Aruba, Bonaire, Curacao, Saba, Sint Eustatius en Sint ... - Overspoor

Een bezoek aan...
Aruba, Bonaire,
Curaçao, Saba,
Sint Eustatius en
Sint Maarten
Martijn Reeser
KIT Publishers _ Amsterdam

Reeds verschenen in de Wereldreeks
België ISBN 978 90 6832 855 4
Bulgarije ISBN 978 90 6832 451 8
Cambodja ISBN 978 90 6832 453 2
Cyprus ISBN 978 90 6832 861 5
Egypte ISBN 978 90 6832 784 7
Estland ISBN 978 90 6832 862 2
Finland ISBN 978 90 6832 782 3
Hongarije ISBN 978 90 6832 867 7
Op bezoek in… de Cariben is een reeks informatieve kinderboeken over eilanden in het Caribisch gebied.
Deze reeks is onderdeel van een Wereldreeks voor kinderen, die bestaat uit:
Op bezoek in… Azië
Op bezoek in… Europa
Op bezoek in… Latijns Amerika
Op bezoek in… het Midden-Oosten
Op bezoek in… Noord-Afrika
Een bezoek aan… Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten
Tekst: Martijn Reeser
Foto’s: Martijn Reeser
Onderwaterfoto’s: omslag en p. 13: Edwin van de Sande
Vormgeving binnenwerk: Miranda Zonneveld, Alkmaar
Omslag: Evert Zwaanswijk, Heerhugowaard
Cartografie: Armand Haye, Amsterdam
Met dank namens de auteur aan het Antillenhuis en Arubahuis in Den Haag,
en aan drs. Annelies Heldoorn, voor haar taal- en inhoudelijke adviezen
© 2009 KIT Publishers – Amsterdam
KIT Publishers
Postbus 95001
1090 HA Amsterdam
Nederland
E-mail: publishers@kit.nl
Website: www.kit.nl/publishers
ISBN 978 90 6832 797 7
NUR 232 / 258
Indonesië ISBN 978 90 6832 854 9
Iran ISBN 978 90 6832 857 8
India ISBN 978 90 6832 746 5
Israël ISBN 978 90 6832 872 1
Letland ISBN 978 90 6832 863 9
Litouwen ISBN 978 90 6832 864 6
Malta ISBN 978 90 6832 860 8
Marokko ISBN 978 90 6832 859 2
Nederland ISBN 978 90 6832 460 0
Oman ISBN 978 90 6832 455 6
Polen ISBN 978 90 6832 869 1
Roemenië ISBN 978 90 6832 469 3
Saudi-Arabië ISBN 978 90 6832 785 4
Slovenië ISBN 978 90 6832 868 4
Slowakije ISBN 978 90 6832 865 3
Spanje ISBN 978 90 6832 452 5
Suriname ISBN 978 90 6832 454 9
Thailand ISBN 978 90 6832 994 0
Tsjechië ISBN 978 90 6832 866 0
Zweden ISBN 978 90 6832 858 5

Inhoud Wat
7 Benedenwinden en Bovenwinden
9 Aruba
16 Bonaire
23 Curaçao
30 Saba
37 Sint Eustatius
44 Sint Maarten
51 Register
gebeurt er vanaf 2007?
– In een ver verleden werden
de zes Caribische eilanden
van ons koninkrijk ‘het
eilandgebied Curaçao’
genoemd. Daarmee is wel
duidelijk dat Curaçao voor
Nederland het belangrijkste
eiland was. De vijf andere
eilanden werden dan ook
vanuit Curaçao bestuurd. In
een recenter verleden ging de
eilandengroep de Nederlandse
Antillen heten, en nog
later – toen Aruba de Status
Aparte had verworven – de
Nederlandse Antillen en
Aruba.
Maar er zijn veranderingen
op komst. De Antilliaanse
regering, de eilandsbesturen
en Nederland zijn in gesprek
over nieuwe staatkundige
verhoudingen. De bedoeling
is dat ook Curaçao en Sint
Maarten een Status Aparte
krijgen, dat wil zeggen: een
land worden binnen het
Koninkrijk der Nederlanden.
De overige eilanden worden
een soort gemeente binnen
het koninkrijk, ongeveer
zoals een gemeente in
Nederland. [Red.]

Benedenwinden en Bovenwinden
Je bent op Sint Maarten, een van de zes eilanden in Zuid-Amerika die behoren tot het Koninkrijk der
Nederlanden. Je spreekt mevrouw Hazel (spreek uit: Hezel). Mevrouw Hazel is van Sint Maarten Ze is
onderwijsinspectrice. Ze inspecteert scholen op de Antilliaanse eilanden.
7 | Koninkrijk der Nederlanden
Mevrouw Hazel zegt: “Voor mijn werk moet ik wel eens in Nederland zijn. Wat me daar
altijd weer opvalt is hoe weinig Nederlanders van ons afweten. Als ik bijvoorbeeld zeg
dat het bezoeken van scholen op de eilanden zoveel tijd kost, kijken ze me verbaasd
aan. Ik roep dan: Maar beseffen jullie wel dat ik per vliegtuig van het ene eiland naar
het andere moet hoppen om alle scholen te bereiken? Dat kost tijd hoor, veel tijd!... Ik
weet niet of jullie het weten, maar de Benedenwindse eilanden liggen ruim 900 kilometer
bij de Bovenwindse eilanden vandaan! En als het noodweer is, en ik ben bijvoorbeeld op
Saba en het vliegtuig kan niet opstijgen, dan moet ik daar ook nog eens overnachten!”
Je vraagt mevrouw Hazel: “Wat zouden volgens u Nederlanders in ieder geval moeten weten over de
eilanden van ons koninkrijk?” Ze denkt na. Dan zegt ze: “In ieder geval het grote verschil tussen de
Benedenwindse en de Bovenwindse eilanden. De Benedenwindse eilanden zijn namelijk totaal anders dan
de Bovenwindse. Alleen het klimaat al. Aruba, Bonaire en Curaçao, de Benedenwinden, hebben een
savanneklimaat. Dat betekent droogte, cactussen, agaven, noem maar op. Saba, Sint Eustatius en Sint
Maarten, de Bovenwinden, hebben een tropisch regenklimaat. Die eilanden zijn dus groen. Saba en Sint
Eustatius hebben zelfs een tropisch regenwoud! Trouwens, wij noemen Sint Eustatius: Statia. (Spreek uit:
Steesja.) “O ja”, voegt ze er aan toe “Wat een Nederlander ook beslist moet weten: het eiland Aruba heeft
een Status Aparte. Die Status Aparte betekent dat Aruba een meer directe band heeft met Nederland dan
de andere vijf eilanden.”

Waarom de Nederlanders vanaf het eind van de
zestiende eeuw de eilanden veroverden –
Van wege de oogverblindend mooie natuur? Nee.
De eilanden werden veroverd om er handel te
drijven. Om geld te verdienen. Soms lukte dat
heel goed. Bijvoorbeeld met de handel in slaven,
op Curaçao en op Statia. Of met illegale wapen -
handel, ook op Sint Eustatius. Of op Bonaire
met de handel in zout. Maar soms werd er
nauwe lijks of helemaal geen winst gemaakt; met
de opbrengsten van de plantages was het vaak
tobben. Op Aruba mislukte een onder neming
helemaal. Op dit eiland werd goud gevonden.
Maar werd iedereen nu rijk? Geen sprake van.
De hoeveelheid goud bleek veel te weinig om
winst te kunnen maken, en de goud mijn werd
weer gesloten.
q De beroemde Hollandse zeeheld Piet Hein
was in 1626 bij Saba. (Dit beeld is in bezit van
het Rijksmuseum in Amsterdam.)
De schoolinspectrice kijkt even uit het raam van haar
kantoor. Ze heeft een prachtig uitzicht. In de haven
liggen drie grote witte cruiseschepen te schitteren in
de zon. Ze zegt: “En dan is er óók nog een groot
verschil tussen de eilanden onderling. Geen van de
eilanden lijkt op elkaar. De mensen, de natuur, alles
is op ieder eiland anders. Werkelijk, als je alle zes de
eilanden bezoekt, dan maak je een zeer afwisselende
reis!”
Opeens valt je iets in: “Er is tóch iets wat bij alle eilanden hetzelfde is.” “En dat is?” vraagt ze. “De eilanden
behoren alle zes tot het Koninkrijk der Nederlanden.”
Foto boven: Een landschap op de Bovenwinden (Saba). Foto onder: Een landschap op de Benedenwinden (Bonaire).
De namen Bovenwinden en Benedenwinden komen uit de tijd van de zeilvaart. Vanuit het midden van de Atlantische
Oceaan waait voortdurend de noordoostpassaat in de richting van de evenaar. Deze wind waait tussen de twee groepen
eilanden door. Boven de wind liggen de Bovenwindse eilanden, beneden de wind de Benedenwindse eilanden.
Inleiding | 8

Aruba
De westkust van Aruba heeft brede zand -
stranden. De kust in het noorden en oosten
heeft koraalriffen. Bij de zand stranden staan
de hotels. In het noorden en oosten zie je
geen hotels. Daar is zwemmen, door de
koraalriffen, levensgevaarlijk. Je komt er weinig
mensen tegen. Die delen van het eiland zijn meer geschikt
voor natuurliefhebbers en avonturiers. Het landschap van
Aruba is tamelijk vlak, op een paar heuvels na. De hoogste
heuvel is 189 meter. Het eiland is 30 km lang en gemiddeld
6 km breed. Aruba is kleiner dan Bonaire en Curaçao.
Die twee andere Benedenwindse eilanden liggen in de
buurt: binnen drie kwartier vlieg je naar Curaçao, binnen
een uur naar Bonaire.
Geschiedenis
Indianen: de eerste bewoners
In het Nationale Park Arikok is het doodstil. Dat is wel
wat anders dan op veel andere plaatsen op het eiland! Je
hoort een vogel fluiten. Een prachtige, fel gele vogel, een
troepiaal heb je net in een boekje gezien. Even verderop
mekkeren wat geiten. Vanaf enorme stenen kijken ze op
je neer. Je denkt: zo stil moet Aruba vroeger geweest zijn.
w Zelfs in Nationaal Park Arikok heeft een cactus niet het
eeuwige leven.
9 | Koninkrijk der Nederlanden
q Koningin Wilhelmina in een plantsoen in
Oranje stad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weet
de Amerikaanse president Roosevelt de Neder -
landse koningin Wilhelmina ervan te overtuigen dat
kolonialisme uit den boze is. Wilhelmina stelt de
Nederlandse Antillen dan ook na 1945 een grotere
zelfstandigheid in het vooruitzicht.
Arikok is een beschermd natuurgebied. Maar
niet alleen de natuur wordt beschermd. Voor
een holte die gevormd wordt door enorme
stenen zitten tralies. Ze beschermen iets
kostbaars. Als je tussen de spijlen doorkijkt,
zie je dat op de steenblokken tekeningen
staan. Ze zijn gemaakt door Indianen. Meer
dan tweeduizend jaar geleden! Waarom ze
gemaakt zijn weet niemand precies. En wat
de tekeningen voorstellen is meestal ook niet
duidelijk. Op twee tekeningen na: een vogel,
misschien een troepiaal, en een vis.

Indianen waren dus de eerste bewoners van Aruba. De Span jaarden
waren de eerste Europeanen die het eiland in bezit namen.
Wanneer zij op Aruba kwamen is niet precies bekend. Zij werden
weer verdreven door de Hollanders. Dat gebeurde in 1634, onder
leiding van Johan van Walbeeck. De Spanjaar den werden toen ook van Curaçao en Bonaire verjaagd.
De Hollanders vonden het eiland een prima plek om paarden te fokken. Dus woonden er op Aruba na
verloop van tijd Indianen, paardenfokkers en paarden. Maar zoals je weet uit de geschiedenis: Europeanen
en Indianen leefden, op z’n zachtst gezegd, slecht samen. De Indianen zijn op Aruba toen uitgestorven.
De laatste echte Arubaanse Indiaan is in 1862 op het eiland overleden.
In 1920 was het uit met de rust op Aruba. Op het eiland werd een olie -
raffinaderij gebouwd, de Amerikaanse Lago-raffinaderij. Olie tankers
brachten nu ruwe olie naar het eiland. De raffi naderij maakte daar ben -
zine en dieselolie van. Deze producten werden vanuit Aruba weer naar
Amerika en Europa getrans porteerd. En wat Neder lan ders nogal eens
vergeten: tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft deze raffi naderij con -
stant voor de geallieerden gewerkt! Het was de grootste benzine- en
dieselolie leverancier van de geallieerden. Met de komst van de raffina -
derij werd het druk
Sterven voor het ‘moederland’ – Toen de
Duitsers in 1940 Neder land binnenvielen,
waren de Nederlandse Antillen natuurlijk
automa tisch ook in oorlog. Caribische
Nederlanders heb ben gevochten en zijn
gesneu veld voor de bevrijding van de
koloni sator Nederland, het ‘moederland’.
De Arubaan Segundo Jorge Adelberto Ecury
sloot zich in Neder land aan bij het verzet.
Hij zat in een knok ploeg die tegen de
Duitse bezetting vocht. Boy Ecury werd hij
genoemd. Boy Ecury werd verraden en
gearresteerd. Op 6 november 1944 werd
hij door de Duit sers in de duinen bij Den
Haag gefusilleerd.
e Op dertig plaatsen op het eiland zijn
Indiaanse rotstekeningen te vinden.
op Aruba.
w Palmen en een wit
strand: een foto die ook in
een reisbrochure had
kunnen staan.
Door de raffinaderij werd
het op Aruba druk, maar
toen toeristen het eiland
ontdekten werd het nog
drukker. Dat was zo rond
1950. Eerst kwamen de
toeristen alleen per vlieg -
tuig. Daarna ook met
cruise schepen, die meestal
uit Noord-Amerika
kwamen. Dat is niet zo gek,
als je weet dat Aruba de
mooiste zandstranden ter
wereld heeft. Het Arubaan -
se zand is zo mooi, dat er
onlangs een Curaçaos
strand mee is opgehoogd!
Aruba | 10

Het eiland
Onder de palmbomen speelt
een draaiorgel
Met een huurauto ben je op weg naar de koraalriffen. In de buurt van
de hoofdstad Oranjestad is veel verkeer. De wegen zijn goed. Aruba
heeft zelfs een stukje auto snel weg. Je komt veel verkeerslichten en
rotondes tegen.
De asfaltweg houdt op als je in de buurt van de koraalriffen komt. Je
rijdt verder over een ongeplaveide weg door een weids landschap.
Nadat de motor is afgezet, stap je even uit. Stilte… Je hoort alleen de
golven en de wind. Het waait hier bijna altijd. Je kijkt op de zee. De
golven beuken tegen de riffen. Daarna spatten ze in een waterwolk uit
elkaar. Zo gaat het al miljoen en jaren. Je loopt een stukje over het rif
langs de zee. De grond bestaat uit koraalrif, is keihard, met puntige
uitsteeksels. Dat de auto nog geen lekke band heeft! Je moet hier
beslist niet gaan zwemmen. Je zou zo door een golf op het rif worden
gesmeten!
11 | Koninkrijk der Nederlanden
Als je met je huurauto terug
bent in de bewoonde wereld
kom je in San Nicolas, de
tweede stad van Aruba. Bij
San Nicolas ligt ook de
Amerikaanse olieraffinaderij.
Ooit was San Nicolas een
dorp. Met de komst van de
raffinaderij werd het binnen
korte tijd een flinke stad. De
bewoners, arbeiders die op de
raffinaderij kwamen werken,
kwamen vaak van andere
Caribische eilanden. Maar de
tijd dat de raffinaderij het
arme Aruba welvaart bracht,
is voorbij.
w Na een stukje varen op zee brengt
de motorboot de toeristen weer tot in
de overdekte hal van hun hotel.

