Leseenheid 6 - Christelike Biblioteek
Leseenheid 6 - Christelike Biblioteek
Leseenheid 6 - Christelike Biblioteek
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
50<br />
<strong>Leseenheid</strong> 6<br />
Aktiwiteit 1: Kom ons luister<br />
Opdrag<br />
Luister met aandag na die voorlesing en beantwoord daarna die vrae (sien addendum<br />
bl. 79).<br />
1. Wat is ‘n fabel?<br />
2. Waarom het die wolf nie dadelik een van die skape in die weiveld gevang nie?<br />
3. Wat is ‘n weiveld?<br />
4. Waar dink jy het die wolf die ou skaapvel gekry?<br />
5. Wat beteken die woord “slagoffer”?<br />
6. Noem vier dinge wat die skaapwagter gedoen het toe hy by die huis kom.<br />
7. Waar het die skaapwagter die skape heen geneem toe dit begin donker word?<br />
8. Waarom het hy die skape daarnatoe geneem?<br />
9. Watter woord gebruik ons om van ‘n klomp skape by mekaar te praat?<br />
10. Watter lessie is uit hierdie fabel te leer?<br />
Aktiwiteit 2: Kom ons praat<br />
Groepopdrag<br />
Gebruik ‘n bandmasjien en maak in jou groep ‘n soortgelyke advertensie. Stel dan vyf vrae<br />
met die antwoorde oor julle advertensie op. Lees dit in op die bandmasjien. Ruil met ander<br />
groepe en luister na hul advertensies. Beantwoord dan hulle vrae in groepverband.<br />
Aktiwiteit 3: Kom ons lees hardop en met begrip<br />
Geld wat stom is...<br />
Goud en silwer was baie eeue lank die gewildste metale vir muntstukke.<br />
Brons, ’n allooi van koper en tin, is vir muntstukke van laer waardes<br />
gebruik.<br />
Deesdae word die meeste muntstukke gemaak van metale waarvan die waarde<br />
kleiner is as die sigwaarde van die munt. Die bietjie “silwer”-kleingeld in<br />
die gemiddelde mens se sak bevat waarskynlik geen silwer nie.
Suiwer nikkel, allooie van nikkel en brons, tombak (‘n geel allooi van koper en sink)<br />
en chroomstaal word almal vir muntstukke gebruik. Italië ondervind jare lank reeds<br />
‘n probleem met kleingeld en winkeliers het gereeld lekkergoed pleks van ‘n paar<br />
lire gegee. Plastiekmuntstukke van vyf lire is later uitgereik om die probleem van<br />
‘n tekort aan kleingeld te oorbrug.<br />
In ‘n bank se kluise word die bank se kontant gehou, asook kosbaarhede wat kliënte<br />
vir bewaring na die bank gebring het. Kluise is groot beton- en staalkaste wat teen<br />
rowers en brande bestand moet wees. Die swaar staaldeure word met kombinasie-<br />
en tydslotte gesluit.<br />
Elke Griekse stadstaat het sy eie munte uitgereik. Afdrukke van diere het die stede<br />
van oorsprong aangedui. Lidië se munte het ‘n leeu se kop op gehad; Athene het<br />
‘n uil gebruik; Korinthe het die gevleuelde perd Pegasos as kenteken gebruik en<br />
Aigina het ‘n vet klein skilpad op sy munte afgedruk.<br />
Hoewel banke tjekboeke uitreik waarin kliënte kan skryf hoeveel geld hulle wil<br />
onttrek of die bedrag wat aan iemand anders betaal moet word, kan tjeks op enigiets<br />
uitgeskryf word. Om dit te bewys, het die skrywer A.P. Herbert ‘n tjek aangebied<br />
wat op ‘n koei geskryf was. Die bank het dit aanvaar en hom die geld betaal.<br />
Die kassier betaal en ontvang geld in ‘n bank. ‘n Tjek is ‘n geskrewe opdrag<br />
(gewoonlik op ‘n spesiale vorm geskrywe) aan die bank om geld te betaal aan die<br />
persoon wie se naam daarop verskyn.<br />
As iemand geld in ‘n bank hou, gee die bank hom ‘n rekening van die geld wat<br />
inbetaal en onttrek word. ‘n Lopende rekening is vir die daaglikse betalings. ‘n<br />
Depositorekening is vir die spaargeld en die bank betaal rente daarop. ‘n Persoon is<br />
bankrot as die hof beslis dat hy nie in staat is om sy skuld te betaal nie.<br />
Die woord miljoenêr het in die middel van die agtiende eeu in Frankryk ontstaan<br />
om die skynbaar gelukkige beleggers in die Indiese Maatskappy te beskryf. Die<br />
beleggers kon aanskou hoe hul aandele se waarde binne ‘n paar maande van<br />
duisende frank tot miljoene frank styg.<br />
Vandag word die term losweg gebruik om elkeen te beskryf wat ‘n miljoen rand of<br />
meer besit, of die rykdom nou ook in geld, eiendom of beleggings gehou word.<br />
Mense is geneig om maklik van miljoenêrs te praat sonder om in ag te neem hoeveel<br />
geld in werklikheid betrokke is.<br />
‘n Miljoenêr wat sy geld in eenrandstukke uittel teen die koers van een stuk per<br />
sekonde sal, deur dag en nag te werk, meer as 11½ dae nodig hê om alles te tel.<br />
‘n Biljoenêr sal nooit op die manier sy geld getel kry nie, want dit sal langer as<br />
31 000 jaar duur.<br />
51
52<br />
‘n Ou Suid-Afrikaanse twee rand.<br />
Beantwoord die volgende vrae in vol sinne:<br />
1. Wat word bedoel met “’n allooi van koper en goud”?<br />
2. Wat is ‘n munt se “sigwaarde”?<br />
3. As daar nie silwer in die kleingeld is nie, waarom praat ons dan van silwer?<br />
4. Wat is die hoofgedagte van paragraaf 2?<br />
5. Wat noem ons Italië se geldeenheid vandag? Wat was dit voorheen?<br />
6. Waaroor handel paragraaf 3?<br />
7. Wat is op die Griekse munte gedruk? Kyk na een of twee Suid-Afrikaanse munte en<br />
sê wat daarop gedruk is.<br />
8. Waaroor handel paragraaf 5? Het jy al gekyk wat staan alles op ‘n tjekblaadjie?<br />
9. Was jy al in ‘n bank? By wie het jy jou geld gebank? Wat noem ons die persoon?<br />
10. Het jy ‘n tjekboek, ’n spaarboekie of ‘n bankkaart?<br />
11. Het jy spaargeld of is jy bankrot?<br />
12. Weet jy van iemand wat ‘n miljoenêr genoem word? Hoeveel geld moet so ‘n<br />
persoon minstens hê?<br />
13. Hoeveel keer duisend is een miljoen?<br />
14. Hoeveel is een biljoen? Kan jy dit skryf?<br />
Iemand stik in die geld.<br />
‘n Ou Suid-Afrikaanse een rand.<br />
Geld groei nie op my rug nie.
