 W/m²K
d
= sommatie van de warmteweerstanden van de verschillende materiaallagen
∑ λ
2.7 De warmtedoorgangscoëfficiënt van een samengestelde wand
De warmtedoorgangscoëfficiënt of k-waarde geeft aan hoeveel warmte per tijdseenheid door een
constructie van 1 m² oppervlakte gaat bij een temperatuurverschil van 1 K. Deze grootheid hangt
samen met een bepaalde wand of constructie en is dus geen materiaaleigenschap !
k = U =
1
Rtot
met k of U = warmtedoorgangscoëfficiënt [W/m²K]
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

2.8 Rekenvoorbeeld
Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 14
Een spouwmuur bestaat van buiten naar binnen uit:
Als thermische isolatie gebruiken we in dit voorbeeld KEMIDUR van 7 cm dik. KEMIDUR zijn
isolatieplaten bestaande uit geëxpandeerd polystyreen (EPS 100 SE) PS 20 SE met een λd = 0.036
W/mK.
R
d
=
d
λ d
Rd = 0.07/0.036 = 1.95 m²K/W. De rekenwaarde is dan Ru = Rd – 0.1 = 1.85 m²K/W.
d
R tot = Ri
+ ∑ + Rsp
+ Re
λ
Rtot = (1/8) + 0.10 + 0.17 + 1.85 + 0.27 + 0.03 + (1/23) = 2.59 m²K/W
k = U =
30 15
90 140
1
Rtot
k = U = 1/2.59 = 0.39 W/m²K
De totale warmteweerstand van deze spouwmuurconstructie is dus Rtot = 2.59 m²K/W.
De warmtedoorgangscoëfficiënt (k-waarde) van deze wand is dan k =U= 0.39 W/m²K.
De eisen van het Vlaamse Gewest geven een maximale k-waarde van 0.6 voor dergelijke constructies.
In dit rekenvoorbeeld is daar ruim aan voldaan.
In Nederland spreekt men van de warmteweerstand van de constructie (Rc-waarde). Dit is de
R-waarde van de ganse constructie zonder de overgangsweerstanden! Volgens NEN 1068 moet deze
Rc-waarde minimum 2.5 m²K/W bedragen.
d
R c = ∑ + R
λ
sp
9 cm volle baksteen R= 0.10 m²K/W
3 cm luchtspouw R= 0.17 m²K/W
thermische isolatie
14 cm snelbouw R= 0.27 m²K/W
1.5 cm pleisterlaag R= 0.03 m²K/W
met Rc = totale warmteweerstand van de constructie [m²K/W]
Rsp = warmteweerstand van de spouw
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 15
d
= sommatie van de warmteweerstanden van de verschillende materiaallagen
∑ λ
Voor de verschillende materiaallagen van de spouwmuur worden volgende waarden gehanteerd :
- het binnenspouwblad : 0.10 m²K/W
- de luchtspouw : 0.17 m²K/W
- het buitenspouwblad : 0.10 m²K/W
- voor de isolatie wordt ook de koudebrugwerking van de spouwankers ingerekend met
( − N an ker × Aan
) isolatie
λ N × λ
isolatielaag
= an ker × Aan
ker × λan
ker + 1
ker
met λisolatielaag = lambda waarde voor de gehele isolatielaag, inclusief ankers
Nanker = aantal spouwankers per m² (4 ankers/m²)
Aanker = kerndoorsnede van het spouwanker (4 mm) = 1.257 x 10 -5 m²/anker
λanker = lambda waarde van het spouwanker = 50 W/mK
λisolatie = lambda waarde van het isolatiemateriaal
Als thermische isolatie gaan we in dit voorbeeld KEMIFORT RE gebruiken. KEMIFORT RE is een
isolatieplaat van gerecycled geëxpandeerd polystyreen met een minimum densiteit van 23.5 kg/m³ en
een λd = 0.036 W/mK. We gaan de minimum dikte bepalen voor een Rc-waarde van 2.5 m²K/W.
d
R c = ∑ + R
λ
2.50 =
sp
disolatielaag
λ
isolatielaag
+ 0.10 + 0.17 +0.10
disolatielaag
isolatielaag
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
λ
( − N an ker × Aan
) isolatie
λ N × λ
isolatielaag
= an ker × Aan
ker × λan
ker + 1
ker
=
= 2.13 m²K/W
λisolatielaag 4 x 1.257 x 10 -5 x 50 + (1 – 4 x 1.257 x 10 -5 ) x 0.036 = 0.038 W/mK
Voor de bepaling van Rd worden volgende rekenregels toegepast:
- bepaal Rd op zes decimalen nauwkeurig
- rond naar boven af op 0.00 of 0.05 m²K/W
De gevonden minimum rekenwaarde bedraagt 2.13 m²K/W, omgezet naar de gedeclareerde waarde
(factor 5%) vinden we 2.24 m²K/W. Als we hierop bovenstaande rekenregels toepassen vinden we :
2.25 = 2.200001 =
d
isolatielaag
0.
038
83 mm KEMIFORT voor een Rc-waarde = 2.5 m²K/W

2.9 De volumemassa
Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 16
Meetmethode : EN 1602
De volumemassa of densiteit is de massa van een volume-eenheid droog materiaal. Het begrip
droog is daarbij genormaliseerd. Aanvankelijk vochtig geëxpandeerd polystyreen wordt droog
genoemd als bij droging de dagelijkse massavermindering kleiner wordt dan 0,1% van de
oorspronkelijke massa. De massa per volume-eenheid vochtig geëxpandeerd polystyreen bedraagt:
ρ' = ρ + 10ψ
met ψ = vochtgehalte geëxpandeerd polystyreen [% m³/m³]
ρ = volumemassa droog geëxpandeerd polystyreen [kg/m³]
Europees type
EPS
EPS S
EPS 30
EPS 50
minimum volumemassa
[kg/m³]
Belgisch type EPS
minimum volumemassa
[kg/m³]
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE 13.5
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 en PS 20 SE 18.0
EPS 120
GEEN MINIMUM EIS
VOLUMEMASSA !!!
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE 22.5
EIS =
DRUKSTERKTE EN
BUIGSTERKTE !!!
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE 27.0
EPS 250 PS 35 en PS 35 SE 31.5
EPS 300 PS 40 en PS 40 SE 36.0
PS 45 en PS 45 SE 40.5
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE 45.0
PS 55 en PS 55 SE 49.5
EPS 500
PS 60 en PS 60 SE 54.0
Tabel 2.5 : minimum volumemassa in functie van het type EPS
2.10 De soortelijke warmte
De soortelijke warmte is de warmte nodig om de temperatuur van 1 MASSA - eenheid materiaal
met 1 Kelvin te doen stijgen. Voor geëxpandeerd polystyreen in droge toestand bedraagt de
soortelijke warmte 1470 J/kgK. Voor min of meer vochtig geëxpandeerd polystyreen geldt:
1470ρ
+ 41870ψ
c ' =
ρ + 10ψ
met c’ = soortelijke warmte vochtig geëxpandeerd polystyreen [J/kgK]
ρ = volumemassa geëxpandeerd polystyreen [kg/m³]
Ψ = vochtgehalte geëxpandeerd polystyreen [% m³/m³]
Het vochtgehalte heeft een zeer grote invloed op de soortelijke warmte.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 17
De volumieke warmtecapaciteit is de hoeveelheid warmte, nodig om de temperatuur van 1 VOLUME
eenheid materiaal met 1 Kelvin te wijzigen. Voor min of meer vochtig geëxpandeerd polystyreen
geldt:
1470 ρ + 41870 Ψ [J/m³K]
2.11 De contactcoëfficiënt of warmte-indringingsgetal
De contactcoëfficiënt bepaalt de snelheid, waarmee in niet stationair regime warmte door een
materiaal opgenomen wordt.
Voor min of meer vochtig geëxpandeerd polystyreen geldt:
b = λ ( ψ ) ⋅ ( ρc
+ 41870ψ
)
met b = contactcoëfficiënt geëxpandeerd polystyreen [J/m²K√s]
λ(Ψ) = de warmtegeleidingscoëfficiënt horende bij geëxpandeerd polystyreen met een
vochtgehalte [% m³/m³] [W/mK]
ρ = volumemassa geëxpandeerd polystyreen [kg/m³]
c = soortelijke warmte geëxpandeerd polystyreen [= 1470 J/kgK]
Ψ = vochtgehalte geëxpandeerd polystyreen [% m³/m³]
Voor geëxpandeerd polystyreen is de contactcoëfficiënt of het warmte-indringingsgetal gelegen
tussen 30 à 50 J/m 2 K√s in droge toestand.
2.12 De temperatuurvereffeningscoëfficiënt
De temperatuurvereffeningscoëfficiënt bepaalt de snelheid, waarmee zich in niet stationair regime een
temperatuurwijziging in een materiaal uitbreidt.
λ(
ψ )
D =
ρc
+ 41870ψ
met D = temperatuurvereffeningscoëfficiënt [m²/s]
λ(Ψ) = de warmtegeleidingscoëfficiënt horende bij geëxpandeerd polystyreen met een
vochtgehalte [% m³/m³] [W/mK]
ρ = volumemassa geëxpandeerd polystyreen [kg/m³]
c = soortelijke warmte geëxpandeerd polystyreen [= 1470 J/kgK]
Ψ = vochtgehalte geëxpandeerd polystyreen [% m³/m³]
Voor geëxpandeerd polystyreen is de temperatuurvereffeningscoëfficiënt gelegen tussen 0,5 x 10 -6 en
2,0 x 10 - 6 m 2 /s in droge toestand.
2.13 De thermische uitzettingscoëfficiënt
De lineaire, reversibele, thermische uitzettingscoëfficiënt van geëxpandeerd polystyreen wordt
gedefinieerd door :
α =
L
Lo
T Δ
Δ
met α = thermische uitzettingscoëfficiënt [mm/mK]
Lo = oorspronkelijke lengte [m]
ΔL = lengteverandering [mm]
ΔT = temperatuurverandering [K]
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 18
Voor geëxpandeerd polystyreen is de thermische uitzettingscoëfficiënt gelegen tussen 0,04 en 0,09
mm/mK. Als gemiddelde waarde wordt met 0,07 mm/mK gerekend.
Afhankelijk van de mogelijke temperatuurgradient worden de afmetingen van de plaat in combinatie
met de detaillering van de randafwerking gedimensioneerd.
2.14 Krimp
Naast de reversibele lengteverandering, vindt bij geëxpandeerd polystyreen ook een
temperatuurgekoppelde irreversibele lengtevariatie, namelijk krimp plaats.
De eerste 24 uur heeft men krimp te wijten aan het afkoelen van het juist geproduceerde blok
isolatiemateriaal. Het productieproces, grondstof en densiteit zijn hier de belangrijkste parameters.
Met nakrimp wordt de kontraktie aangeduid van geëxpandeerd polystyreen dat meer dan 24 uur oud
is. Deze nakrimp verloopt in het begin zeer snel waarna men een langzaam verloop krijgt tot een
eindwaarde.
Afhankelijk van de volumemassa en het produktieproces bedraagt de nakrimp 0,3 à 0,5 %.
Het belangrijkste deel van de nakrimp wordt door stockeren in de fabriek reeds weggenomen (14
dagen).
De eindwaarde wordt bereikt na 150 dagen. De nakrimp bij het verlaten van de fabriek tot de
eindwaarde bedraagt 1,5 à 2,0 mm/m.
Bij 'nieuwe' low-pentane grondstof is de nakrimptijd veel korter (stabilisatietijd 1 week i.p.v. 6
weken).
Bij gecacheerde toepassingen kan, afhankelijk van de bekleding, deze nakrimp verhinderd worden.
Nakrimp
[mm/m]
4
3
2
1
standaard
low pentane
3 28 50 100 150 200 250 300 400
Grafiek 2.5 : nakrimp in functie van de tijd
Tijd [dagen]
Voor een aantal toepassingen is het nodig een maximum waarde aan te geven voor de niet
omkeerbare (irreversibele) lengteveranderingen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 19
De huidige eis bedraagt:
bij een test op 23 °C na 42 dagen blijft de verandering in nominale lengte en breedte beperkt tot
+1 % en – 0.3%.
Volgens EN 1603 methode B geldt als eis + 0.5 %.
Bij buitengevelisolatie meestal + 0.2 %.
Een goed gedimensioneerde sponning of tand- en groefverbinding is belangrijk om een ‘gesloten’
isolatienaad te behouden!
Europees type EPS Belgisch type EPS Class EN 13163 Eis
EPS S EPS 500 PS 15 (SE) PS 60 (SE) DS(N)5 + 0,5%
KEMISTABIL DS(N)2 + 0,2%
2.15 Thermische vormstabiliteit
De gebruikstemperatuur van geëxpandeerd polystyreen hangt zoals bij alle thermoplastische
kunststoffen sterk af van de grootte en de tijdsduur van de belasting.
Zonder bijkomende belasting verdraagt geëxpandeerd polystyreen kortstondig temperaturen tot
+100 °C (DIN 53 424).
Volgens DIN 18164 en een langdurige belasting van 5000 N/m² verdraagt geëxpandeerd
polystyreen temperaturen tot + 85 °C. Bij een langdurige belasting van 20.000 N/m 2 worden de
temperaturen in tabel 2.6 weergegeven.
Zie ook in dit verband de invloed bij de mechanische eigenschappen.
Europees type EPS Belgisch type EPS temperatuur [°C]
EPS S
EPS 30
EPS 50
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 en PS 20 SE
EPS 120
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE
EPS 250 PS 35 en PS 35 SE
EPS 300 PS 40 en PS 40 SE
PS 45 en PS 45 SE
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE
PS 55 en PS 55 SE
75 – 80
80 – 85
EPS 500 PS 60 en PS 60 SE
Tabel 2.6 : thermische vormstabiliteit bij langdurige belasting in functie van het type EPS
Bij het cacheren is EPS zeer korte tijd hoger belastbaar (+ 160 °C). Aangezien EPS een
isolatiemateriaal is, is de indringdiepte gering.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Thermische eigenschappen 20
Door zijn structuur is EPS bijzonder geschikt voor toepassingen bij zeer lage temperaturen (cryogene
installaties) en wel tot –180 °C.
Dimensionele stabiliteit onder specifieke temperatuur en vochtigheid:
Wordt bepaald overeenkomstig EN 1604. De lengteverandering in lengte, breedte en dikte zijn kleiner
dan de eis in de laatste kolom van onderstaande tabel.
Europees
type EPS
Belgisch type EPS
‘Level’ volgens
EN 13163
conditie
Eis
%
? DS(70,-)1 48 h, 70°C 1
? DS(70,-)2 48 h, 70°C 2
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE
EPS 70
EPS 80
EPS 90
DS(70,-)3 48 h, 70°C 3
EPS 100
EPS 120
PS 20 en PS 20 SE
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE
EPS 250
EPS 300
PS 35 en PS 35 SE
PS 40 en PS 40 SE
PS 45 en PS 45 SE
DS(70,90)1 48 h, 70°C, 90% 1
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE
PS 55 en PS 55 SE
EPS 500 PS 60 en PS 60 SE
Vervorming onder specifieke belasting en temperatuur:
Wordt bepaald overeenkomstig EN 1605. Het verschil in dikteverandering tussen stap A en stap B
zoals beschreven in EN 1605 is kleiner dan 5%.
Europees
type EPS
EPS S
EPS 30
EPS 50
Belgisch type EPS
EPS 60 PS 15 en PS 15 SE
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 en PS 20 SE
EPS 120
EPS 150 PS 25 en PS 25 SE
EPS 200 PS 30 en PS 30 SE
EPS 250 PS 35 en PS 35 SE
EPS 300 PS 40 en PS 40 SE
PS 45 en PS 45 SE
EPS 400 PS 50 en PS 50 SE
PS 55 en PS 55 SE
EPS 500 PS 60 en PS 60 SE
‘Level’ volgens
EN 13163
conditie
- - -
DLT(1)5
DLT(2)5
DLT(3)5
Belasting 20 kPa
Temperatuur: (80 + 1) °C
Tijdsduur: (48 + 1) h
Belasting 40 kPa
Temperatuur: (70 + 1) °C
Tijdsduur: (168 + 1) h
Belasting 80 kPa
Temperatuur: (60 + 1) °C
Tijdsduur: (168 + 1) h
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
Eis
%
[ 5