Met aan je linkerhand de Caribische Zee rij je weer terug naar
Oranje stad. Hoe dichter je de stad nadert, hoe luxueuzer het
wordt. Je komt langs het parlementsgebouw, het Parlamento
di Aruba. Ooit was dat een groot gebouw. Nu valt het in het
niet verge leken bij het enorme hotel dat verderop staat. Over
brede boulevards lopen de toeristen. Ze slenteren langs de
etalages. Wat een luxe aan juwelen en goud daarin ligt!
En dan opeens… Ja, je hoort het goed: een draaiorgel! Een echt Hollands draaiorgel! Het heet ‘De Van
Gogh’. Het orgel speelt onder hoge palmbomen. Deze palmbomen kwamen vroeger op dit eiland niet
voor. Ze zijn zo’n vijftien jaar geleden op de boulevard geplant. Voor de sfeer. Een groepje Amerikaanse
toeristen bekijkt ‘De Van Gogh’ van onder tot boven. Ze weten dat Aruba ook Europees is, ook een beetje
Nederlands. Het draaiorgel is het bewijs.
Aruba heeft natuurlijk ook platte land, met kleine dorpen, zoals Noord en Westpunt. Daar heb je kleine
winkeltjes en eet huisjes, en soms grote kerken. Het is het Aruba waar de Arubanen wonen en waar weinig
toeristen komen. Hier zie je
dat niet iedereen rijk is.
Je koopt brood en beleg in
zo’n klein winkeltje. De
winkelier vindt het leuk dat
hij eens een toerist in zijn
zaak heeft. Hij heeft zin in
een kletspraatje. Hij vertelt
dat hij het moeilijk heeft om
z’n hoofd boven water te
houden: de supermark ten in
de stad kunnen veel lagere
prijzen rekenen.
e In het centrum van
Oranjestad: deze gebouwen
lijken misschien oud, maar ze
zijn nieuw.
r Een van de weinige oude, gerestaureerde
panden. Een gebouw met deze kleur kom je
in Nederland niet gauw tegen.
In Oranjestad is bijna alles nieuw ge -
bouwd. Er staan nog maar enkele
oude gebouwen. Een prachtige villa
bijvoorbeeld uit de 19de eeuw, met
een felgroene gevel. Zo’n kleur kom je
in Nederland niet gauw tegen. In de
buurt staat nog een oud gebouw met
een toren. Het is Fort Zoutman, en de
toren is de Willem III-toren. Fort
Zoutman is tegenwoordig het
Historisch Museum van Aruba.
Aruba | 12

De mensen
Arubanen en veel anderen
Op het eiland lopen heel veel toeristen rond. Ook veel
be woners zijn geen Arubaan, ze zijn afkomstig uit
andere landen. Ze kwamen om op het eiland te werken.
In Aruba leven meer dan veertig verschil lende nationa -
liteiten samen! Ze hebben één ding gemeen, ze zijn
bijna allemaal katholiek. En ben je katholiek, dan vier
je carnaval. Het Arubaanse carnaval is beroemd! Met
carnaval swingt, schudt het hele eiland van noord tot
zuid, van west tot oost. Arubanen in Nederland krijgen
in die tijd ook de kriebels. Veel van hen stappen op het
vliegtuig, richting Aruba. Het is ook een mooie gele -
gen heid om weer eens gezellig thuis te zijn!
Een Arubaanse wintertrui – De heer Matthew is
tekenleraar op een havo/atheneum, en hij is decaan.
“Ik krijg vaak ouders met een kind dat naar Neder land
gaat om verder te leren”, vertelt hij. “Die ouders maken
zich grote zorgen over de afgrijselijke kou in Nederland.
Hoe moet hun kind die overleven! Om hem tegen de
kou nog een beetje te beschermen, kopen ze hier alvast
een dikke trui. Truien, vaak. Maar die zijn hier razend
duur. Ik zeg dan, laat uw kind toch een trui in
Nederland kopen. Dat is veel goedkoper! Maar mijn
advies helpt niet. Hun kind stapt toch het vliegtuig in,
met in z’n koffer een peperdure, Arubaanse wintertrui…
Voor alle zekerheid.”
Het onderwijs
Nederlands is een schooltaal
Papiamento is de taal die een Arubaan, normaal gesproken,
spreekt. Nederlands is de officiële taal, de taal van ambte -
naren en de overheid. Schoolboeken zijn in het Nederlands.
Nederlands is geen spreektaal, maar een schooltaal in
Aruba. Voor het basis- en het voortgezet onderwijs kun je
heel goed in Aruba terecht. Scholen genoeg. Maar wil je
verder leren, dan wordt het moeilijker. Aruba heeft wel een
universiteit, maar die heeft maar drie studierichtingen:
rechten, econo mie en toerisme. Studeren in Brazilië of in de
e Arubaanse volleybal-ster op een Arubaanse telefoonkaart.
13 | Koninkrijk der Nederlanden
q Een grafsteen op een begraafplaats.
Verenigde Staten is heel goed moge lijk,
ook omdat Aruba nen vaak meerdere talen
beheersen. Toch wordt meestal gekozen
voor Neder land, omdat het Arubaanse
onder wijs systeem beter aansluit bij het
Neder landse onder wijs. En wat heel
belangrijk is: verder leren in Nederland is
goed koper. Arubanen zijn ook Neder -
lander, en zij hebben in Nederland recht
op studiefinanciering.

Planten en dieren
Geen meeuwen maar pelikanen
De economie
Economie = toerisme
Je zou kunnen zeggen: is er geen toerisme
op Aruba, dan is er geen economie. Aruba
is economisch bijna helemaal afhankelijk
van het toerisme. Wat er voor de toeristen
op het eiland wordt gedaan, is indruk -
wekkend. Niets is te gek in de ogen van een Arubaan. Een voorbeeld: de meeste Amerikaanse toeristen
houden niet zo van lopen. Dat hoeven ze op Aruba dan ook niet.
Bussen, karretjes, roltrappen, liften, bootjes: van alles en nog wat
brengt hen naar de plaats waar ze willen zijn!
Een ander voorbeeld: op Aruba is het warm, soms zeer warm. Maar
niet overal. In de winkelpromenades van Oranjestad is het overal
airco geblazen.
r Een strand waar weinig toeristen komen. In
de verte de olieraffinaderij bij San Nicolas: de
tweede economische pijler van Aruba.
Je zit op een muurtje aan het strand. Geen strand met toeristen, maar met Arubanen. Hier zie je geen
meeuwen boven zee, zoals in Scheveningen, maar pelikanen! Je bestudeert ze al een tijdje. Ze doen steeds
hetzelfde. Eerst dobbert een pelikaan wat rond. Dan vliegt-ie op. Klapwiekt een stukje boven zee. En dan,
opeens, als een pijl uit een boog, schiet hij het water in. Kop naar beneden, vleugels iets uit, tot in het
water. Na een paar seconden is hij weer boven. Met een bek vol vis.
Het is al laat in de middag. Het wordt steeds stiller. De men sen gaan naar huis. Het ziet er naar uit dat het
een mooie zonsondergang gaat worden. Een man met een net en een emmer loopt langs de vloedlijn. Ook
hij gaat steeds het water in. Hij gooit het net als een tafellaken over het water. Op het strand schudt hij de
vis uit zijn net in de emmer.
De visser is vlakbij gekomen. Je
loopt naar hem toe.
“Goedenavond meneer”, zeg je.
“Mag ik u iets vragen?... Hoe
weet u waar u uw net moet laten
neerkomen? Ik bedoel, hoe weet
u waar de vis zit?” Zonder een
woord te zeggen, wijst hij naar
een pelikaan die langs vliegt.
“Natuurlijk. Wat stom van me!”
roep je. “Waar een pelikaan in
zee duikt..!”
e Al op het strand verkoopt de visser
z’n vis aan twee restauranthouders.
Hoewel hij niet meer zo
belang rijk is als vroeger, zorgt
de raffinaderij ook voor
inkomsten. Iedereen zal
begrijpen dat een maatschappij
erg kwetsbaar is, met twee
pijlers om van te leven.
Aruba | 14

e Deze medewerkster van een bank is gekleed in de
kleuren van de Arubaanse vlag. Het is 18 maart, de dag
van het Volkslied en de Vlag.
Specifieke kenmerken
De Status Aparte
Als je op weg bent naar een bank om een reis -
cheque in te wisselen, zie je dat er iets bijzonders
aan de hand is: op bijna iedere auto wappert de
Arubaanse vlag. Nadat je cheque is ingewisseld
voor Arubaanse guldens, krijg je een kom feest -
soep aangeboden. Je hoort dat het vandaag de Dag
van de Vlag en het Volkslied is. Het is 18 maart. Van -
daag wordt ook aandacht aan de Status Aparte
besteed.
Deze aparte status kreeg het eiland in 1986.
Aruba kreeg hierdoor meer zelfstandigheid.
Makkelijk is dat niet gegaan. Voor het zover was,
kreeg het eiland te maken met ernstige onge -
regeld heden, stakingen en rellen; er waren vooren
tegenstanders van zelfstandigheid. Om de
Status Aparte te verwerven heeft Aruba vijftien
jaar lang met Nederland moeten onderhandelen.
De Arubaan Betico Croes is de grote man achter
de Status Aparte geweest. Sinds de Status Aparte
is Aruba een land. Daarom kun je sindsdien
zeggen: ik was in Aruba. Net zoals
je zegt: ik was in Oostenrijk
of in Vietnam.
e Arubaanse postzegels worden door
Arubanen ontworpen, en in Nederland
gedrukt.
15 | Koninkrijk der Nederlanden
Nederland is nog wel de baas
in Aruba als het gaat om
recht spraak, defensie en
buitenlandse zaken. Om het land Aruba verder
te ontwikkelen heeft de Arubaanse regering
samen met Nederland een fonds opgericht. Dit
fonds wordt aangevuld met geld vanuit Aruba
en Nederland. Het is de bedoeling dat de
Nederlandse bijdrage na tien jaar afloopt, en dat
de Arubaanse regering dan zelf het fonds voor
haar rekening neemt.
r Zou zo’n supersnelle auto zich wel gelukkig voelen op een
eiland van 30 km lang en gemiddeld 6 km breed?

Bonaire
Bonaire is iets groter dan Aruba
en wat kleiner dan Curaçao. Vanaf
de top van de Brandaris, een heuvel
van 241 meter, kun je Curaçao zien
liggen. Bonaire heeft veel natuur en
er wonen weinig mensen. De hoofd -
stad is Kralendijk. Nou ja, stad, stad…
Kralendijk is meer een dorp. Het grootste
natuurpark van de zes eilanden ligt op Bonaire:
het Nationaal Park Washington-Slagbaai. Aan
de rand ervan ligt het Gotomeer, waar je
flamingo’s in het water kunt zien staan! Het
eiland heeft ook mangrove bossen, waar je
onder leiding van een gids per kano doorheen
peddelt. Maar misschien wel de allermooiste
natuur zit onder water. Vandaar dat Bonaire
soms wordt overspoeld door duiktoeristen.
w Zijn die typisch Caribische kleuren misschien geïnspireerd door
de natuur onder water?
q Zoutheuvels die op transport wachten.
Geschiedenis
Zout
Totdat in de 17de eeuw de Europeanen op Bonaire kwa -
men, waren Indianen de enige bewoners. Net als overal
in dit deel van de wereld. Toen de Hollan ders Bonaire,
maar ook Curaçao en Aruba hadden bezet, ontvingen
zij op 22 februari 1635 uit Holland het volgende
bericht: ‘De West- Indische Compag nie heeft besloten
op Bonaire te blijven.’ Waarom dat was? Om het zout.
Op het eiland kon zout uit zeewater gewonnen worden.
In die tijd werd met de handel in zout veel geld ver -
diend. Om zout werd zelfs gevochten! Zout was toen
een van de weinige conserveringsmiddelen: vlees, vis en
groenten bleven houdbaar door ze in te zouten. Ja, wij
kunnen makkelijk praten, wij hebben koelkasten!
De West-Indische Compagnie zorgde er voor
dat op Bonaire het zout werd gewon nen. Die
zoutwinning gebeurde aan de zuidkant van
het eiland. In het noord oosten graasden toen
zo’n 8500 geiten en schapen, die wer den
gehouden voor het vlees. De zout winning en
het vee vormden samen een heel project. Elke
twee weken ver trok een schip met gedroogd
en inge zouten geiten- en scha penvlees naar
Curaçao. Bij Slachtbaai werd het vlees ver -
scheept (deze baai heet nu Slagbaai). Het
ingezouten vlees was alleen voor de blan ken
bestemd. Jorki heette het. Dit woord komt af
van een Indiaans woord. Het betekent: in de
zon gedroogd vlees.
Bonaire | 16