Differensiasie<br />
Leerlinge wat al vinnig gevorder het, moet kyk of hulle die berig hieronder mooi kan<br />
lees.<br />
Bank van Japan dwing jen hoër<br />
Tussentrede vang handelaars<br />
Tokio. - Die Japanse sentrale<br />
bank (BOJ) het gister vir ‘n<br />
verrassing gesorg toe hy die<br />
eerste keer in meer as vyf jaar<br />
dollar teen die jen verkoop<br />
het.<br />
Die dollar het in ‘n stadium<br />
met byna ses jen geval tot<br />
125,70 jen, maar het later met<br />
‘n paar jen herstel.<br />
Die tussentrede, die eerste sedert<br />
Augustus 1992, het handelaars<br />
onverwags gevang.<br />
“Die mark is geskok deur<br />
die tussentrede,” het ‘n senior<br />
handelaar van ‘n Japanse<br />
stadsbank gesê.<br />
“Dat dit doeltreffend was, is<br />
waar geoordeel na die daling<br />
van die dollar.”<br />
Bankiers raam dat die BOJ<br />
minstens $1 miljard verkoop<br />
het hoewel sommige meen<br />
dat die volume veel groter<br />
kon gewees het. Een bankier<br />
wat gesê het dat sy bank twee<br />
verkope van $100 miljoen elk<br />
vir die BOJ gehanteer het, sê<br />
die totale verkope kan sowat<br />
$1,5 miljard bedra.<br />
Die BOJ het waarskynlik<br />
besluit om gister toe te tree<br />
om nog meer nut te kry uit die<br />
verrassende belastingvermindering<br />
wat die premier, mnr.<br />
Ryutaro Hashimoto, vroeër in<br />
die dag aangekondig het. Die<br />
eenmalige belastingverlaging<br />
behels 2000 miljard jen ($15,7<br />
miljard).<br />
Die premier het gesê hy het<br />
besluit op die belastingstap<br />
terwyl hy vroeër vandeesweek<br />
die topberaad van die Assosiasie<br />
van Suidoos-Asiatiese<br />
Nasies in Koeala Loempoer<br />
bygewoon het.<br />
“Ons wil nie ‘n wêreldwye<br />
resessie in Japan begin nie,”<br />
het hy voorts gesê.<br />
Voor die belastingaankondiging<br />
het die jen so laag as<br />
131,53 per dollar geval, wat<br />
die daling se-dert die begin<br />
van November tot byna 10%<br />
vergroot het.<br />
Handelaars sê omdat die<br />
sentrale bank die impak van<br />
die tussentrede tot die maksimum<br />
uitgevoer het, het dit<br />
waarskynlik geld bespaar wat<br />
op ander gebiede ontplooi<br />
kan word.<br />
“Japan beskik oor die wêreld<br />
se grootste buitelandse reserwes,<br />
maar moet sy reserwes<br />
versigtig gebruik,” het ‘n ander<br />
bankier gesê.<br />
“Japan kan die reserwes nodig<br />
hê om die Oosterse krisis<br />
te hanteer en om Japanse banke<br />
te help.”<br />
Japan het nou $228,15 miljard<br />
aan buitelandse reserwes.<br />
Vroeër vandeesmaand was<br />
daar ‘n gerug dat die departe-<br />
<br />
wesentlike dollardeposito by<br />
stelling<br />
gedoen het. Die instelling<br />
het toe dollar geleen aan<br />
Japanse banke wat nie genoeg<br />
geld op eurodollar-markte<br />
kon vind nie weens hulle gewaande<br />
risiko’s.<br />
Hoewel die MOF nie in<br />
daardie stadium wou kommentaar<br />
lewer nie, het MOFamptenare<br />
gesê dat Japan gereed<br />
is om valutareserwes te<br />
gebruik om banke wat met ‘n<br />
likiditeitsprobleem sit, te help<br />
- (Reuter).<br />
Aktiwiteit 4: Ons lees met begrip en herken kernwoorde<br />
Inskerping van leestegnieke: Ons lees weer die leesstuk “Geld wat stom is”, maar op<br />
die gedeelde leesmetode en daarna word die volgende vrae skriftelik beantwoord.<br />
1. Goud en silwer is duurder as brons. Waar of vals?<br />
2. Die hoofgedagte of kernwoord van die eerste paragraaf is “die waarde van geld of<br />
muntstukke”. Waar of vals?<br />
53
54<br />
3. Kies die beste antwoord:<br />
Tombak is:<br />
a. ‘n geel allooi van koper en sink<br />
b. suiwer nikkel.<br />
4. Waarom het die winkeliers in Italië lekkers as kleingeld gegee?<br />
5. Wat het later die winkeliers se probleem opgelos?<br />
6. Wat is ‘n kluis?<br />
7. Watter woord sou jy gebruik as kernwoord vir paragraaf 3?<br />
8. Hoe het die Grieke elke staat (provinsie) se geld uitgeken?<br />
9. Van watter state in Griekeland word gepraat?<br />
10. Wat is vreemd in paragraaf 6?<br />
11. Watter woord sê dat die bank tevrede was met die “vreemde tjek”?<br />
12. Antwoord net ja of nee:<br />
12.1 ‘n Kassier ontvang geld by banke.<br />
12.2 ‘n Lopende rekening is daar om elke dag van te gebruik.<br />
12.3 ‘n Depositorekening is ook daar om elke dag van te gebruik.<br />
12.4 Iemand wat bankrot is, het baie geld.<br />
13. Waar het die woord miljoenêr ontstaan?<br />
14. Hoe het die aandele gestyg?<br />
15. Gee ‘n kernwoord vir paragraaf 8?<br />
16. Voltooi die volgende:<br />
16.1 As ‘n miljoenêr sy eenrandstukke uittel teen een stuk per ______________ sal<br />
dit hom ______________ dae neem.<br />
16.2 ‘n Biljoenêr is ______________ keer ryker as ‘n miljoenêr.<br />
16.3 Kan jy die volgende uitdrukking voltooi?<br />
Geld wat stom is, maak _____________________________________<br />
16.4 Wat beteken dit?<br />
Aktiwiteit 5: Ons gebruik die verklarende woordeboek<br />