3.1 Het vochtgehalte
Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 21
3. HYGRISCHE EIGENSCHAPPEN
Het vochtgehalte wordt bij geëxpandeerd polystyreen weergegeven in volume % m.a.w. m 3 vocht
per m 3 materiaal.
Het vochtgehalte kan variëren tussen 0 (= droog materiaal) en de verzadiging (= alle open poriën
met water gevuld). Op deze kontinue schaal zijn er enkele belangrijke zones of punten van laag naar
hoog.
- het nul - vochtgehalte: geen vocht aanwezig in het materiaal.
- de hygroscopische zone: het hygroscopisch vochtgehalte is het evenwichtgehalte met de
plaatselijke relatieve vochtigheid van de lucht. Op de
vochtgehalteschaal strekt de hygroscopische zone zich uit van het
nul- vochtgehalte tot het evenwichtsvochtgehalte, horend bij een
relatieve vochtigheid van 98%. Het hygroscopisch gedrag bepaalt
het vochtgehalte van een materiaal in 'binnencondities'.
- het kritisch vochtgehalte: het kritische vochtgehalte of de kritische zone is dat vochtgehalte of
deze zone op de vochtgehalteschaal, waaronder enkel damp-, en
waarboven water - en damptransport, bestaat. Het kritisch
vochtgehalte speelt een grote rol in problemen met condensatie en
droging.
- het capillair vochtgehalte: het capillair vochtgehalte is dat vochtgehalte waarbij
luchtuitstroming uit het materiaal onmogelijk wordt. Vastgesteld
wordt dat het het hoogste vochtgehalte is, dat in een niet
ondergedompeld, niet blijvend in contact met een wateroppervlak
staand of normaal drogend capillair materiaal, teruggevonden kan
worden. Het speelt een belangrijke rol in problemen van
regenopname en opstijgend vocht.
- verzadigingsvochtgehalte: het verzadigingsvochtgehalte is dat vochtgehalte waarbij alle open
poriën met water gevuld zijn. Het bereiken is enkel mogelijk onder
vacuüm.
Geëxpandeerd polystyreen is een niet capillair materiaal. Het kritisch vochtgehalte is gelijk aan het
verzadigingsvochtgehalte. Het hygroscopisch vochtgehalte van geëxpandeerd polystyreen in functie
van de relatieve vochtigheid wordt in tabel 3.1 weergeven.
relatieve vochtigheid
hygroscopisch vochtgehalte
[%]
[% volume]
40 0
65 0
95 minder dan 0.4
Tabel 3.1 : vochtgehalte in functie van de relatieve vochtigheid
EPS bestaat uit meer dan 95% gesloten celstructuur.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 22
De wateropname is afhankelijk van:
- de proefmethode
- de vorm van het proefstaal (verhouding oppervlak / volume)
- oppervlaktebehandeling (gesneden met mes, gloeidraad, ...)
- voorgeschiedenis van het materiaal; bij hogere drukbelasting breekt men de cellen en
verhoogt men de vochtopname
- klimaatgegevens: bij vorst-dooi cycli verhoogt de vochtopname
- de tijdsduur van de waterbelasting
- de hydraulische druk (diepte bij onderdompeling)
- ...
Het is belangrijk te weten welke proefmethode het best aansluit bij de praktijkomstandigheden !
Zo geven testen bij onderdompeling of waterdampdiffusie-absorptie testen hogere waarden dan reëel
worden vastgesteld bij perimeterisolatie of spouwmuurisolatie.
De wateropname bij kortstondige waterbelasting is meestal te verwaarlozen.
Het aanwezige water bevindt zich in hoofdzaak in de ruimte (smalle kanaaltjes) tussen de parels. Naast
de densiteit is dus nogmaals de fusie en het aandeel regeneraat uitermate belangrijk.
De vochtopname bij onderdompeling na 7 dagen en na 1 jaar in functie van de volumemassa wordt in
tabel 3.2 en grafiek 3.1 weergegeven. (EN 12087) De wateropname zal nooit meer bedragen dan 5
volume %.
In wegenbouw maakt men een onderscheid tussen gedraineerde en NIET gedraineerde toepassingen.
Bij gedraineerde toepassingen wordt de vochtopname met 50% gereduceerd.
Europees
type EPS
EPS S
EPS 30
EPS 50
Belgisch type EPS
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE
EPS 120
maximum
absorptie
door diffusie
lange
termijn
(vol %)
‘Level’ volgens
EN 13163
wegenbouw toepassing
ondergrondse toepassing
(vol %)
NIET
gedraineerd
gedraineerd
vochtgehalte bij
onderdompeling
(vol %)
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
na 7
dagen
- - - - - - -
< 15 %
< 15 %
< 15 %
< 15 %
< 15 %
< 15 %
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE < 15 %
WD(V)15 WL(T)5
na 1
jaar
5,0 2,5 3,0 5,0
5,0 2,5 3,0 5,0
5,0 2,5 3,0 5,0
5,0 2,5 3,0 5,0
4,0 2,0
4,0 2,0 2,3 4,0
3,5 1,75 2,2 3,8
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE < 10 % WL(T)3 3,0 1,5 2,0 3,5
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE < 10 % WD(V)10 WL(T)2 2,0 1,0 1,9 3,2
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE < 10 %
1,0 0,5 1,8 3,0
PS 45 & PS 45 SE < 5%

