Het verhoorblad als bijlage aan het proces-verbaal

Het proces-verbaal versus het
verhoorblad
Marc Bockstaele,
Hoofdcommissaris bij de federale gerechtelijke politie Gent
Nationaal inhoudelijk coördinator van de cursussen processen-verbaal en
verhoortechnieken
Probleemstelling
De verhoorder moet een reeks mededelingen doen voor- en
bij het begin van het verhoor, die in het proces-verbaal
van verhoor moeten opgenomen worden.
Volgens artikel 28quinquies § 2 Sv., moet enkel de tekst van
het verhoor aan de verhoorde overhandigd worden.
Het ontbreken van bewijs van een correcte mededeling van
rechten kan gevolgen hebben.
Oplossing: verhoren voortaan op een afzonderlijk
verhoorblad.
Artikel 40 Taalwet Gerechtszaken 1935 voorziet absolute
nietigheid voor processen-verbaal die niet conform deze
taalwet zijn opgemaakt.
Is een verhoorblad op zich een proces-verbaal?
29/03/2013
1

Processen-verbaal (authentieke akten)
Wetsovertredingen kunnen gerelateerd worden met
processen-verbaal - die authentieke akten zijn – en zowel
vaststellingen, verhoren en/of inlichtingen kunnen inhouden
en anderzijds faxen, allerhande brieven, nota's,
waarschuwingen, (vertrouwelijke)verslagen, attesten,
informatierapporten, bijlagen aan processen-verbaal zoals
foto’s en situatieschetsen, waarop de vormvereisten van
authentieke akten niet van toepassing zijn, maar die ook als
bewijs kunnen dienen. Een tussenvorm bestaat niet.
Processen-verbaal (nietigheden)
Voor authentieke akten zijn er substantiële en nietsubstantiële
vormvereisten. Als in authentieke akten
substantiële vormvereisten ontbreken zijn ze nietig.
Processen-verbaal hebben geen substantiële vormvereisten.
Wanneer het om niet-substantiële vormvereisten gaat moet
de wet de nietigheid voorschrijven als ze ontbreken. Het
voldoen aan de taalwetgeving is de enige niet-substantiële
vormvereiste die de wetgever op straffe van nietigheid
oplegde.
29/03/2013
2

Processen-verbaal (bewijswaarde)
De processen-verbaal bedoeld in artikel 11 Taalwet
Gerechtszaken 1935 zijn geen akten van rechtspleging,
waaraan hogere eisen worden gesteld qua vormvereisten,
betekening en toepassing van de Taalwet Gerechtszaken
1935.
Een verhoor door de politie heeft slechts de bewijswaarde
van inlichtingen, zelfs als dit verhoor werd opgenomen in een
proces-verbaal dat geldt tot bewijs van het tegendeel of tot
inschrijving wegens valsheid.
Processen-verbaal (samenstelling)
Een proces-verbaal bestaat uit:
– een administratief voorblad;
– genummerde pagina’s, beginnend met de datum, het uur,
de naam en de functie van de verbalisant, de plaats van
opstellen, waarna de inhoud volgt, met op het einde de
formule ‘Waarvan akte’ en de handtekening van de
verbalisant. Die formule is geen geldigheidsvereiste van
het proces-verbaal, heeft geen inhoudelijke betekenis en
geeft enkel het einde van de authentieke akte aan.
29/03/2013
3

Processen-verbaal (versus verhoorblad)
Een verhoor op een verhoorblad als bijlage aan een procesverbaal,
is geen proces-verbaal op zich. Er horen geen
vermeldingen op voor te komen die specifiek zijn voor
processen-verbaal, zoals de termen ‘Pro Justitia’ of ‘Waarvan
akte’. Ook de vermelding ‘Proces-verbaal van verhoor’ op
verhoorbladen, als bijlage aan het proces-verbaal, is niet
correct. ‘Verhoorblad’, ‘verhoor’ of ‘tekst van het verhoor’, is
de juiste term.
Deze werkwijze is niet nieuw (cf. verhoorbladen van de exrijkswacht
gedurende decennia).
Processen-verbaal (versus verhoorblad)
Bijlagen, toegelicht in de tekst van het proces-verbaal
waarmee zij één geheel vormen, worden een onderdeel van
de akte (Bv. ook: inventarissen van overtuigingsstukken,
uitprints van telefoniegegevens, de DVD met een audiovisueel
verhoor afgenomen volgens artikel 112ter Sv., enz.).
De Taalwet Gerechtszaken 1935 is op bijlagen aan processenverbaal
niet van toepassing. Een materieel stuk is dus ofwel
de authentieke akte zelf met een of meer genummerde
pagina’s ofwel een bijlage aan een authentieke akte: het is
het een of het ander.
Op bijlagen vermeldingen aanbrengen die specifiek zijn voor
een proces-verbaal, kan twijfel doen ontstaan over het
juridisch statuut van het stuk.
29/03/2013
4

Processen-verbaal (handtekening)
De handtekening van de verbalisant op het einde van de akte
volstaat. Er is nergens voorgeschreven dat een verbalisant
zijn handtekening moet zetten op een bijlage.
De modellen van verhoorbladen, opgelegd en besproken in
omzendbrief Col. 10/2011, bevatten geen vermeldingen die
eigen zijn aan authentieke akten en kunnen daarom
beschouwd worden als bijlagen aan een proces-verbaal.
Als de opsteller van het proces-verbaal en de verhoorder
verschillend zijn, is het aangewezen dat de verhoorder op het
verhoorblad zijn handtekening zet naast deze van de
verhoorde, maar zonder de vermelding ‘Waarvan akte’.
Taalwet (basisprincipes)
De Taalwet Gerechtszaken bevat drie basisregels:
– de eentaligheid van de akten;
– het territorialiteitsbeginsel;
– de vrijheid van taalkeuze door de verhoorde.
Deze regels zijn voorgeschreven op straf van
nietigheid. De nietigheid is absoluut en moet door de
rechter ambtshalve uitgesproken worden. Ook volgens
de ‘Antigoonrechtspraak’ worden bewijselementen
uitgesloten die op straffe van nietigheid zijn
voorgeschreven.
29/03/2013
5