en brei ons woordeskat uit<br />
Gebruik die verklarende woordeboek om die betekenis van die volgende woorde na te<br />
slaan:<br />
allooi gevleuelde eiendom<br />
waarskynlik onttrek kliënte<br />
vergoeding beleggers term<br />
verdienste
Aktiwiteit 6: Ons lees stil<br />
Vrae<br />
Die wêreld sonder geld<br />
Geld werk so eenvoudig en doeltreffend dat dit byna onmoontlik is om die wêreld<br />
daarsonder voor te stel. Die storie van wat met die Paryse sangeres Millie Zelie op<br />
‘n wêreldkonsert gebeur het, toon hoe dit sou gaan in ‘n wêreld sonder geld.<br />
Millie Zelie het ‘n goed-bygewoonde konsert op ’n eiland in die Stille Suidsee gehou.<br />
As vergoeding het sy ‘n derde van die inkomste by die kaartjieskantoor ontvang.<br />
Dit was drie varke,twee dosyn kalkoene, 44 hoenders en ‘n klein bergie kokosneute,<br />
piesangs, suurlemoene en lemoene.<br />
Millie Zelie het bereken dat haar vergoeding volgens Paryse markpryse minstens<br />
4 000 frank werd was - ‘n groot bedrag vir ‘n enkele aand se werk. Maar, soos sy<br />
in moedeloosheid aan haar bestuurder geskryf het, die meeste van haar verdienste<br />
het begin verrot voor sy dit kon eet en die varke en pluimvee het die “kleingeld”<br />
verorber.<br />
1. Het Millie Zelie enigsins kontantgeld ontvang?<br />
Waarom sê jy so?<br />
2. Beskryf haar situasie met die “vreemde betaling”.<br />
3. Wat bedoel sy met die varke en pluimvee het die “kleingeld”<br />
verorber?<br />
Aktiwiteit 7: Ons lees ‘n Bybelse teks<br />
Lees hierdie leesstuk selfstandig en beantwoord die vrae skriftelik.<br />
Die gelykenis van die goue muntstukke<br />
Luk. 19 : 11-27<br />
En terwyl hulle na hierdie dinge luister, vertel Hy daar nog ‘n gelykenis by, omdat<br />
Hy naby Jerusalem was en hulle gedink het dat die koninkryk van God onmiddellik<br />
sou verskyn. Hy het dan gesê: “ ‘n Man van hoë familie het na ‘n ver land gereis om<br />
vir homself ‘n koningskap te ontvang en dan terug te kom. En nadat hy tien van sy<br />
slawe geroep het, gee hy hulle tien ponde en sê vir hulle: “Dryf handel daarmee tot<br />
ek kom.”<br />
Maar sy medeburgers het hom gehaat en ‘n gesantskap agter hom aan gestuur om te<br />
sê: “Ons wil nie hê dat hierdie man oor ons koning moet wees nie.”<br />
55
56<br />
En toe hy terugkom, nadat hy die koningskap ontvang het, sê hy dat daardie slawe<br />
aan wie hy die geld gegee het, by hom geroep moes word, sodat hy kon weet wat<br />
elkeen met handel verdien het. En die eerste het verskyn en gesê: “Heer, u pond het<br />
tien ponde wins gemaak. ” En hy sê vir hom: “ Mooi so, goeie slaaf; omdat jy in die<br />
minste getrou gewees het, moet jy gesag hê oor tien stede.”<br />
En die tweede kom en sê: “Heer, u pond het vyf ponde verdien.”<br />
En hy sê ook vir hierdie een: “ En jy moet wees oor vyf stede.”<br />
En ‘n ander een kom en sê: “ Heer, hier is u pond wat ek in ‘n doek weggesit het;<br />
want ek was bang vir u, omdat u ‘n strawwe man is; u neem weg wat u nie uitgesit<br />
het nie en maai wat u nie gesaai het nie.” Toe sê hy vir hom: “Uit jou mond sal ek<br />
jou oordeel; slegte slaaf! Jy het geweet dat ek ‘n strawwe man is wat wegneem wat<br />
ek nie uitgesit het nie en maai wat ek nie gesaai het nie. Waarom het jy dan nie my<br />
geld in die bank gesit nie? Dan kon ek dit by my koms met rente ingevorder het.”<br />
En vir die wat daarby staan, sê hy: “Neem die pond van hom af weg en gee dit aan<br />
hom wat die tien ponde het”- en hulle sê vir Hom: “ Meneer, hy het tien ponde”-<br />
want ek sê vir julle: Aan elkeen wat het, sal gegee word, maar van hom wat nie het<br />
nie, sal weggeneem word ook wat hy het. Maar daardie vyande van my wat nie<br />
wou hê dat ek koning oor hulle sou wees nie, bring hulle hier en slaan hulle voor my<br />
dood!”<br />
1. Verduidelik wat dit beteken as iemand van adellike afkoms is.<br />
2. Watter opdrag het die edelman aan die begin aan sy slawe<br />
gegee?<br />
3. Hoekom het die een slaaf die koning se muntstuk veilig in ‘n<br />
doek bewaar?<br />
4. Waarom was die koning kwaad hieroor?<br />
5. Om watter rede kry die slaaf wat reeds 10 muntstukke het nog<br />
een by?<br />
6. Hoekom dink jy het die koning se landgenote hom gehaat?<br />
7. Watter poging het die mense aangewend om te probeer verhoed dat hy koning<br />
word?<br />
8. Wat was die verhouding tussen die koning en sy slawe?<br />
9. Hoekom vertel Jesus die gelykenis aan die mense?<br />
10. Wat is ‘n ander woord vir “gelykenis”?<br />
Aktiwiteit 8: Ons lees in ons vaardigheidsgroepe<br />
Kyk na die berigte wat hier volg. Onderstreep enige vier woorde waarvan jy graag die<br />
betekenis wil weet. Bespreek dit in jul groep en kry die regte betekenisse by jou groep,<br />
onderwyser of woordeboek.<br />
Neem die sakegedeelte van ‘n koerant en knip enige berig wat oor geld gaan uit en plak<br />
dit in jou boek. Oefen moeilike onbekende woorde en lees die berig hardop.