Wateropname
[Vol%]
7
6
5
4
3
2
1
Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 23
10 20 30 40 50
Grafiek 3.1 : wateropname in functie van de tijd
100 150 200 250
Densiteit 15 kg/m³
Densiteit 20 kg/m³
Densiteit 35 kg/m³
Tijd [dagen]
Duidelijk is te zien dat het grootste gedeelte van de wateropname plaatsvindt tijdens de eerste twee
maanden. Nadien is de toename gering.
In wat volgt geven we enkele praktische waarden:
Perimeterisolatie in EPS:
Perimeterisolatie veronderstelt dat de isolatie zich bevindt boven het grondwaterniveau (of dat de
geïsoleerde constructie gedraineerd is.
Er is geen evenwichtsvochtgehalte. Dit gehalte schommelt gedurende het jaar en behaalt waarden
tussen 0,5 en 2,5 vol%.
EPS-geofoam (wegenbouw toepassingen):
EPS 60 (PS 15): max 2% na 1 jaar; onderdompelingsproef op cilinders
EPS 100 (PS 20): max 3% na 1 jaar; onderdompelingsproef op cilinders
EPS-blok onder water:
Een EPS blok dat zich onder water bevindt gedurende 9 jaar bevat tot 9 vol% vocht.
EPS-diffusie:
Ook al neemt geëxpandeerd polystyreen door onderdompeling maar weinig vocht op, door inwendige
condensatie (foute plaatsing van het dampscherm in klimaatklasse IV of V, zoals bijvoorbeeld
industriële gebouwen met een hoge interne vochtbelasting) kan het EPS volledig nat worden. De in de
praktijk mogelijke waarden zijn hoger in de tabel aangegeven. Dit zijn extreme belastingen. In
klimaatklasse I, II en III is de wateropname door diffusie beperkt tot 1 vol%.
3.2 Diffusieweerstandsgetal
Het diffusieweerstandsgetal μ (dimensieloos) is de verhouding; in stationair, isotherm regime en
diffusie loodrecht op het oppervlak, tussen de diffusieweerstand van een materiaallaag met dikte 1 m
en oppervlakte 1 m 2 , bij zelfde rand - en diffusievoorwaarden, en gelijke temperatuur en druk; en
lucht (μ = 1).
De μ (mu) - waarde is vooral afhankelijk van:
- volumemassa
- fusie van de polystyreenparels
- dikte van de plaat
- vochtgehalte
De meting geschiedt volgens EN 12086.
De μ -waarde neemt voor geëxpandeerd polystyreen toe met stijgende volumemassa, echter met een
aanzienlijke spreiding.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 24
3.2.1 De dampdoorlaatbaarheid d:
Het product van de doorlaatbaarheid en de dikte van het isolatiemateriaal. Het is de hoeveelheid damp
die per tijdseenheid door een oppervlakte van 1m² materiaal gaat per dampdrukverschil tussen de
twee zijden.
Relatie d en µ:
µ-waarde [-]
1000
100
10
1
=
µ
δ
0,
6
=
µ
lucht δ [ mg / (Pa.h.m) ]
µ-waarde EPS
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Densiteit [kg/m³]
MINIMUM MAXIMUM
Grafiek 3.2 : diffusieweerstandsgetal in functie van de densiteit
De rekenwaarde van het diffusieweerstandsgetal is een statistisch veilige waarde. In functie van de
volumemassa worden de waarden uit tabel 3.3 gehanteerd:
Europees type EPS Belgisch type EPS
EPS 30
EPS 50
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE
EPS 120
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE
PS 45 & PS 45 SE
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE
PS 55 & PS 55 SE
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE
Diffusieweerstands
getal µ
Waterdamp
doorlaatbaarheid d
20 – 40 0,015 – 0,030
30 – 70 0,009 – 0,020
40 – 100 0,006 – 0,015
Tabel 3.3 : rekenwaarde diffusieweerstandsgetal in functie van de densiteit
BELANGRIJKE OPMERKING: zie ook paragraaf over equivalente diffusiedikte.
Voor condensatieberekeningen gebruikt men de meest nadelige μ-waarde uit de tabel.
Hoe hoger de densiteit, des te belangrijker de fusie tussen de parels wordt om de hoger vernoemde
μ-waarden te garanderen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 25
3.3 De equivalente diffusiedikte μd (m)
De equivalente diffusiedikte is gelijk aan het diffusieweerstandsgetal vermenigvuldigd met de
materiaaldikte. Het diffusieweerstandsgetal en de equivalente diffusiedikte hebben betrekking op het
damptransport doorheen het materiaal zonder rekening te houden met voegen, doorboringen, lekken
Indien we bij bouwfysische berekeningen te maken hebben met:
a. één isolatieplaat van voldoende dikte (minimum 20 mm) m.a.w. een continue isolatie waarin
geen naden of doorboringen aanwezig zijn of geen directe verbinding bestaat tussen de
oppervlakken, te wijten aan een slechte fusie van de parels geëxpandeerd polystyreen, mag
de praktische rekenwaarde van het diffusieweerstandsgetal uit tabel 3.3 gehanteerd worden.
b. verschillende isolatieplaten in combinatie met een luchtspouw waarbij ter plaatse
van de naden geen stilstaande lucht is (bv.: spouwmuurisolatie ) m.a.w. waar men
geen afdichting geplaatst heeft op de naden zoals tape, PU - schuim,
dichtingsprofielen ea. mag de praktische diffusiedikte gelijk gesteld worden aan
NUL meter. Het vochttransport door diffusie is hier te verwaarlozen ten opzichte
van het convectief vochttransport onder invloed van luchtbeweging ter plaatse
van deze voegen of lekken.
c. verschillende isolatieplaten die een afdichting hebben ter plaatse van de naden of die
opgesloten zitten in een constructie zonder luchtspouw zodat ter plaatse van de naden of
doorboringen sprake is van stilstaande lucht (bv. vloerisolatie onder chape); mag de
praktische rekenwaarde van het diffusieweerstandsgetal uit tabel 3.3 gehanteerd worden.
3.4 Belangrijke opmerking i.v.m naadvorming
Afhankelijk van de mogelijke temperatuurgradiënt worden de afmetingen van de plaat in combinatie
met de detaillering van de randafwerking gedimensioneerd. Het temperatuursgradiënt heeft betrekking
op de temperatuur bij plaatsing en de gebruikstemperatuur of minimum/maximum temperatuur bij de
meest ongunstige situatie zoals bezonning, invriezen, stomen,…
Het is belangrijk om weten dat
- platen die opgesloten zitten tussen twee wanden mechanisch vervormen.
Indien de isolatieplaten zich bevinden in een vlak met maximum afmetingen zoals bijvoorbeeld een
ingeklemde wand in een ruimte, dan wordt de lengteverandering (uitzetting) van de platen
omgezet in een interne spanning. Afhankelijk van de kracht en temperatuur bevinden we ons
ofwel in het elastische gebied (reversibele indrukking) of het plastische gebied (irreversibele
indrukking). Het elastisch gebied strekt zich uit tot 3 % indrukking. De veilige grens waar de wet
van Hooke geldig is gaat tot ongeveer 1.2 % indrukking.
- de bewegingen van de draagstructuur (o.i.v. temperatuur, wind, mechanische belasting,
vochtopname) waar de platen aan bevestigd zijn, rechtstreeks terug te vinden zijn in de
naadvorming. Dit is vooral van belang bij een houten draagstructuur (bewegingen onder invloed
van vocht, kromtrekken).
- de naadvorming tussen de platen meestal niet overal gelijk is. Reden hiervoor is de beweging van
de ganse structuur, de wijze van bevestiging,… waardoor enkele platen samen gaan opschuiven.
- scheikundige producten een aantasting van de EPS kunnen veroorzaken.
- een elegante en goedkope oplossing voor veel problemen is meestal, wachten met het aanbrengen
van de bekleding tot de nakrimp beëindigd is. De bekleding zal dan bij de thermische uitzetting van
de platen opbollen ter plaatse van de naad zodanig dat de bewegingen kunnen opgevangen
worden. Ter plaatse van de naden de bekleding over voldoende breedte, niet verlijmd aanbrengen
zodanig dat de thermische beweging of rek over deze ‘losliggende’ breedte kan opgevangen
worden.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 26
- het type bevestiging een grote invloed heeft: mechanisch met al of niet toelaatbare thermische
bewegingen, een bepaald type verlijming al of niet over het volledige oppervlak, bvb. een volledig
vochtbestendige verlijming met polyurethaan lijm waarbij de randen 15 cm vrij blijven voor de
thermische beweging en een bekleding met losliggende overlappen van 10 cm ter plaatse van de
naden.
- de thermische bewegingen en krimp totaal verschillend zijn bij naakt EPS of panelen die gecacheerd
zijn (daar de sterkte of eigenschappen van de bekleding bepalend zijn).
- de vochtopname door diffusie in sommige toepassingen een belangrijke verhoging van het gewicht
van de isolatieplaten teweeg brengt, en zodoende ook de mechanische belasting van de verbinding
verhoogd wordt.
Een goede raad : BETER VOORKOMEN DAN GENEZEN !
In geval van twijfel, bij een specifieke of nieuwe toepassing vraag schriftelijk advies of informatie.
Afhankelijk van de toepassing zijn er telkens richtlijnen betreffende het te gebruiken product en de
plaatsingsvoorschriften. Onze technische dienst staat hiervoor gratis te uwer beschikking.
3.5 Vorst / dooi – gedrag:
De bepaling van de vorst / dooi – weerstand is slechts noodzakelijk voor toepassingen waarbij EPS
langdurig is blootgesteld aan water en een temperatuur lager en hoger dan 0°C. Deze situatie doet
zich voor bij onbeschermde vorst isolatiesystemen (geen gedraineerde toepassing, isolatie onder
grondwaterniveau, …) of omgekeerde dak constructies.
Het vorst / dooi gedrag wordt getest volgens EN 12091 waarin de verandering in druksterkte en
vochtgehalte worden bepaald. De test voert 300 cycli uit van droge conditie bij –20°C naar vochtige
omstandigheden bij +20°C. Een groot aantal testen hebben uitgewezen dat indien EPS een
volumemassa heeft boven 20 kg/m³ er geen aantasting is tijdens deze vorst / dooi cycli.
Voor normale horizontale gedraineerde vorstisolatie toepassingen (boven grondwaterniveau) is de
bepaling van de weerstand tegen vorst / dooi overbodig. Het vochtgehalte op lange termijn bedraagt
0,5 à 2,5 vol %.
Een belangrijk verschil in vochtopname, vorst / dooi – gedrag wordt bepaald door de
productiemethode: gesneden platen uit blok, continu gevormde platen en matrijsgevormde platen.
Deze laatste twee beschikken over een dichtere oppervlaktehuid.
KEMISOL beschikt momenteel enkel over blokvorm productie.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 27
4. MECHANISCHE EIGENSCHAPPEN
De mechanische eigenschappen worden weergegeven bij een temperatuur van + 20 °C. Geëxpandeerd
polystyreen is een thermoplastisch materiaal. Dit betekent dat de mechanische eigenschappen
temperatuurgebonden zijn. Bij hogere temperaturen verminderen de mechanische eigenschappen.
De mechanische eigenschappen van EPS moeten steeds bekeken worden in de context van hun
toepassing. Hetgeen wat verder besproken wordt tracht op een eenvoudige manier een bruikbaar
antwoord te geven op vele algemene vragen. Gelieve voor specifieke toepassingen steeds contact op
te nemen met KEM-products.
4.1 Druksterkte
De druksterkte is één van de belangrijkste eigenschappen van geëxpandeerd polystyreen. Deze
eigenschap is in hoofdzaak afhankelijk van de densiteit. Als andere bepalende parameters vermelden
we de celstructuur, de temperatuur en de ouderdom van het materiaal. De parelgrootte of het type
grondstof heeft weinig invloed op de druksterkte.
4.1.1 Spanning-vervormingsdiagram
Het is een klassieke proef die overgenomen werd uit de metaalindustrie en daardoor bij zijn toepassing
bij kunststoffen een grondige kennis van de materialen vergt om op degelijke wijze geïnterpreteerd te
worden. We moeten immers bij EPS rekening houden met de tijd en temperatuurfuncties en ook met
de thermische voorgeschiedenis van het materiaal.
EPS heeft een visco-elasticiteits-curve die typisch is voor een bros/stijf materiaal.
EPS is een thermoplast en is dus temperatuur-gevoelig. Bij verhoging van de temperatuur nemen de
sterkte en de elasticiteitsmodulus af en de breukrek toe.
Een verandering in de vervormingssnelheid heeft nagenoeg dezelfde invloed als een
temperatuurswijziging. Grote vervormingssnelheid verhoogt de modulus en de sterkte en geeft een
lagere breukrek.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 28
Drukspanning
[kPa]
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
ontwerpzone voor schokdempende verpakking
3
10 20 30 40 50 60 70 80
plastisch gebied
elastisch gebied tot 3 %
wet van Hooke tot 1,5 %
PS 50
PS 30
optimumzone voor schokdempende verpakking
4.1.2 Drukspanning bij 10% indrukking (σ-10%)
= DYNAMISCHE BELASTING
PS 20
PS 15
ontwerpzone voor op druk belaste EPS = BOUWTOEPASSINGEN
ééndimensionele breuk
Grafiek 4.1 : spanning- vervormingsdiagram EPS
90 100
Indrukking [%]
Drukproef volgens EN 826 (Europese norm)
- afmetingen proefmonsters (mm): 50 x 50 x 50
- voorlast : 250 + 10 Pa
- belastingsnelheid : [d(mm)/10] per minuut m.a.w. bij een dikte van 50 mm, 5mm/min
De druksterkte gegeven bij 10 % indrukking is GEEN ontwerpwaarde in de toepassing van EPS.
Deze waarde is een arbitrair gekozen waarde die nuttig is als onderlinge vergelijking tussen
verschillende materialen. De waarde wordt ook gehanteerd bij de kwaliteitsbewaking als
productvariabele.
Deze druksterkte σ10% is gelegen in het plastische gebied (de vervorming is dus irreversibel).
De statistische waarde waarbij 90% van de productie voldoet met een betrouwbaarheid van 90%
wordt weergegeven door onderstaande formule :
voor ρa > 8,1 kg/m³ : σ10,gemiddeld = 10,0ρa - 81,0 (kPa)
σ10,90/90 level = 10,0ρa - 109,1 (kPa)
De resultaten worden weergegeven in tabel 4.1 en grafiek 4.2.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 29
Europees type EPS Belgisch type EPS
90/90 ondergrens
(kPa)
‘Level’ volgens
EN 13163
EPS S - -
EPS 30 30 CS(10)30
EPS 50 50 CS(10)50
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE 60 CS(10)60
EPS 70 70 CS(10)70
EPS 80 80 CS(10)80
EPS 90 90 CS(10)90
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE 100 CS(10)100
EPS 120 120 CS(10)120
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE 150 CS(10)150
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE 200 CS(10)200
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE 250 CS(10)250
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE 300 CS(10)300
PS 45 & PS 45 SE 350 CS(10)350
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE 400 CS(10)400
PS 55 & PS 55 SE 450 -
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE 500 CS(10)500
Tabel 4.1 : druksterkte bij 10 % indrukking in functie van het type EPS
De ondergrens 90/90 is de veilige rekenwaarde die aangehouden wordt voor deze korte duur belasting
met een indrukking van 10%.
Drukspanning 10% indrukking [kPa]
600
500
400
300
200
100
0
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Densiteit [kg/m³]
90/90 level
gemiddeld
Grafiek 4.2 : drukspanning bij ogenblikkelijke indrukking van 10 % in functie van de densiteit
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 30
De druksterkte is ook functie van het type materiaal: al of niet brandvertragend gemodificeerd wegens
het verschil in celstructuur. Normale kwaliteit is meer uitgesproken een druksterkte materiaal terwijl de
SE kwaliteit eerder een lambda-type is.
Testen wijzen uit dat normale kwaliteit ongeveer 10 % beter presteert in drukproeven dan
brandvertragende kwaliteit. Dit is uitermate belangrijk bij hogere densiteiten.
Druksterkte bij 10% indrukking
(kPa)
DRUKSTERKTE BIJ 10% INDRUKKING IN FUNCTIE VAN
NORMALE OF BRANDVERTRAGEND GEMODIFICEERDE
KWALITEIT
600
500
400
300
200
100
0
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
DENSITEIT (kg/m³)
N SE
Temperatuur:
Als vuistregel kan men stellen dat vanaf de referentietemperatuur van +20°C, de druksterkte bij 10%
indrukking afneemt met 7% per temperatuursstijging van 10°C tussen –5°C en +60°C. Beneden –5°C
is de toename kleiner dan 7%.
EPS is nog steeds niet bros bij een temperatuur van –196°C.
De afname van de druksterkte bij 10% na 300 vorst-dooi cycli blijft kleiner dan 10%.
Wijziging
druksterkte
[%]
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-20 0 20 40 60
Temperatuur [°C]
druksterkte in functie van de temperatuur
Grafiek 4.3 :
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 31
De ouderdom van EPS:
Van invloed is hier vooral in de beginfase de nog aanwezige onderdruk in de cellulaire structuur en het
restpentaangehalte, aangezien dit fungeert als plastificeermiddel. Vanaf de productie tot 4 à 8 weken
ouderdom neemt de druksterkte van het materiaal ongeveer toe met 10%.
Het vochtgehalte heeft geen signifikante invloed op de druksterkte.
De celstructuur:
De oriëntatie van de cellen kan een belangrijke invloed spelen. Dit effect is merkbaar aan het
oppervlak van de blokvorm. In wat volgt gaan we uit van een goede productietechniek waarbij een
isotroop materiaal bereikt wordt en deze invloed kan verwaarloosd worden.
Het elastisch gebied voor EPS gaat tot 1,5 %. De gebruiksgrens is 1% tot 3%. Dit is de maximale
toegelaten druksterkte op lange termijn. Dit verschijnsel is verbonden met het feit dat eerst lokaal
enkele cellen in het EPS schuim begeven. Bij verhoging van de spanning vergroot deze 'beschadigde
celzone' . De ingesloten lucht in de cellen weerstaat aan een bijkomende vervorming tot het moment
dat de cel breekt en de lucht vrijkomt. Het is duidelijk dat de belastingssnelheid hier een rol speelt.
Hoe sneller men belast, hoe minder vlug lucht de kans heeft uit de cellen te verdwijnen. Dit resulteert
in een stijver gedrag van EPS.
Na het overschrijden van de elasticiteitsgrens blijven de cellen gelijkmatig en voor het grootste
gedeelte blijvend vervormen, dit is het gebied met een irreversibele plastische vervorming.
Indien de indrukking nog verder gaat komt men tot een versterkingsgedrag van EPS als gevolg van het
samenpersen van de parelstructuur (25% bij EPS 15 tot 50% bij EPS 35).
Bij vervorming van 70% en hoger treedt ééndimensionale breuk op tot hard polystyreen.
4.1.3 σ-2% en σ-3% lange termijn
Volgens EN 1606 “kruipgedrag lange duur drukbelasting”:
De kruip bij lange duur drukbelasting ect en de totale dikte reductie et worden bepaald na minstens
120 dagen proefopstelling bij de gedeclareerde druksterkte sc in stappen van minimum 1 kPa. De
resultaten worden 30x geëxtrapoleerd om het gedeclareerde ‘level’ te bereiken. De kruip bij lange duur
wordt gedeclareerd in ‘levels’ i2 en de totale dikte reductie in ‘levels’ i1 in stappen van 0,5% bij de
gedeclareerde druksterkte. Geen enkel testresultaat mag het gedeclareerde ‘level’ bij de gedeclareerde
druksterkte overschrijden.
Voorbeelden van gedeclareerde ‘levels’ zijn:
‘Level’ volgens EN 13163
Test tijd t
(dagen)
Extrapolatie tijd
(jaren)
Gedeclareerde
druksterkte sc
(kPa)
CC( i1 / i2 / 10 ) sc 122 10 sc
CC( i1 / i2 / 25 ) sc 304 25 sc
CC( i1 / i2 / 50 ) sc 608 50 sc
Bijvoorbeeld een designatiecode CC(2,5/1,5/50) 75 is een EPS 250 of PS 35 (SE). (Zie tabel verder).
Geëxpandeerd polystyreen bereikt bij een indrukking van 2 à 3 % de proportionaliteitsgrens. (De
uiterste gebruiksgrens toestand is 3% = de maximum toelaatbare ontwerpbelasting).
In tegenstelling met geëxtrudeerd polystyreen is geëxpandeerd polystyreen een mechanisch isotroop
materiaal.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
Eis
(%)
i1 [ i
en
i2 [ i

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 32
De drukspanning in functie van de volumemassa bij een temperatuur van 23 °C en een indrukking op
lange termijn (= 50 jaar) van 2 % (= 0,25 σ10%), 2.5 % (= 0,3 σ10%) en 3 % (= 0,35 σ10%) zijn
weergegeven in tabel 4.2. Dit zijn veilige rekenwaarden.
Europees type
EPS
‘Level’ volgens EN 13163
CC(totale diktereductie/kruip/termijn)
type EPS σ2 % σ2,5 % σ3 %
CC(2/1/50) CC(2,5/1,5/50) CC(3/2/50)
EPS S - - -
EPS 30 7,5 kPa 9 kPa 10,5 kPa
EPS 50 12,5 kPa 15 kPa 17,5 kPa
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE 15 kPa 18 kPa 21 kPa
EPS 70 17,5 kPa 21 kPa 24,5 kPa
EPS 80 20 kPa 24 kPa 28 kPa
EPS 90 22,5 kPa 27 kPa 31,5 kPa
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE 25 kPa 30 kPa 35 kPa
EPS 120 30 kPa 36 kPa 42 kPa
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE 37,5 kPa 45 kPa 52,5 kPa
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE 50 kPa 60 kPa 70 kPa
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE 62,5 kPa 75 kPa 87,5 kPa
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE 75 kPa 90 kPa 105 kPa
PS 45 & PS 45 SE 87,5 kPa 105 kPa 122,5 kPa
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE 100 kPa 120 kPa 140 kPa
PS 55 & PS 55 SE 112,5 kPa 135 kPa 157,5 kPa
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE 125 kPa 150 kPa 175 kPa
Tabel 4.2 : drukspanning op lange termijn bij respectievelijk 2%, 2,5% en 3% indrukking i.f.v. het type
EPS
Toepassing: fundatie van gebouwen, vloeren diepvries, koelhuizen, geofoam, ….
Kruip:
Indien de lange duur drukbelasting beperkt wordt tot 25% van de druksterkte bij 10% (= druksterkte
lange termijn van 2% gedurende 50 jaar); dan is de vervorming maximaal 1% op korte termijn en
blijft de kruip beperkt tot 0,2% waarvan de helft optreed gedurende de eerste 24 uur.
εc = a.t n = kruip
Het kruipgedrag op een logaritmische schaal is lineair te noemen.
εt = εi + εc waarin εi = ogenblikkelijke indrukking en εt = de totale indrukking
Relaxatie:
Dit is het verschijnsel waarbij onder een opgelegde vervorming de spanning afneemt in de tijd.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

