Download basisboek_ondernemern_paardenhouderij.pdf - NHK.nl

Wat komt er kijken bij het ondernemen in de paardenhouderij?

Wat komt er kijken bij het ondernemen in de paardenhouderij?
Eindrapportage derdejaarsstage Dier en Veehouderij
Auteur: Sabine Witteveen
Uitgevende instantie: Nederlands Hippisch Kenniscentrum (NHK)
Datum: 16 januari 2012
Plaats: ’s Hertogenbosch
2

Voorwoord
Voor u ligt het stageverslag dat tot stand is gekomen aan de hand van een periferiestage bij het
Nederlands Hippisch Kenniscentrum (NHK) in ‘s Hertogenbosch. De periferiestage die binnen het
NHK is uitgevoerd is een verplicht onderdeel van mijn studie Dier- en Veehouderij aan de Hogeschool
HAS Den Bosch.
Een dankwoord wil ik uitspreken naar mijn begeleider van het NHK, Fenna Westerduin. Ze heeft mij
goed begeleidt met bruikbare tips en feedback tijdens mijn stageperiode.
Daarnaast wil ik ook mijn stagedocent, Gerda Bosman, van de Hogeschool HAS Den Bosch bedanken
voor haar inzet.
Sabine Witteveen
Januari 2012
3

Inhoudsopgave
Inleiding.................................................................................................................................6
1. Ondernemersplan...........................................................................................................7
1.1 Financieringsplan .................................................................................................... 9
1.2 Rechtsvormen........................................................................................................11
2. Inschrijven Kamer van Koophandel ..............................................................................13
3. Marketingplan...............................................................................................................14
4. Personeel.....................................................................................................................16
5. Verzekeringen ..............................................................................................................20
6. Omgevingsvergunning..................................................................................................21
6.1 Meststoffenwet.......................................................................................................23
7. Overeenkomsten, contracten en reglementen..............................................................24
8. Algemene voorwaarden................................................................................................26
9. Belastingen ..................................................................................................................27
10. Kwaliteitswaarborging...............................................................................................30
10.1 FNRS Sterrensysteem ...........................................................................................30
10.2 Het veiligheidscertificaat.........................................................................................32
10.3 Kengetallen Paardenhouderij .................................................................................34
10.4 Certificering hengstenhouderij................................................................................35
11. Huisvesting ...............................................................................................................36
11.1 Aandachtspunten stalconstructie............................................................................38
11.2 Aandachtspunten stalklimaat..................................................................................39
11.3 Bodembedekking stal.............................................................................................40
11.3.1 Stro en hooi prijzen .........................................................................................42
12. Grasland...................................................................................................................43
12.1 Afrastering..............................................................................................................46
13. Rijbaanbodems.........................................................................................................47
14. Gezondheid ..............................................................................................................49
15. Voeding ....................................................................................................................53
16. Identificatie en registratie ..........................................................................................55
4

17. Bronnen....................................................................................................................56
5

Inleiding
Als student Dier en Veehouderij heb ik de stage periode kunnen vervullen bij het Nederlands
Hippisch Kenniscentrum in ’s Hertogenbosch.
Het NHK stimuleert kennisontwikkeling in de paardensector en maakt (huidige) kennis en informatie
toegankelijk voor alle paardenliefhebbers
Hierdoor kreeg ik de opdracht om een basisboek te schrijven voor de hippische ondernemer. In het
basisboek staat algemene informatie die voor iedere hippische ondernemer bruikbaar kan zijn. Ook
staat er in hoe je een bedrijf moet beginnen.
Het basisboek bestaat uit verschillende hoofdstukken. De eerste 11 hoofdstukken gaan over het
ondernemen. Hoofdstuk 12 gaat over de huisvesting. In hoofdstuk 13 wordt er ingegaan op het
grasland en de afrastering daar van. In het hoofdstuk daarna worden de rijbaanbodems besproken.
Hoofdstuk 15 gaat over de gezondheid en hoofdstuk 16 over de voeding. Tenslotte wordt in
hoofdstuk 17 Identificatie en registratie besproken.
6

1. Ondernemersplan
Het ondernemersplan is de eerste stap voor een startende ondernemer. In een ondernemersplan
worden de plannen van een ondernemer uitgewerkt. Hierdoor word het zichtbaar of de plannen
haalbaar zijn. Het ondernemersplan geeft externe partijen een goed beeld van de onderneming en
het ondernemersplan is te gebruiken bij het aanvragen van een lening bij de bank.
Een ondernemersplan kan op verschillende manieren gemaakt worden maar moet een aantal vaste
onderdelen bevatten.
Een ondernemersplan bestaat uit vijf hoofdstukken:
1. Persoonlijke gegevens
2. Bedrijfsidee
3. Marktonderzoek
4. Organisatie
5. Financiën
Onder persoonlijke gegevens horen naam, adres, woonplaats, gezinssamenstelling, wel of geen
huwelijksvoorwaarde, opleidingen en arbeidsverleden.
Bij persoonlijke gegevens horen bedrijfseigenschappen, maar ook persoonlijke eigenschappen. Hierin
moet naar voren komen wat de missie en de visie van de onderneming is, maar ook wat de
ondernemer wil bereiken in de komende vijf jaar.
In het hoofdstuk bedrijfsidee moet naar voren komen wat er moet gaan gebeuren, hoe het gaat
gebeuren en voor wie het gaat gebeuren. Er moet ook beschreven worden voor welke rechtsvorm
gekozen is en waarom. In paragraaf 1.2 worden de rechtsvormen uitgebreid besproken. Verder moet
er ook naar voren komen voor welke locatie er gekozen is, met toelichting zoals eventuele
uitbreidingsmogelijkheden, bestemmingsplan, bereikbaarheid. Tenslotte moeten de
bedrijfsgegevens, voor zo ver bekend, vermeld worden.
Het hoofdstuk marktonderzoek kan in vier paragrafen opgedeeld worden.
In de eerste paragraaf klantenanalyse wordt een onderzoek gedaan naar potentiële klanten. Het doel
van het onderzoek is de potentiële klanten zo gedetailleerd mogelijk in beeld brengen.
In de tweede paragraaf concurrenten analyse, wordt een onderzoek gedaan naar de concurrenten,
wie zijn de belangrijkste concurrenten, wat voor producten of diensten levert de concurrent.
Daarna word in de derde paragraaf de marketingmix besproken. In de marketingmix worden de 5P’s
uitgewerkt.
Tenslotte word in de laatste paragraaf het onderscheidend vermogen besproken. Hierin komt na
voren wat het product of dienst speciaal maakt.
In het hoofdstuk organisatie moet beschreven worden aan welke wettelijke eisen het bedrijf moet
voldoen. Ook moet er in dit hoofdstuk staan wie de administratie doet en wat de algemene
voorwaarden zijn. Er moet ook aangegeven worden voor welke verzekering gekozen gaat worden en
of er personeel aangenomen word genomen.
In het hoofdstuk financiën word het financieel plan uitgewerkt. Het financieel plan bestaat uit
verschillende begrotingen, namelijk de investeringsbegroting, exploitatiebegroting,
liquiditeitsbegroting en de persoonlijke begroting.
Het financieringsplan wordt in de volgende paragraaf uitgebreid besproken
7

Meer informatie over het ondernemersplan is te vinden op :
http://www.kvk.nl/ondernemen/bedrijf-starten/een-ondernemingsplan-maken/
Uitgebreide informatie over klantenanalyse :
http://www.kvk.nl/ondernemen/marketing/marktonderzoek/onderzoek-uw-klanten/
Uitgebreide informatie over concurrente analyse:
http://www.kvk.nl/ondernemen/marketing/marktonderzoek/een-concurrentieanalyse-maken/
Uitgebreide informatie over de marketingmix:
http://www.kvk.nl/ondernemen/marketing/marketingmix/
Voorbeeld van een ondernemersplan:
http://www.imk-projecten.nl/download/IMK_ondernemersplan.pdf
8