Taalwet (eentaligheid)
De eentaligheid van de gerechtelijke akten.
Twee- of meertalige akten zijn nietig; maar een verhoorblad
is maar een bijlage!
Een verhoorblad als bijlage aan een proces-verbaal kan dus
volledig in een andere taal zijn dan de taal van het procesverbaal,
bv. een volledig Franstalig verhoorblad aan een
Nederlandstalig proces-verbaal.
‘Salduzrechten’ in het Frans, op het verhoorblad voor de tekst
van het verhoor zijn onmiddellijk leesbaar voor de Franstalige.
Gevolg: Minder kans op fouten bij de vertaling en minder
capaciteitsverlies.
Taalwet (territorialiteitsbeginsel)
Het territorialiteitsbeginsel, volgens welk de streektaal ook de
gerechtstaal is (Nederlands in het Nederlands taalgebied).
Het taalgebied waar het wordt opgesteld (getypt) telt.
De verbalisant kan nà uitvoering van zijn opdracht,
teruggekeerd in zijn eigen taalgebied, in de verleden tijd in de
eigen taal, proces-verbaal opstellen en erin relateren wat hij in
het ander taalgebied uitvoerde (bv. een verhoor op een
anderstalig verhoorblad).
Het onderscheid tussen processen-verbaal als authentieke
akten (onderworpen aan de Taalwet Gerechtszaken 1935) en
de bijlagen eraan (niet onderworpen aan de Taalwet 1935) is
hier dus essentieel.
29/03/2013
6

Taalwet (audiovisueel verhoor)
De DVD van een audiovisueel verhoor is op zich evenmin een
proces-verbaal. In het begeleidend proces-verbaal wordt
beschreven hoe het verhoor tot stand kwam, eventueel in een
ander taalgebied. De DVD met een audiovisueel verhoor
wordt beschouwd als een stuk uit het dossier.
Toen de Taalwet Gerechtszaken in 1935 tot stand kwam was
er nog geen sprake van video, noch van de mogelijkheid om
verhoren op te nemen in afzonderlijke verhoorbladen.
Het is duidelijk dat processen-verbaal en verhoren op een
gegevensdrager, hetzij DVD hetzij een verhoorblad, van
elkaar verschillen.
Taalwet (vrijheid van taalkeuze)
De vrijheid van taalgebruik voor de burgers.
Er zijn 3 mogelijkheden om een anderstalige te verhoren:
de verhoorder noteert de verklaring in de taal van de
verhoorde;
beroep doen op een beëdigd tolk;
de te verhoren persoon zijn verklaring zelf laten schrijven.
Deze laatste mogelijkheid is geen authentieke akte, want
geschreven door een particulier. M.a.w. de wet aanvaardt
dat de tekst van een verhoor, op een afzonderlijk blad, dat op
zich geen authentieke akte is, rechtsgeldig is.
29/03/2013
7

Taalwet (vrijheid van taalkeuze)
Dit derde kenmerk moet los gezien worden van de
verslaglegging van het verhoor. Immers, een verhoor kan
perfect volgens de taalkeuze van de verhoorde uitgevoerd
worden middels een audio-visueel verhoor (artikel 112ter
Sv.), waarvan enkel een DVD bestaat en geen
verhoorblad.
Taalwet (letter of rights)
De verhoorbladen bestaan slechts in de 3 landstalen.
Aan elke verdachte moet een letter of rights worden
overhandigd (in 52 talen beschikbaar).
De inhoud daarvan is dezelfde als de mededelingen die de
verhoorder ook al moet doen voor- en bij het begin van het
verhoor (dubbel gebruik !).
Een anderstalige (Bv. Bulgaar) kan dus kennis krijgen van zijn
‘Salduzrechten’ middels de ‘letter of rights’.
Op het verhoorblad blijven de mededelingen in één van de drie
landstalen vermeld.
29/03/2013
8

Conclusies
Bijlagen aan een proces-verbaal, zoals verhoorbladen of
DVD’s met audiovisuele verhoren, zijn op zich geen
authentieke akten noch akten van rechtspleging.
De verhoren erin vervat hebben voor de rechter de
bewijswaarde van inlichtingen, net zoals een brief.
Zo gevoegde bijlagen, toegelicht in de tekst van het procesverbaal
waarmee zij één geheel vormen, worden door hun
aanhechting of bijvoeging, een onderdeel van de akte
waarbij ze gevoegd zijn.
Op die aldus gevoegde onderdelen zijn de vormvereisten
van processen-verbaal niet van toepassing.
Conclusies
Om twijfel over het statuut van een verhoorblad te
vermijden, mogen er geen vermeldingen op voorkomen die
specifiek zijn voor authentieke akten, bv. de term ‘Waarvan
akte’.
De Taalwet Gerechtszaken 1935 wordt volledig
gerespecteerd als een verhoorblad op zich niet als een
authentieke akte beschouwd wordt.
De handtekening van de verhoorder op het verhoorblad,
naast deze van de verhoorde, is alleen aangewezen als de
opsteller van het proces-verbaal en de verhoorder
verschillende personen zijn.
29/03/2013
9

Einde uiteenzetting
29/03/2013
10