Tesourie maak stem dik oor meevallerbelasting<br />
---------------------------------------<br />
Jeanette Clark<br />
---------------------------------------<br />
Die nasionale tesourie het in ‘n<br />
verklaring gereageer op vrese<br />
in die mark oor ‘n voorstel vir<br />
‘n moontlike meevallerbelasting<br />
vir alle minerale.<br />
Die voorstel is in die meeval-<br />
slag<br />
ingesluit.<br />
Die tesourie het dit duidelik<br />
gestel dat die regering nog<br />
geen aankondigings hieroor<br />
beplan nie: “Die verslag van<br />
die taak-span doen wel voorstelle<br />
vir die Wet op Tantieme,<br />
hoewel dit nie deel van hul<br />
opdrag was nie. Ons het nog<br />
nie daarop gereageer nie.”<br />
“Die Suid-Afrikaanse regering<br />
het ‘n erkende prestasieg-<br />
<br />
bestuur en ons is nie van<br />
plan om die rekord oorboord<br />
te gooi en dit met eiesinnige<br />
Beeld 1 Maart 2007<br />
beleidsaankondigings te vervang<br />
nie,” sê die tesourie.<br />
Die taakspan se fokus was<br />
‘n moontlike meevallerbelasting<br />
vir die sintetiese-brandstofbedryf<br />
en die tesourie sê in<br />
die verband was hy die heeltyd<br />
in kontak met die vervaardigers<br />
en dat enige iemand<br />
anders wat deur die voorstelle<br />
geraak word, dieselfde behandeling<br />
verdien.<br />
Alert Steel noteer na 28 jaar se groei<br />
---------------------------------------<br />
Antoinette Slabbert<br />
---------------------------------------<br />
Van ‘n onderneming in mnr.<br />
Wynand Schalekamp se motorhuis<br />
tot ‘n nuweling op<br />
die JSE se alternatiewe beurs,<br />
Altx.<br />
Dìt is die groeipad wat Alert<br />
Steel sedert 1979 geloop het tot<br />
sy notering vandag.<br />
Die groep, wat staalprodukte<br />
en boumateriaal koop en<br />
verkoop, het 70 miljoen aandele<br />
teen R1 elk beskikbaar<br />
gestel vir private plasings. Dié<br />
aanbod is 17 keer oorvolskryf.<br />
Dit is sowat ‘n derde van sy totale<br />
uitgereikte aandele.<br />
Volgens Schalekamp, uitvoe-rende<br />
hoof, het die<br />
groep 11 kleinhandeltakke<br />
in Gauteng, Noordwes, Limpopo<br />
en Mpumalanga en twee<br />
aanlegte wat versterkte staal<br />
vervaardig in Polokwane en<br />
Pretoria.<br />
<br />
‘n belang van 51% in Alert<br />
Steel Hazyview en besit Alert<br />
Steel Polokwane en Alert Steel<br />
Reinforcing om die helfte met<br />
die konstruksiereus Murray &<br />
Ro-berts.<br />
Alert verkoop 9 500 ton staal<br />
per maand. Hy verwag ‘n jaarlikse<br />
omset van R618 miljoen<br />
teen 30 Junie.<br />
Alert gaan R50 miljoen van<br />
die beleggersgeld gebruik om<br />
sy bestaande produksiereeks<br />
uit te brei vir sy 2 500 klante<br />
in die boubedryf. “Ons verskaf<br />
alles, van staal vir die<br />
Beeld 1 Maart 2007<br />
groot kontrakteurs tot boutjies<br />
en moer-tjies vir die selfdoenklant,”<br />
sê Schalekamp.<br />
Staalprodukte verteenwoordig<br />
sowat 80% van Alert se<br />
inkomste. Namate die reeks<br />
loodgie-tersprodukte en ander<br />
ysterware uitbrei, sal staal<br />
se bydrae na verwagting teen<br />
2008 verminder tot 60%.<br />
Volgens Schalekamp het die<br />
groep meer as 400 verskaffers<br />
en sy produkte word nie net in<br />
residensiële bouwerk gebruik<br />
nie. Hy meen die gevestigde<br />
verhouding met sy verskaffers<br />
sal Alert goed te staan kom<br />
met tekorte aan boumateriaal<br />
wat op die horison dreig.<br />
57
58<br />
Verswakking in rand laat die wenkbroue lig<br />
Deur Adri Senekal<br />
<br />
Vrydag en die skielike verswakking<br />
van die wisselkoers wys net weer hoe<br />
sensitief ‘n derde wêreldland soos<br />
Suid-Afrika vir gissinge is, of dit nou<br />
waar is of nie. Suid-Afrika het sedert<br />
Aktiwiteit 9: Ons geniet poësie<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen<br />
Lucas Maree<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen,<br />
want daarmee was die wêreld<br />
vir my oral immergroen.<br />
Ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ek is moeg vir die gesukkel<br />
van my dag-tot-dag bestaan,<br />
die gewonder oor die geld<br />
as ons dalk iewers heen wil gaan.<br />
En die karre wat nie werk nie<br />
maak my werklik nou gedaan<br />
en die “deep-freeze” het jou waarlik<br />
ook weer laasnag gaan staan.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ja, ek sou myself met net ses nulle kon versoen,<br />
ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ek werk my oor ‘n mik net om<br />
belasting te betaal<br />
en nou is ek ook hoeka op<br />
‘n splinternuwe skaal.<br />
Ja, die wet van Transvaal vreet<br />
al my kapitaal op en die rentekoerse<br />
hou my oor die algemeen maar kaal.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen<br />
want daarmee was die wêreld<br />
vir my altyd immergroen<br />
Ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen<br />
die verkiesing bykans twintig maande<br />
gelede ‘n groot invloei van kapitaal<br />
gehad, maar dit was hoofsaaklik in die<br />
vorm van aandele en effekte - wat dus<br />
weer vinnig verkoop kan word.
Ek soek nie baie geld nie,<br />
net ‘n klein ou fortuintjie,<br />
‘n vliegtuig en ‘n seiljag<br />
selfs al is dit net ‘n kleintjie.<br />
Ek dink nie ek wil ryk wees nie.<br />
Ek wil net graag genoeg hê<br />
om solank as wat ek wil in<br />
my “jacuzzi” te kan lê.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Ja ek sou myself met net<br />
ses nulle kon versoen,<br />
ja, ek sou kon doen met ‘n miljoen.<br />
Maak jou eie keuse van wat jy wil voorlees. Oefen dit en kom lees dit voor.<br />
‘n Gedig of Lukas 14:8 (gelykenis van die muntstukke) of Lukas 15:11 (verlore seun).<br />
Aktiwiteit 10: Ek ken my taal<br />
Geld wat stom is...<br />
Goud en silwer is baie eeue lank die gewildste metale vir muntstukke. Brons, ‘n<br />
allooi van koper en tin, is vir muntstukke van laer waardes gebruik.<br />
Deesdae word die meeste muntstukke gemaak van metale waarvan die waarde<br />
kleiner is as die sigwaarde van die munt. Die bietjie “silwer”-kleingeld in die<br />
gemiddelde mens se sak bevat waarskynlik geen silwer nie.<br />
Suiwer nikkel, allooie van nikkel en brons, tombak (‘n geel allooi van koper en sink)<br />