1.1 Financieringsplan
Het financieringsplan is een onderdeel van het ondernemersplan. In het financieringsplan berekent
de ondernemer hoeveel geld hij nodig heeft voor zijn bedrijf en waar hij het geld vandaan haalt.
Het financieringsplan bestaat uit vijf hoofdstukken
1. Investeringsbegroting
2. Financieringsplan
3. Exploitatiebegroting
4. Liquiditeitsbegroting
5. Persoonlijke begroting
1. Investeringsbegroting
In de investeringsbegroting komt naar voren welke investeringen nodig zijn bij het starten van het
bedrijf. Verder wordt er ook gekeken welke investeringen worden verwacht en hoeveel geld er
minimaal nodig is voor het starten van het bedrijf.
De investeringsbegroting wordt onderverdeeld in vaste activa en vlottende activa.
Vaste activa: Bedrijfsmiddelen die langer dan een jaar in het bedrijf aanwezig zijn zoals gebouwen,
machines en vervoersmiddelen.
Vlottende activa: Bedrijfsmiddelen die korter dan een jaar in het bedrijf aanwezig zijn zoals
voorraden.
Voorbeeld investeringsbegroting: http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieelplan/investeringsbegroting/voorbeeld-investeringsbegroting/
2. Financieringsplan
In het financieringsplan staat hoe de beginnende ondernemer aan het geld komt om de
investeringen uit te voeren. Dit kan met eigen vermogen of vreemd vermogen.
Eigen vermogen is een deel dat de ondernemer zelf financiert zoals spaargeld en bedrijfsmiddelen.
Vreemd vermogen bestaat uit geld dat de ondernemer geleend heeft van een bank of leverancier. Bij
het vreemd vermogen onderscheiden we schulden op korte termijn en schulden op lange termijn.
Vermogen dat in korte tijd terug betaald moet worden zijn schulden op korte termijn zoals BTW
tegoeden. Een voorbeeld van lange termijn schulden is een hypotheek.
De solvabiliteit is de verhouding tussen eigen vermogen en het totaal benodigde vermogen. De
solvabiliteit geeft aan in welke periode de schulden op lange termijn kunnen worden voldoen. De
som van de solvabiliteit is eigen vermogen/ totaal vermogen x 100% = solvabiliteit.
Banken verwachten minimaal 20% eigen vermogen, bij sommige branches zelf 50% eigen vermogen.
Voorbeeld financieringsplan: http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieelplan/financieringsbegroting/voorbeeld-financieringsbegroting/
3. Exploitatie begroting
Met een exploitatie begroting wordt bepaald of een bedrijf winst of verlies draait. De te verwachten
kosten en omzet wordt er in verwerkt. Er wordt duidelijk hoeveel omzet er minimaal gehaald moet
worden om de kosten te dekken.
Vijf stappen
Stap 1: Bepaal de te verwachten omzet
Stap 2: Bereken de bruto winst: omzet-inkoopkosten
Stap 3: Trek de totale kosten ( personeelskosten, afschrijving ect.) van de bruto winst af
Stap 4: Trek de belastingen er af
Stap 5: Bepaal het gedrag wat over is
Voorbeeld exploitatie begroting http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieelplan/exploitatiebegroting/voorbeeld-exploitatiebegroting/
9

5. Liquiditeitsbegroting
In een liquiditeitsbegroting is te zien wat de inkomsten en uitgave per maand zijn. Hierdoor krijgt de
ondernemer inzicht in wanneer hij geld moet sparen en wanneer hij geld kan uitgeven.
Vier stappen
Stap 1: Bepaal het beginsaldo per 1 januari
Stap 2: Maak een rijtje met wanneer u inkomsten en uitgaven verwacht
Stap 3: Stel vast of er in een bepaalde maand een overschot of een te kort is
Stap 4: Pas de begroting aan om te korten te verkomen
Voorbeeld liquiditeitsbegroting: http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieelplan/liquiditeitsbegroting/voorbeeld-liquiditeitsbegroting/
6. Persoonlijke begroting
Bij een persoonlijke begroting rekent de ondernemer uit wat zijn privé uitgaven zijn. Hierdoor weet
de ondernemer wat hij minimaal voor privé inkomen nodig heeft uit zijn bedrijf.
Voorbeeld persoonlijk begroting: http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieelplan/begroting-prive-uitgaven/
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.kvk.nl/ondernemen/financien/uw-financieel-plan/
http://www.starters-stervideotheek.nl/default.php?page_ID=6#invplan
http://www.ondernemingsplan-maken.nl/financieringsplan.html
10

1.2 Rechtsvormen
De rechtsvorm bepaalt de aansprakelijkheid van de onderneming. In Nederland kun je de
rechtsvormen in twee groepen indelen:
- rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid
- rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid.
Bij een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid is de ondernemer met zijn privé vermogen
aansprakelijk voor mogelijke schulden. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen onderneming en
privé situatie. Bij een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid is de ondernemer niet aansprakelijk met
zijn privé vermogen.
Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid:
Eenmanszaak
Bij een eenmanszaak is één persoon verantwoordelijk handelingen en financiën voor de
onderneming. De eigenaar is aansprakelijk met zijn privé- en bedrijfsvermogen.
Er wordt inkomensbelasting betaald over de winst van het bedrijf, hiervoor gelden de tarieven uit
Box 1. De eigenaar van een eenmanszaak kan personeel aannemen.
Vennootschap onder firma (VOF)
Een VOF is in feite het zelfde als een eenmanszaak maar heeft dan meerdere eigenaren. Beide
eigenaren zijn aansprakelijk met privé- en bedrijfsvermogen. De ondernemers betalen
inkomensbelasting over de winst en hebben recht op aftrekposten en vrijstellingen.
Er kan een vennootschapcontract opgesteld worden door de notaris, maar dit is niet verplicht. Het
wordt wel geadviseerd, door het contract weet iedereen waar hij aan toe is.
Een model contract vennootschap onder firma is te vinden op:
http://www.kvk.nl/ondernemen/contracten-en-algemene-voorwaarden/modelcontract-cv-envof/vennootschap-onder-firma-vof/
De commanditaire vennootschap (cv)
In deze rechtsvorm zijn er één of meer beherende vennoten en één of meer stille vennoten. De stille
vennoten ofwel de commanditaire vennoten zijn geldschieters. De beherende vennoten hebben de
dagelijkse leiding over het bedrijf. De beherende vennoten zijn privé aansprakelijk voor eventuele
schulden en de stille vennoten alleen voor het geld wat zij in de onderneming hebben gestopt.
Maatschap
Er is een samenwerking tussen twee of meer personen. Alle personen brengen iets in zoals arbeid,
geld of goederen. Alle personen zijn privé aansprakelijk.
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid:
Besloten vennootschap (bv)
Een bv kan alleen opgericht worden, maar ook samen met andere personen of bedrijven. Om een bv
op te richten heeft de ondernemer een notariële akte nodig, minimaal 18.000 euro (geld of
onroerend goed) en hij moet ingeschreven worden in het Handelsregister van het KvK. Het kapitaal is
in aandelen verdeeld, de aandelen geven recht op zeggenschap van de onderneming. De
aandeelhouders zijn alleen aansprakelijk voor het bedrag waarmee zij in de bv deelnemen. Een bv
moet jaarstukken opstellen en deze inleveren bij de KvK. Aandelen van een bv kunnen niet zomaar
overgegeven worden, mede aandeelhouders hebben het eerste recht.
Bij een bv is de eigenaar in principe niet aansprakelijk voor de schulden van het bedrijf. Vaak laten
banken de eigenaar ook privé meetekenen voor een lening. Hierdoor wordt de eigenaar persoonlijk
aansprakelijk voor de terugbetaling van de lening.
11

