Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar

1. De unieke bijdrage van Fries
aan de ontwikkeling van kinderen
1.1. Fryslân, een tweetalige provincie
Fryslân is een tweetalige provincie met twee officieel erkende talen, Fries en Nederlands.
Fries is een Westgermaanse taal, die al sinds de middeleeuwen in Fryslân wordt gesproken en
geschreven. Het is een taal met een eigen rijke woordenschat, fonologie, morfologie en syn-
taxis die zich onderscheidt van het Nederlands. Fries heeft een eigen gestandaardiseerde
spelling en grammatica en heeft zijn eigen dialectische variatie.
Voor iets meer dan de helft van de inwoners van Fryslân is Fries de moedertaal. Volgens de
quickscan van 2007 kan 94% van de inwoners van Fryslân het Fries redelijk tot goed ver-
staan, 74% kan het spreken, 75% lezen en 26% kan het redelijk tot goed schrijven (De Fryske
taalatlas 2007). De meerderheid van de Friese bevolking vindt Fries belangrijk en ongeveer
85% van de inwoners vindt dat het Fries niet moet verdwijnen 1 .
De tweetaligheid van de provincie komt tot uiting in het maatschappelijke verkeer. Op straat,
in de winkels, op het werk, op school, in de media, in de sport, bij de overheid en in de poli-
tiek, overal komt men Fries tegen. Er is een bloeiende Friestalige cultuur op professioneel
niveau die tot uiting komt in (jeugd-)literatuur, muziek en theater.
Het taalbeleid van de provincie en de gemeenten is gericht op gebruik en verdere ontwikke-
ling van het Fries als cultuurtaal en als taal van de gemeenschap.
1.2. Fries in het onderwijs
De overgrote meerderheid (76%) van de ouders van basisschoolleerlingen vindt onderwijs in
het Fries belangrijk 2 . De nationale overheid erkent eveneens het belang van onderwijs in het
Fries voor de Friese samenleving. In 1980 werd Fries een verplicht vak in het primair onderwijs
in Fryslân. Daarnaast kan Fries als voertaal bij andere vakken worden gebruikt. In de bestuurs-
afspraak Friese taal en cultuur hebben Rijk en provincie nadere afspraken gemaakt om het
Fries in het primair onderwijs te versterken. In 1996 heeft het Rijk het ‘Europese Handvest
voor regionale en minderheidstalen’ ondertekend. Hiermee onderschrijven provincie en Rijk
een beleid dat erop gericht is dat een substantieel deel van de lessen op de Friese basisscho-
len in het Fries gegeven wordt 3 . Fries in het basisonderwijs is van belang vanuit pedagogisch-
didactisch, maatschappelijk, cultureel en taalpolitiek oogpunt.
1.3. Pedagogisch-didactische motieven
Veel kinderen in Fryslân zijn al in meer of mindere mate (actief of passief) tweetalig wanneer
zij op de basisschool komen. Friestalige kinderen worden al jong tweetalig doordat ze het
Nederlands overal tegenkomen. Nederlandstalige kinderen kunnen in aanraking komen met
Fries via voorschoolse opvang, media en personen uit hun omgeving.
In de ‘Universele verklaring van de rechten van de Mens’ van de Verenigde Naties staat dat
alle kinderen recht hebben op onderwijs in hun eigen taal. Dit geldt ook voor Friestalige kinde-
ren. Zij kunnen door onderwijs in het Fries hun eigen moedertaal verder ontwikkelen. Een
goede beheersing van de moedertaal heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van de
taalvaardigheid in de tweede taal. Voor Friestaligen betekent dit het leren van het Nederlands.
Ook Nederlandstalige kinderen (en kinderen met een immigrantentaal als moedertaal)
kunnen door onderwijs in het Fries al op jonge leeftijd tweetalig (of meertalig) worden.
1 Foekema, F. (2004). Overdracht van de Friese taal. Amsterdam: TNS NIPO.
2 Inspectie van het onderwijs. (2006). De kwaliteit van het vak Fries in het basisonderwijs en het voortgezet
onderwijs in de provincie Fryslân. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
3 Oosterloo, A. en Paus, H. (red.). (2005). Fries aan bod, leerplan Fries voor het Primair Onderwijs, blz. 21.
Enschede: SLO.
Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs | 7