Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar
Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar
8 | Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs Uit wetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat tweetaligheid onder andere een posi- tieve invloed heeft op de algemene taalontwikkeling en op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Zo ontwikkelen tweetalige kinderen een beter inzicht in de opbouw van taalsyste- men en meer gevoel voor taalverschillen. Zij ontwikkelen sneller en gemakkelijker een meta- linguïstisch bewustzijn, met andere woorden: zij zijn zich er eerder van bewust dat men ver- schillende etiketten op hetzelfde begrip kan plakken, een belangrijke stap in de ontwikkeling van abstract denken. Tweetalige kinderen kunnen ook gemakkelijker nieuwe talen leren en hebben meer oog voor taaldiversiteit. 1.4. Maatschappelijke motieven De meerderheid van de leerlingen van de basisscholen zal later leven en werken in Fryslân. Om goed te kunnen functioneren in de tweetalige maatschappij van Fryslân is beheersing van het Fries van belang, bijvoorbeeld in alledaagse contacten met leeftijdsgenoten, familie, in de buurt, en ook in het werkzame leven zoals in de gezondheidszorg, dienstverlening, bij media en overheid en bij algemeen maatschappelijke activiteiten. Mondelinge en schriftelijke beheersing van het Fries geeft een extra plus aan maatschappelijke participatie. 1.5. Culturele motieven Het Fries wordt mondeling en schriftelijk op verschillende manieren gebruikt. Al die monde- linge en schriftelijke uitingen, bijvoorbeeld in de muziek, toneel, literatuur en sport vormen met elkaar de Friese cultuur. Door Fries op school komen kinderen in aanraking met de Friese cultuur en kunnen daaraan deelnemen. Het onderwijs heeft een belangrijke functie in die cultuuroverdracht en het bevorderen van cultuurparticipatie. Cultuurbeleving als zodanig is in stimulans voor het (beter) leren beheersen van de taal. 1.6. Taalpolitieke motieven Aandacht voor Fries in het onderwijs is ook van belang voor het streven de Friese taal te behouden. Het Nederlands heeft een hogere status dan het Fries en heeft veel invloed. Daardoor kan het gebruik van het Fries in het gedrang komen en de positie van het Fries bedreigd worden. Wanneer er Fries op school geleerd wordt, kan dit een bijdrage leveren aan het versterken van de positie van het Fries 4 . Fries in het onderwijs bevestigt de positie van Fries als Europese minderheidstaal. 1.7. Fries op de basisscholen Bijna alle scholen in Fryslân geven Fries als vak (inspectierapport 2010). Daarnaast zijn er scho- len die Fries ook als voertaal bij andere vakken gebruiken. Tweetalige scholen hebben bijvoor- beeld één keer per week een Friese dag of middag. Een groeiend aantal basisscholen kiest voor een drietalig model. Deze scholen gebruiken Fries, Nederlands en Engels als voertaal. Kennis en vaardigheden Kennis Feitelijke kennis Fries als taal Maatschappelijke situatie Fries Dialecten en streektalen Geschiedenis en positie Fries in het onderwijs Begripsmatige kennis Motieven voor Fries in het basisonderwijs Voordelen meertalige ontwikkeling 4 Oosterloo, A. en Paus, H. (red.). (2005). Fries aan bod, leerplan Fries voor het Primair Onderwijs. Enschede: SLO.