Een ondernemer van een bv kan ook persoonlijk aansprakelijk zijn als:
De ondernemer te zware contracten is aangegaan en wist dat de bv hier aan niet kon
voldoen.
De ondernemer de Belastingdienst niet op tijd meldt dat hij de belastingen en premies niet
kan betalen.
De ondernemer de belastingen en premies niet kan betalen door onbehoorlijk bestuur in de
3 jaar voor de melding aan de Belastingdienst.
De bv failliet gaat door onbehoorlijk bestuur in de 3 voorgaande jaren.
Onbehoorlijk bestuur is bijvoorbeeld het niet deponeren van jaarstukken.
Naamloze vennootschap (nv )
Een nv is op te richten met meerdere personen en het kapitaal is verdeeld in aandelen. De aandelen
van een nv zijn niet overdraagbaar. Voor het oprichten van een nv is een kapitaal nodig van ongeveer
45.000 euro. Een nv moet, net zoals een bv, ook jaarstukken opstellen en deze inleveren bij de KvK.
Vereniging
Een vereniging heeft minstens twee leden. Er zijn twee soorten verenigingen:
- vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
- vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid.
De bestuurder van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid, is niet privé aansprakelijk. De
vereniging wordt met een akte via de notaris opgericht.
Er is sprake van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid als de vereniging niet via de notaris
word opgericht. Een bestuurder van een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid is aansprakelijk
met zijn privévermogen.
Stichting
Een stichting kan alleen opgericht worden met meerdere mensen. Er is een akte van de notaris nodig
bij het oprichten van een stichting. Een stichting heeft geen leden, maar wel een bestuur. De winst
van de onderneming moet besteed worden aan een doel. De bestuurders ontvangen een vergoeding
voor hun werkzaamheden maar zijn niet in loondienst. Een stichting kan ook personeel in dienst
nemen.
De bestuurders van een stichting zijn in principe niet aansprakelijk voor de schulden, maar er zijn wel
uitzonderingen op deze regel. De uitzonderingen zijn hetzelfde als bij een bv en zijn hierboven terug
te vinden bij bv.
Coöperatie
Met minimaal twee personen kan er een coöperatie opgericht worden. De coöperatie is zelf
aansprakelijk. Voor het oprichten van een coöperatie is een akte van de notaris nodig.
Er bestaan 3 soorten coöperaties:
1. Bedrijfscoöperatie. De leden voeren het bedrijf uit en de coöperatie zorg voor de inkoop,
verkoop en/of bepaalde diensten.
2. Consumentencoöperatie. De coöperatie koopt goederen in voor de leden, de leden kopen de
goederen van de coöperatie.
3. Producten- of dienstencoöperatie. De leden zijn tegelijkertijd werknemer van de coöperatie.
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.ondernemersplein.nl/kennismaken_met_ondernemen/rechtsvormen
http://www.kvk.nl/ondernemen/rechtsvormen/overzicht-van-alle-rechtsvormen/de-commanditairevennootschap-cv/
http://www.startbedrijf.nl/artikel/Rechtsvormen
12

2. Inschrijven Kamer van Koophandel
In Nederland moeten alle ondernemingen en rechtspersonen zich inschrijven in het Handelsregister
van de Kamer van Koophandel. De criteria voor een onderneming van de Kamer van Koophandel zijn
dezelfde criteria als de criteria van de Belastingdienst voor de btw. De criteria staan in onderstaand
figuur.
Criteria voor een onderneming Uitleg
U levert goederen of diensten. Goederen: u verkoopt bijvoorbeeld fietsen.
Diensten: u bent bijvoorbeeld klusjesman, journalist
of boekhouder.
U vraagt hier een vergoeding voor. Het gaat dus niet om vrijwilligerswerk.
U neemt regelmatig deel aan het Als u een enkele keer een fiets opknapt en verkoopt
normale economische verkeer. aan familie of vrienden, dan bent u geen ondernemer.
U heeft meer dan 1 opdrachtgever Als u het hele jaar voor maar 1 opdrachtgever werkt
dan lijkt het er meer op dat u in loondienst bent.
U kunt uw werkzaamheden naar Als ondernemer bepaalt u hoe en wanneer u uw werk
eigen inzicht uitvoeren.
doet. Ook als u zich laat inhuren door een
opdrachtgever.
Tabel 2.1 De criteria van de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel voor een onderneming
Als een eenmanszaak voldoet aan de criteria van een onderneming, moet de eenmanszaak
ingeschreven worden bij het Handelsregister.
De volgende rechtsvormen moeten zich altijd inschrijven in het Handelsregister:
besloten vennootschap (bv)
naamloze vennootschap (nv)
vennootschap onder firma (vof)
commanditaire vennootschap (cv)
stichting
vereniging met notariële akte
openbare maatschap
publiekrechtelijke rechtspersoon
vereniging van eigenaars
coöperatie en onderlinge waarborgmaatschap
Een ondernemer moet zich persoonlijk inschrijven bij een kantoor van de Kamer van Koophandel als
hij een eenmanszaak, vof, cv of maatschap start. Vaak kan dit alleen op afspraak.
Als een ondernemer een rechtspersoon (bijvoorbeeld bv)start, regelt de notaris de inschrijving.
Voor een inschrijving is een inschrijfformulier en een geldig legitimatiebewijs nodig. Op het
inschrijfformulier staat of dat er nog andere documenten nodig zijn, zoals een huurovereenkomst of
een franchisecontract.
Inschrijven kan vanaf 1 week voor de start van de onderneming tot 1 week na de start.
Jaarlijks moet er een bijdrage betaald worden voor de inschrijving, dit is per rechtsvorm verschillend.
De kamer van Koophandel geeft de gegevens door aan de belasting, de ondernemer hoeft zich dus
alleen maar in te schrijven bij de Kamer van Koophandel.
Een ondernemer blijft ingeschreven totdat hij zich uitschrijft.
Bron (geraadpleegd 18-01-2012) :
http://www.kvk.nl/over-de-kvk/uw-inschrijving-bij-de-kamer-van-koophandel/inschrijven-bij-dekamer-van-koophandel/
13

3. Marketingplan
Het marketingplan is een document waarin activiteiten staan beschreven die nodig zijn om een
bepaalde (marketing) doelstelling te bereiken. Een voorbeeld van een marketingdoelstelling is ‘het
verkrijgen van een marktaandeel van 10% in de zakelijke markt voor mobiele telefoons in Nederland
binnen een periode van 1 jaar. Het plan kan geschreven worden voor bijvoorbeeld een product,
dienst, merk of bedrijf.
Het is een onderdeel van het ondernemersplan en het levert een bijdrage aan het ondernemersdoel.
Opbouw marketingplan
De opbouw van een marketingplan kan variëren. De onderdelen die hieronder worden besproken
komen in elk marketingplan terug. Onder de opbouw bevindt zich een begrippenlijst.
1. Voorblad
2. Samenvatting
3. Inhoudsopgave
4. Inleiding
5. Hoofdstuk 1 Achtergrond
In hoofdstuk 1 moet de missie en visie van het bedrijf staan. In dit hoofdstuk wordt ook de markt
omschreven en voor welk geografisch deel van de markt het aanbod bedoeld is. Daarnaast moet er
ook aangegeven worden wat de aanleiding is voor het schrijven van het marketingplan.
6. Hoofdstuk 2 Externe Analyse
In hoofdstuk 2 wordt er een analyse gemaakt over de ontwikkelingen uit de macro-omgeving. Ook
word de meso-omgeving geanalyseerd. De meso-omgeving bestaat uit activiteit van actoren die het
concurrentieproces in een bedrijfstak of markt bepalen. Voorbeelden van actoren: afnemers,
concurrenten, distribunaten en overige partijen zoals overheden en media.
7. Hoofdstuk 3 Interne Analyse
In hoofdstuk 3 moeten de belangrijkste kansen en bedreigingen op macro en meso-niveau besproken
worden. Ook moeten de relatieve sterkten en zwakten op microniveau in kaart worden gebracht.
Daarnaast moeten mogelijkheden en beperkingen van de organisatie aangegeven worden.
8. Hoofdstuk 4 SWOT-Analyse
In hoofdstuk 4 wordt een SWOT analyse gemaakt. Een SWOT analyse is de basis voor het formuleren
van marketingstrategieën en doelen. In de interne en externe analyse komen de kritische
succesfactoren, kansen, bedreigingen, sterkte en zwakte naar voren.
Meer informatie over de SWOT analyse: http://www.mkbservicedesk.nl/917/de-swot-analyse.htm
9. Hoofdstuk 5 Doelen en Strategieën
In hoofdstuk 5 worden de marketingdoelen bepaald en met welke strategieën de doelen worden
bereikt. De doelen en strategieën zijn gebaseerd op de SWOT-analyse. In dit hoofdstuk moet het
marketingdoel in relatie to het ondernemingsdoel naar voren komen. Ook wordt de
ondernemingsstrategie besproken. Tot slot moet de concurrentierol en doelgroepbepaling besproken
worden.
10. Hoofdstuk 6 Marketingactieplan
In hoofdstuk 6 wordt het marketingactie plan besproken, Een marketingactie plan is een soort
draaiboek. Er moet bijvoorbeeld in staan welke doelen er per marketingmixinstrument in het
aankomende jaar moeten worden bereikt. Er moet ook een overzicht in staan van het marketingdoel
en daarvan afgeleide doelen per marketingmixinstrument. En op welke manier de
marketingmixinstrumenten ingezet gaan worden.
14

