juni - Emmaüsbodegraven

Geschiedenis, wat betekent dit
voor mij?
Tijdens de laatste winter in de Tweede Wereldoorlog
sliepen mijn ondergedoken broer Henk
van 25 en ik, als jongetje van negen, in een tweepersoonsbed.
We gingen vanwege het ontbreken
van licht en warmte al heel vroeg naar bed. Met
mijn broer volgden we de opmars van de Geallieerden
en de Russen en hielden dit nauwkeurig bij
met vlaggetjes op een in de klerenkast opgehangen
kaart van Europa.
Die oorlog was had grote impact op ons gezin. Oudste
broer Koos had in 1940 gevochten in Gelderland
en was krijgsgevangene geweest. Tweede broer
Lieuwe was door zijn NSB-baas ‘afgestaan’ aan de
oorlogsindustrie en was in 1943 bij een bombardement
in het Ruhrgebied om het leven
gekomen. Zijn jonge weduwe met een
zoontje van 2 jaar zat vanaf september
1944 klem in het oorlogsgebied
tussen de grote rivieren. Oudste broer
Koos was toen weer in krijgsgevangenschap
nabij Polen.
Broer Henk kon kleurrijk vertellen en
probeerde mij ’s avonds in bed op te
beuren met verhalen uit de vaderlandse
geschiedenis, maar ook over het
verleden van onze familie. Zo had hij
als kleine jongen zelf gesmuld van de
verhalen van ooms en tantes over
‘vroeger’, zelfs over een oom die als
jong soldaat mee moest met Napoleon
naar Rusland! Onze opa (geboren 1855) had hem
nog gekend! Zo werd/wordt een periode van 1800
tot 2013 overspannen.
Napoleon had zijn Waterloo gevonden, in 1944/45
hunkerden wij naar de ondergang van Hitler-
Duitsland. En nu, bijna 70 jaren later, vertel ik
over mijn oorlogservaringen. Wanneer kinderen
van nu onze verhalen over WO II onthouden en aan
hún kleinkinderen doorgeven, zijn we wéér 70 jaren
verder. Zo blijven verhalen van vroeger levend,
zij geven emoties door.
Daarom vind ik het vak ‘geschiedenis’ boeiend.
Maar wat verstaan we onder ‘geschiedenis’? Geleerden
discussiëren daar al eeuwenlang over.
Gaat het over wat voorbij is? Maar de geschiedenis
van WO II is nog steeds niét voorbij! Velen raken
nog steeds geëmotioneerd.
Met ‘kerkgeschiedenis’ is het al net zo. Gaat het
hier ook om ‘wat voorbij is’, zoals bijv. lijsten met
vroegere predikanten, over kerkstrijd en gods-
Meditatie
dienstoorlogen? Of gaat het in de ‘geschiedenis’
van de kerk om het doorgeven van geloofservaringen?
Geloofsbeleving en geschiedenis. Staat dat
niet haaks op elkaar?
In 1991 mocht ik aanwezig zijn bij de dodenherdenking
in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Harry
Mulisch hield daar een prachtige rede: ‘Op de
drempel van de geschiedenis’. Wat hij hier onder
de aandacht bracht geldt niet alleen voor de gewone
geschiedenis, maar evenzeer voor het verhaal
van de Kerk. Mulisch zei o.a.:
“De oude boom voor mijn raam, die net als ik de
Tweede Wereldoorlog nog had meegemaakt, moest
vijfentwintig jaar geleden gekapt worden en vervangen.
Onlangs werd ook de nieuwe boom omver
gehaald. Hij had niet de kans gekregen oud te worden,
de tijden waren veranderd, vandalen
hadden voor hun plezier wat
afval aan zijn voet in brand gestoken,
waardoor zijn bast fataal werd beschadigd
en hij de hongerdood stierf.
Nu staat er een derde boom: een nogal
ontroerend knaapje, gekleed in
luchtig lentegroen, onwetend van het
lot van zijn vader en zijn grootvader
heeft getroffen. Ongetwijfeld ben ik
de enige, die de eerste boom en de
machtige schaduw die hij wierp nog
nauwkeurig voor ogen heeft. Als ik er
op een dag niet meer ben, zal niets
van hem resten dan zijn onopvallende
aanwezigheid op een paar foto’s en
een aantekening in het archief van de
plantsoenendienst. Dan heeft de herinnering
plaatsgemaakt voor de geschiedenis. Dan is weliswaar
niet vergeten dat hij er ooit is geweest, maar
wel wat hij is geweest.”
Kerkgeschiedenis boeit me in bijzondere mate: het
doorgeven, het levend houden van het geloof.
Wanneer de ‘boom van het geloof’ niet meer tot
onze verbeelding spreekt is geloof ‘geschiedenis’,
verleden tijd, geworden. Op dit moment weten de
meeste Nederlanders nog wel dat God en Jezus
eens de mensen bezighielden, maar zij hebben
geen flauwe notie van wat geloven voor gelovigen
betekent: de zin van het bestaan. Mogen wij dat
geloof uitdragen!
God staat aan het begin
en Hij komt aan het einde
Zijn Woord is van het Zijnde
oorsprong en doel en zin.
J. Ph. Labordus
KERKMAGazine BODEGRAVEN 4 juni 2013