H %
H %
H %
100
100
100
95
90
95
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 33
EPS 60 SE (PS 15 SE)
1 10 100 1000
EPS 100 (PS 20 SE)
15 kPa
30 kPa
35 kPa
1 10 100 1000
EPS 200 (PS 30 SE)
30 kPa
50 kPa
70 kPa
60 kPa
80 kPa
Dagen
Dagen
100 kPa
1 10 100 1000
Dagen
Grafiek 4.4 : kruipgedrag van respectievelijk EPS 60 - PS 15 , EPS 100 - PS 20 en EPS 200 – PS 30
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

BOUWEN OP EPS ?
1kPa = 100 kg/m 2
Europees
type EPS
Belgisch
type EPS
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 34
EPS S
-
EPS 30
-
EPS 50
-
EPS 60
PS 15 (SE)
max.
belasting
lange duur
CC(3/2/50)
=
0,35 x s10% Tabel 3.7 : Lange duur druksterkte in functie van het type EPS
Drukspanning
[KPa]
250
200
150
100
50
-
10,5 kPa
17,5 kPa
21 kPa
EPS 70
-
24,5 kPa
EPS 80
-
28 kPa
EPS 90
-
31,5 kPa
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
EPS 100
PS 20 (SE)
35 kPa
1 2 3 4 5 6 7
EPS 120
-
42 kPa
EPS 150
PS 25 (SE)
52,5 kPa
EPS 200
PS 30 (SE)
70 kPa
EPS 250
PS 35 (SE)
87,5 kPa
8 9 10
Grafiek 3.8 : lange duur druksterkte EPS in functie van de densiteit
EPS 300
PS 40 (SE)
105 kPa
_
PS 45 (SE)
122,5 kPa
EPS 400
PS 50 (SE)
140 kPa
EPS 500 (PS 60)
(PS 55)
EPS 400 (PS 50)
(PS 45)
EPS 300 (PS 40)
EPS 250 (PS 35)
EPS 200 (PS 30)
EPS 150 (PS 25)
EPS 100 (PS 20)
EPS 60 (PS 15)
-
PS 55 (SE)
157,5 kPa
Indrukking na 50 jaar [%]
EPS 500
PS 60 (SE)
175 kPa

1kPa = 100 kg/m 2
Europees
type EPS
Belgisch
type EPS
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 35
EPS S
-
EPS 30
-
EPS 50
-
EPS 60
PS 15 (SE)
max.
belasting
lange duur
CC(3/2/50)
=
0,35 x 2 x
s10% Tabel 3.8 : Korte duur druksterkte in functie van het type EPS
Drukspanning
[KPa]
500
400
300
200
100
-
21 kPa
35 kPa
42 kPa
EPS 70
-
49 kPa
EPS 80
-
56 kPa
EPS 90
-
63 kPa
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
EPS 100
PS 20 (SE)
70 kPa
1 2 3 4 5 6 7
EPS 120
-
84 kPa
EPS 150
PS 25 (SE)
105 kPa
EPS 200
PS 30 (SE)
140 kPa
8 9 10
Grafiek 3.9 : korte duur druksterkte EPS in functie van de densiteit
EPS 250
PS 35 (SE)
175 kPa
EPS 300
PS 40 (SE)
210 kPa
_
PS 45 (SE)
245 kPa
EPS 500 (PS 60)
(PS 55)
EPS 400 (PS 50)
(PS 45)
EPS 300 (PS 40)
EPS 250 (PS 35)
EPS 200 (PS 30)
EPS 150 (PS 25)
EPS 100 (PS 20)
EPS 60 (PS 15)
EPS 400
PS 50 (SE)
280 kPa
-
PS 55 (SE)
315 kPa
Ogenblikkelijke indrukking [%]
EPS 500
PS 60 (SE)
350 kPa

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 36
4.2 De E-modulus (elasticiteitsmodulus)
De E-modulus is afhankelijk van de belasting. In het spanningsrek-diagram wordt de E-modulus
weergegeven door de helling van de grafiek.
Tot een relatieve vervorming van 1,2 % (1 à 1,5 %) blijkt de E-modulus praktisch constant te zijn en
blijkt er geen vloei op te treden. Het materiaal gedraagt zich in dit gebied lineair-elastisch, de wet van
Hooke is geldig.
Indien EPS toegepast wordt tot een maximum vervorming van 1% wordt de korte duur tangentelasticiteitsmodulus
beschouwd als rekenwaarde.
De E-modulus wordt niet nadelig beïnvloed door vorst-dooi-cycli zoals in wegenbouw, enz.
Tabel 4.3 geeft de initiële E-modulus en G-modulus nl.: E0 en G0 geldig tot 1,2 % rek voor de
verschillende densiteiten en de bijhorende vloeigrens.
Europees
type EPS
Belgisch
type EPS
σ0-1,2%=vloeigrens
(kPa)
E0-1,2%
(kPa)
G0-1,2%
(kPa)
EPS S - - - - -
τ0-1,2%
(kPa)
EPS 30 2,5 2000 900 1,2
EPS 50 4,0 3000 2250 1,8
EPS 60 PS 15 (SE) 5,0 4000 1800 2,4
EPS 70 5,5 4500 2025 2,7
EPS 80 6,0 5000 2250 3,0
EPS 90 7,0 5500 2475 3,3
EPS 100 PS 20 (SE) 7,5 6000 2700 3,6
EPS 120 8,3 6800 3060 4,1
EPS 150 PS 25 (SE) 9,5 8000 3600 4,8
EPS 200 PS 30 (SE) 12,0 10000 4500 6,0
EPS 250 PS 35 (SE) 14,5 12000 5400 7,2
EPS 300 PS 40 (SE) 17,0 14000 6300 8,4
PS 45 (SE) 1,90 16000 7200 9,6
EPS 400 PS 50 (SE) 21,5 18000 8100 10,8
PS 55 (SE) 24,0 20000 9000 12,0
EPS 500 PS 60 (SE) 26,5 22000 9900 13,2
Tabel 4.3 : E– en G-modulus in functie van het type EPS
Sterkte en elasticiteitsproeven: wanneer EPS aan spanningen onderworpen wordt, vindt men
verschillende modulussen naargelang de soort proeven waaraan het materiaal onderworpen wordt.
De modulussen zijn niet onafhankelijk van elkaar, maar er moeten minstens 2 soorten proeven
uitgevoerd worden. De andere modulussen worden afgeleid.
Voor isotrope materialen (zoals geëxpandeerd polystyreen) geldt:
1. E-modulus: modulus van Young of elasticiteitsmodulus:
kracht per eenheid van oppervlakte / vervorming per eenheid van lengte
( 3λ
+ 2G)
G ⋅
E =
λ + G
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE
2. G-modulus: glijdingsmodulus
2004 Mechanisch eigenschappen 37
afschuifkracht per eenheid van oppervlakte / afschuiving per eenheid
G =
2 ⋅
( 1 + v)
3. K-modulus: compressiemodulus
hydrostatische druk / volumeverandering per eenheid van volume
4. κ : compressibiliteit = 1/K
K
= λ +
κ =
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
E
2
3G
ΔV
−
V
Δp
5. ν : dwarscontractiecoëfficient of verhouding van Poisson
vernauwing per eenheid van dikte / verlenging per eenheid van lengte
voor EPS bedraagt deze coëfficient 0,07 à 0,11 (=1/9)
6. λ : constante van Lamé
v =
2 ⋅
λ
( λ + G)
7. Tangent E-modulus = is de lokale elasticiteitsmodulus overeenkomend met een bepaalde spanning.
De tangent E-modulus is constant in het lineair-elastisch gebied.

4.3 De buigsterkte
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 38
De breukkracht bij buiging wordt bepaald overeenkomstig EN 12089 methode B met een
belastingsnelheid van 10 mm/min op proefstukken van 300 x 150 x 50 mm in droge toestand bij
+/- 23 °C. De resultaten worden weergegeven in tabel 4.4.
De buigsterkte wordt beïnvloed door de fusie van de parels !
De ondergrens 90/90 wordt gebruikt als veilige rekenwaarde.
Betreffende de hanteerbaarheid (op de werf) wordt een minimum eis gesteld van 50 kPa.
De minimum ‘handling strenght’ = ‘level’ BS50 volgens EN 13163.
In functie van de volumemassa is volgende formule geldig:
sbuiging = 14,84 ra –122,6 [kPa]
Als correlatie tussen de buig- en de treksterkte mag onderstaande formule gebruikt worden:
sbuiging = 0,83 t +23,6 [kPa]
Europees type
EPS
Belgisch type EPS
‘Level’
volgens EN
13163
90/90
ondergrens
(kPa)
EPS S BS50 50
EPS 30 BS50 50
EPS 50 BS75 75
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE BS100 100
EPS 70 BS115 115
EPS 80 BS125 125
EPS 90 BS135 135
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE BS150 150
EPS 120 BS170 170
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE BS200 200
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE BS250 250
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE BS350 350
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE BS450 450
PS 45 & PS 45 SE BS525 525
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE BS600 600
PS 55 & PS 55 SE 700
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE BS750 750
Tabel 4.4 : buigsterkte in functie van het type EPS
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Buigsterkte [kPa]
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 39
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Densiteit [kg/m³]
Grafiek 4.5 : buigsterkte in functie van de densiteit
4.4 Treksterkte
gemiddeld
Lineair (90/90 level)
De breukkracht bij trek wordt bepaald volgens EN 1607 bij +/- 23 °C. De resultaten worden
weergegeven in tabel 4.5.
De treksterkte is gevoelig aan de goede fusie tussen de parels !
De ondergrens 90/90 wordt gebruikt als veilige rekenwaarde.
In functie van de volumemassa is volgende formule geldig:
streksterkte = 14,00 ra –72,5 [kPa]
Als correlatie tussen de buig- en de treksterkte mag onderstaande formule gebruikt worden:
sbuiging = 0,83 t +23,6 [kPa]
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Europees type
EPS
Treksterkte [kPa]
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 40
Belgisch type EPS
‘Level’
volgens EN
13163
90/90
ondergrens
(kPa)
EPS S - -
EPS 30 TR20 20
EPS 50 TR50 50
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE TR80 80
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE
EPS 120
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE
PS 45 & PS 45 SE
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE
PS 55 & PS 55 SE
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE
Tabel 4.5 : Treksterkte in functie van het type EPS
800,00
700,00
600,00
500,00
400,00
300,00
200,00
100,00
0,00
TR100 100
TR150 150
TR200 200
TR400 400
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Densiteit [kg/m³]
Grafiek 4.6 : treksterkte in functie van de densiteit
gemiddeld
Lineair (90/90 level)
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