11. Hoofdstuk 7 Organisatie en Budget
In hoofdstuk 7 worden de organisatorische afspraken, kosten en baten van de geplande marketing
besproken. De kosten en baten worden met behulp van een analyse besproken.
12. Hoofdstuk 8 Evaluatie en Controle
In hoofdstuk 8 moeten de procedures voor beheersing en bijsturing besproken worden en de
evaluatiemaatstaven.
13. Bronnen
14. Bijlagen
Begrippenlijst
Marketingdoelstelling Het resultaat of doel dat je met je activiteiten wilt bereiken.
Je wilt bijvoorbeeld binnen een bepaalde tijd je omzet met een bepaald percentage
laten groeien.
Missie Letterlijk is een missie datgene dat een onderneming wil uitdragen naar buiten.
Visie Een visie is het beeld of de verwachting die men van de toekomst heeft
Micro niveau zijn bedrijfprocessen, tastbare en ontastbare bedrijfsbronnen en beperkingen
van een organisatie
Macro niveau Zijn de algemene ontwikkelingen die van invloed zijn op de actoren in de
meso-omgeving
Meso niveau Bestaat uit activiteiten van actoren die het concurrentieproces in
een bedrijfstak of markt bepalen.
Actoren De betrokkenen (personen, organisaties en instanties)
SWOT analyse M.b.v de SWOT analyse kunnen de toekomstmogelijkheden van een product
worden onderzocht (sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen)
Ondernemingsstrategie De wijze waarop middelen worden ingezet om de ondernemersdoelen te bereiken
Marketingmixinstrument De middelen die gebruikt kunnen worden bij het nastreven van marketingdoel(en).
Dit zijn de zogenaamde “P” s als product, prijs, promotie, plaats, personeel.
Tabel 3.1 Bronnenlijst
Bron:
Het marketingplan: zo doe je dat! Praktisch handleiding voor HBO studenten
Peter Otto en Jean-Pierre van der Rest
HB Uitgevers
ISBN: 978 90 55 74 55 62
15

4. Personeel
Als de ondernemer het drukker krijgt, kan er personeel aangenomen worden.
Er kan een keuze gemaakt worden voor een vaste medewerker of flexibele arbeid. Er kan voor een
vaste medewerker gekozen worden als er voor langere tijd werk is en als het constante
werkzaamheden zijn. Bij onregelmatig werk kan voor flexibele arbeid gekozen worden. Er zijn
verschillende vormen voor flexibele arbeid:
1. Oproep of nul-urencontract
Een oproep of nul-urencontract kan met of zonder opkomstverplichting. Als het zonder
opkomstverplichting is, is de ondernemer niet verplicht om een oproepkracht op te roepen.
Een opdrachtkracht hoeft geen gehoor te geven.
2. Uitzendcontract
Er zijn drie partijen betrokken bij een uitzendcontract het uitzendbureau, de uitzendkracht en
het bedrijf. De uitzendkracht is in dienst bij het uitzendbureau, er is een contract met het
uitzendbureau en niet met de uitzendkracht.
3. Payrolling
Een payrol bureau richt zich op het overnemen van het formele werkgeverschap. Het bureau
neemt de administratieve taken over.
4. Buitenlands personeel
Er is geen beperking voor mensen uit de EU, Noorwegen, Ijsland en Liechtenstein die in
Nederland willen werken. Een tewerkstellingvergunning is nodig voor mensen uit Bulgarijen,
Roemenië en buiten de EU.
5. Freelancer
Freelancer zijn mensen die een zelfstandig beroep uitoefenen, zonder dienst verband. Er zijn
voordelen en nadelen bij het inhuren van een Freelancer.
6. Stagiairs
Een stagiair kan gebruikt worden voor verschillende opdrachten.
Er moet een stageovereenkomst of praktijkovereekomst volgens de Wet Educatie en
Beroepsonderwijs afgesloten worden.
7. Vrijwilligers
Veel organisaties werken met vrijwilligers.
8. Vakantiewerkers
Vanaf 13 jaar mogen kinderen vakantiewerk doen, alleen maar licht werk. Er gelden regels
van normale arbeidsrecht.
Personeel aannemen.
Als de ondernemer personeel aanneemt, moet de hij een arbeidscontract aan gaan met de
werknemer.
In het arbeidscontract komen verschillende onderwerpen voor zoals
Naam en woonplaats van werkgever en werknemer
Werkzaamheden
Tijdstip indiensttreding
Duur van het contract
Werktijden
Loon
Verlof
Opzegtermijn
Of het CAO van toepassing is
Er zijn contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd. Contracten voor bepaalde tijd eindigen
16

automatisch als ze niet verlengd worden. Een arbeidscontract voor bepaalde tijd kan maximaal 36
maanden duren, als het contract langer duurt als 36 maanden word het contract automatisch
omgezet in een contract voor onbepaalde tijd.
In het arbeidscontract wordt opgenomen of er sprake is van een collectieve arbeidsovereenkomst.
In een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) zijn afspraken over arbeidsvoorwaarden vastgelegd.
Voorbeelden van arbeidsvoorwaarden zijn loon, betaling van overwerk, werktijd, scholing, vervroegt
pensioen. Een CAO wordt afgesloten door één of meer werkgevers(organisaties) met één of meer
werknemersorganisaties (meestal vakbonden). Werknemers hebben recht op redelijk loon,
vakantiedagen, betaald verlof, zwangerschaps- en bevallingsverlof, politiek verlof, adoptieverlof en
verlof in verband met pleegzorg, kortdurend zorg verlof, ouderschapverlof, opzegtermijnen,
werktijden, pensioenregeling.
Binnen de paardenhouderij geldt de collectieve arbeidsovereenkomst voor de dierenhouderij.
De COA is te vinden op:
http://www.flexservice.com/wp-content/uploads/CAO_dierhouderij_2010_2012.pdf
Als de ondernemer voor de eerste keer personeel in dienst neemt, moet dit gemeld worden bij de
Belastingdienst. Als de Belastingdienst de werkzaamheden als dienstverband ziet, is de ondernemer
verplicht om de loonheffingen in te houden en te betalen. Loonheffingen zijn loonbelasting
volksverzekeringen, premiewerknemersverzekeringen, inkomensafhankelijke bijdrage
Zorgverzekeringwet.
De ondernemer moet van alle werknemers de loonadministratie bewaren. In de Wet op de
Identificatieplicht staat dat er een kopie van de werkzaamheden tot vijf jaar bewaard moeten
worden.
Arbeidsrecht en regels
Er zijn een aantal verplichtingen bij het aannemen van personeel.
Arbeidsomstandigheden
Ondernemer moet de veiligheid en de gezondheid van de werknemer beschermen d.m.v.
goede arbeidsomstandigheden.
Regels
1. Arbeidstijdenwet, hierin staan de regels over de werktijden.
http://www.arbeidsinspectie.nl/onderwerpen/Arbeidstijden/
2. Bedrijfshulpverlening, is verplicht op een bedrijf
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/arbeidsomstandigheden/arbozorg/bedrijf
shulpverlening
3. Arbeidsinspectie, arbeidsongevallen die geleid hebben tot dood, blijvend letsel en
ziekenhuisopname moeten direct gemeld worden bij de arbeidsinspectie
http://www.arbeidsinspectie.nl/
4. Kinderopvang, de ondernemer moet bijdrage aan de kosten voor kinderopvang voor
werkende ouders. De bijdragen wordt automatisch geïnd en uitgekeerd door de
Belastingdienst. http://www.vergoedingkinderopvang.nl/
5. Vakantiedagen, iedere werknemer heeft recht op een minimumaantal
vakantiedagen met behoud van loon.
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/werktijden/vraag-en-antwoord/ophoeveel-vakantiedagen-heb-ik-recht.html
17