2. De big ideas Het is de taak van de leraar te zorgen voor voldoende aanbod in de Friese taal en een rijke, betekenisvolle en effectieve leersituatie te creëren. Leerlingen moeten gemotiveerd en uitge- daagd worden om Fries te leren beheersen op niveau F1 van het nationaal referentiekader (NRK) en A2 van het Europees referentiekader (ERK). Zie bijlage 1. Globale omschrijving niveau F1/A2: basisgebruiker Het gaat om eenvoudige gesprekken en teksten over vertrouwde, alledaagse, concrete onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld en onmiddellijke omgeving van de leerling (bijvoorbeeld persoonsgegevens, familie, winkelen, plaatselijke geografie, werk). De leerling kan die gesprekken en teksten verstaan, lezen en begrijpen. Hij kan zelf een eenvoudig gesprek voeren, een beschrijving of informatie geven, verslag uitbrengen en uitleg en instructie geven en korte, eenvoudige teksten schrijven. De leerling kan jeugdliteratuur belevend lezen. Onderwijs in de Friese taal vindt altijd plaats in een meertalige context. Het Fries is een min- derheidstaal, het Nederlands een meerderheidstaal. Voor succesvol meertalig onderwijs moet men rekening houden met die verschillen in status. Cummins onderscheidt drie alge- meen geldende principes die belangrijk zijn voor het vormgeven van verantwoord twee- en meertalig onderwijs. 2.1. Principe van additieve tweetaligheid In hoeverre een minderheidstaal een structurele plaats op school moet hebben, hangt sterk samen met de statusverhoudingen tussen de talen. Als het leren van een tweede taal plaats vindt in een context waarin de eerste taal een hogere status heeft dan de tweede taal (als Nederlandstalige kinderen ondergedompeld worden in het Fries), dan is dat een gunstige voorwaarde voor het ontstaan van volledige tweetaligheid. Dit wordt additieve tweetaligheid genoemd. De eerste taal wordt dan niet bedreigd door de tweede taal. De leerlingen leren er een taal bij. Liggen de statusverhoudingen tussen talen andersom (als Friestalige kinderen ondergedom- peld worden in het Nederlands) dan kan bij leerlingen subtractieve tweetaligheid ontstaan. De eerste taal van de leerlingen wordt dan binnen en buiten de school onvoldoende gewaar- deerd en ontwikkeld. De moedertaal van de leerlingen wordt onder druk van de tweede taal, die meer status heeft, bedreigd en de tweede taal kan daar niet op voortbouwen, zodat ook daar minder resultaat geboekt wordt. Het onderwijs moet rekening houden met deze statusverschillen. Bij kinderen met een meer- derheidstaal, wordt de eerste taal sterk ondersteund vanuit de maatschappij. Zij kunnen goed tweetalig worden in een onderdompelingsprogramma in de tweede taal. Bij kinderen met een minderheidstaal kiest Cummins voor een tweetalig programma met een stevige ondersteuning van hun eerste taal. Op deze wijze wordt gewerkt aan blijvende tweetaligheid. Krijgen deze kinderen die ondersteuning niet, dan lopen ze kans beide talen niet goed te leren beheersen 5 . 5 Oosterloo, A. en Paus, H. (red.). (2005). Fries aan bod, leerplan Fries voor het Primair Onderwijs, blz. 42. Enschede: SLO. Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs | 9
- Page 1 and 2: Kennisbasis HBO-raad vereniging van
- Page 3 and 4: Kennisbasis Fries leraar basisonder
- Page 5 and 6: Inhoud 1. De unieke bijdrage van Fr
- Page 7: 1. De unieke bijdrage van Fries aan
- Page 11 and 12: Voor de leerling heeft het zelf geb
- Page 13 and 14: en Nederlands en wederzijdse beïnv
- Page 15 and 16: 4.3. Eigen taalvaardigheid Om in he
- Page 17 and 18: computer, digibord, vertel- en popp
- Page 19 and 20: ehaald, dient de leraar de leerling
- Page 21 and 22: Het taalaanbod voor jonge kinderen
- Page 23 and 24: 6. Voorbeelden uit de praktijk Voor
- Page 25 and 26: Bronnen Appel, R. e.a. (red.). (200
- Page 27 and 28: B. Europees Referentiekader niveau
- Page 29 and 30: B. Europees Referentiekader niveau
- Page 31: Auteur Liskje Flapper NHL Hogeschoo
8 | Kennisbasis <strong>Fries</strong> <strong>leraar</strong> <strong>basison<strong>de</strong>rwijs</strong><br />
Uit wetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek komt naar voren dat tweetaligheid on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re een posi-<br />
tieve <strong>in</strong>vloed heeft op <strong>de</strong> algemene taalontwikkel<strong>in</strong>g en op <strong>de</strong> cognitieve ontwikkel<strong>in</strong>g van<br />
k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren. Zo ontwikkelen tweetalige k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren een beter <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> <strong>de</strong> opbouw van taalsyste-<br />
men en meer gevoel <strong>voor</strong> taalverschillen. Zij ontwikkelen sneller en gemakkelijker een meta-<br />
l<strong>in</strong>guïstisch bewustzijn, met an<strong>de</strong>re woor<strong>de</strong>n: zij zijn zich er eer<strong>de</strong>r van bewust dat men ver-<br />