4.5 Schuifsterkte
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 41
De sterkte bij afschuiving wordt bepaald volgens EN 12090 bij +/- 23 °C. De resultaten worden
weergegeven in tabel 4.6.
De ondergrens 90/90 wordt gebruikt als veilige rekenwaarde.
In functie van de volumemassa is volgende formule geldig: tschuifsterkte = 7,43 ra –62,5 [kPa]
Europees type EPS Belgisch type EPS
90/90 ondergrens
(kPa)
EPS S -
EPS 30 25
EPS 50 35
EPS 60 PS 15 & PS 15 SE 50
EPS 70 55
EPS 80 60
EPS 90 65
EPS 100 PS 20 & PS 20 SE 75
EPS 120 85
EPS 150 PS 25 & PS 25 SE 100
EPS 200 PS 30 & PS 30 SE 125
EPS 250 PS 35 & PS 35 SE 170
EPS 300 PS 40 & PS 40 SE 225
PS 45 & PS 45 SE 260
EPS 400 PS 50 & PS 50 SE 300
PS 55 & PS 55 SE
EPS 500 PS 60 & PS 60 SE 375
Tabel 4.6 : Schuifsterkte in functie van het type EPS
Schuifsterkte [kPa]
400
350
300
250
200
150
100
50
0
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Densiteit [kg/m³]
Grafiek 4.7 : schuifsterkte in functie van de densiteit
gemiddeld
Lineair (90/90 level)
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 42
4.6 Rekenmethode van de grenstoestanden
Belangrijk is hier de duur gedurende dewelke het bouwwerk de gewenste veiligheid en
gebruiksgeschiktheid moet bezitten. (zie hiervoor ook NBN B 03-001, Eurocode ,...)
1. bezwijkgrenstoestand = het grootste draagvermogen waarbij de overschrijding ervan het
bouwwerk of een deel ervan doet bezwijken.
- partiële veiligheidsfactor voor materialen γm in dit geval EPS: γEPS = 1,3 à 1,6 gemiddeld 1,5
(1,3 voor gecontroleerde en gekende produkten; 1,6 voor niet gecontroleerde productie)
- veiligheidsfactor tegen opdrijven van EPS : γ = 1,2
2. gebruiksgrenstoestand = een belastingstoestand waarbij aan één der prestaties voor de
gebruiksgeschiktheid niet meer voldaan is.
- voor EPS is dit de uiterste grens van het elastisch gebied op lange termijn, nl:
σ3% bij 50 jaar = 0,35 σ10% .
Dynamisch gedrag en vermoeiing:
Indien de belasting kleiner is dan de vloeigrens (1,2 %) probleemloos.
Rijdende lasten:
100 kN aslast komt overeen met een belasting van 35 kPa (vrachtwagens).
De partiële veiligheidsfactor = 0,7 voor regelmatige belasting, = 0,3 bij korte, sporadische belasting.
Edyn voor PS 15 = 5500 kPa
Edyn voor PS 20 = 10000 à 15000 kPa
vuistregel: Edyn = 2 à 3 x Estatisch
E
mod
= Edyn
=
0, 1284ρ
1,
368
EPS- draagvermogen als ondergrond (funderingen/wegenbouw): beddingsconstante:
De beddingsconstante is vrijwel onafhankelijk van de E-modulus en dus van de volumieke massa.
De normale rekenwaarde voor de beddingsconstante bedraagt: k = 1,0 x 10 -2 N/mm³.
(Dit is een praktisch minimum.)
wrijvingscoëfficient:
Voor berekeningen kan een veilige waarde van de wrijvingscoëfficient van c= 0,5 aangehouden
worden als de wrijvingshoek kleiner is dan 30°.
wegenbouw:
- maximum εc=0,4% zodanig dat εt < 0,7% = ontwerpkriterium (= geen permanente
vervorming door verkeersbelasting)
- controle tegen opdrijven bij de hoogst denkbare grondwaterstand: veiligheidsfactor 1,1 à 1,3
- dwarscontractiecoëfficient: n = 0,07 à 0,11
(hier is ook de mogelijk densiteitspreiding in het blok in rekening gebracht om tot een veilig kriterium
te komen).
EPS 15 of EPS 20: het is economisch niet verantwoord hogere densiteiten te gebruiken als geofoam
aangezien een hogere densiteit een beperkte invloed heeft op de sterkte van de wegafwerking. Als
natte volumieke massa (nominale waarde) wordt gerekend op een praktijkwaarde van 70 kg/m³.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Uitvoeringsrichtlijnen:
Technische documentatie V CE 2004 Mechanisch eigenschappen 43
- ondergrond: laag schoon zand van 50 à 100 mm droog en voldoende vlak (max 10 mm/3000mm)
- geen open voegen tussen de blokken
- kramplaten
- minimum taludbedekking 0,25 m
- afdekfolie: niet doorlaatbaar voor oliederivaten; enkel indien nodig (meestal niet bij beton of
schuimbeton afdichting)
- drainage indien nodig (waar de grondwaterhuishouding verstoord wordt)
- geen passtukken in EPS met afmetingen kleiner dan 0,5 m
- opgepast voor vandalisme indien geen SE-kwaliteit (HBCD is onoplosbaar in water !)
- opletten voor te hoge lasten (bv wiellast achterkant zandkipwagen, ophoging met zand) tijdens de
uitvoering van de werken (0,7 à 0,8 m bovenliggende verharding, geotextiel)
Algemene kriteria:
- ligging van de naden tijdens het verleggen in verschillende lagen kan zeer belangrijk zijn !
(bv. wegenbouw; geen langsnaden juist onder het wielspoor !)
- drukverdelende laag over de naden:
(wegenbouw : beton ; vloer: chape; ...)
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Akoestische eigenschappen 44
5. AKOESTISCHE EIGENSCHAPPEN
5.1 Geluidsabsorptie van geëxpandeerd polystyreen
De geluidsabsorptie van geëxpandeerd polystyreen is zeer gering door de hoofdzakelijk gesloten
celstructuur.
De geluidsabsorptie van een proefstaal met dikte 13 mm gesneden uit een blokvorm met gewicht 20
kg/m 3 wordt in onderstaande figuur weergegeven.
Wegens het gedrag bij brand wordt geëxpandeerd polystyreen nooit zichtbaar toegepast, zodoende
dat de geluidsabsorptie van de constructie functie is van de bekleding die men aanbrengt.
Geluidsabsorptiecoëficiënt
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
5.2 Luchtgeluidisolatie
200 400
600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400
Grafiek 5.1 : geluidsabsorptiecoëfficiënt in functie van de frequentie
Frequentie [Hz]
De isolatie van luchtgeluiden wordt normalerwijze bereikt door toepassing van zware massieve
constructies (= massawet).
Aangezien geëxpandeerd polystyreen een zeer licht materiaal is, is de demping van luchtgeluid door
plaatsing van dit isolatiemateriaal te verwaarlozen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Akoestische eigenschappen 45
5.3 Kontaktgeluidisolatie : EPS-T
Specifiek voor deze toepassing bestaan er platen uit geëlastifiëert geëxpandeerd polystyreen waarvan
de dynamische stijfheid voldoende laag is.
De dynamische stijfheid is geen materiaalconstante maar een dikte - afhankelijke karakteristiek van
de isolatieplaat. Deze karakteristiek geeft het veervermogen weer van de plaat met de daarin
aanwezige lucht.
De meting gebeurt volgens EN 29052-1.
db : dikte (belast)
(mm)
‘Level’ volgens
EN 13163
s’ : eis dynamische
stijfheid
(MN/m³)
SD50 [ 50
SD40 [ 40
R-waarde
(m 2 K/W)
15 SD30 [ 30 0,38
20 SD20 [ 20 0,50
25 0,62
SD15
[ 15
30
0,75
35 0,87
SD10
[ 10
>40
1,00
SD7
SD5
Tabel 5.1 : dynamische stijfheid en R-waarde in functie van de dikte
De drukspanning bij een vervorming van 10% is gelegen tussen 25 en 45 kN/m 2 .
De rekenwaarde van de warmtegeleidingscoëfficiënt bedraagt 0,040 W/mK.
De akoestische verliesfactor voor EPS bedraagt: η = 0,1
De dikte wordt bepaald volgens EN 12431.
De dikte dL wordt bepaald volgens EN 12431 met een belasting van 250 Pa. Geen enkel resultaat zal
een grotere afwijking hebben van de gedeclareerde dikte dan weergegeven in onderstaande tabel.
Tabel met klassen voor diktetolerantie:
‘Level’ Tolerantie
T3 -5% of –1mm * +15% of +3mm *
T4
*het grootste cijfer van de twee
0
+10% of +2mm voor dL 0,85
dB > 15 mm
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Akoestische eigenschappen 46
De samendrukbaarheid c = dL - dB < 5 mm voor een belasting tot 5 kPa. Bij hogere belasting wordt
norm EN 1606 aangewend voor de bepaling van de dikte reductie op lange termijn.
Geen enkel resultaat van de samendrukbaarheid zal de waarden overschrijden die weergegeven
worden in onderstaande tabel.
‘Level’ volgens
EN 13163
Belasting
kPa
Eis
samendrukbaarheid
mm
CP5 [ 2,0 [ 5
CP4 [ 3,0 [ 4
CP3 [ 4,0 [ 3
CP2 [ 5,0 [ 2
Tolerantie
mm
[ 2 voor dL < 35
[ 3 voor dL ] 35
[ 1 voor dL < 35
[ 2 voor dL ] 35
Als de belasting meer bedraagt dan 5 kPa mogen enkel producten gebruikt worden met een
samendrukbaarheid CP2 en een bepaling van de dikte reductie op lange termijn volgens EN 1606
wordt uitgevoerd. De proef wordt uitgevoerd op 120 dagen met een extrapolatie naar 10 jaar, waarbij
de behaalde waarde het gedeclareerde niveau van de samendrukbaarheid niet overschrijd.
Edyn = s' x dB
Voorbeeld van een akoestische berekening:
• Draagvloer van 200 mm beton met een massa van 2.300 kg/m³. (= totale massa: 460 kg)
• Zwevende vloerisolatie: EPS T met een dikte van 40 mm , samendrukbaarheid: 3 mm,
dynamische stijfgheid: 10 MN/m³
• Chape met een dikte van 60mm en een massa van 2.000 kg/m³. (= totale massa: 120 kg)
Volgens Annex B van EN 13254-2 vergelijking B.5 is het gewogen equivalent geluidsniveau van de
homogene vloerconstructie het volgende:
m'
164 - 35 lg
m
L n, w, eq = '
0
in dB waarin m’ de oppervlakte massa is van de draagvloer en m’0 =
1 kg/m²
L
n, w, eq
= 164
460kg/m²'
- 35 lg
1kg/m²
= 164
- 35 lg460
= 164 - 35*
2,663 = 70,8 dB
De gewogen reductie van het contactgeluidsniveau kan afgeleid worden uit figuur C.1 van EN 12354-
2. Dit geeft voor een oppervlaktemassa van 120 kg/m² en een dynamische stijfheid van 10 MN/m³
een reductie van 33 dB.
De gewogen genormaliseerde contactgeluidisolatie tussen de twee ruimtes kan dan als volgt afgeleid
worden:
L’ n,w = L n,w, eq- DLw + K = 71 dB – 33 dB + 2 dB = 40 dB
Normaal is dit het niveau dat geëist wordt door de nationale normen. Indien het gewogen
gestandaardiseerde contactgeluidsniveau wordt gevraagd, dan moet het volume van de
ontvangstruimte mee in rekening gebracht worden:
Bijvoorbeeld bij 50 m³:
L’ nT,w = L n,w, - 10lg(V/30) = 40 dB – 2,2 dB = 38 dB
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 eigenschappen 47
6. CHEMISCHE EIGENSCHAPPEN
WATER:......................................................................................................................................+
LOGEN:
kaliumhydroxide ...........................................................................................................................+
ammonia......................................................................................................................................+
calciumhydroxide..........................................................................................................................+
waterstofperoxide.........................................................................................................................+
zeepoplossingen ...........................................................................................................................+
VERDUNDE ZUREN:
zoutzuur ......................................................................................................................................+
salpeterzuur .................................................................................................................................+
zwavelzuur...................................................................................................................................+
azijnzuur ......................................................................................................................................+
50 % fosforzuur ...........................................................................................................................+
90 % azijnzuur .............................................................................................................................+
90 % mierenzuur..........................................................................................................................+
GECONCENTREERDE ZUREN:
zoutzuur tot 35% .........................................................................................................................+
zwavelzuur tot 95%......................................................................................................................+
fosforzuur ....................................................................................................................................+
mierenzuur....................................................................................................................................-
VLOEIBAAR GEM. GASSEN:
(ANORGANISCH)
zuurstof .......................................................................................................................................+
stikstof.........................................................................................................................................+
waterstof .....................................................................................................................................+
kooldioxide...................................................................................................................................+
koolmonoxide...............................................................................................................................+
edelgassen...................................................................................................................................+
ammoniak ....................................................................................................................................+
zwaveldioxide...............................................................................................................................+
VLOEIBAAR GEM.GASSEN:
(ORGANISCH)
methaan .......................................................................................................................................-
ethaan ..........................................................................................................................................-
propaan ........................................................................................................................................-
butaan ..........................................................................................................................................-
propyleen......................................................................................................................................-
ethyleenoxide................................................................................................................................-
butadieen......................................................................................................................................-
ALIFATISCHE KOOLWATERSTOFFEN:
methaan .......................................................................................................................................-
ethaan ..........................................................................................................................................-
propaan ........................................................................................................................................-
butaan ..........................................................................................................................................-
heptaan ........................................................................................................................................-
lichte benzine ................................................................................................................................-
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 eigenschappen 48
zware benzine ...............................................................................................................................super
benzine (10% Benzol) ..........................................................................................................diesel
- en stookolie.................................................................................................................. +/paraffineolie
............................................................................................................................. +/vaseline
................................................................................................................................... +/-
ROKENDE ZUREN:
zwavelzuur....................................................................................................................................-
salpeterzuur .................................................................................................................................. -
ZWAKKE ZUREN:
koolzuur.......................................................................................................................................+
melkzuur......................................................................................................................................+
citroenzuur...................................................................................................................................+
humuszuur...................................................................................................................................+
ANHYDRIDEN:
azijnzuuranhydride ........................................................................................................................-
zwaveltrioxide ...............................................................................................................................-
ZOUTOPLOSSINGEN:
zeewater......................................................................................................................................+
ANORGANISCHE STOFFEN:
kalk .............................................................................................................................................+
cement ........................................................................................................................................+
gips .............................................................................................................................................+
anhydride.....................................................................................................................................+
zand ............................................................................................................................................+
ESTER:
ethylacetaat ..................................................................................................................................-
butylacetaat ..................................................................................................................................-
dibutyftalaat..................................................................................................................................-
lakverdunners................................................................................................................................-
KETONEN:
aceton ..........................................................................................................................................-
cyclohexanon ................................................................................................................................-
HALOGEENKOOLWATERSTOFFEN:
trichloorethylenen (tri) ...................................................................................................................-
tetrachloorkoolstof (tetra) ..............................................................................................................-
frigen............................................................................................................................................-
AMINEN:
aniline...........................................................................................................................................-
triethylamine .................................................................................................................................-
AMIDEN:
dimethylformamide........................................................................................................................-
NITRILEN:
acetonitrile ....................................................................................................................................-
acrylonitrile ...................................................................................................................................-
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 eigenschappen 49
AROMATISCHE KOOLSTOFVERBINDINGEN:
benzol...........................................................................................................................................styrol............................................................................................................................................toluol............................................................................................................................................xylol..............................................................................................................................................-
FENOL:
DAMPEN VAN:
kamfer ..........................................................................................................................................-
naftaleen ......................................................................................................................................-
PLANTAARDIGE - EN DIERLIJKE
VETTEN EN OLIEN:................................................................................................................. +/-
CYCLOHEXAAN:.......................................................................................................................... -
ALKOHOLEN:
methylalkohol (methanol) .............................................................................................................+
ethylalkohol (ethanol) ...................................................................................................................+
n - en iso propanol .......................................................................................................................+
cyclohexanol ................................................................................................................................+
butanol ........................................................................................................................................+
kokosvetalkohol.............................................................................................................................-
ETHER:
diethylether...................................................................................................................................-
glykolether ....................................................................................................................................-
dioxaan.........................................................................................................................................-
ORGANISCHE STOFFEN:
bitumen .......................................................................................................................................+
koude - en met spatel verwerkbare bitumen op waterbasis .............................................................+
koude - en met spatel verwerkbare bitumen op oplosmiddelbasis,
zoals benzine.................................................................................................................................-
SILICONEOLIE: .........................................................................................................................+
GLICOL: .....................................................................................................................................+
GLICERINE: ...............................................................................................................................+
+ bestand tegen
+/- voorwaardelijk bestand tegen
- niet bestand tegen
Praktisch:
→ verf en lijm gebruiken zonder solvent
→ vermijden van olie-achtige houtbehandelingsprodukten
→ geen thinner (verfverdunner)
→ vermijden van direct contact van soepel PVC met EPS :
voor het risico van het emigreren van de weekmaker wordt een glasvlies
tussenlaag gebruikt met minimum gewicht 120 g/m 2
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