6. Onkostenvergoeding, de ondernemer kan onkostenvergoeding verstrekken aan het
personeel voor bijvoorbeeld vervoer, studie of kleding.
http://www.kvk.nl/ondernemen/personeel/personeelskosten/vasteonkostenvergoeding/
7. Wettelijke verlofregelingen voor ouders. Bijvoorbeeld voor: adoptieverlof,
kraamverlof, calamiteitenverlof, ouderschapverlof, zwangerschapsverlof, zorgverlof
en bijzonder verlof met salaris.
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/verlof-voor-ouders
8. Ziek personeel, de ondernemer is zelf verantwoordelijk voor de controle en
begeleiding van zieke werknemers. Inschakelen van de arbodienst en verzuimbeleid
is verplicht.
9. Goed werkgeverschap, volgens de wet moet een ondernemer zich houden aan ‘goed
ondernemerschap’. Een ondernemer moet doen wat een andere ondernemer ook
zou doen in een vergelijkbare situatie.
Personeelkosten
Personeelskosten kun je opdelen in drie onderdelen.
1. Directe loonkosten
2. Indirecte loonkosten
3. Verplichte premies en bijdrage.
Onder directe loonkosten vallen salaris, vakantiegeld, winstuitkeringen en provisies. De werknemer
heeft recht op het minimum loon en vakantiegeld van minimaal 8% van het brutoloon.
De indirecte loonkosten zijn ondermeer pensioenkosten, reisvergoeding en onkostenvergoeding.
De loonheffing hoort bij de verplichte premies en bestaat uit loonbelasting, volksverzekering ect.
Er zijn overige kosten zoals pensioenfondsen en spaarregelingen. De ondernemer kan zelf bepalen of
hij deze bijdrage dient in te houden.
De ondernemer is verplicht maximaal twee jaar, minimum 70% van het loon te betalen tijdens ziekte.
Subsidies.
Wet Sociale werkvoorziening
Als de ondernemer een arbeidsgehandicapte in dienst neemt, kan de ondernemer een bijdrage
krijgen van de gemeente. Dit komt doordat arbeidsgehandicapten minder productief zijn als andere
werknemers. Hiervoor krijgt de ondernemer een compensatie.
1 januari 2013 komt er een nieuwe wet Werk naar vermogen. Deze Wet is voor iedereen die
gedeeltelijk kan werken. De Wet vervangt de Wet investering jongeren, Wet sociale werkvoorziening
en de Wet werk en arbeidsondersteuning jong gehandicapten.
Premievrijstelling basispremie WAO/WIA
De ondernemer kan vrijstelling krijgen van de basispremie WAO als hij oudere werknemers in dienst
neemt of heeft. Deze vrijstelling geldt als de ondernemer enkele werknemers in diens neemt die 50
jaar of ouder zijn. Ook als de ondernemer werknemers vanaf 54,5 jaar in dienst heeft geldt de
vrijstelling.
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
https://www.werk.nl/werk_nl/werknemer/meer_weten/arbeidsrecht/arbeidsovereenkomstencao
http://www.kvk.nl/ondernemen/personeel/personeel-aannemen/arbeidscontract/
18

Aansprakelijkheid
De ondernemers zijn aansprakelijk voor eigen handelingen en voor de handelingen van het bedrijf.
Er zijn verschillende vormen van aansprakelijkheid. De algemene aansprakelijkheidsvormen zijn:
Contractuele aansprakelijkheid
Een persoon is contractueel aansprakelijk wanneer de verplichtingen uit het contract niet
opgevolgd worden. Er is dan sprake van ‘wanprestatie’ en de schade moet vergoed worden.
Wettelijke aansprakelijkheid
Wettelijke aansprakelijkheid kan ontstaan wanneer iemand schade toebrengt aan personen
of goederen van anderen. Er kan ook schade veroorzaakt worden als een handeling wordt
nagelaten.
Schuldaansprakelijkheid
Er is sprake van schuldaansprakelijkheid als er schade is veroorzaakt en er sprake is van
schuld of verwijten van de kant van de schuldige.
Risicoaansprakelijkheid ook wel kwalitatieve aansprakelijkheid
Een persoon is risicoaansprakelijk als de persoon een bepaald risico loopt. Er hoeft geen
sprake te zijn van verwijtbaar gedrag.
Naast de algemene aansprakelijkheidsvormen zijn er ook nog aansprakelijkheidsvormen die
betrekking hebben op het bedrijf.
Beroepsaansprakelijkheid
Bij beroepsaansprakelijkheid is een persoon aansprakelijk voor schade die ontstaat doordat
er fouten gemaakt zijn in de uitoefening van het beroep.
Bedrijfsaansprakelijkheid
De ondernemer is aansprakelijk voor de schade die veroorzaakt wordt tijdens de uitoefening
van het bedrijf. Door een fout, nalatigheid of onvoorzichtigheid van het personeel of de
ondernemer zelf, kan er schade ontstaan.
Aansprakelijkheid voor personeel
Werkgevers zijn aansprakelijk voor de schade die werknemers veroorzaken tijdens hun
werkzaamheden. De werkgever is aansprakelijk als een personeelslid een onrechtmatige
daad pleegt bij uitoefening van zijn werk. De werkgever moet eventuele schade vergoeden.
Er bestaan nog vele andere aansprakelijkheidsvormen zoals productaansprakelijkheid en
aansprakelijkheid voor de reclame. Deze aansprakelijkheidsvormen zijn niet direct toepasbaar op de
paardenhouderij. Meer informatie is te vinden op
http://www.kvk.nl/ondernemen/aansprakelijkheid-en-verzekeringen/
Aansprakelijkheid kan beperkt worden door een verzekering af te sluiten, goede afspraken in
contracten te maken en door middel van het kiezen van een juiste rechtsvorm.
19

5. Verzekeringen
Er bestaan verschillende soorten verzekeringen. De verzekeringen kunnen in vijf groepen verdeeld
worden: Persoonlijke verzekeringen, bedrijfsverzekeringen, personeelsverzekeringen,
kredietverzekering, transportverzekering. Hier onder worden de verzekeringen uitgewerkt die
toepasbaar zijn op de paardenhouderij.
Persoonlijke verzekeringen
Ziektekostenverzekering
Een ziektekostenverzekering is verplicht voor iedereen.
Arbeidsongeschiktheidsverzekering
Als een persoon arbeidsongeschikt is krijgt de persoon alleen bijstand. Een
arbeidsongeschiktheidsverzekering zorgt voor een aanvullend inkomen.
Ongevallenverzekering
Indien een persoon arbeidsongeschikt raakt, ontvangt hij eenmalig een bedrag van de
ongevallenverzekering.
Bedrijfsverzekeringen
Bedrijfsaansprakelijkheidsverzekeringen
De schade die veroorzaakt wordt door het bedrijf wordt door deze verzekering gedekt.
Goederen- en inventaris verzekering
Deze verzekering vergoedt de schade op de voorraad of inventaris bij brand of inbraak. Een
voorwaarde is dat het pand goed beveiligd is.
Opstalverzekering
De opstalverzekering dekt de schade die het bedrijfsgebouw oploopt bij brand of bliksem.
Bedrijfsschade verzekering
Als het bedrijf tijdelijk stil ligt en de kosten gaan door. De bedrijfsschade verzekering
vergoedt de kosten
Rechtsbijstandverzekering
Deze verzekering dekt de juridische kosten als de ondernemer conflicten heeft met andere
ondernemers of klanten
Personeelsverzekeringen
Ongevallenverzekeringen
Voor het personeel kan collectieve ongevallenverzekering afgesloten worden. De verzekering
keert één keer een bedrag uit, als een personeelslid arbeidsongeschikt raakt.
Ziekteverzuimverzekering
Maximaal 2 jaar wordt 70% van het loon betaald als een personeelslid ziek is of
arbeidongeschikt raakt. De ziekteverzuimverzekering dekt het loon wat doorbetaald moet
worden.
Kredietverzekering
Als het bedrijf producten levert op rekening, bestaat er een kans dat de klant niet kan
betalen. Als de klant het niet kan betalen en de ondernemer heeft een krediet verzekering,
krijgt de ondernemer het geld uitbetaald van de verzekeringsmaatschappij.
Bron (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.kvk.nl/ondernemen/aansprakelijkheid-en-verzekeringen/
20

