juni - Emmaüsbodegraven

Augustinus ook nu nog actueel
De oude kerkvader Augustinus is voor veel theologen
nog steeds een bron van inspiratie.
Een van de meest vooraanstaande theologen van
dit ogenblik is Prof. Paul van Geest. De roomskatholieke
Van Geest is hoogleraar kerkgeschiedenis
zowel aan de Katholieke Universiteit van Tilburg
als aan de VU in Amsterdam. Bovendien is hij
directeur van het onlangs opgerichte Centrum voor
Patristisch Onderzoek (Patristiek is de studie van
vroegchristelijke auteurs) waarin zowel protestantse
als roomse theologen samenwerken. Van Geest
schrijft maandelijks een column in het Nederlands
Dagblad en het volgende probeert daaruit een
bloemlezing te zijn.
Veel theologen menen dat kerkvaders onverdraagzaam
en speculatief zijn. Van Geest erkent dat het
werk van Augustinus door de tijd gebruikt is als
“bewijsteksten”. Maar door hem zelf te lezen ontmoet
hij een heel andere Augustinus; iemand die
ook twijfelt, omtrekkende bewegingen maakt, zoekende
is, zijn mening wil geven voor een betere en
verlegenheid kent om het geloof te verwoorden.
Van Geest voelt zich dan aangesproken in zijn geloof,
vooral door de stijlfiguren, de ironie, soms
het sarcasme, het gebruik van klassieke logica en
soms uitvoerige exegese van Bijbelteksten.
Augustinus leefde van 354 tot 430. In 312 kregen
Opinie
christenen godsdienstvrijheid door het Edict van
Milaan en in 391 werd het christendom tot staatsgodsdienst
verheven door keizer Theodosius. Een
onvergelijkbaar tijdsbestek! Zeker waar. Maar niet
helemaal, de mens is dezelfde als 1600 jaar geleden.
Daardoor zijn de uitspraken van Augustinus
over onderwerpen als economie, misbruik in de
kerk, het bestaan van God, kerkverlating en zelfs
het dragen van hoofddoeken of sluiers tot op de
dag van vandaag actueel.
Augustinus stelde de vraag of God bestaat aan de
orde. Bestaat zoals wij zeggen dat iets bestaat in
tijd en ruimte. Relevant omdat menigeen stelt dat
datgene wat we van God weten, door de mens zelf
is bedacht. Augustinus maakt een vergelijking met
onze herinneringen: die “bestaan” ook niet in tijd
en ruimte, maar ze zijn er wel en niet alleen verklaarbaar
uit chemische reacties.
De mens is een mysterie en zichzelf een vraag zoals
Augustinus in zijn Belijdenissen zegt. Bijzonder
dat hij, nog onbekend met de tegenwoordige
kwantummechanica en snaartheorie, al een vermoeden
heeft van meerdere dimensies, meer dan
alleen hoogte, breedte en lengte.
In zijn kerstpreken wil Augustinus vooral benadrukken
dat ook Gods menswording onbegrijpelijk is
voor degenen die in tijd en ruimte leven. De opsomming
van deze ongerijmdheden mondt uit in
een aan Jesaja 53 ontleende retorische vraag:
“Wie zal Zijn verwekking verhalen?”
Ook in de vroege kerk was er sprake van kerkverlating.
Augustinus dacht daar genuanceerd over. Hij
kon er soms begrip voor opbrengen en al voor zijn
priesterwijding bespreekt hij de mogelijkheid dat
er zich mensen binnen de kerk bevinden die door
hun materialistische levenswijze tot het kaf gerekend
moeten worden en dat zich buiten de kerk
mensen bevinden die vanwege hun zuiverheid en
levensinstelling onmiskenbaar tot het koren behoren.
Hij sluit niet uit dat door de verwarringen die
slechte christenen in de kerk stichten, juist de
goede mensen uit de gemeenschap worden gedreven.
KERKMAGazine BODEGRAVEN 2 juni 2013