en chroomstaal word almal vir muntstukke gebruik. Italië ondervind jare lank reeds<br />
‘n probleem met kleingeld en winkeliers het gereeld lekkergoed pleks van ‘n paar<br />
lire gegee. Plastiekmuntstukke van vyf lire is nou uitgereik om die probleem van ‘n<br />
tekort aan kleingeld te oorbrug.<br />
In ‘n bank se kluise word die bank se kontant gehou, asook kosbaarhede wat kliënte<br />
vir bewaring na die bank gebring het. Kluise is groot beton- en staalkaste wat teen<br />
rowers en brande bestand moet wees. Die swaar staaldeure word met kombinasie-<br />
en tydslotte gesluit.<br />
Elke Griekse stadstaat het sy eie munte uitgereik. Afdrukke van diere het die stede<br />
van oorsprong aangedui. Lidië se munte het ‘n leeu se kop op gehad; Athene het ‘n<br />
uil gebruik; Korinthe het die gevleuelde perd Pegasos as kenteken gebruik en<br />
59
60<br />
Aigina het ‘n vet klein skilpad op sy munte afgedruk.<br />
Hoewel banke tjekboeke uitreik waarin kliënte kan skryf hoeveel geld hulle wil<br />
onttrek of die bedrag wat aan iemand anders betaal moet word, kan tjeks op enigiets<br />
uitgeskryf word. Om dit te bewys, het die skrywer A.P. Herbert ‘n tjek aangebied<br />
wat op ‘n koei geskryf was. Die bank het dit aanvaar en hom die geld betaal.<br />
Die kassier betaal en ontvang geld in ‘n bank. ‘n Tjek is ‘n geskrewe opdrag<br />
(gewoonlik op ‘n spesiale vorm geskrywe) aan die bank om geld te betaal aan die<br />
persoon wie se naam daarop verskyn.<br />
Opdrag<br />
Soek in groepverband na voorbeelde van enkelvoude asook verkleinwoorde in die<br />
leesstuk. Skryf die meervoude en standaardwoord van elk neer. Lees dit aan die klas<br />
voor.<br />
Aktiwiteit 11: Ek werk met my taal<br />
Opdrag<br />
Kyk weer na die leesstuk “Die gelykenis van die goue muntstukke” by Aktiwiteit 7 en<br />
gebruik die gelykenis om die volgende vrae te beantwoord:<br />
1. Skryf al die meervoude in die<br />
gelykenis in jou boek.<br />
2. Gebruik ses van hierdie woorde<br />
in jou eie sinne.<br />
3. Lees die volgende advertensie<br />
oor munte. Skryf al die meervoude<br />
in die advertensie neer.<br />
4. Gebruik jou tydskrif en knip vyf<br />
woorde uit wat in die meervoud<br />
geskryf is. Plak dit in jou boek.<br />
Skryf die enkelvoud daarvan<br />
neer en maak dan twee sinne met<br />
beide die enkelvoud- en meervoudwoorde.<br />
5. Jy het reeds die gelykenis van<br />
die goue muntstukke gelees.<br />
Wat word ’n muntstuk genoem<br />
wat klein is? Wat noem ons die<br />
woorde wat byvoorbeeld; - kie<br />
agter aan die woord het?<br />
HET U VAN HIERDIE MUNTE? DUISENDE<br />
VANDAG IN<br />
SIRKULASIE<br />
EN IS HULLE NA 1960 GEMUNT?<br />
INDIEN WEL, BETAAL ONS U...<br />
R1200 VIR U R1... R7500 VIR U 50c...<br />
R75 VIR U 20c... R400 VIR U 1c...<br />
... WAT IN ‘N SEKERE JAAR NA 1960 GEMUNT IS!<br />
EN WAT VAN HIERDIE REEKSE MUNTE WAT NA 1989 GEMUNT IS?<br />
ONS SAL U TOT R40 BETAAL VIR ELKE EEN VAN<br />
HIERDIE MUNTE WAT IN ‘N SEKERE JAAR NA 1989<br />
GEMUNT IS!<br />
Vir brosjure met inligting, stuur R20 en ‘n gefrankeerde<br />
koevert met u adres daarop aan:<br />
Coins Collect, Posbus 35402, Northway, 4065
Trek ‘n tabel soos hierdie een in jou boek. Voltooi dit dan deur die meervoude en<br />
verkleinings van die basiswoorde in te vul:<br />
Woord<br />
1. gelykenis<br />
Meervoud Verkleining<br />
2. koning<br />
3. slaaf<br />
4. landgenoot<br />
5. stad<br />
6. muntstuk<br />
7. man<br />
8. vyand<br />
6. Gebruik ‘n tydskrif en soek na ‘n brief of paragraaf waarin baie verkleinwoorde<br />
gebruik word. Knip dit uit, plak dit in jou skrif en onderstreep al die verkleinwoorde<br />
met ‘n kleurpen.<br />
Aktiwiteit 12: Ons ontdek intensiewe vorme<br />
Goudgeel Bokkies hardloop kringe om doodmoeë Kiwi’s<br />
Die Springboknetbalspan se geel bloese het soos goud geskitter in die naweek se<br />
<br />
Seelandse verdedigers soms stokstyf in hul spore laat vassteek terwyl die partydige<br />
skare doodstil gespeel is.<br />
Die Suid-Afrikaanse doelskieters was vuurwarm en het elke kans wat hulle gekry<br />
het, benut en die bal pylreguit in die net laat beland. Soos hulle kleure was die<br />
Kiwimeisies se gemoedere ook naderhand pikswart omdat hulle geen raad gehad<br />
het, met die Suid-Afrikaners se veggees wat soos ‘n yskoue wind op die baan gewoed<br />
het nie.<br />
Die bokkies se klipharde spel is beloon met ‘n verspotmaklike oorwinning.<br />
Groepopdrag<br />
Stel in julle groep ‘n sportberiggie saam en gebruik intensiewe vorme.<br />
61
62<br />
Opdrag<br />
In ons alledaagse praat, wil ons soms ‘n saak sterk stel deur die woorde wat ons gebruik.<br />
Byvoorbeeld: Ons sê nie ‘n geel hemp nie, maar ‘n goudgeel hemp.<br />
Iets is spotgoedkoop.<br />
Die bad is seepglad (ensovoorts).<br />
1. Doen nou dieselfde met die volgende woorde uit die gelykenis:<br />
dood, getrou, arm, bang, ryk, mooi<br />
Maak jou eie sinne met twee van hierdie woorde.<br />
2. In die onderstaande gediggie is woorde onderstreep. Gee die “sterkste vorm” van<br />
die woorde.<br />
Skryf nou hierdie storie kort oor in jou eie woorde, maar gebruik die sterk vorme<br />
(intensiewe vorm) van die onderstreepte woorde in jou sinne. Gebruik ook die sterkste<br />
vorm van woorde soos maer, vet, nuut, mooi, lank en skoon.<br />
Aktiwiteit 13: Ons oefen ons taal<br />
Groepopdrag<br />
Hansie en Grietjie<br />
Hansie en Grietjie stap in die woud.<br />
Dit sneeu en word vinnig donker en koud!<br />
Ai, wat is tog fout,<br />
was hul miskien altemit stout?<br />
Hul vader het hul daar gelos - in die bos<br />
Maar, al was hul ook hoe arm,<br />
hul klein huisie was altyd warm...<br />
Maar per abuis kom hul by ‘n oulike huis,<br />
gebou van koek en lekkergoed!<br />
Ai, dit lyk darem alles heerlik soet...<br />
Wie sou nou kon raai, dat in hierdie huisie so fraai,<br />
‘n nare heks woon - wreed - wat daarvan<br />
hou om kinders te eet?<br />
Vir arme Hansie wil sy vet voer in ‘n hok,<br />
maar hy is slim en hou ‘n stok<br />
Hy stamp haar in die warm oond<br />
en dit is haar verdiende loon!<br />
Kyk na die gedig van Hansie en Grietjie en dui die voornaamwoorde aan, sowel as die<br />
naamwoord wat dit vervang.