q In deze ‘hondenhokken’ sliepen de slaven, die in de
zoutpannen werkten. De piepkleine huisjes liggen vlakbij
het zoutmeer, waar nog altijd zout wordt gewonnen.
Tussen 1795 en 1816 heeft
Bonaire het zwaar te verduren
gehad. Het eiland werd vele
malen door de Engelsen
veroverd. Door de slechte
economische omstandigheden
gingen veel Bonairianen in die
tijd naar Venezuela om in de
kopermijnen te werken. Na de
Conferentie van Londen in
1816, kwam Bonaire definitief
in handen van Nederland.
In de Tweede Wereldoorlog heeft Bonaire ook een rol gespeeld. Toen
op 10 mei 1940 Nederland in oorlog kwam met Duitsland, nam de
Antilliaanse overheid direct maatregelen. Onmiddellijk werden zeven
Duitse schepen in beslag genomen. En diezelfde avond nog werden
de 220 Duitse bemanningsleden, 200 andere Duitsers en 41 Neder -
landse NSB’ers aangehouden. (NSB’ers, aanhangers van de Natio -
naal-Socialistische Beweging, werkten met de vijand samen en wer -
den als landverraders beschouwd.) In snel tempo werd op Bonaire
een kamp inge richt, waarin deze men sen ge vangen gehouden
werden.
Een eiland zonder drinkwater – In het jaar
1500 ontdekte de Italiaan Amerigo Vespucci
het eiland Bonaire. In een brief schreef hij:
‘Wij kregen een eiland in zicht en besloten te
onderzoeken of het bewoond was. Wij
naderden het snel en vonden er een soort
dierlijke en domme mensen. Zodra die lieden
ons zagen, kwamen zij zo vertrouwelijk op ons
af, alsof wij hun vrienden waren. Wij gingen
langs het strand en vroegen hen om vers
water. Hierop gaven zij ons met gebaren te
verstaan, dat zij geen drinkwater hadden.
Maar zij boden ons welwillend de bladeren
aan, die zij in de mond hadden. Wij begrepen
toen dat zij daarvan gebruik maakten om hun
dorst te lessen, bij gebrek aan drinkwater in
dat land.’
17 | Koninkrijk der Nederlanden
Werken in de zoutpannen was een honden baan.
Voor hondenbanen was in die tijd de oplossing:
slaven. De slaven noemden de zoutpannen waarin ze
moesten werken ‘de witte hel’. Stel je ook maar voor,
lange dagen zwoegen in de brandende zon, terwijl je
met je blote voeten in zout water staat. Met daar bij
ook nog zoutkristallen die wit in je ogen blikkeren.
De Hollanders verdienden goed aan die ‘witte hel’:
in 1672 lag in het compag niepakhuis in Amsterdam
voor ruim 45.000 euro aan zout uit Bonaire!
w Op de voorgrond een aloë, een plant waarvan onder
andere zonnebrandcrème gemaakt wordt.

Het eiland
Op de brommer
De hoteleigenaar raadt je
aan een brommer te
huren. “Op de brommer
zie je Bonaire het beste.”
En hij voegt er fijntjes aan
toe: “Hier ben je niet verplicht een helm te dragen.”
Je huurt een brommer. Nadat je in Kralendijk hebt getankt, rij je
richting zee. Bij het strand ga je links af de Eeg. Boulevard op.
Niemand te zien. Ook geen auto’s. De weg strekt zich kilometers,
leeg, voor je uit. Na zo’n zes kilometer stap je het strand op. Er
zit alleen een ouder echtpaar. De man kijkt voor zich uit over de
zee, de vrouw leest een boek. Het zijn Europese Nederlanders.
(De eilandbewoners hier zijn Caribische Nederlanders.) Ze wonen
op Bonaire. De man zegt: “Ik wil hier nooit meer weg. Voor mij
hoeft Nederland niet meer. Voor mijn vrouw wel. Mijn vrouw
moet zo af en toe naar de kleinkinderen… hè, Annelies?” Oma
Annelies kijkt op van haar boek en knikt.
Na nog eens zo’n 14 kilometer brommen kom je op het
zuidelijkste punt van het eiland. Daar is helemaal geen mens
meer te bekennen. Maar ze zijn er wel geweest: van aangespoeld
hout zijn merkwaardige bouwwerken gemaakt. Het is een soort
r Washington-Slagbaai is
vooral geschikt voor de échte
natuurliefhebber.
Ten noorden van Kralen dijk kom
je niemand tegen. De weg is onge -
plaveid, de kleur van de grond is
steenrood. Voort durend moet je
op je brommer diepe kuilen zien
te vermijden, of je rijdt er juist
doorheen. Heel voorzichtig, want
de brommer moet straks, zonder
deuken, terug naar het verhuur -
bedrijf. Heel soms staat er een
huis of schuur. Maar niemand laat
zich zien. Overal is het kurkdroog
en overal staan cactus sen, kleine
en grote. Dat Bonaire een savanne -
klimaat heeft is wel duidelijk.
graffiti, maar dan anders. w Hier moet je niet gaan zwemmen!
Bonaire | 18

Je ziet nog meer van het eiland. Maar nu niet op
een brommer, maar per auto. De volgende dag
rij je met een 4x4 door het nationale natuurpark
Washington-Slagbaai. Die 4x4 is hier geen
overbodige luxe! Dat merk je als je voor een
enorme plas water staat. Hoe diep de plas is? Je
weet het niet… Je denkt: Nou, vooruit dan maar,
daar gaat-ie... Het water stijgt tot vlak onder de
portieren! De motor loeit! Onder water razen en
slippen de vier wielen op de bodem! Met horten
en stoten gaat het moeizaam vooruit.
Maar… je komt er uit!
Op de terugweg rij je langs Rincón, het
oudste dorp van het eiland. In Rincón
woonden vroeger de slaven die in de
zoutpannen ten zuiden van Kralendijk
werkten. Terug in Kralendijk koop je
aan de haven nog wat bij een groenteman.
Hij spreekt geen Nederlands,
maar Spaans. Logisch, want het is een
Venezolaan. Hij is met zijn bootje met
groenten en fruit uit Venezuela
gekomen; Venezuela ligt hier maar 80
kilometer vandaan.
19 | Koninkrijk der Nederlanden
q In het kleine museum van Washington-Slagbaai zie je dat
je ook op een schelp of een onderkaak van een dier muziek
kunt maken.
De mensen
Het is niet meer te volgen
Ze is Bonairiaanse. Haar hele leven woont ze al op Bonaire,
in het dorp Rincón. Ze stamt af van een slaaf die in de
zoutpannen werkte. Deze slaaf kwam uit Afrika. Tot welke
Afrikaanse stam hij behoorde weet de vrouw niet. De slaaf
was getrouwd met een Surinaamse, die een Nederlandse
vader en een Surinaamse moeder had. De Nederlandse
vader had Russische voorouders, de Surinaamse moeder
had Creools en Indiaans
bloed. Hoewel, helemaal
Indiaans was haar bloed
niet; het had ook Portugese,
Spaanse en Deense sporen…
Het is niet meer te volgen
welke voorouders de vrouw
uit Rincón allemaal heeft.
Veel mensen uit de Cariben
hebben zo’n soort voor -
oudergeschiedenis.
r Natuurpark Washington-
Slagbaai. In de volslagen
eenzaamheid ligt dit verlaten
gebouw. Links van de deur zie je
een aanbouw waarin regenwater
werd opgevangen: een cisterne.

e Kralendijk. De naam is afgeleid van
de plek waar de hoofdplaats is
gebouwd: op een dijk van koraalsteen.
Het onderwijs
De Fraters van Tilburg
Naast de katholieke kerk in
Kralendijk staat een roomskatholieke
school. Op de eilan -
den is het on derwijs vaak
katholiek of protestants. Dat
komt omdat vroeger het onder -
wijs al door de kerk werd gegeven. Bijvoorbeeld door fraters uit Tilburg. In een plantsoentje tegenover de
kerk en de school staat een beeld van zo’n geestelijke uit Nederland. Op de sokkel van het beeld staat:
Aangeboden aan de Fraters van Tilburg door de bevolking van de Nederlandse Antillen. Voor al hetgeen de congregatie
heeft gedaan voor het onderwijs en de opvoeding van de jeugd.
Een Bonairiaan herinnert zich: “We kregen goed les in die tijd. Dat is waar. Maar, we moesten net zo
denken, doen en leven als een Nederlander. Dat zou voor ons het beste zijn. Daarover kan ik nog altijd
boos worden!”
Antilliaanse sla van awakati (avocado)
Wat je nodig hebt voor één persoon:
1 theelepel olie; 1 theelepel azijn; 1 /2 theelepel limoensap;
klein teentje geraspte knoflook; 1 /4 awakati; 1 /4 theelepel zout;
1 1
/4 theelepel mosterd; /4 theelepel paprikapoeder; een paar
slablaadjes.
Hoe je de sla maakt:
1. De olie met de azijn, het limoensap, het zout, de mos terd,
de paprikapoeder en de geraspte knoflook mengen.
2. De awakati schillen en in schijfjes snijden.
3. De saus over de awakati gieten.
4. De sla, afgedekt, ongeveer 15 minuten op een koele
plaats zetten.
5. De slablaadjes wassen en op een schaaltje leggen.
6. De awakati-sla erop leggen.
7. De sla koel serveren.
De avocado komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika.
Spaanse veroveraars leerden deze vrucht kennen door de
Indianen. De Indianen noemden de avocado: abogado
(= boter uit het bos).
De keuken
Funchi
Zoals een Nederlander aardappel en
eet, een Indonesiër rijst, een Italiaan
spaghetti, zo eet een Bonairiaan
maïs. Maar niet alleen een
Bonairiaan. Maïs wordt in het hele
Caribisch gebied vaak ge geten.
Funchi is op de Antillen de naam
voor een maïsgerecht. Je kunt
funchi puur eten, maar ook met
van alles erbij. Bijvoorbeeld met
gestoofd vlees, een stobá: een
stoofpot. Je hebt stobá’s van vis,
vlees of boonchi (bonen) met
groenten en kruiden. Het vlees in
een stobá komt meestal van de geit.
Want ja, geiten lopen er ten slotte
genoeg rond. Over een stobá met
geitenvlees lees je: ‘Gebruik het
vlees van een jonge vrouwtjes geit
(oude geiten kunnen, net als
mensen, behoorlijk taai zijn).’
Bonaire | 20

e Een leguaan ziet er misschien wel gevaarlijk uit,
maar hij doet geen vlieg kwaad: hij eet planten.
De economie
Er moet geld bij
Op Bonaire worden geen delfstoffen gevonden. De
grond van het eiland is niet goed geschikt voor land -
bouw of veeteelt. Bonaire heeft geen fabrieken en
kent geen grootschalige toeristenindustrie.
Het eiland exporteert nog altijd zout, en er is een olieoverslagplaats. Maar van deze zaken alleen kan het
eiland niet bestaan. De toeristen komen voor de stilte, de rust en de pure natuur. Stilte, rust en pure
natuur zijn heel waardevol, maar veel geld brengt dat niet op. Daarom moet Bonaire tot nu toe financieel
ondersteund worden.
21 | Koninkrijk der Nederlanden
Planten en dieren
Bomen in zee
Soms schuurt het
zeegras, dat op de bodem groeit, tegen de onderkant van de
boot. Vissen schieten weg tussen de wortels van de
mangrovebomen.
De gids vertelt hoe belangrijk en bijzonder mangrove bossen
zijn. Belangrijk, omdat mangrovebossen bij storm de kust
bescher men. Belangrijk, omdat ze gevaarlijke chemische
stoffen uit het water kunnen filteren. Belangrijk, omdat in
mangrovebossen veel dieren leven. En mangroven zijn
bijzonder, omdat ze zout water kunnen verdragen.
De mangrovebomen vormen met elkaar soms een eilandje,
midden in het open water. Het ontstaan van zo’n eilandje
begint met de zwarte stokjes, die je hier en daar rechtop in
het water ziet drijven. Dat zijn de vruchten, de zaailingen
van de boom. De mangrove heeft ze in het water laten vallen
toen de vruchten ongeveer 20 cm lang en dus rijp waren. Als
alles meezit, zullen de zaailingen onder water tot een nieuwe
boom uitgroeien.
e Wortels van mangrovebomen staan in het zoute water van Lac,
een lagune in het zuiden van Bonaire.
r Samen met Diergaarde Blijdorp in Rotterdam doet dit
centrum ook onderzoek naar alles wat met mangrovebossen te
maken heeft.
Eerst reed je op een brommer, daarna in een auto, en nu
zit je weer in een kano. Een kajak. Je peddelt door de
mangrovebossen van Bonaire! Met een gids. Hier zijn
geen golven die spectaculair op rotsen uiteenspatten,
maar kabbelende golfjes die glinsteren in het zonlicht.
Het water is niet diep. Overal kun je de bodem zien.

e Cactussen hebben soms dezelfde functie als
een hek van prikkeldraad.
Bonaire is het eiland van de flamingo. Het vliegveld is
zelfs naar deze vogel genoemd: Flamingo Airport. De
vogel is erg schuw. Als stipjes heb je ze, ver weg, in de
buurt van de zoutpannen gezien. En je hebt ze, van
dichter bij, in het Gotomeer zien staan. Flamingo’s
maken een zacht, gakkend geluid. Ze trappelen met
twee poten alsmaar in het water, om voedsel van de
bodem los te krijgen. Een jonge flamingo is wit, maar
na vier jaar krijgt hij die roze kleur. De vogel wordt
roze door het voedsel dat hij eet. De flamingo is een prachtige vogel, met een
korte kromme snavel. In een sprookje zou hij het goed doen. Bonaire heeft een
in druk wek kende
onder waterwereld.
Wat een schitterend
landschap van koraal -
rotsen, planten en
vissen! Wat een
kleuren! Daar kan
het landschap boven
water niet tegen op.
Heel veel soorten
vissen kom je tegen.
Voor je uit zwemt een
rode vis met blauwe
stip peltjes. Hoe heet
die vis? Gauw op -
zoek en op je plastic
onder waterkaart.
Daarop staat dat het
een blauwgevlekte
tandbaars is. Als je
weer boven water
bent, beweert een
duiker dat hij zuur -
kijkende en lachende
vissen heeft gezien...
r Deze kinderen leven nu
nog op Bonaire. Als ze
straks verder willen leren,
moeten ze hun eiland vrijwel
zeker verlaten.
Bonaire | 22

