'welgemutst naar de oorlog' Een standvastige mythe - Vvlg

More documents

Recommendations

Info

Grenfell’s gedicht ‘Into Battle’ naar de tweede invulling. Een vergelijkbare zin van de hand van Grenfell in een van zijn brieven was de volgende: ‘One loves one’s fellow-man so much more when one is bent on killing him?’ (Silkin, 72-73) Hoeveel soldaten zouden dit geschreven hebben? Lijkt dit niet eerder op de opwinding van een edelman tijdens een jachtpartij? Kunnen we de overigens veel gebruikte picknickzin niet eerder op deze manier interpreteren? Het boek dat het grootst aantal bladzijden aan de hele wereldoorlog besteedt, Het hoodstuk over de oorlog in Tekens 5 is zeer uitgebreid maar verwaarloost quasi volledig de publieke opinie aan de vooravond van deze oorlog. We moeten het stellen met de bewering dat ‘ook de legerstaf en de publieke opinie aan het machtsopbod [meededen]’. .(De Prins, 34) Uit het vervolg blijkt nergens wat de publieke opinie nu juist deed Een tweede verwijzing handelt over de socialistische volksvertegenwoordigers die toen de oorlog uitbrak ‘overal even patriottisch als de meeste anderen’ reageerden. (De Prins, 36) Deze stelling wordt nergens geduid en verwijst uiteraard naar de stemming in de diverse nationale parlementen. De initiatieven van de socialistische bewegingen om oorlog te vermijden en de afkeer van elke vorm van oorloogstokerij begin augustus blijven buiten beeld. Nochtans werpt deze voorgeschiedenis een heel ander licht op de houding van de socialistische partijen eens de oorlog die ze niet wilden niet meer te stoppen lijkt. De meest uitgesproken inspanning om de publieke opinie aan de vooravond van de oorlog en de betekenis daarvan in de context van het verdere verloop te analyseren, vinden we in Storia 5. In de bespreking van de Julicrisis lezen we hoe na de oorlogsverklaringen een golf van patriottisme en nationalisme het continent overspoelt. Wie waarschuwt voor het gevaar en oproept tot vrede, krijgt het zwaar te verduren. Voorbeeld hiervan is de moord op de socialistische voorman Jean Jaurès. (Bekers, 80) Chronologisch is dat niet juist aangezien Jaurès op 31 augustus vermoord werd, dat is voor de oorlogsverklaringen. Op dat ogenblik leefde in Frankrijk nog over de partijgrenzen heen de overtuiging dat Frankrijk er alles aan deed om de oorlog te voorkomen. Dat verklaart waarom de moord quasi unaniem veroordeeld werd. De moord op Jaurès is geenszins een illustratie van een doorgeslagen Franse oorlogszucht. Bij de bronnen wordt van de leerlingen twee maal een analyse van het enthousiasme van de soldaten verwacht. Zoals bij de vorige handboeken moeten de vertrekkende treinen het enthousiasme illustreren. (Bekers, 83) In de handleiding voor de leerkracht wordt gewezen op het nationalistisch enthousiasme maar ook op de zucht naar avontuur en glorie. Moeilijker wordt het wanneer de auteurs de oorlogsellende als verklaring voor het snel wegebben Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007 van het enthousiasme hanteren. Indien inderdaad zuiver enthousiasme, ingegeven door nationalisme, zin voor avontuur of wat dan ook, de jongemannen naar de oorlog dreef, wordt het voortduren van de oorlog in alle leed en ellende compleet onbegrijpbaar. Zelfs het meest repressieve militaire regime, kan geen honderdduizenden mensen tegen hun zin aan het vechten houden. Wanneer we aanvaarden dat de massa van de soldaten