7.1 Inleiding
Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 50
7. BRANDGEDRAG
Geëxpandeerd polystyreen in normale kwaliteit is zeer licht ontvlambaar en verbrandt volledig na
verwijderen van de ontstekingsbron. (klasse B3 'leicht entflammbar' volgens DIN 4102)
Betreffende de veiligheid bij het uitvoeren, herstel - of renovatiewerkzaamheden wordt in de
bouwsector normaal uitsluitend geëxpandeerd polystyreen van brandvertragend gemodificeerde
kwaliteit gebruikt. Deze SE-kwaliteit dooft spontaan na verwijdering van de uitwendige warmtebron
en brandt niet verder. (SE = Self Extinguishable)
De indeling van reactie bij brand van EPS is verschillend van land tot land. Momenteel bestaan
volgende klassen voor SE-kwaliteit in geëxpandeerd polystyreen :
- klasse A1 volgens NBN S21 – 203 BELGIE
- klasse II volgens NEN 6065 NEDERLAND
- klasse B1 volgens DIN 4102 DUITSLAND
- klasse M1 volgens NF P 92 504 FRANKRIJK
- klasse E volgens EN 13501-1 (EN ISO 11925-2) EUROPA
Deze kwaliteit is herkenbaar door een "rode" kleurcodering op de zijkant van de platen.
Deze kwaliteit wordt bekomen na voldoende stockagetijd in functie van de afmetingen en densiteit
van de platen. (Het drijfmiddel pentaan moet voldoende uitgediffundeerd zijn.) Als vuistregel worden
volgende stockagetijden weergegeven:
PS 15 SE dikte 20 mm: 1 week
dikte 50 mm: 2 weken
PS 30 SE dikte 20 mm: 3 weken
dikte 50 mm: 3 weken
Zonder bekleding is de brandweerstand gelijk aan 0 minuten (Rf). De brandweerstand wordt bepaald
door de beoordeling van de ganse constructie.
Het brandvertragend additief HBCD blijft ongewijzigd in het materiaal aanwezig. Er is geen evolutie in
de tijd bij normale condities en temperatuur.
Het brandgedrag van EPS hangt, zoals bij elk brandbaar materiaal, niet alleen af van zijn
scheikundige samenstelling maar meer nog van de fysische toestand.
Zodoende is de volumieke massa (densiteit) en de vorm van een product in geëxpandeerd
polystyreen, de relatieve opstelling ten opzichte van een ontstekingsbron, de plaats van het product
(dit zal invloed hebben op het warmtetransport) en de toevoer mogelijkheid van zuurstof (ventilatie)
alle belangrijke factoren om het potentieel brandrisico van EPS te bepalen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 51
7.2 Algemene brandeigenschappen van EPS
7.2.1 Algemeen
Bij blootstelling aan temperaturen boven 100 °C, begint EPS te verweken en te verschrompelen om
uiteindelijk te smelten.
Bij verdere blootstelling aan warmte, worden bij de ontbinding van de smelt gasvormige brandbare
produkten gevormd. Of deze gevormde gassen bij de ontbinding van de smelt al of niet ontstoken
kunnen worden door een vlam of een vonk hangt af van de temperatuur, de tijdsduur van de
blootstelling aan warmte en de luchtstroom (beschikbaarheid van zuurstof).
Gesmolten EPS wordt normaal niet ontstoken door lasvonken of gloeiende sigaretten alhoewel kleine
vlammen EPS zullen ontsteken tenzij het vlamvertragende additieven bevat (voor SE kwaliteit zie
verder).
Het blaasmiddel, pentaan, dat gebruikt wordt bij de produktie van EPS verdwijnt grotendeels na een
korte periode volgend op de produktie van het schuim en speelt geen belangrijke rol in het
daaropvolgend brandgedrag van EPS.
De vlamontstekingstemperatuur die bepaald is volgens ASTM D1929 bedraagt ongeveer 360 °C voor
de normale kwaliteit EPS en ongeveer 370 °C voor de brandvertragende gemodificeerde kwaliteit.
Deze waarden wijzen erop dat decompositie op grote schaal van gesmolten EPS tot de vorming van
ontvlambare gassen slechts plaats vindt nadat de temperatuur tot 350 °C of meer gestegen is. De
zelf-ontstekingstemperatuur in afwezigheid van een vlam is boven 450 °C.
De aanwezigheid van brandvertragende additieven leidt tot belangrijke verschillen in brandgedrag
van de SE kwaliteit t.o.v. de normale kwaliteit zoals meer gedetailleerd uiteengezet wordt in wat
volgt:
7.2.2 Brandeigenschappen - normale kwaliteit
Na de ontsteking verspreidt de brand zich volledig over het blootgestelde oppervlak van de EPS in
normale kwaliteit en zal verder branden tot al het EPS verbruikt is. De lage densiteit van het schuim
draagt bij tot het gemakkelijker verbranden door een hoger aandeel van lucht in het polystyreen.
De aanwezige massa aan materiaal is laag en zodoende is eveneens de hoeveelheid vrijkomende
warmte laag.
7.2.3 Brandeigenschappen - SE kwaliteit
Deze kwaliteit bevat een kleine hoeveelheid (< 1%) hexabromocyclododecaan (HBCD). Dit is een
cyclo-alifatische broomverbindig, en behoort NIET tot de groep van aromatische broomverbindingen,
zoals de PBDO’s (polybroomdifenyloxiden) of PBB’s (polybroombifenylen), die vanwege hun
risicopotentiaal (vorming van dioxines en furanen tijdens verbranding) niet meer gebruikt kunnen
worden. Geëxpandeerd polystyreen bevat overigens ook geen chloorverbindingen.
Deze SE kwaliteit heeft een voordelig effect wanneer EPS blootgesteld wordt aan een brandhaard.
Het schuim smelt snel weg van de warmtebron en vermindert de ontstekingswaarschijnlijkheid. De
ontbindingsprodukten van de additieven veroorzaken het uitdoven van de vlam zodat wanneer een
kleine ontstekingsbron verwijdert wordt, EPS niet verder zal blijven branden.
Alhoewel de complexiteit van een echte brand het zeer moeilijk maakt om de globale brandreactie te
voorspellen vanuit laboratorium tests, zijn er verschillende kleinschalige tests die duidelijk aangeven
dat het veel moeilijker is om SE kwaliteit te ontsteken in tegenstelling tot de normale kwaliteit.
In de aanwezigheid van een grote ontstekingsbron of een belangrijke warmteflux afkomstig van de
brand van ander materiaal zal ook de SE kwaliteit van geëxpandeerd polystyreen branden, wat
weerspiegeld wordt door de organische oorsprong van polystyreen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 52
7.2.4 Kalorische waarde en warmteafgifte
De kalorische waarde van geëxpandeerd polystyreen (42MJ/kg) is ongeveer het dubbel van hout
(18,6 MJ/kg) maar, rekening houdende met de volumemassa van de twee materialen bedraagt de
kalorische waarde per volume voor geëxpandeerd polystyreen 540 MJ/m 3 tot 1250 MJ/m 3 in
vergelijking met 7150 MJ/m 3 tot 10.400 MJ/m 3 voor houtprodukten. De totale warmte-inhoud van
materialen beïnvloedt de brandveiligheid op het punt van de tijdsduur van een brand, maar
betreffende de branduitbreiding is de snelheid van afgifte van warmte-inhoud in hoofdzaak
belangrijk. Dit laatste is sterk afhankelijk van de omstandigheden van de brand.
De warmteafgifte van geëxpandeerd polystyreen is ongeveer driemaal zo hoog als van zacht
timmerhout, maar de tijdsduur is veel korter.
De uitbreiding en de snelheid van warmteafgifte wordt in eerste instantie gelimiteerd door de
ventilatie. Een schuim met een densiteit van 16 kg/m 3 bijvoorbeeld heeft meer dan 150 keer zijn
volume nodig om een volledige verbranding te bekomen . Volledige verbranding van geëxpandeerd
polystyreen valt onwaarschijnlijk voor, zodat de volledig potentiële warmte zelden vrijkomt.
7.3 Rook en emissies van gassen tijdens de brand
Wanneer EPS brandt, produceert het aanzienlijke hoeveelheden rook. In eerste instantie is de
rookemissie evenredig met de massahoeveelheid die verbruikt wordt door de vuurhaard. Bij
toepassingen waar EPS gebruikt wordt zonder een beschermende bekleding is de hoeveelheid rook
beperkt door de verhouding van massahoeveelheid en oppervlakte van het lage densiteit schuim.
EPS wordt echter in de meeste toepassingen gebruikt achter een oppervlaktebekleding die tegen
brand beschermd. De brandklasse van een gecacheerd product wordt bepaald door bekleding en
lijmsoort. EPS zal door toedoen van de warmte verschrompelen, maar zal gewoonlijk niet ontsteken
of bijdragen tot de brand. Zodoende zal EPS in de aanbevolen toepassingen geen aanleiding geven
tot rookverduisteringrisico in geval van brand.
Zoals hierboven aangegeven, is het moeilijk het gedrag in een echte brand te voorspellen aan de
hand van kleinschalige tests. Dezelfde overwegingen gelden indien men het gevaar van gas emissies
van brandbare materialen wil benaderen. In de praktijk worden twee benaderingen gevolgd: ten
eerste; de bepaling van de thermische ontbindingsprodukten en ten tweede; studies gebaseerd op
biologische testen. Het is nodig de twee benaderingen te combineren om een realistische algemene
schatting te maken van het gevaar. Een kleine schaal test betreffende toxiteit bij verbranding die
relevante resultaten geeft i.v.m. een reële brand is DIN 53 436.
Gebaseerd op deze test worden in tabel 7.1 de thermische ontbindingsprodukten samengevat van
EPS en andere celvormige bouwmaterialen.
Biologische studies met acute toxische inademing hebben aangetoond dat gassen die afgegeven
worden bij smeulen of branden van EPS een analoog toxisch effect hebben als deze die afgegeven
worden bij verbranding van andere organische materialen. Het is aangetoond dat een realistische
toxiteitbenadering gemaakt kan worden gebaseerd op het koolstofmonoxide in de rookgassen.
Deze studies tonen eveneens dat de gassen die afgegeven worden bij de verbranding of het smeulen
van EPS zeker niet schadelijker zijn voor de gezondheid dan deze afkomstig van conventionele
bouwmaterialen, bijvoorbeeld vezelplaat en kurk.
Tabel 7.1 toont aan dat er belangrijke hoeveelheden koolstofmonoxide en styreenmonomeer
vrijkomen bij de verbranding van EPS. De relatieve toxiteit kan geschat worden aan de hand van de
figuren voor de acute inademing - toxiteit - waarde( CL 50 - inademingperiode van 30 min.) van 0,55
% v/v koolstofmonoxide en 1,0 % v/v styreen. Zodoende is de acute inademingstoxiteit van styreen
minder dan deze van koolstofmonoxide en zijn concentratie in de EPS ontbindingsprodukten is
eveneens minder bij hogere temperaturen die gevonden worden bij brand. Vandaar dat men kan
besluiten dat koolstofmonoxide het grootste toxische gevaar vertegenwoordigt.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 53
Bij SE - kwaliteit worden sporen van waterstofbromide (10 - 15 ppm) waargenomen volgens de DIN
53436 methode. De LC50 - waarde voor HBr is gelijkwaardig aan deze van koolstofmonoxide. Omdat
de concentratie zo laag is in vergelijking met koolstofmonoxide, is de aanwezigheid in de rook
afgegeven bij de verbranding van EPS type SE niet significant voor een bijdrage tot het
gezondheidsrisico. Door de lage concentratie van HBr worden er geen abnormale corrosieve effecten
verwacht.
7.4 Schatting van het brandrisico bij typische EPS toepassingen in gebouwen
Principieel kan EPS gebruikt worden in alle constructiedelen waar isolatie vereist is. In alle landen
bestaan er eisen aan bouwmaterialen betreffende hun classificatie bij brandgedrag. Deze eisen
kunnen het gebruik van EPS zodanig beïnvloeden dat voor sommige gebouwen enkel SE - kwaliteit
mag toegepast worden.
Het brandgedrag van een bouwmateriaal is niet alleen afhankelijk van zijn gedrag wanneer het als
zuiver materiaal getest wordt, maar eveneens van de uiteindelijke constructietoepassing. Dit betekent
dat voor toepassingen van EPS, het belangrijkste is een schatting te kunnen maken in samenhang
met de rest van het bouwelement waarin of waarop EPS is gebruikt. Zeer belangrijk daarin zijn
beschermd of niet beschermd oppervlak, bevestigingswijze in het constructiedeel met of zonder eisen
betreffende brandweerstand.
Volumefractie (ppm) van de gassen die vrijkomen bij een temperatuur van
vrijkomende
gassen bij
verbranding
300 °C 400 °C 500 °C 600 °C
EPS normale koolstofmonoxide 50**
200** 400** 1000***
kwaliteit styreenmonoxide 200
300 500
50
andere aromaten sporen 10
30
10
waterstofbromide 0
0
0
0
SE-kwaliteit koolstofmonoxide 10**
50** 500** 1000**
styreenmonoxide 50
100 500
50
andere aromaten sporen 20
20
10
waterstofbromide 10
15
13
11
hout
koolstofmonoxide 400**
6000*** 12000*** 15000***
(green,vuren) aromaten
-
-
-
300
isolatie koolstofmonoxide 14000*** 24000*** 59000*** 69000**
houtspaander
plaat
aromaten
sporen 300 300
1000
geëxp. kurk koolstofmonoxide 1000** 3000*** 15000*** 29000***
aromaten
sporen 200 1000 1000
Tabel 7.1 : volumefracties vrijkomende gassen bij verschillende materialen i.f.v. temperatuur
Opmerking : Test condities zoals vastgelegd in DIN 53 436; lucht toevoersnelheid 100l/u
Proefstaal 300 x 15 x 20 mm.
* resultaten van BASF.
** smeulen / gloeien.
*** vlam
- niet gemeten.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