Curaçao
Curaçao is het grootste eiland van het
Koninkrijk der Nederlanden: 61 km
lang en gemiddeld 9 km breed. De
hoofdstad is Willemstad. De stad
wordt in tweeën gedeeld door een
breed water, de Sint Annabaai. Aan de
ene kant ligt het stads deel Otrobanda, aan de
andere het stadsdeel Punda. Wil je van het ene naar
het ande re stads deel, dan kun je gebruik maken
van een voetgangersbrug, een brug voor auto’s of
van een veerpontje. Door de Sint Anna baai varen
zeeschepen. Ze zijn op weg naar de haven of gaan
weer terug naar zee.
Curaçao heeft een olieraffi na derij, net als het
dichtbij gelegen Aruba. En Curaçao heeft een groot
natuurpark, het Christoffelpark, met het hoogste
punt van het eiland: 372 meter.
w Gezicht op Punda vanaf Otrobanda. Punda en
Otrobanda zijn stadsdelen van Willemstad.
23 | Koninkrijk der Nederlanden
Het slavernijverleden – Het eerste schip met
slaven vertrok op 8 augustus van het jaar 1444
uit Afrika. Het was een Portugees schip met aan
boord 235 Afrikaanse mensen. Dit was het be gin
van de grootste gedwongen volksverhui zing aller
tijden. Veel meer Afrikanen dan Europeanen
kwamen toen naar Amerika: tussen 1492 en 1820
vijf tot zes keer meer zwarte Afrikanen dan witte
Europeanen. De Europeanen kwamen vrijwillig,
de Afrikanen niet: zij waren handelswaar. Het
eerste land dat de slavenhandel afschafte, in
1792, was Denemar ken. Nederland schafte de
slavernij als laatste af, in 1863. De verschrik -
kingen van de slavernij werden vroe ger in het
Nederlandse onderwijs verzwegen of ver doezeld.
Nu niet meer.
Geschiedenis
30 mei 1969:
“Het was oorlog toen! Écht waar!”
In 1634 werd Curaçao door de Hollanders op de
Spanjaar den veroverd. De Hollanders deporteerden
de overgebleven Indianen naar Venezuela en maak -
ten van het eiland een landbouw kolonie en een
handels centrum. De Hollanders op Curaçao
verdienden toen het
meeste geld met de
handel in slaven uit
Afrika.
Met mensenhandel.
e Herdenkings postzegel
van 125 jaar bevrijding
uit de slavernij. Ontwerp van de
Antilliaans/Curaçaos beeldend kunstenaar José Capricorne.

e Vanaf de kade van Punda kijk je op de Sint
Annabaai. Een olietanker wordt door twee
sleepboten naar de raffinaderij getrokken.
Curaçao ligt dichtbij het grote Venezuela;
wat in Venezuela gebeurt, is dan ook vaak
voelbaar op Curaçao. In 1850 nam
Venezuela een wet aan, die inhield dat op
alle producten uit de Nederlandse
Antillen invoerrechten werden geheven. Daar door ging het economisch snel slechter met het eiland. De
situatie bleef slecht, totdat Shell in 1918 op Curaçao begon met de raffinage van ruwe olie uit Venezuela.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is op de
Antilliaanse eilanden gelukkig weinig ver -
nield. Maar dat neemt niet weg dat de situ -
atie toch erg angstaanjagend was.
Voortdurend was er op de Benedenwindse
eilanden de dreiging van een Duitse aanval.
Tankschepen werden door Duitse duikboten
aangevallen en tot zinken gebracht. Het hele
jaar 1942 waren de Duitsers heer en meester
in de Caribische Zee en de Golf van Mexico.
Toen de Duitsers in 1940 Nederland waren
binnen gevallen schreef op Curaçao de
Nederlandse frater Martinus: ‘Er werd al
gauw een comité samengesteld om gelden in
te zamelen voor steun aan het Moederland.
De schoolkin deren hielden een propaganda -
tocht door de straten. Om half negen
stonden ze opgesteld voor ’t paleis van de
Gouverneur, waar men het Wilhelmus zong
en daarna maakte elke school een wandel -
tocht door de straten van Willemstad.
Toepasselijke opschriften wer den meege -
dragen om blank en bruin aan te sporen om
flink te geven. De opbrengst was ongeveer
f 200.000 (dat is nu 90.756 euro). In de
scholen werd ook nog gecollecteerd en dat
bracht ook heel wat op.’
r Dit landschap hoort bij het droge Curaçao.
Maar de laatste jaren heeft het ongebruikelijk veel
geregend op het eiland. Is het klimaat in het
Caribisch gebied ook aan het veranderen?
Curaçao | 24

30 mei 1969 is een zwarte bladzijde
in de geschie denis van het
Koninkrijk der Neder landen. Het
begon met een protest. Werknemers
van Shell op Curaçao, die ontsla gen
waren na een staking, protesteerden
tegen de ongelijke betaling. Met
hetzelfde werk verdienden Antillianen minder dan Nederlan ders. Maar het protest liep verschrikkelijk uit
de hand. Willemstad stond in brand, er werd geplunderd, er vielen zelfs doden. Militairen werden uit
Nederland overgevlogen om de rust te herstellen. “Het was oorlog! Écht waar!”, zegt een Curaçaoënaar die
het van dichtbij heeft meegemaakt.
Je ziet een tv-journaal uit 1969,
in zwart-wit. Een Nederlandse
journalist vraagt aan een Antilli -
aanse vakbondsleider: “Hoe heeft
het toch zo ver kunnen komen?”
De vakbondsleider: “Nou, ik ge -
loof dat u dit moet zoeken in het
volgende… Men gelooft hier nog
steeds dat de werknemers dom
zijn. Men gaat niet mee met de
moderne tijd. De ogen gaan nu
open. Iedereen beseft hier dat
men meer rechten heeft. Men
begint wijs te worden. En de
men taliteit is nog steeds dat de
Antilliaanse werknemer… hij is
dom, hij is lui, hij is van alles…
En men hoort niet als hij roept.
Zijn stem klinkt nog steeds als
een roepende in de woestijn.”
De oorzaak van deze ‘oorlog’ was
niet alleen de ongelijke betaling
van Nederlandse en Antilliaanse
werknemers. De Antillianen
waren ook zo verschrikkelijk
kwaad omdat ze vonden dat ze al
jarenlang respectloos door de
kolonisator werden behandeld.
25 | Koninkrijk der Nederlanden
r In het Nationaal Park Shete Boka
(‘zeven inhammen’) kun je over een
wandelpad een heel eind langs de woeste,
opspattende golven lopen.
Het eiland
“Mam… hebben ze daar ook patat?”
Vanuit het vliegtuig zie je Curaçao liggen. Rondom het eiland is
de zee oker van kleur, omdat je door het water de bodem ziet. Het
is prachtig hoe de golven naar de kust rollen.
Het vliegtuig is al een tijdje bezig met de landing. Naast je zit een
Antilliaanse moeder uit Amsterdam. Ze verheugt zich enorm:
eindelijk weer eens bij haar ouders! Haar zoontje vraagt: “Mam…
hebben ze daar ook patat?”
In de hoofdstad van Curaçao, Willemstad, loop je door het
stadsdeel Otrobanda. Otrobanda betekent ‘overzijde’ of ‘de andere
kant’. De straatjes zijn smal en hebben vaak Nederlandse namen.
De gevels van de huizen hebben prachtige kleuren; Caribische
kleuren! Op de plek waar vroeger de Hollanders mensen uit Afrika
kochten, staat nu het slavernijmuseum Kura Hulanda. Je ziet hier
de geschiedenis en de verschrikkingen van de slavernij.
w Versgevangen vis te koop
in de overdekte markt van
Willemstad. Vlakbij de
overdekte markt dobbert
een drijvende markt. Daar
wordt vanuit boten groenten
en fruit uit Venezuela
verkocht.

e De Pontjesbrug, of Koningin Emmabrug. Deze
pontonbrug is een echt museumstuk: het is de enige
brug van dit type die in de wereld nog in gebruik is.
Nog onder de indruk van wat je in het
museum zag, loop je over de beroemde
Koningin Emmabrug naar de overkant,
naar het stadsdeel Punda (spreek uit
Poenda). De brug wordt meestal de
Pontjesbrug genoemd, omdat hij drijft op
vlonders, zeg maar pontjes, in het water.
Hij gaat zo’n dertig keer per dag open.
Je las, dat op de brug vroeger tol werd gehe -
ven. Mensen die geen schoenen droegen,
hoefden niet te betalen. ‘Want die waren
arm’. Maar wat gebeurde er nogal eens:
arme mensen leenden schoenen, omdat ze
niet arm wilden lijken. En rijke mensen
trokken hun schoenen uit, omdat ze dan
niet hoefden te betalen.
In Punda bekijk je de regeringsge bouwen, die in en rond
Fort Amster dam staan. Hier vind je ook een oude kerk, de
Fortkerk. Het zou ook een kerk in Amsterdam kunnen
zijn. Punda is het oudste deel van Willemstad. Over oud
gesproken: de oudste synagoge van Zuid-Amerika staat in
Willemstad. Jammer genoeg zijn heel wat histo rische
gebouwen in de loop van de tijd geheel of gedeeltelijk afge -
broken. En in vlammen opgegaan, door de verwoes tingen
in 1969. Maar dat is verleden tijd. Een aantal gebouwen is
prachtig gerestaureerd en er zijn mooie nieuwe bij geko -
men. Willemstad is weer een gezellige en kleurrijke stad!
r De Fortkerk in Willemstad, gebouwd tussen 1767 en 1771. In
de gevel van de kerk zit nog steeds een kanonskogel. Die is afgevuurd
door de Engelsen in 1804. Waarom? Nederland hoorde toen bij
Frankrijk, en Frankrijk was met Engeland in oorlog.
Curaçao | 26

Met een huurauto rij je door het Christoffelpark. Curaçao is
hier groen, met heuvels. De rest van het eiland is tamelijk
vlak, en heeft vaak aardkleuren. Daar is de grond bezaaid met
cactussen en lage struiken en begroeiing.
Je rijdt naar Fort Beekenburg. Het is het enige oude fort dat
nog bijna helemaal gaaf is. Het is een massief bouw werk met
maar twee holle ruimten: een regenbak en een kamer voor munitie. Het fort gold als onverwoestbaar.
Nou, dat klopt dus. Vanaf het fort kijk je uit over de zee. Je voelt even hoe het in de 18de eeuw voor een
soldaat moet zijn geweest: steeds die angst voor vijandelijke schepen.
Er is veel te zien op Curaçao; heel veel! Gelukkig zie je nog
kans om naar de Joodse begraafplaats Beth Haim te gaan.
Hij ligt op een merkwaardige plek: de begraafplaats ligt
naast de olie raffinaderij. Helaas worden de prachtige
grafstenen door de uitstoot van de raffinaderij aangetast.
Niet lang geleden is de begraafplaats schoongemaakt en
ver zorgd. Maar van veel grafstenen is nog maar weinig over.
Enige troost geeft misschien de naam Beth Haim, die
betekent Huis van de Levenden.
27 | Koninkrijk der Nederlanden
e De begraafplaats Beth Haim, het
oudste joodse kerkhof van Amerika. Het
joodse geloof schrijft voor dat graven niet
geruimd mogen worden.
w Zwarte helden in een steegje in Otrobanda (Willemstad). Op deze
muur is ook de opstand van 30 mei 1969 afgebeeld.
r Moderne architectuur, met in de gevel kleine ramen om de hitte
zoveel mogelijk buiten de deur te houden.
De mensen
‘Popi’
In Otrobanda ontdek je een galerie
waar werk van Caribische kunstenaars
wordt verkocht. Curaçao is een eiland
van kunste naars. De eigenaresse van
de galerie kent alle kunstenaars van
het eiland persoonlijk. Ze noemen
haar nooit bij haar echte naam, maar
zeggen ‘Popi’. De galerie verkoopt ook
cd’s. Popi adviseert je een cd van de
Cura çaose folkgroep ISOCO te
nemen. ISOCO speelt muziek die op
Afrikaanse muziek gebaseerd is.
Natuurlijk koop je die cd; veel
Curaçaoënaars hebben Afrikaanse
roots, en deze muziek laat die horen. Je
verlaat de galerie tevreden, met een
mooi souvenir.

De taal – Op de Benedenwinden wordt
Papiamentu gesproken. In Aruba heet
de taal Papiamento. Papiamentu/o is
ontstaan uit Spaans, Nederlands,
Portugees, Engels, Frans en een beetje
Afrikaans.
De naam Papiamentu/o komt van het
werkwoord papia, dat praten betekent.
Een paar uitdrukkingen en woorden:
Bon bini = Welkom
Kon ta bai? = Hoe gaat het?
Mi ta bon = Met mij gaat het goed
Bon dia = Goedendag
Danki = Bedankt
Ayo = Tot ziens
Un, dos, tres = Een, twee, drie
Dushi = Liefje, schatje; lekker
De economie
Op en neer, neer en op…
Tot 1918 was het droevig gesteld met de economie van
Curaçao. Er werd weinig handel gedreven. De handel in
fosfaat was het enige, wat een beetje geld opbracht. Maar in
1918 bracht Shell met de vestiging van een olieraffi naderij
daar verandering in. Met de raffinaderij kwam er meer werk.
Het onderwijs
Nooit in een trein of tram gezeten
Op de eilanden komen de eindexamens nog altijd uit
Nederland. Dat betekent dat ze in het Neder lands zijn
geschreven voor Nederlandse leerlingen. Een docent
op het MIL-college in Willemstad zegt: “Het is soms
erg lastig voor onze leerlingen. Ten eerste door het
Nederlands natuurlijk. Dat is in Curaçao toch een
vreemde taal. Maar ook, omdat de onderwerpen de
leerlingen soms totaal niet aanspreken. Ik bedoel, de
leerlingen hebben eens een verhaaltje moeten lezen
dat zich in een trein afspeelde. Nou, treinen kennen we
hier niet hoor. En ook geen trams. Er zijn kinderen bij
die treinen en trams alleen van foto’s kennen!”
w Het MIL, het Maria Immacolata
Lyceum. Uit het informatieboekje van de
school: ‘Het dragen van een schooluniform
is verplicht. Indien de leerling het uniform
niet aan heeft of als het niet volledig in
orde is, wordt hij of zij verwijderd met een
brief aan de ouders.’
Curaçao | 28