6. Omgevingsvergunning
De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) regelt de omgevingsvergunning. De
omgevingsvergunning is per 1 oktober 2010 ingevoerd. Het is één vergunning voor bouwen, wonen,
monumenten, ruimte, natuur en milieu.
Niet alle bedrijven hebben een omgevingsvergunning nodig, sommige bedrijven hebben alleen een
meldingsplicht. Het Activiteiten besluit maakt een onderscheid in een drietal type inrichtingen, type
A, B en C.
Een inrichting is een bedrijfsmatige activiteit, waar een continue activiteit plaats vind.
Inrichting type A heeft geen meldingsplicht en geen vergunningsplicht. Dit zijn inrichtingen die onder
het lichte regime van het Activiteitenbesluit vallen. Het zijn inrichtingen die weinig of geen negatieve
invloed hebben op het milieu zoals kantoren, banken, zorginstellingen en peuterspeelzalen.
Inrichting type B heeft alleen een meldingsplicht. Deze inrichtingen vallen volledig onder de
algemene regels van het Activiteitenbesluit. De mogelijke invloed op het milieu is niet zo negatief dat
deze bedrijven een milieuvergunning nodig hebben. Voorbeelden van type B sectoren zijn,
detailhandel, horeca, garages, transport en tankstations.
Inrichting type C heeft een omgevingsvergunning nodig. Dit zijn inrichtingen die niet volledig onder
de algemene regels van het Activiteitenbesluit vallen. Voor deze inrichtingen geldt het
Activiteitenbesluit gedeeltelijk. Deze inrichtingen hebben veel negatieve gevolgen voor het milieu.
Alle sectoren die niet onder het type A en B bedrijven vallen, vallen onder het type C bedrijf.
In het Activiteiten besluit staan algemene milieuregels voor bedrijven. Als een inrichting volledig
onder het Activiteiten besluit valt, is er geen vergunning nodig voor het oprichten of veranderen van
een inrichting. Het Activiteiten besluit is ook gedeeltelijk van toepassing in combinatie met een
omgevingsvergunning of een agrarische AMvB.
Paardenhouderijen zijn niet alleen maneges maar ook pensionstallen, paardenfokkerijen en
aanverwante bedrijven.
Paardenhouderijen vallen onder inrichting type C maar een paardenhouderij met minder dan 50
paarden valt onder het Besluit landbouw milieubeheer.
Dit bekent dat een paardenhouderij met minder dan 50 paarden alleen een meldingsplicht heeft.
Het Besluit landbouw milieubeheer is niet van toepassing op een bedrijf met meer dan 50 paarden.
Een bedrijf met meer dan 50 paarden heeft een omgevingsvergunning nodig.
Er staan verschillende voorschriften in het Besluit landbouw milieubeheer die van toepassing zijn
voor paardenhouderij, zoals geluid en trillingen, lucht, verlichting en overige voorschriften.
Procedure meldingsplicht
Als het bedrijf een meldingsplicht heeft, moet het de bedrijfsactiviteiten melden bij de gemeente. De
ondernemer moet dit vier weken voor het starten, wijzigen en uitbereiden van het bedrijf doen.
De gemeente beoordeelt de melding op volledigheid en publiceert de melding.
Het meldingsformulier is te vinden op www.infomil.nl
Aanvraag procedure omgevingsvergunning
Er is een reguliere procedure en een uitgebreide procedure voor de aanvraag van een
omgevingsvergunning.
De reguliere procedure geldt bijvoorbeeld voor het bouwen binnen het bestemmingsplan. De
uitgebreide procedure geldt indien er wordt afgeweken van het bestemmingsplan.
De reguliere procedure duurt 8 weken en de uitgebreide procedure moet binnen 26 weken geregeld
zijn.
21

Bij afwijken van het bestemmingsplan moet de gemeenteraad een verklaring van geen bedenkingen
afgeven voordat het college van B&W op de aanvraag kan beslissen.
In onderstaand figuur is de aanvraag procedure voor een omgevingsvergunning uitgewerkt. Hierin is
ook het verschil te zien tussen de reguliere en uitgebreide procedure.
Meer informatie over de procedures is te vinden op
http://www.rboi.nl/uploads/Actueel/Brochures/overzicht%20procedures%20Wabo.pdf
Tabel 7.1 de wegen naar een omgevingsvergunning
Wet geurhinder en veehouderij ( wgv ).
De Wet geurhinder en veehouderij is een toetsingskader voor de omgevingsvergunning. De wet geeft
normen voor de geurbelasting die een veehouderij mag veroorzaken op een geurgevoelig object.
Paarden zijn dieren zonder geuremissiefactoren. Er is een vaste afstand tot een geurgevoeligobject.
De afstand tussen een paardenhouderij en een geurgevoelig object moet, wanneer het geurgevoelig
object binnen de bebouwde kom ligt, minimaal 100 meter zijn. Wanneer het geurgevoelig object
buiten de bebouwde kom ligt, is deze afstand 50 meter. Deze afstanden staan vastgelegd in artikel 4
van de Wet geurhinder en veehouderij.
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.infomil.nl/onderwerpen/integrale/activiteitenbesluit/activiteitenbesluit/eerstekennismaking/vergunningplicht/
http://www.infomil.nl/onderwerpen/landbouw-tuinbouw/agrarische-amvb's/besluit-landbouw
http://www.rboi.nl/Overige_instellingen/Nieuwsbrief/Startpagina_Wabo_en_overheden/Teksten/In
dex.aspx?rId=41&bId=10
http://www.valkenswaard.nl/index.php?mediumid=1&pagid=383&type=product&product=2460AE9
C-7F2E-4C9B-BA82-08A479FCE614&product_type=simloket
22

6.1 Meststoffenwet
Bedrijfsmatige paardenhouderijen vallen onder de meststoffenwet. Een paardenhouderij is
bedrijfsmatig als de paarden gehouden worden voor winst of gebruiksdoeleinde en als het bedrijf
meer dan 7 paarden of 17 shetlanders heeft.
Een bedrijfsmatige paardenhouderij moet zich verplicht registeren bij Dienst Regelingen, de
ondernemer ontvangt dan een relatienummer. Vanaf dat moment is de ondernemer verplicht een
mestadministratie bij te houden. In de administratie moet geregistreerd worden hoeveel meststoffen
er aan en afgevoerd worden en er moet een maandtelling bijgehouden worden van het aantal
paarden op het bedrijf. Uit de administratie moet blijken dat er op het bedrijf niet meer mest
gebruikt wordt dan volgens de gebruiksnormen is toegestaan.
De gebruiksnormen zijn terug te vinden op http://www.hetlnvloket.nl/onderwerpen/mest
Mestopslag
Een mestopslag moet een vloeistofdichte vloer hebben met een opstaande rand. De opslagcapaciteit
moet een ruimte hebben voor een half jaar mestopslag. Wanneer de paardenhouder kan aantonen
met een overeenkomst dat de mest regelmatig en correct wordt afgevoerd, dan hoeft hij geen opslag
capaciteit van een half jaar. Het beste kan de gemeente geraadpleegd worden over de eisen van de
mestopslag
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.knhs.nl/news.asp?pCatID=228&CatID=340&ppCatID=&ID=234&style=0&zoomstyle=0&
men=
http://www.hetlnvloket.nl/onderwerpen/mest
23