7.5 Euroklasse
Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 54
De Europese Raad streeft naar vrij handelsverkeer van producten binnen de Europese Unie. Dit heeft
voor de bouwproducten geleid tot de Construction Product Directive (CPD) ofwel de Richtlijn
Bouwproducten. Deze richtlijn bepaalt niet de wettelijke eisen in de diverse landen, maar heeft tot
doel de handelsbelemmeringen weg te nemen binnen de Europese Unie. Dus vrij verhandelbaar,
maar daarom nog niet vrij toepasbaar !
Het nieuwe Europese systeem voor het brandgedrag van bouwproducten is gebaseerd op zes
Euroklassen, gaande van A1, A2, B1 tot en met E en de restklasse F (voldoen niet aan klasse A1 tot
en met E). Het referentie-scenario voor de Euroklassen is een brand in een hoek van een kamer.
Belangrijk hierbij is dat de, in ons geval EPS isolatiebouwproducten beoordeeld worden in een ‘enduse’
situatie, m.a.w. niet het product op zich, maar geplaatst in zijn definitieve constructie met
aanwezigheid van de eindafwerking of bekleding.
De klassen A2, B, C en D worden gedekt door de ‘SBI-test’ (Single Burning Item). Dit is een nieuw
ontwikkelde testmethode waarin het brandgedrag beoordeeld wordt bij een middelgrote warmtebron,
met als ontstekingsbron een brandend voorwerp (zoals prullenbak, klein meubelstuk) in de hoek van
een kamer.
De huidige indeling van reactie bij brand van EPS is verschillend van land tot land (zie paragraaf 7.1).
Binnen enkele jaren zal overgegaan worden naar de Europese klassificering. De SE-kwaliteit van EPS
zal ingedeeld worden bij ‘Euroklasse E’ in onbeklede of onbeschermde vorm (Small Flame Test
volgens norm prEN ISO 11925-2). De gewone kwaliteit wordt ingedeeld bij ‘Euroklasse F’.
Definitie Euroklasse E : product dat gedurende een korte periode kan weerstaan aan een kleine vlam
zonder substantiële vlamuitbreiding.
De nieuwe klassering geeft een indeling van bouwproducten en niet van bouwmaterialen. Per
toepassing zal een klassificatie worden gegeven. In functie van de bekleding en toepassing (end-use)
kan men een betere of hogere klassificatie behalen. Euroklasse B zal bereikbaar worden met een
aangepaste bekleding zoals o.a. gipskarton.
Voor de toekomst is het belangrijk een duidelijke vermelding te geven van de norm om geen
verwarring te krijgen met de klasse A1 volgens de Europese en Belgische norm.
SBI-criteria:
FIGRA: Fire Growth Rate Index
LFS: Lateral Flame spread
THR600 : Total heat release during first 600 sec
SMOGRA: index smoke development (s1, s2, s3)
Burning Droplets: occurance and burning duration of burning droplets (d0, d1, d2)
End Use
Mounting and fixing
EN 13501-1: resultaten onbeklede EPS platen (end-use is niet gekend)
Standaard mounting en
fixing (geen spouw,
mechanische bevestiging
SBI
EN 13823
EPS-SE ~10 kg/m³
(bv. EPS 60 SE)
~20 kg/m³
(bv. EPS 100 SE)
~40 kg/m³
(bv. EPS 300 SE)
20 mm Bs2d0 Ds2d0 Ds2/s3d0
60 mm Ds3d0 Ds3d0/d1 Ds3d1
150 mm Ds3d2 Ds3d2 (E) (*)
EN 11925-2 200 mm (E) (*) (E) (*) (E) (*)
EPS
Normaal
-
F
(*) no ignition of filter paper in class E
EPS-SE: B1/B2 volgens NFP 92 501-504-505
EPS-Normaal: B3 volgens DIN 4102 en M3 volgens NFP 92 501-504-505
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Brandgedrag 55
EN 13501-1: resultaten beklede EPS platen (end – use is dus gekend)
• Gipskarton 10 mm of 13 mm ‘end-use’ = binnenisolatie
o + EPS type normal of SE : klasse Bs1d0
• Aluminiumfolie ‘end-use’ = industriële wand of dakisolatie
o + EPS type normal: klasse F
o + EPS type SE: klasse E
7.6 Belangrijke opmerkingen i.v.m. brandgedrag
- pas EPS nooit onbeschermd toe
- denk aan compartimentering, detaillering van de constructie
- beoordeel niet het materiaal afzonderlijk, maar het gebouw, de constructie... als
één geheel !
- neem preventieve maatregelen (blusapparaat, …) bij renovatie of herstelwerken
- zonder bekleding is de brandweerstand gelijk aan nul minuten
- de SE-kwaliteit wordt bekomen na voldoende stockagetijd in functie van de
densiteit en afmetingen. Het drijfmiddel pentaan moet voldoende
uitgediffundeerd zijn.
- het brandvertragend additief blijft in EPS aanwezig, de SE-kwaliteit blijft
behouden gedurende de gebruiksperiode van de isolatie.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Veiligheid, gezondheid en milieu 56
8. VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU
Kemisol EPS geeft U het beste isolatiemateriaal dat de natuur te bieden heeft : LUCHT.
EPS scoort goed betreffende de gezondheid van de mens zowel tijdens productie-, verwerkings- en
gebruiksfase als tijdens sloop of renovatie. EPS vormt GEEN gevaar voor de GEZONDHEID.
8.1 Algemeen
- EPS of geëxpandeerd polystyreen (zie inleiding)
- meestal wit, zonder toevoeging van kleurstoffen
- monomateriaal, belangrijk voor recyclage
- energiebesparend (= isolatiemateriaal)
- reductie CO2 uitstoot
8.2 Gezondheid bij productie
1. emissies:
a. monostyreen:
EPS bestaat voor + 2% uit polystyreen. Polystyreen bevat op zijn beurt + 0,1
gewichtsprocent monostyreen.
Onderzoek 1984 te Berlijn: er kan nauwelijks sprake zijn van
styreenemissie; eventueel voorkomende monostyreen-sporen zijn zonder
enige gezondheidskundige relevantie.
b. pentaan:
Pentaan heeft geen bijdrage aan de afbraak van de ozonlaag.
Pentaan draagt WEL bij aan het broeikaseffect. Pentaan vormt op zichzelf geen
gevaar voor de gezondheid. Het decomposeert vrij snel (de halfwaardetijd = 10 à 15
uur) tot koolstofdioxide en water. Momenteel vinden heel wat studieprojecten plaats
betreffende de reductie van pentaan in de productie door naverbranding tijdens de
stoomproductie. Er zijn al belangrijke reducties gerealiseerd door 'low-pentane
producten.
c. brandvertragend additief:
HBCD (= hexabroomcyclododecaan) wordt reeds bij de grondstofleverancier
toegevoegd. Het gehalte bedraagt maximaal 1 gewichtsprocent.
HBCD lost niet op in water. HBCD is een cyclo-alifatische brandvertrager en is niet
vergelijkbaar met de aromatische brandvertragers (PBB's en PBBO's).
d. EPS was altijd al CFK-vrij.
2. vezels en stof:
EPS-stof, zoals elke stof kan hinder veroorzaken in de zin van niezen. Er is GEEN gevaar voor
de gezondheid aanwezig.
3. straling en radioactiviteit:
Er wordt geen radioactiviteit zoals alpha-, beta- of gammastraling door EPS uitgestraald.
4. EPS bevat geen radonconcentratie of veroorzaakt geen radonemissie!
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Veiligheid, gezondheid en milieu 57
8.3 Gezondheid bij verwerking op de bouwplaats
Voor de verwerking en het aanbrengen van EPS zijn geen bijzondere beschermingsmiddelen nodig.
- geen prikkelende handen, geïrriteerde huid
- bevat geen bindmiddelen
- geen handschoenen, overall, veiligheidsbril of masker nodig
- gering gewicht, lichtgewicht
8.4 Gezondheid tijdens de gebruiksfase (binnenmilieu)
1. vochtgedrag:
- rot niet
- geen schimmelgroei
- vocht heeft geen vat op EPS
2. vezels en stof:geen gevaar voor de gezondheid
3. emissies: geen styreenemissie meetbaar, HBCD lost niet op in water
4. uitloging: geen uitloging, EPS is niet oplosbaar in water en geeft geen aanleiding tot
bodemverontreiniging. Geen emissie van formaldehyde.
5. ongedierte: EPS biedt geen voedingswaarde voor ongedierte.
8.5 Gezondheid bij sloop en renovatie
EPS kan in alle toepassingen gerecycleerd worden en heeft geen nadelige gevolgen op de gezondheid.
Er zijn geen speciale maatregelen nodig.
8.6 Aansprakelijkheid
- emissies bij brand:
EPS is toxicologisch minder gevaarlijk dan vele algemeen geaccepteerde natuurlijke
materialen zoals wol, hout, kurk
- geen gezondheidsproblemen, geen voorzichtigheid met het oog op de toekomst zijn noodzakelijk
- accidentele inname: EPS passeert maag en darmen, en wordt chemisch ongewijzigd terug
uitgescheiden.
- EPS vereist geen speciale voorzorgen tijdens het gebruik.
Safety data sheet kan op aanvraag toegezonden worden.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

9.1 Weersinvloeden
Technische documentatie V CE 2004 Biologische en atmosferische invloeden 58
9. BIOLOGISCHE EN ATMOSFERISCHE INVLOEDEN
De gezamenlijke invloed van zon, regen en wind zorgt in tegenstelling tot de invloed van ieder
afzonderlijk voor een geleidelijke afbraak van het kunststofschuim. Onder invloed van zonlicht wordt
het oppervlak bros. De oppervlaktelaag wordt door regen en wind verder afgebrokkeld. De snelheid is
sterk afhankelijk van de densiteit (voor PS 15 ongeveer 2 maanden). Hoe hoger de densiteit, hoe
trager het proces verloopt.
PS 60 vertoont geen tekenen van erosie, zelfs niet na een periode van 4 jaar buitenstockage!
Geëxpandeerd polystyreen dient bij langdurige buitenstockage afgedekt te worden.
9.2 Lichtinwerking
Directe inwerking van zonlicht leidt door het hoge UV - aandeel na enkele weken tot vergeling van
het schuimoppervlak. Met deze vergeling gaat een bros worden van deze oppervlaktelaag samen.
Voor de mechanische eigenschappen is dit van weinig of geen betekenis aangezien de indringdiepte
gering is.
9.3 Stralingsinwerking
Energierijke straling zoals kortgolvige UV - stralen, röntgenstralen en gammastralen veroorzaken bij
langdurige inwerking bros worden van het isolatiemateriaal. De brosheidsgraad is afhankelijk van de
stralingsdosis en de inwerkingstijd. Bij buiten toepassingen is een afdichting met verf of een
bekleding voldoende om dit effect te vermijden. Binnen toepassingen zijn over het algemeen
probleemloos.
9.4 Inwerking van water en waterdamp
Bij de inwerking van water of waterdamp wordt geen hydrolyse of hygrische zwelling vastgesteld.
9.5 Temperatuurinwerking
Temperatuurwisselingen leiden niet tot degradatie van de kunststof. Men dient wel rekening te
houden met de thermische uitzetting en de temperatuurbestendigheidsgrenzen.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

9.6 Schimmelgroei
Technische documentatie V CE 2004 Biologische en atmosferische invloeden 59
Op droog en vochtig geëxpandeerd polystyreen kan geen schimmelgroei of groei van microorganismen
vastgesteld worden. Geëxpandeerd polystyreen is geschikt voor de verpakking van
levensmiddelen.
9.7 Aantasting van de ozonlaag
Het blaasmiddel pentaan dat gebruikt wordt bij de produktie van geëxpandeerd polystyreen is een in
de natuur voorkomende en geproduceerde koolwaterstof die geen uitwerking heeft op de ozonlaag.
Bij de produktie van geëxpandeerd polystyreen wordt GEEN gebruik gemaakt van CFK's (freon /
koolfluorkoolwaterstoffen).
9.8 Aantasting door ongedierte
Geëxpandeerd polystyreen bezit geen "voedingswaarde" voor ongedierte. Ongedierte kan zich wel
nestelen in verschillende soorten isolatiemateriaal. Bij gecacheerde platen kunnen zij moeilijker
schade aanrichten en is een perfecte afdichting mogelijk. Netheid op het bedrijf en
ongediertebestrijding is bij de meeste isolatiematerialen zeer gewenst.
10. ELECTRISCHE EIGENSCHAPPEN
Aangezien geëxpandeerd polystyreen voor ongeveer 90 volume % uit lucht bestaat zijn de elektrische
eigenschappen afhankelijk van de luchtvochtigheid. EPS is geen elektrische geleider.
Geëxpandeerd polystyreen bevat praktisch geen polair werkzame molecuulgroepen.
De specifieke doorgangsweerstand bedraagt ongeveer 4 x 10 13 Ω/cm.
De oppervlakte weerstand is 5 x 10 13 Ω.
De diëlectrische waarden zijn praktisch frequentie onafhankelijk.
De diëlectriciteitsconstante is ongeveer er = 1,06.
De diëlectrische verliesfactor tan d = 1 x 10 -4 bij 50 Hz tot 10 5 Hz.
Antistatisch EPS voor toepassingen zoals verpakkingen van gevoelige elektronica.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Productoverzicht 60
11. PRODUCTOVERZICHT: KEMISOL EPS
GRONDSTOF : EXPANDEERBAAR POLYSTYREEN
PARELS
BLOKKEN
- PS 15 (SE) tot en met PS 60 (SE)
- INDUSTRIEKWALITEIT
- DRAINAGE
PLATEN
- KEMIDUR
- KEMIFLOOR
- KEMIFORT
- KEMIVILT
GEMODIFICEERDE PLATEN
- KEMIDRAINAGE
- KEMISTABIL
- KEMIFOON
GECACHEERDE PLATEN
- KEMI – ALU
- KEMIPAN SLAGVAST
- KEMIPAN MASONITE
- KEMIPAN VENTILATIEKLEP
- KEMIBAL
- KEMITHERM
- KEMIBITUM
- KEMIGYP
CONTOURGESNEDEN VORMEN
VORMSTUKKEN
Figuur 11.1 : productoverzicht KEMISOL EPS
KOMPOSIETEN
- PS + BETON
- PS + ZAND
RECYCLAGE / REGENERAAT
- MALEN
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59
- SMELTEN
- BRIKKETTEREN

Technische documentatie V CE 2004 Productoverzicht 61
11.1 Toepassingen EPS
- thermische isolatie
- kontaktgeluidisolatie
- verpakking
- palettisering
- vulmateriaal
- verloren bekisting
- matrijzen
- decoratie
- afstandhouders
- bodemverbetering
- drainage
- drijflichamen
- . . . . .
11.2 Toepassingsgebieden EPS
- bouw: - nieuwbouw / renovatie
- leidingen
- bekisting
- bruggen en wegen
- land- en tuinbouw
- meubelindustrie
- standenbouw
- reclame
- kunst (decors, winkelinrichting, beeldhouwkunst)
- onderwijs (didactisch materiaal)
- speelgoedindustrie
- horeca
- koel- en vrieshuizen
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Productoverzicht 62
11.3 Eigenschappen EPS
1. lage kostprijs
2. uitstekend isolerende eigenschappen
3. duurzame isolatie: - geen degradatie van het isolatiemateriaal in functie van de tijd
- de isolatiewaarde blijft constant in de tijd
4. vochtbestendige isolatie:
- geen degradatie of zwelling o.i.v. vocht
- niet hygroscopisch, niet capillair
- geen uitzakking van de platen mogelijk
- de isolatiewaarde wordt slechts in geringe mate beïnvloed door het vochtgehalte
- rot niet en beschimmelt niet
- vorstbestendig
5. chemisch neutraal, bevordert geen corrosie
6. wordt niet aangetast door cement, kalk, gips
7. biedt geen voedingswaarde voor ongedierte
8. milieuvriendelijk:
- hygiënisch: bruikbaar voor de verpakking van voedingsmiddelen
- reukloos
- geen afgifte van schadelijke gassen of dampen
- ozonvriendelijk; bevat geen freon (CFK's)
- niet kankerverwekkend; bevat geen microvezels
- irriteert de huid niet bij verwerking
- recycleerbaar
9. stevig, licht, autostabiel
10. gemakkelijk verwerkbaar met een scherp mes / zaag
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