uit plicht, verbetenheid, uit een gevoel van noodzaak maar zonder verlangen naar of opwinding over oorlogsgeweld vertrok, wordt het voortduren van het geweld beter begrijpbaar. Zelfs bij momenten van extreem ongenoegen, het best gekende voorbeeld zijn uiteraard de Franse ‘muiterijen’ van 1917, bleef de bereidheid om de vijand te verslaan, overeind. In een studie van de Franse vijfde infanteriedivisie toonde Leonard Smith dit overvloedig aan. In die zin was de opstand van de soldaten eerder een ‘werkstaking’ dan een ‘muiterij’. (Smith) Besluit De besproken studies tonen aan dat het beeld van oorlogsenthousiasme als dominant sentiment in de oorlogvoerende landen onhoudbaar is. Eerder dan ‘enthousiasme’ zijn termen als ‘verbetenheid’,‘plichtsgevoel’,‘gevoel van noodzaak’ naast ‘angst’,‘vertwijfeling’,‘onzekerheid’ van toepassing. Dit belet niet dat er uitzinnige tafelen geweest zijn. De bewijzen daarvan zijn er en in overvloed. Vooral foto’s spreken tot de verbeelding. Toch overheerst in onze handboeken het beeld van algemeen enthousiasme en oorlogsbegeestering in alle landen. Het onderzoek voor Engeland en Duitsland is van recentere datum maar Becker publiceerde zijn werk al twintig jaar geleden. Van een echte doorstroming van zijn bevindingen is geen sprake. Een beperkte steekproef van enkele handboeken leert ook dat de voorkeur aan fotografisch materiaal wordt gegeven. Met uitzondering van Historia 5, gebruikt geen enkel handboek tekstuele bronnen om de sfeer bij het begin van de oorlog te duiden. De keuze van de foto’s is eenzijdig. Ze dienen hetzij als illustratie van een gegeven stelling, hetzij als representatief voor een algemeen gedeeld enthousiasme. Elke vraagstelling over de foto als historische bron ontbreekt. Ook foto’s zijn gecreëerd, een fotograaf kiest een onderwerp, focust op een gebeuren en snijdt achteraf de foto veelal nog bij. De vraag wat de foto niet toont, is op zich even relevant als wat de foto wel toont. 9 Maar –––––––––– 9 Over het gebruik van foto’s als bron in de klas zie Arie Wischut, ea, Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent, Bussum, 2004, 127-158. 53
zelfs deze laatste vraag krijgt weinig aandacht. ‘Waarom trekken oudere mannen in maatpak in een goederenwagon naar de oorlog?’ ‘Waarom joelen alleen de mannen en kijken de vrouwen zo ernstig’. Wanneer we deze vragen combineren met relevant tekstueel materiaal zullen onze leerlingen misschien wat minder onbegrijpend met het hoofd knikken bij de beginbeelden van People’s Century. Koen Lagae Sint-Pieterscollege, Jette kla@sint-pieterscollege.be Hartelijk dank aan Freddy Rottey voor het nalezen van de tekst en aan Lowie Steenwegen voor zijn kritische commentaren. Bibliografie Algemene werken Jean-Jacques Becker, 1914: Comment les Français sont entrés dans la guerre, Presses de la fondation nationale des sciences publiques, Parijs, 1977. Jean-Jacques Becker, ‘La fleur au fusil: retour sur un mythe’, in Christophe Prochasson en Anne Rasmussen, Vrai et Faux dans la grande guerre, Parijs, 2004, p.152-165. Nicholas Beaupré, Ecrire en guerre, écrire la guere. France, Allemagne 1914-1920, Parijs, 2006. Marc Bloch, Ecrits de guerre, 1914 – 1918, Parijs, 1977. Steffen Bruendel, ‘Die Geburt der “Volksgemeinschaft” aus dem “Geist von 1914”. Entstehung und Wandel eines “sozialistischen” Gesellschaftswurf’, in Zeitgeschichte-online, mei 