Maar later, door de automatisering bij de raffinaderij,
sloeg de werkloosheid weer toe. In 1985 hield Shell er in
Curaçao mee op. Er werden grote verliezen geleden en de
Shell-directie besloot daarom
Je leest dat er op
Cura çao meer soor -
ten bomen groeien
dan in Nederland. Of
dat waar is…? Je komt
wel een zeer bijzon -
dere boom tegen: een
kapok boom. Hij is de
oudste boom van
Curaçao, en hij ziet er
indrukwekkend uit.
Je legt even je hand
op zijn gigantische
stam en zegt zachtjes:
“Zo, jij bent dus 800
jaar oud!
Ongelooflijk! Dan
heb je hier heel wat
meegemaakt!”
e Versiering voor het carnaval in Willemstad.
van Curaçao te vertrekken.
Sindsdien wordt de ruwe olie
op Curaçao door de Venezolaanse staatsoliemaatschappij Pedevesa geraffi -
neerd. De raffinaderij zelf is eigendom gebleven van de Curaçaose overheid.
Rond het midden van de vorige eeuw kwam er nog een andere bron van
inkomsten tot ontwikkeling: het toerisme. Over het algemeen wordt het geld
in Curaçao nu verdiend met de raffinage van ruwe olie, het toerisme en de
dienstverlening die daarbij hoort.
Planten en dieren
Suikerdiefjes aan de ontbijttafel
Je ontbijt altijd buiten, op het terras van je hotel. Als je thee inschenkt, doe je
niet alleen suiker in je kopje, maar je strooit ook wat op de ontbijttafel. Voor
de suikerdiefjes. Suikerdiefjes zijn kleine, vliegensvlugge vogeltjes, die gek zijn
op… suiker. Ze pikken de suiker op: kopje scheef, snaveltje met de zijkant over
de tafel. Maar Curaçao heeft niet alleen suikerdiefjes, er vliegen nog wel
veertig andere soorten vogels rond.
In het Christoffelpark leven leguanen. Die hebben iets van oerbeesten. En dat
zijn ze ook. Een leguaan is een prachtig dier, hij lijkt op een soort dinosaurus.
Hij ziet er een beetje griezelig uit, met zijn schubben en die kam op zijn rug.
Toch doet een leguaan geen vlieg kwaad.
Curaçao is begroeid met cactussen. Er zijn verschillende soorten. De cadushi is een cactus die wel 10 meter
hoog kan worden. Hier en daar liggen stukken van een cadushi op de grond. Door een windvlaag
afgebroken misschien, of door ouderdom. Je moet er niet aan denken dat je zo’n stuk, met al die stekels,
op je hoofd zou krijgen. Een totaal andere soort is de bolcactus. Die zie je niet zo vaak en hij is dan ook
beschermd. Op het platteland
(de kunuku) zijn de erven van
huizen vaak omheind door
hagen van cactussen.
29 | Koninkrijk der Nederlanden
r Deze kapokboom is de oudste
boom van Curaçao. Hij bloeit alleen
als het heel lang droog is geweest.
De boom zit dan vol met vruchten
en witte pluizebollen. De rijpe
vruchten springen met een knal
open. (Op Curaçao wordt de
kapokboom dan ook katunbòm
genoemd.) De zaadjes zweven
samen met de kapokpluizen
kilometers ver weg.

Saba
Op Saba is bijna geen vlak stuk grond te
vinden. Saba bestaat alleen uit een berg: de
Mount Scenery. Voor een deel is de Mount
Scenery begroeid met tropisch regenwoud.
Vanaf de top kun je Sint Maarten en Sint Eustatius zien
liggen, de andere Bovenwindse eilanden. Aan de voet van
de Mount Scenery wonen zo’n 1100 mensen, onderdanen
van het Koninkrijk der Nederlanden. Maar het zijn
onderdanen die Engels spreken. De voor ouders van de
Sabanen zijn Nederlanders, Schotten, Ieren en
afstammelingen van Afrikaanse slaven. Saba is het
kleinste eiland van de zes Nederlandse eilanden in het
Caribisch gebied. De hoofd plaats is The Bottom. Het
eiland heeft één weg, die alle woonplaatsen, zoals Wind -
wardside en Hell’s Gate, met elkaar verbindt.
w Helemaal links op de foto zie je de
landingsstrook van het vliegveld van Saba
liggen. In de zee rond het eiland zijn pas
geleden onbekende vissoorten ontdekt.
Geschiedenis
Een ‘onmogelijke’ weg
Vanaf de boot zie je hoe steil Saba uit
zee oprijst. Bijna als een onneembare
vesting. Dit eiland heeft dan ook een
rustige geschiedenis gekend. Net als op
de andere Bovenwindse eilanden heb -
ben ook op Saba Indianen gewoond.
De Spaanse ontdekkingsreiziger
Columbus ontdekte Saba pas op z’n
tweede reis, in 1493. Hij heeft het
eiland niet gekoloniseerd. Op Saba was
geen goud te vinden, en dan had een
eiland voor een kolonisator in die tijd
geen waarde.
Na Columbus hebben Engelsen,
Schotten, Ieren, Fransen, Hollanders en
Zeeuwen op Saba gezeten. De
beroemde Hollander Piet Hein was in
1626 bij Saba. Maar toen zes jaar later
schipbreukelingen op het eiland
belandden, kwamen ze er geen mens
meer tegen. Op alle Caribische eilanden
zijn verdedigings forten gebouwd. Op
Saba nooit. De bewoners verdedigden
zich door enorme rots blokken van de
berg naar beneden te gooien.
Saba | 30

Saba in aantallen
Het eiland bestaat uit:
1 vulkaan (870 meter)
Het aantal bewoners (±):
350 in The Bottom
350 in Windwardside
200 in Hell’s Gate
100 in St. John’s
100 buiten deze plaatsen
Het eiland heeft o.a.:
2 politieke partijen
3 banken
1 autoweg (lang: 24 km)
1 postkantoor
1 apotheek
1 bejaardenhuis
1 ziekenhuis (10 bedden)
2 scholen
4 kerkgebouwen
1 zandstrandje
9 restaurants
4 clubs
2 bibliotheken
1 museum
1 tennisbaan
2 duikcentra
9 hotels/pensions
31 | Koninkrijk der Nederlanden
r Sabaans kantwerk is een gewild souvenir, maar er zijn bijna geen vrouwen meer
die het nog kunnen maken.
Omdat Saba niet erg geschikt was voor land bouw, zijn er ook weinig
slaven naartoe gebracht. Aan het einde van de 17de eeuw woonden er 322
Europeanen en 131 slaven. Dat is bijzonder, omdat er meestal veel meer
slaven dan kolonisten in een land waren.
De Sabaanse mannen werkten in de zeevaart en de visserij, en ze maakten
schoenen. Ze waren ook gespecialiseerd in sjouwen. Over dat sjouwen
doet het volgende verhaal de ronde: Iemand op het eiland had een piano
besteld. De piano werd uit de boot getild, die voor de kust tussen de
koraalriffen dobberde. Door een paar mannen werd hij door de branding
gedragen. Daarna werd de piano met de hand op een rots gehesen. Over
een trap, van 200 treden, werd hij tenslotte naar boven getild!
De vrouwen op Saba waren goed in kantwerk. Het maken van kantwerk
gebeurt nog steeds. Sabaans kant is nu een bekend souvenir van het
eiland.
Een historische gebeurtenis in de geschiedenis van Saba is de aanleg van
een weg, The Road, vanaf 1940. Voor die tijd ging iedereen en alles over
smalle bergpaadjes, soms per ezel. Natuurlijk is dan een behoorlijke weg
geen overbodige luxe. Maar elke keer als de Sabanen Nederland om een
weg vroegen, werd er gezegd dat zo’n weg niet mogelijk was. De Sabaan
Joseph Hassell had er genoeg van om alsmaar bij Nederland om die weg
te moeten vragen. Hij heeft toen, met twintig man, die zogenaamde
Impossible Road (onmogelijke weg) aangelegd. In twintig jaar tijd.
w Ook dit is het Koninkrijk der Nederlanden!

Het eiland
Steil omhoog of steil omlaag
Vanaf het eiland Sint Maarten ga je met een snelle boot, een katamaran,
naar Saba, een afstand van 50 kilometer. In de boot zitten een paar
Sabanen die op Sint Maarten inkopen hebben gedaan. De andere passa -
giers zijn Amerikaanse toeristen. Toeristen gaan bijna altijd maar voor
één dag naar Saba. Als je op Saba bent aangekomen, ga je met een
taxibusje direct steil
om hoog. De chauffeur
zet er flink de vaart in.
In razend tempo
spoedt het busje zich
van de ene haarspeld bocht naar de andere. Af en toe zit je
’m behoorlijk te knijpen: de weg is smal en de afgronden
waar je langs rijdt zijn diep!
Je appartement ligt op de kam van een heuvel. Vanaf het
terras bekijk je het landschap: héél veel groen, daartussen
witte huizen met groene luiken en rode daken, bloemen,
vogels, vlinders en een prach tige Caribische Zee in de
Op Saba loop je niet
gemakkelijk van A
naar B. Je moet óf
steil omhoog, óf
steil omlaag. Daar -
om krijg je ook al -
tijd een lift als je je
duim opsteekt. En
als je in een restau -
rant hebt gegeten,
word je meestal met
de auto terug -
gebracht. Gratis!
verte! Het is waar wat er gezegd
wordt: Saba is para dijselijk
mooi.
Je gaat te voet naar het dorp
Windwardside. Onderweg zie
je in een tuin van een huis graf -
stenen liggen. In Nederland is
het begraven van doden in je
achtertuin niet toegestaan. Op
Saba mag het wel. Om de
dood eenvoudige reden dat
Saba te weinig plek heeft voor
grote begraaf plaatsen.
De supermarkt in Windward -
side is één en al diepvries kast. Logisch, niet elke dag
kunnen er verse voorraden worden aangevoerd.
e Een paar families leven al generaties lang op het eiland.
Dat betekent dat je op de graven nogal eens dezelfde namen
leest, zoals Hassell en Johnson.
r Ook al is Saba maar 13 km 2 groot, toch is het bezit van een auto geen luxe.
Omdat de weg bijna altijd zeer steil is. Zelfs honderd meter lopen is een hele toer,
ook zonder boodschappentas.
Saba | 32

De hele morgen schijnt de zon al volop, maar
binnen een kwartier wordt het grijs en komt de
regen met bakken uit de hemel. Dat hoort bij een
tropisch regenklimaat. Van de dakgoten aan de
huizen stroomt het regenwater direct in cisternen.
Cisternen zijn grote bakken waarin het regenwater
wordt opgevangen. Ze zijn op het eiland van
levens belang, want Saba heeft geen waterleiding.
Met een elektrische pomp wordt het water vanuit
de cisterne naar het huis gepompt. Als de stroom uitvalt, komt er dus ook geen water meer uit de kraan.
Saba is 13 km 2 groot. Of 13 km 2 klein, zo je wilt. Dat betekent niet dat je in een mum van tijd alles van
het eiland gezien hebt. Je hebt bijvoorbeeld al een wandeltocht van 9 uur gemaakt. En er staat nog een
wandeling van 5 uur op het programma.
w Het vliegveld van Saba, Juancho Enrique
Yrausquin Airport. Aangelegd in 1963 op
Flat Point, het enige vlakke stukje grond van
het eiland. Het is de kleinste officiële
luchthaven ter wereld.
33 | Koninkrijk der Nederlanden
r Cisternen zie je boven en onder de grond. De witte pijp
rechtsonder voert het regenwater aan.
Met de boot ben je gekomen, met het vliegtuig verlaat je het
eiland weer. Het vliegveld van Saba heeft de kortste landings -
baan ter wereld. De lan dings strook lijkt op die van een vlieg -
dek schip. Aan twee kanten zijn op de baan witte kruisen
aangebracht. Het vliegtuig moet op zo’n kruis neerkomen.
Lukt dat niet, dan moet het direct weer de lucht in, anders
heb je kans dat het in zee belandt.
In de vliegtuigjes die hier landen kunnen maximaal 20 per -
sonen. Achterin zit een zware man. Vlak voor vertrek draait
de piloot zich om en vraagt hem: “Wilt u zo vriendelijk zijn
in het midden te gaan zitten? In verband met de balans van
het toestel.”