12.1 Afmetingen
Technische documentatie V CE 2004 Afmetingen, toleranties en afwerkingen 63
12. AFMETINGEN, TOLERANTIES EN AFWERKINGEN
standaardafmetingen:
lengte x breedte: - 500; 1000; 2000; 3000; 4000 en 5000 mm x 1000 mm
- 1250 mm x 2500 mm
standaarddikte: vanaf 10 mm tot 300 mm per 5 mm opgaand
Op bestelling zijn ook platen leverbaar met afmetingen die afwijken van de hierboven vermelde.
Maximale afmetingen: lengte: 8000 mm; breedte: 1250 mm en dikte 600 mm.
12.2 Toleranties
• lengte en breedte: meetmethode EN 822
• dikte: meetmethode EN 823, geen enkele waarde wijkt meer af dan de toleranties aangegeven in
onderstaande tabel
• diagonaal: meetmethode EN 824, geen enkele waarde wijkt meer af dan de toleranties
aangegeven in onderstaande tabel
• rechtlijnigheid van de kanten: de afwijking t.o.v. een rechte lijn is maximaal 1 mm
• vlakheid: meetmethode EN 825, geen enkele waarde wijkt meer af dan de toleranties
aangegeven in onderstaande tabel
Afmeting:
lengte
breedte
dikte
haaksheid
Vlakheid °
* de grootste waarde
° per lopende meter
12.3 Randafwerking
- rechte boorden
- sponning vanaf 40 mm
- tand- en groefverbinding vanaf 50 mm
- groef- en losse veerverbinding vanaf 50 mm
‘Level’ volgens EN 13163
of EN 14933
Tolerantie
L0 “no requirement”
L1 + 0,6 % of + 3 mm *
L2 + 2 mm
W0 “no requirement”
W1 + 0,6 % of + 3 mm *
W2 + 2 mm
T0 “no requirement”
T1 + 2 mm
T2 + 1 mm
S1 + 5mm / 1000 mm
S2 + 2mm / 1000 mm
P0 “no requirement”
P1 + 30 mm
P2 + 15 mm
P3 + 10 mm
P4 + 5 mm
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Afmetingen, toleranties en afwerkingen 64
12.4 Oppervlakte afwerking
- bekleding met verschillende materialen vanaf 40 mm
- schuine groeven vanaf 30 mm
- geschuurd
12.5 Verwerking en bevestiging
* snijden of zagen: snijden kan met een scherp mes of gloeidraad. Zagen kan het best met een
zaag met fijne tanding (bv. metaalzaag).
* schilderen: gebruik van verf op waterbasis, vrij van oplosmiddelen levert geen
problemen.
* bepleisteren: eerst een dunne laag kleefcement opstrijken, na droging op de gewone
manier bepleisteren, echter wel een lichte wapening voorzien (bv.
kippengaas, glasweefsel). Men kan ook speciale pleisters gebruiken, in dit
geval is het aanbrengen van een contactlaag overbodig.
Platen met schuine groeven zijn specifiek voor deze toepassing ontwikkeld.
* verlijmen: gebruik slechts lijm die speciaal ontwikkeld werd voor polystyreen.
- tegen absorberende materialen (o.a. hout); waterige dispersielijm; aan te brengen met
proppen om de 25 cm (en eventueel een volledige randverkleving).
- tegen niet absorberende ondergrond: speciale contactlijm vrij van oplosmiddelen. Beide
vlakken in te lijmen, en laten drogen tot het stadium van draadvorming voorbij is, dan
krachtig tegen mekaar drukken.
- voor het verkleven op baksteen en ruw betonoppervlak, kan men eveneens kleefpleisters
(L- gips) of kleefcement gebruiken.
- siliconen; aandrukken tot de siliconen voldoende uitgehard zijn
- montagekit speciaal voor polystyreen !
- bitumenlijm op waterbasis (zonder solvent !)
Voor horizontale bevestigingen volstaat verkleving niet. Een bijkomende mechanische
bevestiging is dan noodzakelijk.
* mechanische bevestiging:
- clipsen
- nagels + kunststofrozetten
- profielen + ophangbeugels
De exacte bevestigingswijze is afhankelijk van het type paneel en de toepassing. Gelieve voor elk
specifiek probleem KEMISOL te raadplegen.
12.6 Overspanning
Voor platen vanaf 50 mm dikte kan de vrije overspanning 1 meter bedragen, voor dunnere platen is
deze afstand te halveren.
Bij gecacheerde platen is de overspanning functie van de bekleding.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Afmetingen, toleranties en afwerkingen 65
12.7 Type geëxpandeerd polystyreen in functie van de belasting
- Tenminste EPS 60 (PS 15 (SE)) wanneer de panelen niet belast worden.
- Tenminste EPS 100 (PS 20 (SE)) wanneer de belasting goed verdeeld is en niet meer dan 0,2
kg/cm 2 bedraagt
- EPS 200 (PS 30 (SE)) wanneer de belasting groter is dan 0,2 kg/cm 2 maar kleiner is dan 0,5 kg/cm 2 .
12.8 Voorzorgsmaatregelen
Geëxpandeerd polystyreen smelt bij hoge temperatuur. De aanbevolen maximum temperatuur voor
continu gebruik is +75 ° C.
Direct contact van geëxpandeerd polystyreen met materialen die oplosmiddelen bevatten kan schade
veroorzaken.
Bij langdurige buitenopslag dient geëxpandeerd polystyreen afgedekt te worden. Geëxpandeerd
polystyreen ook in brandvertragend gemodificeerde kwaliteit, is brandbaar en kan snel branden. De
brandvertragende additieven vermijden een ontsteking door een kleine brandhaard en geven niet
noodzakelijk het gedrag weer bij een werkelijke brand.
12.9 Verwijderen van uitsparingen in beton
Mechanisch verwijderen is de meest aangewezen methode.
Verwijderen met een warme luchtblazer ! (Er blijft wel gesmolten kunststof aanwezig).
Wegbranden is wegens het brandgevaar op de werf niet aan te bevelen.
Verwijderen via zandstralen.
Specifieke oplossingen en ontkistingsmethoden kunnen reeds voor de uitvoeringsfase besproken
worden.
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

Technische documentatie V CE 2004 Afmetingen, toleranties en afwerkingen 66
12.10 DESIGNATIE CODE
Volgende designatie codes komen minimaal voor in functie van de Europese normen:
EN 13163:
• tolerantie voor lengte Li
• tolerantie voor breedte Wi
• tolerantie voor dikte Ti
• tolerantie voor haaksheid Si
• tolerantie voor vlakheid Pi
• tolerantie voor dimensionele stabiliteit onder normale condities DS(N)i
EN 14309 (wegenbouw):
• tolerantie voor dikte Ti
• tolerantie voor dimensionele stabiliteit onder normale condities DS(N)i
volledig overzicht van mogelijke designatie code:
Afkorting geëxpandeerd polystyreen EPS
De europese norm EN 13163
Tolerantie voor dikte Ti
Tolerantie voor lengte Li
Tolerantie voor breedte Wi
Tolerantie voor haaksheid Si
Tolerantie voor vlakheid Pi
Dimensionele stabiliteit onder specifieke temperatuur en vochtigheid DS(TH)i
buigsterkte Bsi
Druksterkte bij 10% vervorming CS(10)i
Dimensionele stabiliteit bij normale labo condities DS(N)i
Vervorming onder een specifieke belasting en temperatuur DLT(i)5
Treksterkte loodrecht op de oppervlakken Tri
Kruipgedrag onder drukbelasting CC(i1 / i2 / y)sc
Wateropname lange termijn door absorptie WL(T)i
Wateropname door diffusie WD(V)I
Waterdampdiffusie weerstand MUi of Zi
Dynamische stijfheid Sdi
samendrukbaarheid CPi
Waarin:
• “i” de mogelijke klasse aangeeft.
• “sc” de drukbelasting aangeeft
• “y” het aantal jaren aangeeft
KEM-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg
Website : www.kemisol.be Tel:+32 (0)15 24 46 21 Fax:+32 (0)15 22 49 59

TECHNISCHE GEGEVENS
EPS Kemisol
KEMISOL
TYPE NORM LEVEL
EURO
TYPE
Apparent
density EN 1602
EN 13163 INSULATION
EN 14933 GEOFOAM
TOLERANCE
REQUIREMENT
EPS
S
EPS
30
EPS
50
-products n.v. Hulshoutsesteenweg 33 2220 Heist-op-den-Berg Tel.: 015 24 46 21 Fax 015 22 49 59 E-mail: info@kemisol.be v2005.1
PS 15
(SE)
EPS
60
EPS
70
EPS
80
EPS
90
NO
REQUIREMENT x x x x x x x x x x x x x x x x x
Thermal
Conductivity
EN 12667
EN 12939 for thick products
lD declared at 10°C
0,001
W/mK
0,045 0,040 0,040 0,038 0,038 0,038 0,038 0,036 0,036 0,035 0,034 0,033 0,033 0,033 0,033 0,033 0,033
LO "no requirement" x x x x x x x x x x x x x x x x x
L1 max +0,6% or +3mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
Length EN 822 nominal length l L2 + 2 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
W0 "no requirement" x x x x x x x x x x x x x x x x x
W1 max +0,6% or +3mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
Width EN 822 nominal with, b W2 + 2 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
T0 "no requirement" x x x x x x x x x x x x x x x x x
T1 + 2 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
Thickness EN 823 nominal thickness dN T2 + 1 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
S1 + 5 mm / 1000 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
Squareness EN 824 deviation Sb S2 + 2 mm / 1000 mm x x x x x x x x x x x x x x x x x
P0 "no requirement" x x x x x x x x x x x x x x x x x
P1 + 30 mm/m x x x x x x x x x x x x x x x x x
P2 + 15 mm/m x x x x x x x x x x x x x x x x x
P3 + 10 mm/m x x x x x x x x x x x x x x x x x
Flatness EN 825 deviation Smax P4 + 5 mm/m x x x x x x x x x x x x x x x x x
normal laboratory conditions
+ 0,5 %
EN 1603
DS(N) 5
x x x x x x x x x x x x x x x x x
relative changes length Del and
+ 0,2 %
width Deb
DS(N) 2
STABILISED BOARDS, BLOCS
DS(70,-)1 1% 48h,70°C - - - - - - - x x x x x x x x x x
specified temperature and DS(70,-)2 2% 48h,70°C - - - - - - - - - - - - - - - - -
Dimensional humidity conditions
DS(70,-)3 3% 48h,70°C - - - x x x x x x x x x x x x x x
stability EN 1604 DS(70,90)1 1% 48h,70°C,90% - - - - - - - x x x x x x x x x x
specified compressive load and DLT(1)5 < 5% 20 kPa, - - - x x x x x x x x x x x x x x
Deformation
temperature EN 1605
relative changes thickness Ded
DLT(2)5
DLT(3)5
< 5% 40
< 5% 80
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
x
-
x
-
x
-
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
at 2% deformation EN 826
s2 = 0,25s10x2 CS(2)i
> i kPa
- 15 25 30 35 40 45 50 60 75 100 125 150 175 200 225 250
at 5% deformation EN 826
s5 = 0,35s10x2 CS(5)i
> i kPa
- 21 35 42 49 56 63 70 84 105 140 175 210 245 280 315 350
Compressive at 10% deformation EN 826
stress s10 (effect of foot traffic) CS(10)i
> i kPa
-
30 50 60 70 80 90 100 120 150 200 250 300 350 400 450 500
EN 1606 (= 0,25s10) CC(2/1/50)i 608d,50y,x kPa,2 % - 7,5 12,5 15 17,5 20 22,5 25 30 37,5 50 62,5 75 87,5 100 112,5 125
Compressive EN 1606 (= 0,30s10) CC(2,5/1,5/50)i 608d,50y,x kPa,2,5% - 9 15 18 21 24 27 30 36 45 60 75 90 105 120 135 150
creep EN 1606 (= 0,35s10) CC(3/2/50)i 608d,50y,x kPa,3 % - 10,5 17,5 21 24,5 28 31,5 35 42 52,5 70 87,5 105 122,5 140 157,5 175
CLR100 100kPa - - - - - - - - - - - - - - - - -
Cyclic Load
CLR200 200kPa - - - - - - - - - - - - - - - - -
Resistance EN 13793 CLR300 300kPa - - - - - - - - - - - - - - - - -
E-modulus EN 826 kPa - 2000 3000 4000 4500 5000 5500 6000 6800 8000 10000 12000 14000 16000 18000 20000 22000
Tensile perpendicular to faces EN 1607
> i kPa
strength smt Tri
- 20 50 80 100 100 100 150 150 200 200 200 400 400 400 400 400
Bending
> i kPa
strength EN 12089 sb BSi
50 50 75 100 115 125 135 150 170 200 250 350 450 525 600 600 750
Shear
strength t=sb/2
25 25 37 50 52 62 67 75 85 100 125 175 225 262 300 300 375
EN 13501-1 / EN ISO 11925-2 Class E SE - quality
x x x x x x x x x x x x x x x x x
NBN S21-203 A1 - - - x - - - x - - - - - - - - -
NEN 6065 II - - - x - - - x - - x - - - - - -
B1 - - - x - - - x - - x - - - - - -
Reaction DIN 4102 B2 - - - - - - - - - - - - - - - - x
to fire NFP 92 504 M1
- - - x - - - x - - - - - - - - -
by immersion EN 12087 Wlt WL(T)i < i vol,-% - - - 5 5 5 5 5 5 5 3 2 1 1 1 1 1
Water
absorption
long term by diffusion
EN 12088 WdV
WD(V) i
< i vol,-%
- - -
15 15 15 15 15 15 15 10 10 10 5 5 5 3
EN 12091using total immersion
according EN 12087
FT1