Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar

Het taalaanbod voor jonge kinderen moet concreet zijn en gebonden aan context, gaan over
hier en nu en aansluiten bij de belevingswereld. De teksten zijn vooral verhalend, eenvoudig
en kort en worden zoveel mogelijk visueel ondersteund.
5.3. Middenbouw
Tot ongeveer 7 jaar leren kinderen een tweede taal op ongeveer dezelfde wijze als hun eer-
ste taal. Na die tijd wordt het moeilijker om een tweede taal op moedertaalniveau te leren
beheersen. De invloed van de eerste taal op de te leren taal wordt groter. De leeftijd waarop
je een taal begint te leren is ook van belang omdat de cognitieve ontwikkeling meegroeit met
de leeftijd. Kleine kinderen die hun moedertaal leren, leren de woorden van hun taal tegelij-
kertijd met de voorwerpen of begrippen waar ze naar verwijzen. Als je op latere leeftijd een
taal leert, ken je de begrippen al, dus die leersituatie is dan heel anders 11 . De eerste taal kan
gebruikt worden om de tweede taal te leren. Het gaat dan niet meer om het leren van de
begrippen maar om de juiste woorden bij het begrip.
In de middenbouw wordt bij Fries systematisch voortgebouwd op het geleerde in de onder-
bouw. De onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld, zijn concreet, worden minder con-
textgebonden en kunnen gaan over de nabije omgeving, toekomst en verleden. Er wordt
gestart met lees- en schrijfvaardigheid in het Fries.
5.4. Bovenbouw
In de bovenbouw hoeven de onderwerpen niet altijd contextgebonden te zijn, maar kunnen
ook betrekking hebben op verleden en toekomst en op de omgeving die minder nabij is. Het
kan ook om abstracte onderwerpen gaan. Naast verhalende teksten zijn ook instructieve,
informatieve betogende en persuasieve teksten van belang. De rol van de leraar verandert:
oudere leerlingen leren leerkrachtonafhankelijker. Zij zijn zelfbewuster, maar lijken daardoor
ook eerder spreekangst te ontwikkelen. In de bovenbouw kunnen leerlingen veel leerstof aan
en dat betekent dat er veel Fries aanbod moet zijn tijdens de lessen en dat leerlingen de
mogelijkheid hebben om zelfstandig en in groepen verder te werken aan de ontwikkeling van
hun Friese vaardigheden. Daarbij gaat het niet alleen om luister- en spreekvaardigheid, maar
ook om lezen en schrijven. Naast inhoud is daarbij ook vorm van belang met aandacht voor
een juiste uitspraak en spelling.
In het voortgezet onderwijs is het Fries in het eerste (en soms ook tweede) leerjaar een
schoolvak voor alle leerlingen. In de hogere leerjaren is Fries een keuze-examenvak in vmbo,
havo en vwo. Op dit moment wordt op een school voor voortgezet onderwijs geëxperimen-
teerd met drietalig onderwijs Nederlands, Fries en Engels.
De leraar is op de hoogte van de kerndoelen van het voortgezet onderwijs. Voor een goede
overgang en aansluiting is contact met voortgezet onderwijs wenselijk. Het gaat hierbij zowel
om gegevens over prestaties en niveaus van taalbeheersing van de individuele leerlingen, als
om de continuïteit van het curriculum: doelen, differentiatie, werk- en toetsvormen.
11 Bodde-Alderlieste, M., Paus, H., Smits, M. en Toorenburg, H. van. (2002). Driemaal taal, blz. 26. Groningen /
Houten: Wolters-Noordhoff.
Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs | 21