juni - Emmaüsbodegraven

Bij de officiële overgang in 1572 van Woerden naar
het Lutheranisme, verwijderde men opnieuw de
beelden uit de kerk die buiten naast de kerk werden
begraven. Door latere uitbreiding van deze
kerk kwamen de beelden ongemerkt weer binnen
de kerk te liggen. Ook moesten de altaren en wapenborden
verdwijnen en men liet naar Luthers
kerkgebruik het hoogaltaar staan voor de viering
van het Heilig Avondmaal.
Dominee Cornelis van der Laer bleef hier in de
diensten voorgaan tot 1576. Bodegraven was tegelijk
met Woerden in 1572 tot de Prins van Oranje
overgegaan, waar sindsdien ook naar de Augsburgse
Confessie werd gepredikt. De kerkenraad bracht
in 1576 een beroep uit op de Woerdense predikant
Cornelis Wolphertsz van der Laer. Hij nam het beroep
aan en vertrok naar Bodegraven, waar hij het
evangelie verkondigde in de Dorpskerk, gewijd aan
Sint Gallus. Hij was de broer van de Zwammerdamse
pastoor Hendrick Wolphertsz van der Laer, die
aldaar in 1576 was overgegaan tot de Gereformeerde
religie. Het is wel bijzonder dat de broers,
Preken voor een volle kerk
Cornelis en Hendrick, beide hun pastoorsambt verruilden
voor het predikantsambt, hetzij van verschillende
richting en ook dat zij de aan elkaar
grenzende buurgemeenten hebben bediend.
Cornelis van der Laer moest met een matig traktement
in zijn levensonderhoud voorzien, maar
liet zich hierdoor niet ontmoedigen in zijn geestelijke
arbeid. Door Van der Laers ijver in de uitoefening
van zijn ambtsplichten en vooral in zijn
kanselwerk beleefde de gemeente Bodegraven
een opbloei, zowel in kerkbezoek als in financiële
middelen. Men besluit de Bodegraafse kerk grondig
te verbouwen. De voorgevel van het schip
wordt uitgebreid met enkele dwarsbeuken en er
komt een nieuwe toren, voorzien van een houten
lantaarn voor de nieuwe klok. Die klok werd gego-
ten door Thomas Both te Utrecht en Huich Claesz
Hopcooper leverde het uurwerk. Al met al kostte
dit alles veel geld en heeft men veel moeite moeten
doen om in Den Haag een bedrag van 600 gulden
los te krijgen.
Dominee Van der Laer blijkt toch niet geheel onbemiddeld
te zijn geweest. In 1590 heeft hij een
obligatie van 150 gulden uitstaan op een huis met
16 morgen land, toebehorend aan Willem Dircxsz
Onderwater en in 1591 heeft hij nog 3½ morgen
land in gebruik, gelegen in het Broekveld.
Het is bekend dat velen binnen de Roomse geestelijkheid
graag wilden trouwen. Cornelis van der
Laer trouwt ene Geertjen en zij staat naderhand
als zodanig ingeschreven in het begraafboek van
Bodegraven. De 12 e februari 1593 wordt "geertjen
huysvrouw van heer cornelis predicant" op het
kerkhof van Bodegraven begraven. Ruim een jaar
later zegevierden hier de Gereformeerden en
wordt dominee Cornelis van der Laer op 31 mei
1594 ontslagen uit zijn dienst en vertrekt naar
Woerden. Bodegraven gaat over tot de Gereformeerde
religie.
Gedreven door zijn innerlijke drang tot preken
vertrekt de al op leeftijd gekomen Cornelis Wolphertsz
van der Laer nog in 1594 per rijtuig vanuit
Woerden en komt ongehinderd in Den Haag aan.
Hier treft hij een kleine groep Lutheranen in de
verstrooiing aan, aangevuld met vluchtelingen uit
Antwerpen. Men heeft nog geen eigen kerkgebouw
zoals de geloofsgenoten in Woerden. In Den Haag
worden hun erediensten gedoogd en zij moeten
dan ook in het geheim samenkomen op een zolder
of in een achterkamer. Zijn eerste preken heeft
dominee Van der Laer daar gehouden in de
"Lombard", een schuilplaats aan de Lombardstraat/hoek
Spuistraat.
Dan, op verzoek van Cornelis van der Laer, eertijds
predikant tot Bodegraven, hebben de Gecommitteerde
Raden van de Staten van Holland en
Westvriesland, ten aanzien van de ouderdom en
het gebrek van de suppliant, alhier 15 januari
1596 besloten als nog voor de tijd van een jaar in
zijn onderhoud te voorzien en zal hij genieten de
somma van tweehonderd ponden van veertig groten
Vlaams het pond. Vijf jaar later, in 1601, legt
Cornelis Wolphertsz van der Laer zijn moede hoofd
neer, in leven een gedreven en arbeidzame predikant
van Woerden en Bodegraven, die in de laatste
fase van zijn leven een schakel is geweest van
de later zo bloeiende en thans nog bestaande
Lutherse gemeente in Den Haag.
Cees Langeveld
KERKMAGazine BODEGRAVEN 7 juni 2013