Een toekomst voor boerderijen (pdf) - Stichting Hugo Kotestein

Aan de buitenzijde is het glas zichtbaar. De deuren zijn gehandhaafd, waardoor
het aanzicht optimaal is behouden en deze ook nog gebruikt
kunnen worden.
Elk geval moet op zichzelf worden bekeken en beoordeeld.
Er is geen algemeen geldende regel op te stellen.
5. Reversibiliteit
Reversibiliteit houdt in dat een toevoeging ongedaan
kan worden gemaakt. Oud en nieuw blijven gescheiden,
materieel en visueel. Een reversibele ingreep geniet daarom
vaak de voorkeur boven ‘vaste’ constructies, omdat de
ingreep desgewenst binnen een aantal jaren ook weer
ongedaan kan worden gemaakt. Naarmate een investering
in reversibele constructies echter hoger is, is de verwijderbaarheid
van de inbouw minder realistisch, vanwege de
grote kapitaalvernietiging. Bovendien moeten ook voor
reversibele constructies soms (diepe) funderingen worden
aangelegd. Als een nieuwe (reversibele) ingreep een langere
periode moet meegaan, moet de ingreep daarom op zichzelf
voldoende kwaliteit hebben en zich verhouden tot de
cultuurhistorische waarden.
6. Hoge kwaliteit van ontwerp en vakmanschap
Om het nieuwe gebruik af te stemmen op het gebouw, de
gevolgen van de veranderingen inzichtelijk te maken en de
herstelwerkzaamheden alleen waar nodig en met gevoel
uit te voeren, is vakmanschap en kennis van historische
gebouwen en bouwtechnieken vereist. Daarom verdient
het aanbeveling te werken met gekwalifi ceerde en ervaren
architecten, ontwikkelaars en aannemers.
Deze zes algemene uitgangspunten zijn voor boerderijen
vertaald in dertien concrete tips en richtlijnen voor het ontwerp.
Deze vindt u uitgewerkt in de volgende paragrafen.
Achter de oorspronkelijke houten gevel is een nieuwe gevel geplaatst. Zo is een inpandig balkon
ontstaan, waarbij het nieuwe glazen venster nauwelijks opvalt.
4.2 Houd de opzet en indeling van de gevels
herkenbaar
Wonen en werken in een historische boerderij vindt in veel
gevallen onder een en hetzelfde dak plaats. Aan de gevels
is goed af te lezen in welk gedeelte van het gebouw wordt
gewerkt en waar gewoond wordt. Het is in geval van herbestemming
of verbouwing van belang dit historische
onderscheid herkenbaar te houden. Luiken en stalramen
accentueren de historische en regionale kenmerken. Uitgangspunt
is dit historische beeld te behouden.
4.3 Maak optimaal gebruik van bestaande
gevelopeningen
Een nieuwe functie vraagt vaak om extra daglicht of extra
deuren. Door optimaal gebruik te maken van bestaande gevelopeningen
kunnen nieuwe gevelopeningen in aantal en
omvang beperkt worden. Als deze nieuwe openingen zorgvuldig
ontworpen worden, kunnen ze zich in de bestaande
karakteristiek voegen: het functionele gesloten bedrijfsgedeelte
met liggende raamopeningen en staldeuren en het
representatieve woongedeelte met staande openingen. Een
terughoudende benadering behoudt het oorspronkelijke
agrarische beeld.
Wanneer achter de dubbele inrijdeur van de boerderij in
een terugliggend kozijn een glazen invulling wordt aangebracht,
blijft het karakteristieke, donkere aanzicht van dit
geveldeel behouden zonder dat de toetreding van daglicht
of het uitzicht wordt belemmerd. Door zo min mogelijk
stijlen en regels te gebruiken en geen roedenverdeling toe
te passen valt optimaal daglicht naar binnen. Wanneer aan
de buitenzijde zichtbare delen van de stijlen en regels/
De houten planken van de gevel zijn als lamellen opengezet. Het karakter van
de gevel blijft zo behouden, terwijl er toch daglicht in de winkel komt.
kozijnen een donkere kleur krijgen, lijkt de opening een
donker gat, een beeld dat strookt met het historische
aanzicht. Glas kan achter de mestdeuren worden geplaatst:
het daglicht valt binnen en de deuren kunnen als vanouds
worden geopend en gesloten. Alleen de functie van de deuren
is gewijzigd, zij dienen nu als luiken. Als het vensterglas
meteen achter de negge of gevelopening wordt geplaatst,
zonder kozijnen, wordt de historische aanblik van de boerderij
gehandhaafd. Van enige afstand gezien overheerst het
oorspronkelijke aanzien van de gevel als geheel, zeker als
ontspiegeld glas is toegepast. Bij de situering van nieuwe
ruimtes kan de architect rekening houden met plaatsen
waar invallend daglicht eenvoudig is te realiseren.
Wanneer nieuwe doorbraken zich onderscheiden van bestaande,
krijgt het gebouw een eigentijds aspect. Hierbij
hoeft het contrast niet altijd te worden opgezocht. Verwijdering
van planken uit een houten gevel is betrekkelijk
eenvoudig. Wanneer vervolgens glas wordt geplaatst, kan
daglicht naar binnen vallen. De planken dienen vervolgens
als vensterluik. In gesloten toestand is het glas onzichtbaar.
Brandmuur
De brandmuur van een boerderij vormt oorspronkelijk
de scheiding tussen het woon- en het bedrijfsgedeelte
en is daardoor een belangrijk onderdeel van de hoofdstructuur.
In geval van brand begrenst deze muur de
brandhaard. Van oudsher heeft een brandmuur weinig
doorgangen. De schouw en het bijhorende rookkanaal
staan meestal tegen de brandmuur. Sommige boerderijen
in de provincie Groningen hebben een ijzeren deur
in de brandmuur. Zie ook § 4.6.
4 Uitgangspunten en richtlijnen voor een goed plan | 37