De mensen
Geïsoleerd leven
Op Saba kwamen gemengde huwelijken tussen ‘zwart’ en
‘wit’ nauwelijks voor. Nog altijd wonen daarom in The
Bottom meest zwarte Sabanen, en in de dorpen Windward -
side en Hell’s Gate voornamelijk witte Sabanen.
Het gehucht Mary’s Point is al meer dan een halve eeuw verlaten. Mary’s Point lag op een heuvelrug, erg
geïsoleerd. Toen het nog bewoond was, kwamen de bewoners zelden of nooit in aanraking met andere
Sabanen. De bewoners van Mary’s Point zijn destijds niet uit vrije wil vertrokken. Ze werden ertoe
gedwongen. De reden: er werden te veel huwelijken gesloten tussen familieleden, zoals tussen neven en
nichten. Dat is slecht voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Daarom moesten de bewoners, op
bevel van koningin Wilhelmina, hun
heuvel afkomen en zich tussen de
andere eilandbewoners vestigen.
Het onderwijs
“Educated to emigrate”
Het onderwijs op Saba is Engelstalig. Het
eiland heeft een basisschool en een
school voor voortgezet onderwijs. Saba
heeft ook een Amerikaanse universiteit
met twee medische opleidingen.
Franklin Wilson is hoofd Onderwijs op
Saba. Over het onderwijs op het eiland
zegt hij kort en bondig: “Hier word je
educated to emigrate.” (Hier word
je op school voorbereid op emi -
gratie.) Je zegt: “Wat moet dat erg
zijn voor de kinderen en hun
ouders!” Franklin Wilson: “Ach,
dat zijn wij hier gewend. We vin -
den dat niet erg. Het is ook het
beste voor de jonge ren. Hier
hebben ze weinig toe komst. De
meeste jongeren komen dan ook
niet meer terug.”
e Het Harry Luke Johnson
Museum. Het is genoemd naar de
politieagent die zijn hele leven gepleit
heeft voor een museum op Saba.
r Een Sabaan zei: “Je leeft hier zeer geïsoleerd, en het is hier doodstil.
Als ik de alcohol niet had afgezworen, was ik aan de drank geraakt.”
Pindasoep
Het recept van de pindasoep die op de menukaart van een
restaurant op Saba staat. Vroeger werden de pinda’s
fijngewreven in een vijzel, nu wordt meestal pindakaas
gebruikt.
Wat je nodig hebt voor vier personen:
2 kopjes pindakaas; 2 kopjes kippenbouillon; 2 klein -
gesneden uien; 1 kopje melk; naar smaak wat zout en
tabasco.
Doe de pindakaas in een pan en voeg daaraan geleidelijk,
terwijl je goed roert, 1 kopje kippenbouillon toe. Daarbij
doe je de ui, het zout en de tabasco. Laat dit alles ongeveer
15 minuten zachtjes koken. Giet vervolgens de melk in de
pan en nog 1 kopje kippenbouillon. Als de soep te dik is,
kun je hem met nog wat melk verdunnen.
Saba | 34

Planten en dieren
Een eco-eiland
De economie
Ruilhandel
Tweederde van de Sabanen is in dienst
van het gouvernement, de overheid.
Veel Sabanen verdienen hun geld nog
altijd als zeeman: op Saba, of op Cura -
çao, Aruba of Sint Maarten. Ook
maken vrouwen nog altijd kantwerk,
dat ze aan toeristen verkopen. Een
economische activiteit die een belang -
rijke rol speelt, is de ruilhandel. Goederen en diensten worden nogal eens geruild. Dat gaat zo: ik geef jou
groenten uit mijn moestuin, en in ruil daarvoor repareer jij mijn auto.
De 25.000 toeristen
vullen Saba’s kas
jaarlijks met ongeveer
250.000 dollar, en de
Amerikaanse Saba
University School of
Medicine levert ook
geld op. Maar het is
te weinig om Saba
economisch
draaiende te houden.
w Bij een stortbui kunnen
deze ‘olifantsoren’ heel goed
dienst doen als paraplu.
35 | Koninkrijk der Nederlanden
Je logeert in een eco-appartement. Het sparen van de
natuur wordt heel belangrijk gevonden. Zo mag je op
de wc het toiletpapier niet in de pot gooien. Je moet
het in een emmertje ernaast deponeren. En overal zijn
spaarlampen in de fittingen gedraaid. Douchen doe je
met regenwater, dat in plastic zakken van 20 liter in de
zon is verwarmd. De natuur wordt niet alleen in je
appartement beschermd; het gebeurt op heel Saba. De
Saba Conservation Foundation zorgt voor het behoud
van de natuur boven en onder water.
De eigenaar van het appartement heeft een goed
advies: “Verlaat Saba niet zonder dat je op de top van
de Mount Scenery hebt gestaan.” (= 870 meter.) Dus
sta je ’s morgens vroeg, met twee flessen water en wat
boterhammen, aan het begin van
het pad dat naar de top van de
berg leidt. Om precies te zijn: het
is geen pad, maar een trap. Een
trap van 1064 treden! De eerste
vijftig treden tel je nog, maar daar
hou je mee op: je hebt wel wat
anders te doen dan tellen. Je kijkt
je ogen uit en je moet goed op je
ademhaling letten.
r De Nederlandse politicus John Leerdam
heeft eens gezegd dat hij graag een maand
of drie op Saba zou willen zitten, om er in
alle rust een boek te schrijven.
q Een klein aantal
van de duizend-vieren-zestig
treden
naar de top van de
Mount Scenery.

Als je op zo’n 500 meter hoogte bent gekomen, loop
je door een tropisch regenwoud! De vruchtbare
vulkaanbodem en de vochtige lucht zorgen ervoor
dat hier orchideeën, zeldzame varens en palmbomen
groeien. Op sommige plekken zijn bomen ontwor -
teld. Daar heeft een orkaan toegeslagen.
Een vogel vliegt een tijdlang fluitend met je mee.
Even verderop komt een slang van wel een meter lang onder een steen van de trap vandaan. Je schrikt,
maar je bent niet bang; op Saba komen geen giftige slangen voor, heb je gelezen.
w Het tropisch nevelbos op
de top van de Mount
Scenery; hier groeien varens
en allerlei soorten
orchideeën.
r Vaak is de top van de Mount Scenery in een wolk gehuld.
Dan heb je daarboven geen uitzicht.
Vlak voordat je de top van de Mount Scenery bereikt, krijg je nog een heel
bijzonder landschap te zien: een nevelbos. Dat heet hier ook wel elfin wood -
land of cloud forest. Het sprookjesbos is gehuld in een blauwe, vochtige nevel.
Grote, oude bomen zijn voor een deel bedekt met varens. Je zou er niet raar
van opkijken als hier zo af en toe een groepje Hobbits doorheen trok!
De top van de Mount Scenery is bijna altijd in een wolk gehuld. Dan is er
geen uitzicht. Maar je hebt geluk, als je boven bent is er geen wolk te
bekennen. Het uitzicht is ongelooflijk mooi. Het groene Saba ligt beneden
je, en voor je ligt een gigantische helderblauwe vlakte, de Caribische Zee.
Saba | 36

Sint Eustatius
q De ruïne van de Nederlands -hervormde kerk in Oranjestad.
Geschiedenis
‘Ze staarden naar de hemel en
schreeuwden het uit’
De geschiedenis van Sint Eustatius gaat voor je
leven als je op een begraafplaats rondloopt. Er
liggen veel Neder landers begraven. Het zijn oude
graven, vaak meer dan twee eeuwen oud. Een van
de mooiste grafstenen is die van een kind. In het
Nederlands van die tijd staat in de steen
gebeiteld:
HIER LEGT BEGRAAVEN
GEORGE FRIEDRICH HENSCH
GEBOOREN DEN 15 APR. AN. 1760
OVERLEEDEN DEN 16 AUG. 1762
OUD 2 JAAR 4 MAAND 1 DAGH
Vanaf het begin van de 17de eeuw is het twee
eeuw en lang heel goed ge gaan met Sint Eus ta -
tius. De pak huizen puil den uit van de goederen.
Van daar dat er in die periode door Fransen,
Engel sen en Hollanders om het eiland is
gevochten. Het eiland is wel 22 keer van vlag
veranderd! Met de verkoop van slaven uit Afrika
maakten de Euro peanen de meeste winst. De
Hollanders verdien den zo veel geld aan deze
mensenhandel dat Sint Eustatius de bijnaam
kreeg: The Golden Rock.
37 | Koninkrijk der Nederlanden
Op de Antillen heet Sint Eustatius
ook wel Statia (spreek uit: Steesja).
Het eiland is zo’n 9 kilometer lang
en 4 kilometer breed. De hoofd -
plaats is Oranjestad. Vanaf Sint
Eustatius zie je het eiland Saba
liggen. Sint Maarten ligt 60 kilometer van
Statia vandaan. In het noorden van het eiland
liggen wat heuvels. Het midden is vlak. In het
zuiden ligt de vulkaan The Quill. In het vlakke
gebied worden gewassen verbouwd, alleen voor
eigen gebruik. Sinds 1982 heeft het eiland een
olieopslag- en een olieoverslag plaats. Veel
toeristen komen er niet op Sint Eustatius. Het
is een eiland van rust. In de 16de en 17de eeuw
was dat wel anders: toen werd er volop handel
gedreven. Het meeste geld werd in die tijd
verdiend met de slavenhandel.
w Aan dit stuk strand zijn door verschillende orkanen heel
wat palmen neergehaald. Ook grote stukken strand zijn
weggeslagen. Heel langzaam komt het strand nu weer terug.

De slaventransporten begonnen in de 16de eeuw en duurden tot aan het
begin van de 18de eeuw. In die periode hebben miljoenen Afrikaanse men -
sen de gruwelijke reis over de oceaan niet overleefd. Daaraan is Nederland
schuldig geweest. Maar ook Portugal, Spanje, Engeland, Frankrijk, Duits -
land, Denemarken en Zweden. En Afrikaanse stammen, die meededen met
deze handel in men sen.
Niet alleen de overtocht in de zeil schepen was vrese lijk, maar ook wat er
aan vooraf ging. De kro niek schrijver Gomes Eanes de Zurara was bij de
insche ping, hij schreef: ‘Welk hart zou niet doorboord wor den door
Sint Eustatius maakt wereldgeschie denis – Op
10 oktober 1776 verscheen er een bewapend
schip voor de kust van Sint Eustatius. Een schip
van Noord-Amerikaanse opstandelingen. Zij
vochten tegen de Engelsen, die hun land koloni -
seerden. De kapitein liet de vlag strijken, als groet
aan het eiland. De Neder landers kenden deze vlag
niet, maar uit beleefd heid werd de Nederlandse
vlag gehesen. Daarna werden, over en weer,
saluutschoten afgevuurd. Hiermee hadden de
Nederlanders het signaal gegeven, dat zij de
opstandelingen beschouwden als vrijheids strijders.
De Engelsen waren razend. Uiteindelijk hebben
de opstandelingen/vrijheids strijders gezegevierd:
het land waarvoor ze vochten heet nu de
Verenigde Staten van Amerika.
medelijden bij het zien
van dat gezel schap?
Som migen lieten het
hoofd hangen, hun
gezicht nat van de
tranen. Anderen keken
elkaar aan en kreunden
jammer lijk. Ze staarden
naar de hemel en
schreeuw den het uit.
Alsof zij de vader van
het universum aan -
riepen om hen te
helpen.
w De binnenplaats van Fort Oranje.
q De man die deze ketting
draagt zegt dat hij zelf de
kralen uit de zee rond Sint
Eustatius heeft opgedoken.
Hij vertelt dat de kralen
destijds voor de slaven een
betaalmiddel waren. Toen
de slavernij werd afgeschaft,
zouden de vrijgekomen
slaven hun kralen, die nu
waardeloos geworden waren,
in zee hebben gegooid.
Sint Eustatius | 38

Hun smart werd nog groter, toen men hen van elkaar begon te
scheiden. Zonen werden gescheiden van hun vaders en vrouwen van
hun echt geno ten. En broers van broers. En zodra de kinderen hun
ouders in de andere groep zagen, sprongen ze overeind en sprongen op
hen af. Moeders klemden hun kinderen in hun armen. Ze gingen
liggen, met hun gezicht naar de grond. Liever accepteerden zij wonden,
dan dat zij hun kinderen
van zich weg lieten rukken.’
q Hier hebben de
saluutschoten geklonken
die wereldgeschiedenis
hebben gemaakt. (Lees
hiervoor de tekst op het
gele notitieblaadje.)
w Rechts de muur van
Fort Oranje, in de verte
ligt Saba.
39 | Koninkrijk der Nederlanden
Het eiland
Een eiland van rust
Het is twee eeuwen heel
goed gegaan met Sint
Eustatius, maar aan het
eind van de 18de eeuw ging
het steeds slech ter.
Dat kwam, omdat toen al
duidelijk werd dat de
slaven han del zijn langste
tijd had gehad. Dus ver -
lieten steeds meer hande -
laren het eiland. Met als
gevolg dat het bergaf waarts
ging met de welvaart van
The Golden Rock.
De hoofdstad Oranjestad is een stil dorp. In het centrum
lopen maar weinig mensen, ook omdat het zo verschrik kelijk
warm is. In de schaduw, in een plantsoentje, grazen drie los -
lopende ezels. Ze zijn van buiten Oranjestad naar het centrum
gelopen. Niet alleen ezels lopen los rond. Ook koeien en gei -
ten. Het eiland kent geen omheinde grond waarop dieren gra -
zen. Het vee moet zelf eten en drinken zien te vinden. Vrij heid
blijheid voor de ezels, koeien en geiten van Sint Eustatius.
Maar dat heeft een groot nadeel: bij ernstige droogte sterven ze soms van
honger en dorst.
Je loopt langs een lange muur uit de 17de eeuw. Het is de muur van Fort
Oranje. Langs de muur loopt een gracht. De gracht staat droog. Een kleine
brug leidt naar de ingangspoort. Op de muur staat een klokkentorentje
waarin een bel hangt. De bel slaat twaalf uur. Even later komt een man van de
muur naar beneden. Hij heeft de twaalf uren met de hánd geslagen. Je kijkt
op je horloge en zegt voor de grap: “Als ik me niet vergis was u drie seconden
te laat.” Dát had je niet moeten zeggen… Verbolgen zegt hij: “Dit doe ik al
twíntig jaar! En áltijd op tijd! Tot op de secónde! En nóóit verstek laten gaan,
óók al was ik ziek!” Als je lachend zegt dat het maar een grapje was, is z’n
boosheid gauw weer over.

