Fries in het basisonderwijs - 10 voor de leraar

14 | Kennisbasis Fries leraar basisonderwijs
4. Context: Fries in het basisonderwijs
4.1. Meertalige situatie
De meertalige situatie in Fryslân is niet uniek. Ongeveer 60% van de wereldbevolking is
twee- of meertalig. Nationale overheden gaan op verschillende wijze om met de talen in hun
land en dat heeft zijn uitwerking op het basisonderwijs. Voor het Noord-Fries in Duitsland en
het Bretons en Corsicaans in Frankrijk is weinig ruimte in het onderwijs. Het Wels in Groot-
Brittannië en het Catalaans in Spanje daarentegen hebben een sterke positie. De positie van
het Fries zit daar tussen in.
Door Baker en Jones (1998) is een internationale inventarisatie gemaakt van hoe in het
onderwijs wordt omgegaan met meerderheids- en minderheidstalen. Zij onderscheiden tien
verschillende aanpakken die te verdelen zijn in zwakke en sterke vormen van onderwijs in
tweetaligheid. In de zwakke vormen wordt de ene taal belangrijker gevonden dan de andere
en wordt gestreefd naar eentaligheid of gedeeltelijke tweetaligheid. Bij sterke vormen van
tweetaligheid is het streven om bij de leerlingen een evenwichtige en volledige tweetaligheid
te bereiken. Uitgaande van de kerndoelen zijn voor de Friese situatie alleen de modellen die
streven naar een gedeeltelijke of volledige tweetaligheid van belang.
4.2. Afspraken over taal, taalbeleid
Voor goed taalonderwijs is een taalbeleidsplan belangrijk. In een taalbeleidsplan legt de
school vast hoe die om wil gaan met de verschillende talen zoals Nederlands, Nederlands als
tweede taal, Fries, Engels en eventueel andere talen. Dat schept duidelijkheid over wanneer
welke taal aan de orde is. In een taalbeleidsplan worden afspraken vastgelegd over de door-
gaande lijnen voor de verschillende talen op de verschillende niveaus, tussendoelen, voer-
taalbeleid, transfer tussen talen en de eigen vaardigheid van de leraren. Er komt in naar
voren of de school eentalig, tweetalig of drietalig is. Een taalbeleidsplan kan ook aandacht
besteden aan de continuïteit met voorschoolse voorzieningen en het voortgezet onderwijs.
Een eentalige school geeft Fries als vak en gebruikt verder het Nederlands als voertaal bij
andere vakken. In een tweetalige school worden twee talen, in ons geval Fries en Nederlands,
als vak onderwezen en tevens gebruikt als voertaal. Tweetalige scholen hebben bijvoorbeeld
een Friese middag of dag op het weekprogramma staan of gebruiken ’s morgens Nederlands
en ’s middags Fries als voertaal. De verdeling in talen kan ook per leerjaar verschillen, bij-
voorbeeld door in de laagste groepen een groter accent te leggen op de moedertaal dan in
de hogere leerjaren. Voor gecertificeerde drietalige scholen geldt als minimale eis in groep 1
en 2 ongeveer 50% Nederlands en 50% Fries als voertaal en in groep 3 tot en met 8 mini-
maal 2 dagdelen Fries als voertaal. In groep 7 en 8 komt daar nog minimaal 1 dagdeel Engels
als voertaal bij.
Twee- en drietalige scholen gaan ervan uit dat kinderen het beste een taal leren door die ook
te gebruiken. Op dit moment zijn er ongeveer 40 drietalige scholen in Fryslân, waarvan 16
gecertificeerd met externe visitatie. De resultaten van de eerste drietalige scholen zijn goed.
Op Nederlands scoren de kinderen op hetzelfde niveau dan kinderen van de eentalige scho-
len. De beheersing van het Fries is echter veel beter en de kinderen durven zich beter in het
Engels uit te drukken 8 .
8 Ruijven, E.C.M. v. en Ytsma, J. (2008). Trijetalige skoalle yn Fryslân. Onderzoek naar de opbrengsten van het
drietalig onderwijsmodel in Fryslân. Ljouwert: Fryske Akademy.