Commissie Cohen: deelrapport overheid - EenVandaag

Openbare orde bevoegdheden van de burgemeester 66
De burgemeester is op grond van artikel 172 van de Gemeentewet (Gw) belast met de handhaving
van de openbare orde in zijn gemeente. Bij (dreigende) verstoringen van de openbare orde is de
burgemeester op grond van het derde lid van artikel 172 Gw bevoegd alle bevelen te geven die hij
noodzakelijk acht voor de handhaving van de openbare orde (lichte bevelsstructuur). Op grond van
artikel 175 en 176 Gw kan de burgemeester noodverordeningen en noodbevelen in stellen. Als er
sprake is van een ramp of een crisis op lokaal niveau dan is de burgemeester op grond van de Wet
veiligheidsregio’s verantwoordelijk voor de eectieve bestrijding van die ramp/crisis. Indien de
politie in een gemeente optreedt ter handhaving van de openbare orde en ter uitvoering van de
hulpverleningstaak, staat zij onder gezag van de burgemeester.
Openbare orde is aan te duiden als ‘de normale gang van zaken in de publieke ruimte, dat wil zeggen dat het
publiek de openbare ruimte, inclusief de voor het publiek toegankelijke inrichtingen, kan gebruiken volgens de
bestemming die daaraan door het (lokale) bestuur is gegeven’ (Jong, M.A.D.W. de, & F.C.M.A. Michiels,
Bevoegdheden van de burgemeester, Universiteit Utrecht, 2004).
De laatste jaren hee de burgemeester steeds meer bevoegdheden gekregen op gebied van de
openbare orde en veiligheid. De burgemeester wordt dan ook steeds meer – terecht of onterecht –
gezien als de baas over veiligheid in zijn of haar gemeente.
Juridische instrumenten burgemeester:
De burgemeester hee een aantal juridische instrumenten die hij kan inzeen in geval van mogelijke
openbare orde verstoringen:
A. De ‘lichte’ bevelsbevoegdheid (art. 172 lid 3 Gemeentewet).
Art 172, derde lid, van de Gemeentewet kan worden ingezet in situaties waarin sprake is van een
actuele en concrete verstoring van de openbare orde, dan wel in een situatie dat er concrete aanwijzingen
zijn dat voor een verstoring ernstig moet worden gevreesd. Het gaat met andere woorden om
een instrument dat toegepast kan worden in een situatie waarin direct ingrijpen noodzakelijk moet
worden geacht om een ordeverstoring te voorkomen of te beëindigen.
Het derde lid wordt vooral gebruikt voor het opleggen van bijvoorbeeld verblijfsontzeggingen en
gebiedsverboden wanneer deze niet in de APV zijn geregeld, maar de toepassingsmogelijkheden zijn
ruimer dan dergelijke ontzeggingen en verboden. Als de APV wel bepalingen bevat, dan zal de
burgemeester daarvan gebruik moeten maken en is toepassing van de lichte bevelsbevoegdheid niet
mogelijk (subsidiariteitsbeginsel). Ook geldt dat de burgemeester de bevoegdheid slechts kan
inzeen bij plotseling actueel opkomend of zich concreet voordoend gevaar voor de openbare orde
dan wel in een situatie dat er van een concrete en actuele dreiging sprake is. Het gaat met andere
woorden om een onmiddellijkheidsinstrument dat toegepast kan worden in een situatie waarin
direct ingrijpen zozeer noodzakelijk is dat ook de waarborgen van afdeling 5.3 van de Algemene wet
bestuursrecht niet in acht genomen kunnen worden. (bron: genootschap van burgemeesters)
In tegenstelling tot het noodbevel of de noodverordening (zie hierna) mag de burgemeester bij de
toepassing van artikel 172 lid 3 Gw geen inbreuk maken op overige wetgeving (ook niet op de APV).
66 Tekst opgesteld door Ilona Kalksma
204 | COMMISSIE ‘PROJECT X’ HAREN