Opdrag<br />
1. Lees die volgende sin:<br />
“Terwyl die mense na Jesus geluister het, het Hy nog ‘n gelykenis vertel, aangesien<br />
Hy naby Jerusalem was en hulle gedink het die koninkryk van God sou nou enige<br />
oomblik kom.” (Lukas 14:8)<br />
Die onderstreepte woorde verwys elke keer na ‘n bepaalde Persoon / persone. Met<br />
watter ander woord kan jy “Jesus” vervang in die sinnetjie?<br />
2. Kyk weer na die gelykenis en onderstreep nog woorde daarin wat na iemand<br />
verwys.<br />
3. Voltooi die volgende verhaaltjie deur elke keer ‘n ander woord vir die woord<br />
in hakies te gee. Onthou, die woorde wat jy moet invul, verwys elke keer na ‘n<br />
persoon.<br />
Soet sjokolade oomblikke<br />
(Die woorde wat jy invul moet die persoon se eie naam vervang -<br />
voornaamwoorde), soos:<br />
sy, syne, hy, dit, hulle, jou, joune, haar, hare, ons, ensovoorts.<br />
Die aand toe _______(Pietertjie) besluit om die ja-woord by _______(Santie) te vra<br />
het _____(Pietertjie) gesorg dat alles net reg gereël was. ______(Pietertjie) het tot<br />
gesorg dat _______(Santie s’n) gunsteling lekker naamlik sjokolade in groot maat op<br />
die tafel teenwoordig was.<br />
Hoewel Pietertjie seker was dat Santie se hart __________________(Pietertjie s’n) was,<br />
kon ____ nie help om te voel dat ___(Santie s’n) lippe aan iemand anders behoort<br />
het nie.<br />
4. Gebruik jou tydskrif. Knip ‘n kort artikel uit en onderstreep al die woorde wat na<br />
‘n persoon verwys. Plak die artikel in jou skrif.<br />
Aktiwiteit 14: Ons skryf ons taal<br />
Groepopdrag<br />
• Stel in julle groep ‘n lysie saam van moontlike vrae van dinge wat julle graag wil<br />
weet.<br />
• Formuleer nou ook ‘n aantal vrae uit tydskrifopskrifte saam met jou maat.<br />
63
64<br />
Opdrag<br />
<br />
sinne met toepaslike leestekens (uit die gelykenis):<br />
1.1 Twee stelsinne (sinne wat ‘n feit stel).<br />
1.2 Een vraagsin.<br />
1.3 Een uitroepsin.<br />
1.4 ‘n Bevelsin.<br />
2. Verander nou die twee stelsinne na vrae.<br />
3. Gebruik nou die gelykenis van die goue muntstukke en skryf jou eie sin wat :<br />
• iets meedeel<br />
• ‘n vraag vra<br />
• iets hard sê of uitroep<br />
• iemand ‘n opdrag of bevel gee<br />
(Let op jou leestekens.)<br />
4. Soek ‘n voorbeeld van elke soort sin in jou tydskrif en plak dit in jou skrif.<br />
5. Stel jou eie lysie vrae op oor die gelykenis van die goue muntstukke.<br />
Aktiwiteit 15: Ons praat ons taal<br />
Groepopdrag<br />
<br />
• Sinne wat vrae vra, noem ons vraagsinne.<br />
• Sinne waarin iets uitgeroep, geskree of harder as gewoonlik gesê word, noem<br />
ons uitroepsinne.<br />
• Sinne wat vir ons feite en inligting gee (iets meedeel) word stelsinne genoem.<br />
• Sinne wat opdragte gee of bevele wat uitgevoer moet word, noem ons<br />
bevelsinne.<br />
• Al hierdie sinne saam help ons om dit wat ons skryf duidelik en interessant te<br />
maak.<br />
Gesels in jul groep oor hoe julle dag gister verloop het. Besluit gou wat die belangrikste<br />
dinge was wat jy graag sou wou neerskryf.
Opdrag<br />
Skryf nou ‘n dagboek oor een van die volgende: (kyk hoeveel woorde se intensiewe<br />
vorm jy kan gebruik.)<br />
1. Jy is kaptein van enige Springboksportspan wat in die buiteland toer. Dit het nie<br />
goed gegaan met jou span nie. Dit is vandag Saterdag. Vertel in jou dagboek wat<br />
van Maandag tot Vrydag gebeur het.<br />
of<br />
Dagboek<br />
Liewe dagboek,<br />
jy verstaan my so goed<br />
as ek wil praat van alles<br />
in my gemoed.<br />
Jy sal geen eise aan my stel -<br />
net geduldig luister as ek vertel.<br />
Liewe dagboek,<br />
jy ervaar alles saam met my<br />
as ek lag en selfs my pyn.<br />
Jy is langs my elke dag,<br />
selfs in die donker ure in die nag.<br />
Liewe dagboek,<br />
jy is altyd daar<br />
dat al my kosbaarhede op jou bladsye kan vergaar.<br />
Ek dra jou saam met my,<br />
dig teen my hart,<br />
‘n onafskeidbare deel in my lewenspad.<br />
Tanya Lourens (14), Sunward Park<br />
2. Skryf ‘n dagboek oor wat jy in die laaste week van julle somervakansie gedoen het<br />
en wat gebeur het.<br />
65
66<br />
<br />
• Jou dagboek het vir elke dag die dag en datum bo-aan.<br />
• Sinne in ‘n dagboek is gewoonlik kort en bondig. Byvoorbeeld:<br />
Maandag 1 Oktober.<br />
Die span oefen lusteloos. Saterdag se groot wen was nie goed vir ons nie.<br />
Afrigter voel vies. Ons besoek ‘n skool. Dis ysig koud.<br />
• ‘n Mens teken gewoonlik vir jouself die belangrike gebeurtenisse van die dag<br />
aan.<br />
Aktiwiteit 16: Ons oefen ons taal<br />
Opdrag<br />
1. Neem kleurpenne of -potlode en onderstreep die volgende in jou skryfstukkie<br />
(dagboek):<br />
• meervoude (blou)<br />
• verkleinwoorde (swart)<br />
• intensiewe vorme (oranje/pienk)<br />
• voornaamwoorde (groen)<br />
<br />
opdrag. Plak dit in jou skrif.<br />
Aktiwiteit 17: Ons oefen ons spelling<br />
Samestellings sonder koppeltekens:<br />
Maandag<br />
Die bouer wat hierdie woordmuur gebou het, het nie geweet hoe om die woordete<br />
bou nie. Hy het verkeerde stene langs mekaar gebou en nou kan jy glad nie die<br />
woordsamestellings lees nie. Kyk hoeveel woorde kan jy bou deur twee woorde saam<br />
te voeg om ‘n nuwe woord te vorm. Skryf soveel as moontlik neer.<br />
TUIN PAPIER KOELDRANK<br />
TOILET DRIE VERF PAD<br />
SLANG ROLLER SAND<br />
DRAAD ROLLER SPEEL<br />
KWASTE FILTER WIEL<br />
GOED BOTTEL KAR KOEK
Dinsdag<br />
In elke prentjie in die raampie word ‘n woord voorgestel, maar as jy die twee woorde<br />
saamvoeg, dan kry jy een nuwe woord met ‘n nuwe betekenis.<br />
Woensdag<br />
Kyk en dink mooi - dan skryf jy elkeen neer.<br />
Jy ken mos die woord waterstroom<br />
Ons kan ook in Afrikaans ‘n woordestroom maak met woorde.<br />