Zeelandia Bay is een baai in het noordoosten van
Statia, met een strand. De uiterst noordelijke punt
van het eiland ligt zo’n twee kilometer verder. Kijk
je naar het zuiden, dan ligt daar de vulkaan The
Quill. Dat is het zuidelijkste punt van het eiland.
Met andere woorden: Sint Eustatius is klein.
Je denkt: is het niet eenzaam en saai om op zo’n klein eiland te wonen?
Je praat met Beulah. Zij vindt het niet saai op Statia. Ze woont vlak bij
het vliegveld met haar twee kinderen. Beulah heeft het reuze naar haar
zin. Ze is op Sint Eustatius geboren. Maar Nederland kent ze goed, ze
heeft er op school gezeten. Zou ze terug willen naar Nederland? “Nee,
beslist niet”, zegt ze. “Het is hier heerlijk rustig en gezellig. Dat is ook
goed voor de kinderen. Iedereen kent elkaar en helpt elkaar als er
moeilijkheden zijn.” Het blijkt dat Beulah nog nooit op het
zuidelijkste punt van haar eiland is geweest. Terwijl dat toch maar zo’n
vier kilometer van haar huis ligt. Ze zegt: “Maar soms kom ik wel eens
van het eiland af hoor. Morgen toevallig. Morgen ga ik met het
vliegtuig naar Sint Maarten. Mijn dochtertje moet naar de
mondhygiëniste.”
De mensen
Van 8000 naar 2000 bewoners
Net als op veel andere eilanden zijn de oorspronke lijke bewoners
van Sint Eustatius de Cariben geweest. De sporen die van deze
Indianen zijn gevonden dateren uit de derde eeuw voor
Christus. Hoeveel Indianen er toen op het eiland
gewoond hebben, is moeilijk na te gaan. In het
midden van de 18de eeuw, toen het economisch
zo voor de wind ging met Sint Eustatius,
woonden er ruim 8000 mensen op het
eiland. Op dit moment heeft Sint
Eustatius zo’n 2000 bewoners.
r Het strand van Zeelandia Bay heeft geen toeristen en
hotels. In de verte zie je de vulkaan The Quill.
q Propaganda voor een politieke
partij van het eiland.
Net als op Saba
gaan veel jongeren
voor hun vervolg -
opleiding weg. En
vaak komen ze na
hun opleiding niet
meer terug, omdat
de toekomst -
mogelijkheden op
zo’n klein eiland
voor jonge mensen
beperkt zijn.
r Op de uiterste zuidpunt van Sint Eustatius
liggen deze twee enorme steenplaten: de Sugar
Loaf (het suikerbrood) en de White Wall. De
witte muur eindigt in zee.
Sint Eustatius | 40

Het Oranjehuis op bezoek – De heer Lopes is een
geboren Statiaan. Hij vertelt: “Toen koningin
Juliana hier was, hadden wij buiten een tafel met
heerlijk eten voor haar klaar staan. Maar de konin -
gin liep langs de eettafel naar twee vrouwen, die
verderop op een muurtje zaten. Met die vrouwen
heeft de vorstin toen een tijd gezellig zitten kletsen.
Van het eten heeft ze geen hap genomen…”
Prins Willem Alexander is net zo gewoon, vindt de
heer Lopes. “Toen de prins hier was, wilde ik iets
voor hem uit een kast halen. Ik liet mijn sleutelbos
vallen. En meteen dook hij naar de grond om de
sleutels voor me op te rapen! Een prins die voor je
bukt! Ongelooflijk!”
De economie
Zoete aardappelen en
toerisme
Van de drie Bovenwinden is op dit
moment Sint Eustatius het armste
eiland. De overheid is de belangrijkste
werkgever. De overheid laat bijvoor -
beeld historische gebouwen restaure -
ren. Dat zorgt voor werkgelegenheid.
Landbouw vindt plaats voor eigen
gebruik: yams, zoete aardappelen,
aardnoten, maïs, cassave, suikerbiet,
katoen en sisal. Veel geld wordt
daarmee niet verdiend.
De inkomsten moeten vooral komen
uit het toerisme, net als op alle andere
eilanden in de regio. Sint Eustatius
ontvangt per jaar ongeveer 17.000
toeristen, Saba bijvoorbeeld 25.000.
41 | Koninkrijk der Nederlanden
Het onderwijs
Wie was Simón Bolívar?
De Gwendoline van Puttenschool voor voort -
gezet onderwijs bestaat uit een aantal lage
gebouwen, met een grote vrije ruimte in het
midden. Op muren en deuren zijn hier en daar
kleurige schilde ringen aange bracht. In een
lokaal hangen kaarten van het Caribische
gebied. Grote, gloednieuwe landkaarten. De
leraar, die uit Nederland komt, is blij dat er nu
eindelijk wat lesmateriaal over de Antillen
beschikbaar is. Maar het is nog niet genoeg, vindt hij. Hij vindt het belangrijk dat de kinderen veel leren
over het eiland waar ze wonen. En natuurlijk veel leren over de cultuur en de geschiedenis van het hele
Caribische gebied. Hij zegt: “Ze moe -
ten toch weten hoe Sint Eustatius is
ontstaan, wie Simón Bolívar was en
Manuel Piar. Lesmateriaal daarover is
er nog te weinig. Daarom maken we
het maar zelf.”
e Deze kinderen zijn niet alleen aan het
spelen, ze krijgen ook snorkelles.

e Met de restau ratie van dit historische pand zorgt de
overheid voor werkgelegen heid.
Planten en dieren
Een onuitroeibaar en een zeldzaam
plantje
r Het lijkt Nederland wel: ook op Sint Eustatius
kun je Chinees eten.
Het verbeteren van het vliegveld geeft ook werk.
Het vliegveld is belangrijk voor het dagtoerisme
vanuit Sint Maarten. En door de pier beter geschikt
te maken voor cruiseschepen, hoopt Sint Eustatius
het aantal toeristen verder te vergroten. Voor de
toeristen die langer dan een dag willen blijven,
beschikt het eiland over een klein aantal hotels.
Met meer toeristen zal dat zeker veranderen.
Het is een klein plantje met mooie roze bloemetjes en
het heet: Mexican creeper. Je ziet het plantje overal op
Sint Eus tatius, het eiland is er voor de helft mee
bedekt! En dat is tegelijk het probleem: de Mexican
creeper is bijna onuitroei baar. Het tegenovergestelde is
het geval met de Statia morning glory, een ander plantje. Je las dat van de Statia morning glory nog maar 16
exemplaren bestaan. En die 16 plantjes groeien alleen op Sint Eustatius!
Het grootste deel van de vulkaan The Quill is beschermd natuurgebied. Alleen op de noordflank zijn
huizen gebouwd. Je zit in een auto die op weg is naar de bota nische tuin. De weg is zeer smal en zit vol
kuilen. Aan je linkerhand is de zee, aan je rechterhand zie je
The Quill. Tegenliggers zijn er niet. Het hek voor de bota -
nische tuin is dicht. De tuin verkeert nog in de beginfase. De
paden zijn al wel getrokken, er zijn banken en prieeltjes
gemaakt, maar de planten en bomen zijn nog maar pas met
groeien begonnen. Je denkt aan het spreek woord: Boompje
groot, plantertje dood.
In de tuin wordt gezwaaid. Je begrijpt dat je naar binnen mag.
Er zijn Amerikaanse vrijwilligers bezig, jonge mensen. Dus zij
kunnen deze botanische tuin nog in volle wasdom mee -
maken. Ze werken voor Stenapa, een organisatie die op de
Caribische eilanden van ons Koninkrijk heel wat natuur
beheert.
r De Mexican creeper, het onuitroeibare plantje op Sint
Eustatius, heeft een oude tankwagen te pakken.
Sint Eustatius | 42

43 | Koninkrijk der Nederlanden
De volgende dag beklim je de 600 meter hoge Quill, de vulkaan. Op de rand van
de krater krijg je het gevoel dat je op de rand van een enorme pan staat, gevuld
met boerenkool. Want in de krater groeit een regenwoud. Een glibberig pad gaat
ruim 300 meter naar beneden. Onderweg naar de bodem van de krater loop je
langs hoge bomen. De krater wordt bewoond door bijvoorbeeld landkrabben,
kolibries en zeer giftige spinnen. Maar gelukkig zijn die spinnen erg schuw. Op
de bodem van de krater staat een bijzondere boom: de marriage tree (de
huwelijksboom). De huwelijksboom groeit vanaf de grond met twee gescheiden
stammen omhoog. Maar ver boven de grond komen de stammen bij elkaar, en
groeien ze als één boom samen verder.
w Je ziet de berg The Quill door de ramen van het vlieg tuigje.
Die ramen zijn bijna zo groot als die van een bus;
wat dat betreft is het een echte luchtbus.
Je las dat The Quill geen dode
maar een slapende vulkaan is.
Een uitbarsting is nog altijd
mogelijk… Misschien
overdreven, maar toch ben je
blij als je weer boven op de
kraterrand staat.

Sint Maarten
De enige plek ter wereld waar het Koninkrijk der
Nederlanden grenst aan Frankrijk, is in Zuid-
Amerika, op Sint Maarten. Sint Maarten bestaat
namelijk uit twee delen: een Nederlands deel en
een Frans deel. Philipsburg is de hoofdstad van het Neder -
landse deel. De stad ligt op een smal stuk grond tussen een
voormalig zoutmeer en de zee. Vooral op het Nederlandse deel
heerst veel activiteit: veel toeristen, veel verkeer, winkels en bedrij -
ven. Vliegverbindingen lopen vaak over Sint Maarten. Sabanen en
Statianen gaan naar Sint Maarten als ze iets nodig hebben wat op
hun eiland niet voor handen is. Er zijn nog wel wat rustige plekken
op Sint Maarten, maar je moet er naar zoeken.
Geschiedenis
35 miljoen jaar geleden
In je reisgids staat dat in Philipsburg, in Frontstreet nr. 119, een historisch
museum gevestigd is. Maar sta je voor nummer 119: geen museum. De Sint
Maartenaren die je er naar vraagt, kunnen je niet helpen. Ze hebben zelfs nog
nooit van een museum hier gehoord. Maar het is er wel: het is verhuisd naar een
smal zijstraatje, en het ligt tussen souvenirwinkeltjes.
De vrijwilligers die in het museum werken, weten dat er weinig belangstelling
bestaat voor de geschiedenis van het eiland. Maar daar proberen ze wat aan te
doen. Het museum geeft geschiedenisboekjes uit. Bovendien wordt geprobeerd
zo veel mogelijk te behouden van wat er nog over is van het oude Sint Maarten.
q In het museum van
Sint Maarten staat
naast een tegeltje met
de afbeelding van
prinses Margriet en
Pieter van Vollenhoven,
een menukaart. Daarop
staan de gerechten
vermeld die koningin
Juliana bij een bezoek
aan het eiland kreeg
opgediend: écht
Hollands eten. Om zo’n
maaltijd op het eiland
klaar te maken, moet in
die tijd niet makkelijk
zijn geweest.
w Philipsburg, gesticht
in 1733. Links zie je
een meer (hier lagen
vroeger de zoutpannen)
en rechts de natuurlijke
haven waar de cruise -
schepen aangemeerd
liggen.
Sint Maarten | 44

45 | Koninkrijk der Nederlanden
Sint Maarten is zo’n 35 miljoen jaar geleden ontstaan. Saba en Sint
Eustatius zijn veel jonger, die eilanden zijn maar enkele tienduizen -
den jaren oud. De eilanden van het Caribische gebied zijn ontstaan
vanuit de bodem van de zee. Ze zijn als het ware uit de zee geboren.
De zeebodem is openge barst en en met een enorme kracht naar
boven gekomen, hier en daar tot boven het wateroppervlak. Daar
waar de zeebodem boven zee uitkwam, hebben zich eilanden
ontwikkeld. Dat heeft soms wel miljoenen jaren geduurd! Het
ontstaan van het gehele Caribische gebied is zo’n 100 miljoen jaar
geleden begonnen.
Voordat in 1492 de Spanjaard Columbus Amerika ontdekte, werd
Sint Maarten bewoond door een vredelievende indianenstam, de
Arowakken. Die stam werd verdreven door een andere indianenstam,
de Cariben. De Cariben waren minder vredelievend. Na 1492 zijn de
Cariben weer door de Spanjaarden verdreven, toen ook niet bepaald
een vredelievend volk. Spanje beschouwde, samen met Portugal, heel Zuid-Amerika als haar eigendom. De
twee landen verdeelden dit werelddeel onder elkaar. Natuurlijk waren andere Europese landen het met die
verdeling niet eens. Om Sint Maarten is dan ook zo’n 140 jaar lang gevochten tussen Spanje, Frankrijk,
Engeland en Nederland.
Toen Spanje in 1648 de Tachtigjarige Oorlog verloor, vertrokken
de Spanjaarden van Sint Maarten. Volgens overleveringen namen
zij bij hun vertrek tien gevangengenomen Fransen en
Nederlanders mee. Maar deze ontsnapten en bleven
op het eiland. Het verhaal gaat dat deze tien
mensen het begin van de Franse en de
Nederlandse kolonie vormden.
w De tuin van een luxe hotel- en
appartementencomplex.
r De kanonnen van de West-Indische Compagnie zijn op de eilanden van het
Koninkrijk der Nederlanden gelukkig weinig gebruikt. Dit kanon staat bij Fort
Amsterdam, en heeft de Great Bay bewaakt.
De laatste vijftig jaar is Sint
Maarten onherkenbaar veranderd.
Op dit moment is op het eiland
geen baai meer te vinden zonder
toeristen. Overal langs de kust zijn
villa’s, hotels en pensions
gebouwd. Al dat bouwen heeft
zelfs geleid tot een bepaalde
bouwstijl: de Internationale
Hotelarchitectuur.

q Mullet Bay. Dit ooit
zo luxueuze hotel- en
appartementencomplex
werd door een orkaan
getroffen.
Je gaat naar Philipsburg. De hoofdstad bestaat voornamelijk uit twee lange
straten: Backstreet en Frontstreet. De straten lopen evenwijdig aan elkaar.
Backstreet is een straat met goedkope supermarkten, een schrijfwarenwinkel,
een wasserette, een kerk, maar ook met woonhuizen. Backstreet is voor de
eilandbewoners. Front -
street is voor de toeris -
ten. In Front street zie
je souvenir winkels, bars
en restaurants. En heel
veel juweliers, want op
Sint Maarten kun je
juwelen belastingvrij
kopen. Als je Front -
street inloopt is het er
tamelijk rustig. Maar
opeens zie je de winke -
liers opspringen en
loopt de straat vol: een
cruiseschip is gearri -
veerd… TOERISTEN!
Het eiland
Het drama van Luis
Vroeger was Mullet Bay een
tropisch paradijs voor toeristen.
De baai aan de zuidkust had het
mooiste palmenstand van Sint
Maarten, er stonden zeer luxe
appartementen en er was een
schitteren de golfbaan. Alleen de
golfbaan is daar nu nog van over.
De schuldige: Luis, de orkaan uit
1995. Op de Benedenwindse
eilanden komen zelden orkanen
voor, maar op de Bovenwinden dus
wel. Mullet Bay is nog steeds niet hersteld. Dat komt, heb je gehoord, omdat er
nog steeds geen overeenstemming is bereikt tussen de eigenaar van het complex
en de regering van Sint Maarten, over de financiële schade. Maar Mullet Bay is
een uitzondering. De Sint Maartenaren hebben alle andere schade die Luis
heeft aangericht, hersteld. Een eind verderop zie je dan ook weer een nieuw
hotel staan. Het gebouw is niet zo mooi als wat er eerst stond, maar het is wel
beter bestand tegen het geweld van een orkaan.
w Frontstreet, de straat
voor de toeristen.
Sint Maarten | 46