schillen<strong>de</strong> etiketten op <strong>het</strong>zelf<strong>de</strong> begrip kan plakken, een belangrijke stap <strong>in</strong> <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van abstract <strong>de</strong>nken. Tweetalige k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren kunnen ook gemakkelijker nieuwe talen leren en<br />
hebben meer oog <strong>voor</strong> taaldiversiteit.<br />
1.4. Maatschappelijke motieven<br />
De meer<strong>de</strong>rheid van <strong>de</strong> leerl<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> basisscholen zal later leven en werken <strong>in</strong> Fryslân.<br />
Om goed te kunnen functioneren <strong>in</strong> <strong>de</strong> tweetalige maatschappij van Fryslân is beheers<strong>in</strong>g<br />
van <strong>het</strong> <strong>Fries</strong> van belang, bij<strong>voor</strong>beeld <strong>in</strong> alledaagse contacten met leeftijdsgenoten, familie,<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt, en ook <strong>in</strong> <strong>het</strong> werkzame leven zoals <strong>in</strong> <strong>de</strong> gezondheidszorg, dienstverlen<strong>in</strong>g, bij<br />
media en overheid en bij algemeen maatschappelijke activiteiten. Mon<strong>de</strong>l<strong>in</strong>ge en schriftelijke<br />
beheers<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> <strong>Fries</strong> geeft een extra plus aan maatschappelijke participatie.<br />
1.5. Culturele motieven<br />
Het <strong>Fries</strong> wordt mon<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g en schriftelijk op verschillen<strong>de</strong> manieren gebruikt. Al die mon<strong>de</strong>-<br />
l<strong>in</strong>ge en schriftelijke uit<strong>in</strong>gen, bij<strong>voor</strong>beeld <strong>in</strong> <strong>de</strong> muziek, toneel, literatuur en sport vormen<br />
met elkaar <strong>de</strong> <strong>Fries</strong>e cultuur. Door <strong>Fries</strong> op school komen k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren <strong>in</strong> aanrak<strong>in</strong>g met <strong>de</strong><br />
<strong>Fries</strong>e cultuur en kunnen daaraan <strong>de</strong>elnemen. Het on<strong>de</strong>rwijs heeft een belangrijke functie <strong>in</strong><br />
die cultuuroverdracht en <strong>het</strong> bevor<strong>de</strong>ren van cultuurparticipatie. Cultuurbelev<strong>in</strong>g als zodanig<br />
is <strong>in</strong> stimulans <strong>voor</strong> <strong>het</strong> (beter) leren beheersen van <strong>de</strong> taal.<br />
1.6. Taalpolitieke motieven<br />
Aandacht <strong>voor</strong> <strong>Fries</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs is ook van belang <strong>voor</strong> <strong>het</strong> streven <strong>de</strong> <strong>Fries</strong>e taal<br />
te behou<strong>de</strong>n. Het Ne<strong>de</strong>rlands heeft een hogere status dan <strong>het</strong> <strong>Fries</strong> en heeft veel <strong>in</strong>vloed.<br />
Daardoor kan <strong>het</strong> gebruik van <strong>het</strong> <strong>Fries</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> gedrang komen en <strong>de</strong> positie van <strong>het</strong> <strong>Fries</strong><br />
bedreigd wor<strong>de</strong>n. Wanneer er <strong>Fries</strong> op school geleerd wordt, kan dit een bijdrage leveren<br />
aan <strong>het</strong> versterken van <strong>de</strong> positie van <strong>het</strong> <strong>Fries</strong> 4 . <strong>Fries</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs bevestigt <strong>de</strong> positie<br />
van <strong>Fries</strong> als Europese m<strong>in</strong><strong>de</strong>rheidstaal.<br />
1.7. <strong>Fries</strong> op <strong>de</strong> basisscholen<br />
Bijna alle scholen <strong>in</strong> Fryslân geven <strong>Fries</strong> als vak (<strong>in</strong>spectierapport 20<strong>10</strong>). Daarnaast zijn er scho-<br />
len die <strong>Fries</strong> ook als voertaal bij an<strong>de</strong>re vakken gebruiken. Tweetalige scholen hebben bij<strong>voor</strong>-<br />
beeld één keer per week een <strong>Fries</strong>e dag of middag. Een groeiend aantal basisscholen kiest <strong>voor</strong><br />
een drietalig mo<strong>de</strong>l. Deze scholen gebruiken <strong>Fries</strong>, Ne<strong>de</strong>rlands en Engels als voertaal.<br />
Kennis en vaardighe<strong>de</strong>n<br />
Kennis Feitelijke kennis <strong>Fries</strong> als taal<br />
Maatschappelijke situatie <strong>Fries</strong><br />
Dialecten en streektalen<br />
Geschie<strong>de</strong>nis en positie <strong>Fries</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs<br />
Begripsmatige kennis Motieven <strong>voor</strong> <strong>Fries</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>basison<strong>de</strong>rwijs</strong><br />
Voor<strong>de</strong>len meertalige ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
4 Oosterloo, A. en Paus, H. (red.). (2005). <strong>Fries</strong> aan bod, leerplan <strong>Fries</strong> <strong>voor</strong> <strong>het</strong> Primair On<strong>de</strong>rwijs. Ensche<strong>de</strong>:<br />
SLO.
Change language