Kyk mooi na die dele van woorde op die volgende bladsy.<br />
Vorm ‘n deurlopende stroom woorde deur by begin te begin. Verbind die woorddele<br />
met mekaar. Elke woord het twee dele en die tweede deel van die woord is die eerste<br />
deel van die volgende woord. Jy hoef nie by al die kassies aan te doen op pad einde toe<br />
nie. Jy kan enige rigting heen-en-weer beweeg. Kleur jou woordestroom in.<br />
67
68<br />
Begin<br />
Tuin teiken roller draad<br />
slang gif appel <br />
boom huis was<br />
reën meter plant houer<br />
Donderdag<br />
Julle is mos almal baie lief om iets te bou of iets te maak. Kyk net watter slim planne kan<br />
ons alles maak met ‘n koeldrankbottel! Hulle was nie net baie slim om al die verskillende<br />
artikels te maak nie. Kyk mooi, hulle het nuwe woordsamestellings ook gemaak.<br />
20 gebruike van ‘n leë plastiekkoeldrankbottel.<br />
kar<br />
Einde
1. ‘n Uitstekende<br />
tregter. Sny die bottel<br />
skuins af vir die<br />
gebruik by ‘n motor.<br />
2. Tuinslangsproeier.<br />
Boor gaatjies in. Die<br />
tuinslang pas in die<br />
bek van die bottel.<br />
3. Drupvoeding vir<br />
varings.<br />
4. Honde-afskrikmiddel<br />
op die gras.<br />
5. Lens. Gebruik<br />
bodem met water<br />
gevul.<br />
6. Terrarium.<br />
7. Dryfbaadjie of reddingsboei.<br />
In die woordblok hieronder is ‘n klompie samestellings van woorde uit die inligtingsblad<br />
oor die koeldrankbottel. Trek ‘n tabel soos hierdie een in jou boek en deel die samestellings<br />
in twee woorde om te sien hoe dit gevorm is.<br />
Byvoorbeeld: draadkar draad kar<br />
Vrydag<br />
8. Bêreplek vir verfkwaste,<br />
klein<br />
<br />
9. Houer vir snesies.<br />
Sny aan die kant<br />
oop en “trek oor”<br />
met gebreide omhulsel.<br />
10. Hou toiletpapier<br />
droog op kampe of<br />
uitstappies in die<br />
veld.<br />
11. Tydmeganisme. Gebruik<br />
sand of water.<br />
12. Megafoon.<br />
13. Watersuiweraar<br />
<br />
14. Speelgoed: draadkar,<br />
driewiel of padroller.<br />
15. Reënmeter of windrigtingmeter.<br />
16. Teikenskiet (kettie).<br />
17. Koekroller, indien dit<br />
gevul is met water.<br />
18. Houer om water in te<br />
kook.<br />
19. Dekorasie vir kleingoed.<br />
Vul met gekleurde<br />
water of verf die<br />
bottel.<br />
20. Kandelaar vir buitebyeenkoms.<br />
tuinslang, drupvoeding, dryfbaadjie, reddingsboei, bêreplek<br />
verfkwaste, toiletpapier, tydmeganisme, teikenskiet, windrigting<br />
Kyk hoeveel van jou woordsamestellings kan jy maak deur die woord - bottel - te<br />
gebruik. Jy kan bottel voor of agter aan jou woord gebruik. Trek so ‘n woordbottel in<br />
jou boek en “maak hom vol”.<br />
69
70<br />
Mooi dink en soek reg!<br />
Melkbottel<br />
bottelnek<br />
______________<br />
________________<br />
____________________<br />
_____________________<br />
______________________<br />
______________________<br />
______________________<br />
______________________<br />
_______________________<br />
_____________________<br />
_____________________<br />
_____________________<br />
_____________________<br />
Samestellings sonder koppeltekens<br />
(deel twee)<br />
Hallo maats. Ek is Daantjie Kat. Julle ken my seker almal. Miskien het julle my al op<br />
televisie gesien, of dalk by die skool. Ek was al by<br />
vakansie-oorde ook. Eintlik toer ek oor die hele land,<br />
van die onderste puntjie van Suid-Afrika tot doer bo<br />
in Windhoek<br />
Daantjie Kat
Stop by die randsteen<br />
(Geneem uit Veilige Voetjies)<br />
gesing deur Carike Keuzenkamp<br />
Daar’s ‘n mannetjie met ‘n waterkannetjie<br />
voor ons huis se deur, as ons nie na hom<br />
luister nie, gaan ‘n lelike ding gebeur.<br />
Hy sê bly uit die blomtuin uit, gaan speel<br />
in die agterplaas. As ons hom nie gehoorsaam nie,<br />
sal ma dan met ons raas.<br />
Die randsteen is ook so ‘n ding,<br />
hy’s daar vir ons geplaas, sy maatjie<br />
is die sypaadjie en<br />
saam is hulle twee baas.<br />
Hul hou jou uit die strate uit,<br />
die randsteen sê pasop!<br />
As jy oor die straat wil stap<br />
moet jy eers by my stop.<br />
*O randsteen, randsteen jy is my maat<br />
randsteen, randsteen deeltjie van die straat<br />
randsteen, randsteen ek luister as jy praat,<br />
randsteen, randsteen<br />
ek stop op die daad*<br />
Daar’s ‘n karretjie met vier wieletjies,<br />
ja my pa het hom gemaak,<br />
maar nou’s die karretjie nat geverf,<br />
ons mag nie aan hom raak.<br />
Toe sit my pa ‘n teken daar wat sê<br />
jy los hom uit en nou<br />
kom ons nie naby nie,<br />
ons loer maar deur die ruit.<br />
Herhaal * tot by * nog een maal.<br />
71
72<br />
Maandag<br />
Ek is baie seker julle ken almal vir Daantjie Kat.<br />
Ek is nie sommer ‘n gewone kat nie. O nee! Ek is die<br />
professor in verkeersveiligheid. Ek wys almal hoe om<br />
‘n katvoet-voetganger te wees en hoe om versigtig en<br />
slim die pad te gebruik.<br />
Kom ons sing die liedjie saam, voordat ons werk.<br />
Watter nuwe samestellings het ons in die liedjie geleer? Kom ons noem ‘n paar dan<br />
skryf ons dit neer.<br />
Dinsdag<br />
In die volgende sinne is sekere dele onderstreep.<br />
Dit kan egter vervang word met ‘n ander woord.<br />
(Onthou jy kan nog samestellings maak waar twee<br />
woorde saam ‘n nuwe maak.)<br />
Vervang nou die onderstreepte deel van die sin met ‘n<br />
samestelling.<br />
Byvoorbeeld:Die konstabel wat die verkeer reël, staan by<br />
die stopstraat. - Die verkeersbeampte<br />
1. Die konstabel wat die verkeer reël, het die persoon<br />
by die straat waar hy moet stop,<br />
voorgekeer.<br />
2. Mense moet die padtekens gehoorsaam anders oortree hulle die reëls vir<br />
padveiligheid.<br />
3. Die man wat die motor bestuur, ry stadig die straat af en hou stil by die plek waar<br />
die ongeluk plaasgevind het.