7. Overeenkomsten, contracten en reglementen
Overeenkomsten en contracten
Een overeenkomst is een gemaakte afspraak tussen twee of meerdere partijen. Dit kan een
mondelinge afspraak zijn of schriftelijk. Er is sprake van een contract wanneer de afspraken op papier
worden gezet. Wanneer er overeenkomsten mondeling worden afgesproken is dit vaak geen
probleem zolang alles goed verloopt. Zodra er onenigheid of schade is beginnen de problemen. Vaak
weten de partijen niet meer wat er precies in het verleden is afgesproken. Iedere partij zal proberen
eigen voordeel uit de afspraak te krijgen. Een mondelinge overeenkomst heeft een hoog ‘wellesnietes’
risico. Het is verstandig om afspraken vast te leggen in een contract voor de rechten en
plichten van beide partijen
De partijen zijn voor een groot deel vrij om overeenkomsten aan te gaan met wie zij dat willen en
ook wanneer en waarover zij dat willen. Dit wordt contractvrijheid genoemd.
De contractvrijheid wordt begrensd door specifieke en dwangrechtelijke regels. Dit zijn wettelijke
regels waarvan niet afgeweken mag worden. Op overeenkomsten zijn ook de algemene wettelijke
regels voor overeenkomsten van toepassing.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen wederkerige en eenzijdige overeenkomsten. Bij een
wederkerige overeenkomst volgen er voor beide partijen rechten en plichten. Bij een eenzijdige
overeenkomst rust de verbintenis maar op één van de partijen.
Een wilsovereenstemming komt tot stand doordat de ene partij een aanbod doet en een andere
partij het accepteert. Er moet duidelijk in de overeenstemming staan wat er is afgesproken.
Voor dat de overeenkomst tot stand komt, hebben beide partijen een informatie- en
onderzoeksplicht. Dit houdt in dat beide partijen elkaar duidelijk maken wat zij van de overeenkomst
en van elkaar verwachten. Ook mogelijke problemen moeten besproken worden.
Vernietigbare overeenkomst en nietige overeenkomst
Er is sprake van een nietige of vernietigbare overeenkomst als een overeenkomst in strijd is met
dwingende wetsbepalingen of in strijd met goede zede of openbare orde.
Een nietige overeenkomst heeft geen bindende kracht of rechtsgevolgen.
een vernietigbare overeenkomst heeft wel rechtsgevolgen zolang de partijen zich niet op
vernietigingsgrond roepen. De overeenkomst kan teniet worden gedaan door de rechter.
Inhoud overeenkomst
Overeenkomsten hebben geen standaard inhoud, maar een aantal dingen moeten er wel in staan om
tot een overeenkomst te komen die een rechter serieus neemt.
Namen van de contracterende partijen
Soort van de overeenkomst bijvoorbeeld huur, koop of bruikleen.
Bepalingen over de data. Wanneer begint de overeenkomst, hoelang duurt de
overeenkomst.
Tegenprestatie
Ontbindende voorwaarden
Handtekening en datum
Overeenkomsten in de paardenhouderij
Er zijn verschillende overeenkomsten in de paardenhouderij
1. Stal overeenkomst
2. Africhting/trainingsovereenkomst
3. Lease overeenkomst
4. Les overeenkomst
5. Opfok overeenkomst
24

6. Huur overeenkomst
Voorbeelden van deze overeenkomsten zijn te vinden op http://paardenzaken.blogspot.com/
Neem voor een specifiek contract contact op met FNRS OF ZLTO
Reglementen
Een reglement is een document waarin een aantal gedragsregels en huisregels staan. Soms verwijzen
contracten naar reglementen. Hierbij zijn de partijen ook gebonden aan de reglementen.
De inhoud van een reglement is afhankelijk van het bedrijf en de persoonlijke wensen van de
ondernemer. Er staan algemene aanwijzingen in maar ook specifieke regels.
Reglementen zijn voor alle mensen op het bedrijf dus ook voor bezoekers. Ze moeten op duidelijke
zichtbare plaatsen worden opgehangen.
De ondernemer kan reglementen aanpassen. Het is verstandig om dit tijdig en duidelijk kenbaar te
maken voor een goede naleving.
Als de reglementen in de overeenkomst staan en niet worden nageleefd is dit een wanprestatie.
Deze wanprestatie kan leiden tot ontbinding van de overeenkomst en tot schadevergoeding.
Aantal voorbeelden van Stichting Veilige Paardensport:
Huisregels
http://www.veiligpaardrijden.nl/media/documenten/Voorbeeld%20Huisregels.doc
Regels buitenrijden
http://www.veiligpaardrijden.nl/media/documenten/Regels%20Buitenrijden.doc
Rijbaanregels ruiters
http://www.veiligpaardrijden.nl/media/documenten/Rijbaanregels%20voor%20ruiters.doc
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
Paardenzaken.blogspot.com
http://advocare.home.xs4all.nl/folder05.htm#Vernietigbare
www.veiligpaardrijden.nl
Boek:
Pleidooi voor het paard
Auteurs: S. Wensing en F. Brockötter
Uitgever: Reed Business information
ISBN: 9054391529
25

8. Algemene voorwaarden
In algemene voorwaarden staan regels en voorwaarden die een bedrijf standaard hanteert bij het
aangaan van een overeenkomst. In de algemene voorwaarden staan de rechten en plichten van de
consumenten maar ook van de verkoper. Algemene voorwaarden worden soms ook ‘de kleine
lettertjes’ genoemd.
Een verkoper is niet verplicht algemene voorwaarden op te stellen, meestal wordt dit wel gedaan.
Door algemene voorwaarden kan een bedrijf minder snel aansprakelijk worden gesteld, omdat de
randvoorwaarden van een overeenkomst hierin vermeld staan.
Bedrijven stellen algemene voorwaarden op om hun rechtpositie te verbeteren. Ook heeft een
bedrijf minder financiële risico’s doordat er duidelijke afspraken zijn in de algemene voorwaarden.
Wettelijke eisen
Er zijn twee eisen aan algemene voorwaarden.
1. Er mogen geen onredelijke bepalingen in staan
2. De klant moet de mogelijkheid hebben om kennis te maken met de algemene voorwaarden
(informatieplicht)
Bij consumenten worden onredelijke algemene voorwaarden verdeeld in zwarte en grijze bepalingen
bij consumenten. Op de zwarte lijst staan 14 bepalingen die verboden zijn. Er bestaat ook een grijze
lijst waar ook 14 bepalingen op staan. De ondernemer moet dan aantonen dat de bepalingen niet
onredelijk zijn.
Zwarte lijst: http://www.iusmentis.com/contracten/algemenevoorwaarden/#zwartelijst
Grijze lijst: http://www.iusmentis.com/contracten/algemenevoorwaarden/#grijzelijst
In het zakelijke verkeer gelden geen zwarte en grijze bepalingen. Als de zakenpartner het niet eens is
met de algemene voorwaarden, heeft de rechter het laatste woord.
Voor de algemene voorwaarden geldt een informatieplicht. Dit betekent dat de ondernemer de klant
moet laten weten dat hij algemene voorwaarden gebruikt. De algemene voorwaarden kunnen
toegestuurd worden of op de achterkant van een contract worden gedrukt.
Indien een bedrijf de algemene voorwaarden niet heeft overhandigt terwijl dit wel mogelijk was aan
een klant, kan de klant de overeenkomst vernietigen.
Meer informatie: http://www.kvk.nl/download/Algemene%20voorwaarden_tcm14-125905.pdf
Model voorwaarden: http://www.kvk.nl/ondernemen/contracten-en-algemenevoorwaarden/algemene-voorwaarden/modelvoorwaarden/
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/consumentenzaken/vraag-en-antwoord/wat-zijnalgemene-voorwaarden.htmlhttp://www.kvk.nl/ondernemen/contracten-en-algemene-voorwaarden/algemenevoorwaarden/onredelijke-algemene-voorwaarden/
http://www.incassokamer.nl/algemene-voorwaarden/waarom/
26