2004. (http://zeitgeschichte-online/md=EWK-Bruendel). Roger Chickering, Imperial Germany and the Great War, 1914-1918, Cambridge, 2005. Gerard J. DeGroot, Blighty. British Society in the Era of the Great War, Harlow, 1996. G. Demartial, Les responsabilités de la guerre. Le patriotisme et la vérité, Parijs, 1920. G. Demartial, Comment on mobilisa les consciences?, Parijs, 1922. Modris Ekstein, Lenteriten. De Eerste Wereldoorlog en het ontstaan van de nieuwe tijd, Houten, 1990. Niall Ferguson, The Pity of War, London, 1998. Christian Geinitz en Uta Hinz, ‘Das Augusterlebnis in Südbaden: Ambivalente Reaktionen der deutschen öffentlichkeit auf der Kriegsbegin’ (www.erster-weltkrieg.clio-online.de). Adrian Gregory, ‘British ‘war enthusiasm’ in 1914. A Reassessment’, in Gail Braybon, red., Evidence, History and the Great War: Historians and the Impact of 1914-18, Oxford, 2003 54 Hermes | Jaargang 11 | nr. 42 | september 2007 James Joll, The origins of the First World War, Harlow, 1992. Pierre Koening, ‘L’Allemagne et la crise de juillet 1914 à la lumière de l’historiographie récente’, in Revue d’Allemagne et des Pays de langue allemande, Vol.38, nr.4, 2006. Wolfgang Kruse, ‘Die Kriegsbegeisterung im Deutschen Reich zu Begin der Ersten Weltkrieges. Entstehungszusammenhänge, Grenzen und ideologische Strukturen’, in Marcel van der Linden en Gottfried Menger, red., Kriegsbegeisterung und mentale Kriegsvorbereitung, Berlin, 1991. Manu Larcenet, La ligne de front. Une aventure rocambolesque de Vincent van Gogh, Parijs, 2007. Anne Morelli, Principes élémentaires de propaganda de guerre (Utilisables en cas de guerre froide, chaude ou tiède…), Brussel, 2001. Wolgang Natter, Literature at War, 1914-1940. Representing the ‘Time of Greatness’ in Germany, New Haven, 1999. Jacques en Mona Ozouf, Le thème du patriotisme dans les manuels primaires, in Le Mouvement Social, nr.49, oktober-december, 1964, p.5-31. Michael Stöcker, ‘Augusterlebnis 1914’ in Darmstadt. Legende und Wirklichkeit, (fragmenten gepubliceerd op www2.ac-lille.fr/patrimoinecaac/Weltkrieg1418/DATA/32.htm). Jon Silkin, Out of Battle. He Poetry of the Geat War, London, 1998. Leonard V. Smith, Between mutiny and obediende. The case of the Franch Infantry Division during World War I, Princeton, 1994. Hew Strachan, The First World War. Volume 1: To Arms, Oxford, 2001. Jeffrey Verhey, The spirit of 1914. Militarisme, Myth and Mobilization in Germany, Cambridge, 2000. Arie Wilschut, ea, Geschiedenisdidactiek. Handboek voor de vakdocent, Bussum, 2004. Handboeken Xavier Adams, Anno 5, Lier, 2001. Kristel Bekers ea, Storia 5, Lier, 2001. Renaat De Deygere ea, Historia 5, Kapellen, 2001. Herman De Prins ea, Tekens 5.2. Naar een industriële samenleving, Antwerpen, 2001. Pierre Pierrard, De Oorlog 1914-18. Schooldocumentatie, deel 19, Lier, 1969. H. Van de Voorde ea, De Mundiale Samenleving. Deel 2: De 19 de en 20 ste eeuw. Documentatiemappen Geschiedenis en Maatschappij, Antwerpen, 1982. J.A. Van Houtte, J. Demey, Het avontuur der Mensheid, Deel V. Van de XVIIde eeuw tot heden, Van In, Lier, 1966.
Page 1 and 2: 44 ‘welgemutst naar de oorlog’
Page 3 and 4: In tegenstelling tot een moeilijk t
Page 5 and 6: woorden: ‘Ich kenne keine Parteie
Page 7 and 8: of ‘Geist von 1914’ hardnekkig
Page 9: door onbekwame politici en generaal

'welgemutst naar de oorlog' Een standvastige mythe - Vvlg

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?