Woensdag<br />
Lees hierdie woorde vir jouself en skryf die woord neer, asook die woorde waaruit die<br />
een woord saamgestel is.<br />
Donderdag<br />
verkeersveiligheid sitplekgordel<br />
volgafstande padgebruiker<br />
verkeerslui verkeersirkel<br />
In die leesstuk is daar baie samestellings wat gebruik word. Soek die woorde in die<br />
stuk en maak jou eie spelvel met samestellings.<br />
73
74<br />
Vrydag<br />
Al die prentjies hier het te doen met padveiligheid. Pas nou die prentjie by die regte<br />
samestelling. Skryf die woord wat by die prentjie pas neer.<br />
1. 2.<br />
3. 4.<br />
5.<br />
Spitstyd in die stad<br />
Die motors ry buffer teen buffer. Die stad se werkers haas na die sentrum vir hulle<br />
dagtaak. In die meeste motors is daar net die eienaar en een of twee passasiers.<br />
Hier en daar is ‘n motor vol passasiers wat aan ‘n saamryklub behoort en petrol wil<br />
bespaar. Hulle is dikwels pendelaars van buurdorpe. Die meeste motoriste oortree<br />
nie die verkeersreëls nie.<br />
Die rookmis hang swaar oor die stad. Die verkeerspolisie probeer om verkeer te<br />
laat vloei. Een motor gaan staan. Sy brandstof het opgeraak. Die hele verkeer is<br />
ontwrig. Daar is ‘n lelike verkeersknoop, maar die verkeersman los die probleem<br />
gou op. Een jong man wil by ‘n paar motors verbysteek, maar moet by die rooi<br />
verkeerslig wag. Die verkeersbeampte waarsku hom. As die verkeerslig groen is,<br />
beweeg die verkeer vinniger. Die jongman spoed voort. ‘n Ent verder jaag hy oor<br />
‘n snelstrik.<br />
sitplekgordel, handseine, sperstreep, verkeerslig, skolierpatrollie<br />
STOP
Julle het die afgelope tyd so baie oor SAMESTELLINGS geleer. Kyk na die prentjie en<br />
maak jou eie samestellings. Skryf ten minste vyf in jou boek.<br />
Taalvasvat<br />
1. Intensiewe vorm<br />
Ons wil partykeer iets wat ons sê baie sterker stel as gewoonlik. Daarvoor gebruik ons<br />
die intensiewe vorm (of versterkte vorm).<br />
Nie alle beskrywende woorde het intensiewe vorme nie. Soms kan ‘n mens self jou eie<br />
intensiewe vorm uitdink. byvoorbeeld: spinasiegroen.<br />
Hier volg ‘n paar wat ons maar kan leer:<br />
stellende trap intensiewe vorm stellende trap intensiewe vorm<br />
bleek doodsbleek ryk skatryk<br />
oud stokoud <br />
reguit pylreguit dik trommeldik<br />
vol propvol swaar loodswaar<br />
moeg doodmoeg wit spierwit<br />
groen grasgroen blou potblou<br />
bitter galbitter stil doodstil<br />
75
76<br />
arm brandarm fris perdfris<br />
jonk bloedjonk krom hoepelkrom<br />
styf stokstyf dun plankdun<br />
leeg dolleeg lig veerlig<br />
kalm doodkalm rooi bloedrooi<br />
swart pikswart geel goudgeel<br />
koud yskoud warm vuurwarm<br />
hoog hemelhoog klein piepklein<br />
2. Voornaamwoord<br />
Die voornaamwoord is die woord wat in die plek van die naamwoord (die naam<br />
van ‘n mens, of dier of ding) in die sin kom staan. Dit staan dan vir die naamwoord.<br />
(“virnaamwoord”)<br />
Byvoorbeeld: Pieter het baie van Santie gehou.<br />
Hy het baie van haar gehou.<br />
manlik: hy, sy, hom, syne<br />
vroulik: sy, haar, hare<br />
ander: julle, hulle, ons, u, wie?<br />
onpersoonlik: dit<br />
3. Soorte sinne<br />
• Stelsinne<br />
Sinne wat vir ons feite en inligting gee (iets meedeel). Hierdie sinne eindig gewoonlik<br />
met ‘n punt. Byvoorbeeld: Ek speel graag met my kat.<br />
• Bevelsinne<br />
Sinne wat opdragte of bevele wat gedoen moet word, gee. Hierdie sinne kry baie<br />
keer uitroeptekens. Byvoorbeeld: Gaan borsel nou dadelik jou tande!<br />
• Vraagsinne<br />
Sinne wat vrae vra. Dit word altyd met ‘n vraagteken geskryf. Byvoorbeeld:<br />
Waarheen gaan jy?<br />
• Uitroepsinne<br />
Sinne waarin iets uitgeroep, geskree of harder as gewoonlik gesê word. Hierdie<br />
sinne kry gewoonlik ‘n uitroepteken. Byvoorbeeld: Nee, hou op!<br />
4. Vraagstelling<br />
<br />
Byvoorbeeld: Wie? > persoon<br />
Waar? > plek
Al hierdie soorte sinne help ons om dit wat ons skryf duidelik en<br />
interessant te maak.<br />
Waarheen? > plek<br />
Wanneer? > tyd<br />
Waarmee? > voorwerp<br />
Hoe? > manier / wyse<br />
Hoeveel? > getal / hoeveelheid<br />
Anders kan ‘n vraag gevra word deur net die sin met die werkwoord (doenwoord) te<br />
begin. Byvoorbeeld: Hy slaap graag buite. > Slaap hy graag buite?<br />
5. Dagboek<br />
• ‘n Dagboek het vir elke dag die datum en die dag bo-aan.<br />
• Sinne in ‘n dagboek is meestal kort en bondig.<br />
• ‘n Mens teken gewoonlik vir jouself die belangrike gebeurtenisse van die dag op.<br />
77