10-11 Superrijken moffelen hun centen goed weg - LBC-NVK - ACV

Klaagzang over anciënniteitsbarema’s
is op zijn minst sterk overdreven
mArC WEynS
Zijn anciënniteitsbarema’s een hinderpaal
voor oudere werknemers
die naar een nieuwe baan zoeken?
De werkgevers zeggen dat wel,
maar klopt hun bewering ook?
De meeste bedienden zetten elk jaar of om
de twee jaar een stapje vooruit met hun
loon. Dat gebeurt voor een flink deel van
hun loopbaan op basis van de anciënniteitsbarema’s.
De looncarrière van arbeiders
is doorgaans anders opgebouwd; voor
die groep werknemers zijn anciënniteitsbarema’s
veel minder of niet van toepassing.
Als anciënniteitsbarema’s echt een
grote drempel zijn bij de aanwerving van
oudere werknemers, dan zou je verwachten
dat zoiets alleen voor de bedienden
geldt en niet voor de arbeiders. Nochtans
is het voor iets oudere arbeiders die hun
baan verliezen, een even groot probleem
als voor bedienden om ander werk te vinden.
De klaagzang van de werkgevers over
de anciënniteitsbarema’s is onterecht of
op zijn minst heel zwaar overdreven. Ze
gelukkiger zouden zijn als ze hun beroepsactiviteiten
afbouwen.
Kaderleden denken al snel dat oudere werknemers
te duur zijn in verhouding tot hun
‘rendement’. Ouderen zijn in hun ogen
nauwkeuriger in hun werk maar hebben
ook meer tijd nodig om iets nieuws te leren.
Vooral bij de kaderleden leeft het geloof dat
ouderen in hun functie ‘blijven hangen’ en
zo geen kansen geven aan jongeren.
Werkzoekenden zien ouderen als werknemers
met een hoger werkverzuim die vaker
depressief en sociaal geïsoleerd zijn op het
werk. Ze zijn in verhouding meer de mening
toegedaan dat oudere werknemers hun job
moeten afstaan aan jongeren en dat ze in
hun functie blijven hangen.
Zelfstandigen blijken het minst bevooroordeeld
ten aanzien van ouderen op de werkvloer.
In verhouding met andere groepen
beschouwen zij iemand pas later als ‘oud’.
Discriminatie
Volgens het onderzoek ervaarde ‘minstens
acht procent’ van de werknemers in de voorbije
vijf jaar gevoelens van discriminatie op
basis van de leeftijdsgroep waartoe ze behoren.
De ‘juniors’ (18-34 jaar) ervaarden dit
het meeste, met name bij het nemen van
belangrijke beslissingen, bij aanwervingen,
willen vooral een hefboom in handen krijgen
om zonder meer de lonen naar beneden
te halen.
In de paritaire comités sloten de sociale
partners een akkoord over de loonbarema’s
en de minimumlonen. Zo werd
gestreefd naar een billijk loon voor alle
werknemers en werd de loonongelijkheid
in de hand gehouden. Veel werkgevers,
gesteund door de nationale politiek en
Europa, willen van de collectieve loonafspraken
af. Er is een sterke tendens om het
loon nog louter individueel te regelen. Als
dat werkelijkheid wordt, laten de gevolgen
zich wel raden: de inkomensongelijkheid
zal hand over hand toenemen en de minimumlonen
komen nog meer onder druk
te staan. Als de onderzoekers de suggestie
doen om ‘na te denken over anciënniteitsbarema’s’,
zetten ze de deur open voor
veel grotere ongelijkheden dan ze willen
bestrijden.
‘Brugpensioen’
Het brugpensioen overboord gooien is
een tweede suggestie van de onderzoekers.
De overgrote meerderheid van de
werknemers zijn in het brugpensioen
arbeiders, bedienden,
kaderleden en
werkzoekenden
hebben allemaal
vooroordelen over
oudere werknemers.
Maar die vooroordelen
zijn niet altijd dezelfde.
bij promotierondes, in verband met promotiemogelijkheden
en bij ontslagen.
“Een vaststelling die haaks staat op de heersende
opvatting dat ouderen de grootste
slachtoffers zijn bij aanwerving, ontslag
en opleidingen”, aldus De Witte. In ander
onderzoek merkte het CGKR dat vooral
45-plussers af te rekenen hebben met discriminatie.
Maar zelf-gerapporteerde discriminatiegevoelens
blijken toch het meest
voor te komen bij jongeren.
Straffe kost is dat bijna één werknemer
op drie het gerechtvaardigd vindt om bij
aanwervingen te discrimineren op basis
van leeftijd. Nogal wat werknemers lijken
– tegenwoordig spreken we van ‘stelsel
van werkloosheid met bedrijfstoeslag’ of
SWT – beland als gevolg van een keuze die
de werkgever maakte: herstructurering,
collectief ontslag, besparingen of gewoon
plaats ruimen voor anderen. Die werknemers
lopen bij hun sollicitaties steevast
aan tegen hun leeftijdshandicap. Van de
50-plussers vindt nog amper zes procent
een nieuwe baan en bij de 55-plussers zakt
dat tot amper twee procent. Is het dan verkeerd
dat de werknemers na hun ontslag
een toeslag krijgen van hun werkgever?
Bovendien kunnen werknemers alleen
maar met brugpensioen als ze een lange
loopbaan achter de rug hebben.
Nog eens het mes zetten in het brugpensioen
zonder genoeg garanties dat oudere
werknemers elders nog aan de slag kunnen,
valt gewoon niet te aanvaarden. Als
bovendien wordt verwacht dat oudere
werknemers langer aan het werk blijven,
moet er ook veel gebeuren om jobs ‘werkbaar’
te maken. Nog niet zo lang geleden
klaagde een groot sociaal secretariaat zelf
aan dat de werknemers in België tussen
hun 30ste en 50ste worden uitgeperst als
citroenen.
het discriminerend gedrag van werkgevers
zelfs goed te praten. “Iets wat tot nadenken
stemt.” Jozef De Witte kan niet anders dan
concluderen dat er een ‘zekere tolerantie’ is
ten opzichte van leeftijdsgebonden discriminatie.
Aanbevelingen
De onderzoekers die de enquête uitvoerden
voor het CGKR pleiten ervoor om werkgevers,
vakbondsafgevaardigden, werknemers
en scholen bewust te maken van het
bestaan van vooroordelen in het algemeen.
Werkgevers en werknemers moeten ook
nadrukkelijker de boodschap krijgen dat
leeftijd géén rekruteringscriterium mag
zijn volgens de wetgeving. Nog steeds volgens
de onderzoekers is het geen slecht idee
om bedrijven te stimuleren om werknemers
meer in heterogene groepen te laten samenwerken.
Sensibiliseringscampagnes voor
werknemers en lezingen voor werkgevers
worden ook aanbevolen.
Veel heikeler zijn de suggesties om ‘te zoeken
naar alternatieven voor het anciënniteitsgebonden
beloningssysteem’ en om
‘het brugpensioen te herdenken’. Ook al
erkennen de onderzoekers dat werkgevers
en werknemers ‘nog niet klaar zijn’ voor
bepaalde discussies.
Ons recht | 117de jaargang | januari 2013 | 25