Een orkaan! – In een handboek voor Neder -
landers die zich op Sint Maarten willen
vestigen, lees je wat je moet doen en laten
wanneer het eiland door een orkaan wordt
bedreigd. ‘Met elkaar praten kan moeilijk zijn,
omdat het geluidsniveau van de wind buiten -
gewoon hoog is. Dit kan soms wel 36 uur nonstop
doorgaan. Als het huis veilig is, zal het
grootste probleem de verveling zijn, dus zorg
voor spelletjes en leesmateriaal. Als het oog
van de orkaan direct over u heen trekt, zal op
dat moment de wind korte tijd gaan liggen.
Het wordt dan helemaal stil en de zon kan
zelfs gaan schijnen. Dit kan wel 30 minuten
duren. Ga niet naar buiten om de schade op
te nemen, het tweede deel van de orkaan kan
u zonder waarschuwing treffen.’
De mensen
Goede en kwade geesten
Met de slaven is ook de Afrikaanse geest naar Zuid-
Amerika gekomen. Veel mensen geloven daardoor
nog altijd in goede en kwade geesten, ook op Sint
Maarten. Om kwade geesten op veilige afstand te
houden, worden bijvoorbeeld amuletten gedragen,
in de vorm van een zakje. In het zakje zitten
boontjes, steentjes, een botje van een zwarte kat of
kruiden. Er is meer uit de Afrikaanse cultuur te
vinden op Sint Maarten. Zoals het geloof in de
macht van de medicijnman en in de genezende
kracht van kruiden. In grote lijnen is de Caribische
cultuur een combi natie van de Indiaanse, West-
Afrikaanse en West-Europese cultuur.
47 | Koninkrijk der Nederlanden
r Het gebied rondom de
cruiseschepen wordt zwaar
beveiligd. Deze foto kon
alleen worden gemaakt, om -
dat de fotograaf een brief
van de Gevolmachtigde
Minister van de Nederlandse
Antillen (die in Den Haag
zetelt) kon laten zien.
Daarin werd toestemming
gevraagd om het terrein te
mogen betreden.
In de haven liggen drie grote cruiseschepen met
Noord-Amerikaanse toeristen. Het haventerrein
wordt zwaar bewaakt. Als je niet van het cruise schip
komt, mag je het haventerrein niet op. Een groepje
Amerikanen laat pasjes aan de bewaking zien en
loopt richting Frontstreet om te shoppen. Maar er
blijven ook mensen aan boord. Op het schip is van
alles te beleven en te doen. Niet leuk voor
Frontstreet en voor Sint Maarten natuurlijk. Er zijn
cruisegangers die niet van het beveiligde
haventerrein afkomen. Ook daar zijn souvenir -
winkeltjes, bars en een restaurant te vinden. En
over het hele haventerrein klinkt vrolijke
Caribische muziek. De meeste cruisegangers zijn
niet zo jong meer. Het zijn oudere Ameri kanen.
Vaak hebben ze jaren gespaard voor deze cruise
over de Caribische Zee. Het is hun droomreis!
w Het is niet allemaal goud wat er blinkt op het eiland.

Het onderwijs
Wij zijn óók Nederlanders!
Op Sint Maarten zegt onderwijsinspectrice
mevrouw Hazel: “Wij worden in Nederland zo
vaak negatief afge schil derd. In de Nederlandse kranten en op de tv lijkt het
wel of wij allemaal bolletjesslikkers zijn. En het lijkt of hier alleen maar
armoede en ellende is. Dat is zo’n onzin! Als je de eilanden hebt bezocht,
weet je wel beter! Jongeren van hier gaan bijna altijd enthousiast naar
Nederland om verder te leren. Maar als ze een tijdje in Nederland zijn,
krijgen ze last van al die negatieve ideeën. Onze jongeren klagen dat zij hier
op school veel over Nederland hebben geleerd, maar dat in Nederland
nauwelijks iemand in hen geïnteresseerd is, en in waar ze precies vandaan
komen. Onze jongeren worden in Nederland soms allochtonen genoemd.
Terwijl zij Nederlanders zijn!”
De economie
1 miljoen toeristen
Oorspronkelijk dreef de economie van Sint Maarten op de zoutwin -
ning. Ook werden op het eiland producten als tabak en katoen
verbouwd. Erg succesvol was dat niet op de onvruchtbare grond. In
de koloniale tijd was suikerriet het belangrijkste gewas dat verbouwd
werd, zoals overal in de Cariben. Op de suikerrietplantages was het
werk zeer zwaar. Daarvoor werden dan ook slaven ingezet. Toen in
1863 de slavernij werd afgeschaft, vertrokken de vrij geworden
slaven dan ook meteen. Het einde van de zoutwinning rond
1950 zorgde opnieuw voor een ware uit tocht van
eilandbewoners.
w Een kleine boot heeft dit
Amerikaanse echtpaar van hun
cruiseschip opgehaald en op de kade
van Philipsburg afgezet. De man heeft
net een foto van zijn vrouw gemaakt.
q Amerikanen kopen graag
Nederlandse souvenirs:
molentjes, klompen, tulpen,
liefst in Delfts blauw. Ook
Goudse kaas en stroopwafels
vinden de toeristen
interessant.
Tegenwoordig is nog maar
10 procent van de landbouw -
grond in gebruik. Nu is Sint
Maarten economisch hele -
maal afhankelijk van het
toerisme. Per jaar liggen er
zo’n 600 schepen in de haven,
met 700.000 passagiers. Via
Prinses Juliana Airport arri -
veren ongeveer 600.000
mensen. Al met al wordt de
economie van Sint Maarten
(en Saint Martin) op peil
gehouden door meer dan
1 miljoen toeristen per jaar.
Sint Maarten | 48

Planten en dieren
Bomen als oude kathedralen
Je hebt een boekje gekocht waarin 30 wandelingen zijn
uitge stippeld. Het zijn wandelingen door stukjes
natuur die nog over zijn. Je bent op het Nederlandse
deel, vlakbij de grens. Het begin van de wandeling is
moeilijk te vinden. Na wat ge zoek zie je een klaphekje
aan de kant van de weg. Daarachter begint een smal
pad. Het loopt nog lange tijd evenwijdig aan de auto -
weg. Maar net als je denkt, waar is nou die natuur die
het boekje belooft, gaat het pad het land in. Je moet een
heuvel op, en dan wordt het eindelijk stil. Dit gebied
was vroeger een plantage; een van de meer dan negentig
planta ges die het eiland heeft gekend. Van deze
plantages is bijna niets meer over. Je ziet geiten grazen.
Sommige zetten hun voorpoten tegen de stam van een
boom en knabbelen zo de bladeren van de takken.
49 | Koninkrijk der Nederlanden
e Een van de weinige oude monumenten
op Sint Maarten!
Geiten zijn prachtige en leuke dieren, maar voor de
spaarzame bomen, planten en struiken zijn ze een
ramp. Veel vogels zie je niet. Toch moeten ze er zijn,
volgens het boekje. Zoals de steltkluut, de rood hals -
duif, de kuifkolibrie, de groene reiger. Je komt een paar
keer langs prachtige, erg oude bomen, waar onder een
gigantische tamarindeboom. Van de tamarindevruch -
ten wordt limonade gemaakt. Niet alleen op deze
wandeling zie je zulke oude bomen, je hebt er ook een
paar in Philipsburg zien staan. Op Sint Maarten zijn
dan wel veel oude gebouwen verdwenen, maar zo’n
oude boom heeft wel iets van een kathedraal.
Omdat er te weinig regen valt, heeft zich op Sint
Maarten geen tropisch regenwoud kunnen ontwik -
kelen, zoals op Saba en Sint Eustatius. Het eiland
heeft voornamelijk een savanne vegetatie. Je leest dat
veel planten en dieren wor den bedreigd of al zijn
verdwenen. De oorzaak daarvan is de overbevolking,
maar vooral de enorme toename van het aantal
hotels, appartementen en casino’s op het eiland. De
natuur heeft moeten wijken voor de economie.
Het lijkt Nederland wel.
r Het klaarmaken van een bekertje schaafijs: ijs afschaven van
een groot blok ijs, en daar overheen een scheutje
limonadesiroop doen.

e Links op het bord het wapen, en rechts de vlag van Sint Maarten.
De tekst luidt: Sint Maarten; veel culturen, een land, een volk.
De gele bus is een schoolbus.
Specifieke kenmerken
Sint Maarten/Saint Martin
De grens op het eiland passeer je zonder een douanepost
tegen te komen. Er staat een gedenkteken: een monument
waarop het Verdrag van Concordia wordt herdacht. Daarin
werd op 23 maart 1648 de verdeling van het eiland vastge -
legd tussen Frankrijk en Nederland. Een van de afspraken die werd gemaakt: wanneer in Europa,
Nederland en Frankrijk in oorlog zouden komen, dan zouden Sint Maarten en Saint Martin neutraal
blijven.
Het Franse deel lijkt erg veel op Frankrijk; het Neder -
landse deel lijkt niet op Nederland. De hoofdstad van
het Franse deel heet Marigot. De haven van Marigot
zou een haven aan de Middellandse Zee kunnen zijn.
In Saint Martin wordt nog wel Frans gesproken; in het
Nederlandse deel hoor je nauwelijks Nederlands. Op
het hele eiland spreken de mensen steeds meer Engels.
Amerikaanse toeristen zie je in het Franse
deel heel weinig.
w Rechts op de foto zie je de grenspaal tussen het
Nederlandse Sint Maarten (links) en het Franse Saint
Martin.
Wijn tegen jenever – Het Franse deel beslaat
52 km 2 van het eiland, het Nederlandse deel
34 km 2 . Waarom het Franse deel groter is?
Volgens het verhaal is deze verdeling ontstaan
door een wedstrijd. Een Fransman liep het
eiland rond langs de noordkust; een Neder -
lander langs de zuidkust. Ze begonnen op
hetzelfde punt, en waar ze elkaar weer zouden
tegenkomen, zou de grens worden getrokken.
Voor onderweg had de Fransman natuurlijk
een fles wijn meegenomen. De Nederlander een
fles jenever! Dat was niet verstandig: wijn heeft
zo’n 13 procent alcohol, jenever 40 procent!
De Fransman liep het eiland nog rond, maar
de Nederlander deed het waggelend. Daarom
zou het Franse deel groter zijn geworden.
Sint Maarten | 50

Register
Pagina 6
Staatkundige verhoudingen
Pagina 7 / 8
Benedenwinden, 8 (en 28)
Bovenwinden, 8 (en 41, 46)
Goud, 8 (en 12, 30, 47)
Koninkrijk der Nederlanden, 7, 8
(en 23, 25, 30, 44)
Nederlanders, 7, 8 (en 10, 18, 30,
38, 45, 48)
Plantages, 8 (en 49)
Savanneklimaat, 7
Statia, 7, 8 (en 37, 40)
Status Aparte, 7 (en 15)
Tropisch regenklimaat, 7 (en 33)
Wapenhandel, 8
Zout, 8 (en 16, 17, 21)
Aruba pagina 9-15
Boy Ecury, 10
Carnaval, 13 (en 29)
Cruiseschepen, 8, 10 (en 42, 47)
Fort Zoutman, 12
Geallieerden, 10
Indianen, 9, 10 (en 16, 20, 23, 30,
40)
Johan van Walbeeck, 10
Koraalriffen, 9, 11 (en 31)
Lago-raffinaderij, 10
Papiamento, 13 (en 28)
Park Arikok, 9
Parlamento di Aruba, 12
Pelikanen, 14
Schooltaal, 13
Toerisme, 13, 14 (en 29, 41,
42, 48)
Tweede Wereldoorlog, 9, 10
(en 17, 24)
Bonaire pagina 16-22
Amerigo Vespucci, 17
Amsterdam, 17 (en 25, 26)
Avocado, 20
‘De witte hel’, 17
Flamingo, 16, 22
Fraters van Tilburg, 20
51 | Koninkrijk der Nederlanden
Funchi, 20
Geitenvlees, 20
Indianen, 16 (en 9, 10, 23, 30, 40)
Mangroven, 21
Park Washington-Slagbaai, 16, 19
Tweede Wereldoorlog, 17 (en 9,
10, 24)
Venezuela, 17, 19 (en 23, 24, 25)
Voorouders, 19
West-Indische Compagnie, 16
(en 45)
Zoutwinning, 16 (en 48)
Curaçao pagina 23-29
30 mei 1969, 23, 25, 27
Begraafplaats, 27 (en 13, 37)
Christoffelpark, 23, 27, 29
Duitse aanval, 24
Fort Beekenburg, 27
Kapokboom, 29
Kunuku, 29
Moederland, 24 (en 10)
Otrobanda, 23, 25, 27
Papiamentu, 28
Pontjesbrug, 26
Punda, 23, 24, 26
Slavenhandel, 23 (en 37)
Suikerdiefje, 29
Synagoge, 26
Venezuela, 23, 24, 25 (en 17, 19)
Saba pagina 30-36
1064 treden, 35
Begraafplaatsen, 32 (en 13, 27)
Cisternen, 33
Columbus, 30 (en 45)
‘Educated to emigrate’, 34
Kantwerk, 31, 35
Koningin Wilhelmina, 34 (en 9)
Mount Scenery, 30, 35, 36
Nevelbos, 36
Orchideeën, 36
Piet Hein, 30 (en 8)
Pindasoep, 34
Ruilhandel, 35
‘The Road’, 31
Tropisch regenwoud, 30, 36
(en 49)
‘Zwart’ en ‘wit’, 34
Sint Eustatius pagina 37-43
Cariben, 40 (en 45)
Ezels, 39
Huwelijksboom, 43
Koningin Juliana, 41 (en 44)
Kroniekschrijver, 38
Manuel Piar, 41
Mexican creeper, 42
Olieopslagplaats, 37
Prins Willem Alexander, 41
Regenwoud, 43 (en 7)
Simón Bolívar, 41
Slapende vulkaan, 43
Slavenhandel, 37 (en 23)
Toeristen, 37, 40, 42
Wereldgeschiedenis, 38, 39
Zoete aardappelen, 41
Sint Maarten pagina 44-50
35 miljoen jaar, 44, 45
Afrikaanse geest, 47
Amerikaanse toeristen, 47, 50
(en 12, 14, 32)
Arowakken, 45
Frankrijk, 44, 45, 50 (en 26, 38)
Historisch museum, 44 (en 12)
Internationale hotelarchitectuur,
45
Negatieve ideeën, 48
Orkaan Luis, 46
Saint Martin, 48, 50
Spanje en Portugal, 45 (en 38)
Suikerrietplantages, 48
Tachtigjarige Oorlog, 45
Tamarindeboom, 49
Toeristen, 44, 45, 46, 47, 48
Waggelen, 50
Websites
www.antillenhuis.nl
www.arubahuis.nl
www.stichtingkleurrijkleren.nl