9. Belastingen
Inkomstenbelasting
Inkomstenbelasting is de belasting die de ondernemer van een eenmanszaak of vof betaald over zijn
inkomsten. Dit geldt alleen voor ondernemers die door de Belastingdienst als ondernemers gezien
worden.
Er zijn een aantal criteria waaraan een ondernemer moet voldoen, voordat hij als ondernemer gezien
word door de Belastingdienst. De Belastingdienst bekijkt de volgende zaken van de ondernemer:
Winst
Als een ondernemer een kleine winst heeft of structureel verlies lijdt, is er geen sprake van
een onderneming. Een ondernemer moet een goede winst hebben.
Zelfstandigheid
Een ondernemer moet zelfstandig zijn. De ondernemer moet zelf de onderneming inrichten
en bepalen hoe de werkzaamheden uitgevoerd moeten worden.
Kapitaal
Indien er voldoende kapitaal is om een onderneming te starten en enige tijd draaiende te
houden, kan er sprake zijn van een onderneming.
Tijd
Er is meestal geen sprake van een onderneming, als de ondernemer veel tijd besteedt aan
een activiteit zonder dat het rendement oplevert.
Klanten
Als de klantenkring van een ondernemer voornamelijk uit familie en vrienden bestaat, is er
geen sprake van een onderneming.
Promotie
Een ondernemer moet zijn onderneming voldoende kenbaar maken doormiddel van reclame,
internetsite, uithangbord of eigen briefpapier.
Risico
Als de ondernemer een ondernemingsrisico loopt, is het waarschijnlijk een onderneming.
Aansprakelijkheid
Een ondernemer is aansprakelijk voor de schulden van de onderneming.
De ondernemer moet vooraf schatten hoeveel hij denkt te gaan verdienen. Het is verstandig om een
goede schatting te maken. De rest, wat niet in de schatting stond, moet achteraf bijbetaald worden.
De Belastingdienst stuurt aan het begin van elk jaar een voorlopige aanslag, die gebaseerd is op de
schatting van de ondernemer. Deze aanslag moet in maandelijkse termijnen betaald worden.
De inkomstenbelasting bestaat uit drie categorieën:
Box 1: werk en woning
Box 2: aanmerkelijk belang
Box 3: sparen
Voor elke box gelden andere tarieven.
Heffingskortingen zijn kortingen op de inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen. Er bestaan
algemene heffingskortingen en specifieke heffingskortingen. De algemene heffingskortingen gelden
voor iedere belastingplichtigen. Aanvullende heffingskortingen gelden voor specifieke
belastingplichtigen zoals werkende ouders en alleenstaande ouders.
Een overzicht van de heffingskortingen is te vinden op
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/belastingtarieven/inkomstenbelasting/heffingskortingen
27

Sommige uitgaven mogen afgetrokken worden van de belasting. Dit wordt persoonsgebonden aftrek
genoemd. Bijvoorbeeld: uitgaven die zijn gedaan omdat de ondernemer ziek was. De meest
voorkomende persoonsgebonden aftrekposten zijn specifieke zorgkosten en studiekosten en
scholingsuitgave.
Een overzicht van persoonsgebonden aftrekken is te vinden op:
http://www.belastingdienst.nl/particulier/aangifte2010/aftrekposten/aftrekposten.html
Vennootschapbelasting
Vennootschapbelasting is een belasting die word geheven over de winst van een onderneming. De
partijen die vennootschapbelasting moeten betalen zijn: besloten vennootschappen, naamloze
vennootschappen en coöperaties. Er bestaan ook uitzonderingen. Één van de belangrijkste
uitzondering is het organiseren van een evenement. Er moet vennootschapbelasting betaald worden
als het evenement georganiseerd word door een stichting of vereniging.
Het belastbaar bedrag is de belastbare winst in een jaar min aftrekbare verliezen.
Bedrijven met een belastbaar bedrag tot € 200.000 betalen een heffing van 20% en voor winsten
boven €200.000 is de heffing 25%.
Als een onderneming verlies lijdt, is het mogelijk om dit verlies van het belastbaar bedrag af te
trekken.
Omzetbelasting (btw)
Op alle producten en diensten word omzetbelasting geheven. De btw heffing is gebaseerd op
Europese richtlijnen. De richtlijnen verplichten alle landen in de EU om een algemeen btw tarief van
19% op alle goederen en producten te heffen.
In sommige gevallen geldt er een verlaagd tarief van 6%. Bijvoorbeeld: voedingsmiddelen, water,
geneesmiddelen, werkzaamheden aan een woning en personenvervoer
In andere gevallen hoeft er geen btw betaald te worden. Voorbeelden hiervan zijn: verhuur van
onroerende zaken, gezondheidszorg en onderwijs.
BTW in de paardenhouderij
Er zijn verschillende btw tarieven in de paardenhouderij. In de onderstaande tabel zijn de
verschillende btw tarieven te zien.
Activiteit Btw tarief
Verhuur van boxen 0%
Gelegenheid tot sportbeoefening 6%
Trainen van paarden 6%
Opfokken van paarden van derde 6%
Diensten van een hengstenhouderij 6%
Paardenhandel voor consumptie 6%
Verzorging van paarden 19%
Vervoerskosten sperma 19%
Paardenhandel 19%
Tabel 10.1 verschillende btw tarieven in de paardenhouderij.
Voorheen was het toegestaan in de paardenhandel om het btw tarief van 6% toe te passen. Met
ingang van 1 januari 2012 geldt er een btw tarief van 19 % voor de paardenhandel. Het verlaagde
tarief van 6% blijft alleen toepasselijk op paarden die bestemd zijn voor consumptie.
Onder pensionstalling valt: verhuur box, gelegenheid tot sportgelegenheid en verzorging van het
paard. Dit bekent dat er verschillende btw tarieven gelden. De pensionstalling kan op verschillende
manieren onder verdeeld worden. Bijvoorbeeld: 25% boxhuur ( btw tarief 0% ), 45% verzorging (
19%) en 30% sportbeoefening ( btw tarief 6% ).
28

Meer informatie over BTW in de paardenhouderij kunt u vinden op:
http://www.sectorraadpaarden.nl/nl/btw---handel-in-paarden.html
Meer informatie over BTW tarieven en voorbeelden kunt u vinden op:
http://belastingdienst.nl/zakelijk/omzet_btw_winst.html
Bronnen: (geraadpleegd 18-01-2012):
Vennootschapbelasting:
http://www.mkbservicedesk.nl/1226/wat-vennootschapsbelasting.htm
http://www.kvk.nl/ondernemen/belastingen/soorten-belasting/vennootschapsbelasting/
Inkomstenbelasting:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/inkomstenbelasting/belastbaarinkomen/heffingkortingen
http://www.belastingdienst.nl/zakelijk/ondernemen_ondernemerworden/ondernemen_onderneme
rworden-02.html#P31_3843
http://www.kvk.nl/ondernemen/belastingen/soorten-belasting/inkomstenbelasting/
btw:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/belasting-betalen/vraag-en-antwoord/wat-is-btw.html
http://www.horses.nl/horsesnl/nieuws/20567/verlaagd-btw-tarief-paardenhandel-per-2012-van-debaan
http://belastingdienst.nl/zakelijk/omzet_btw_winst.html
http://www.hengstenhouderijroef.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=
18
http://www.hengstenhouderij-schreven.nl/html/voorwaarden.html
http://www.dehippischeondernemer.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=64&Itemid=
2
29

10. Kwaliteitswaarborging
10.1 FNRS Sterrensysteem
Het FNRS sterrensysteem is ontwikkeld om de consument een handvat te geven bij het kiezen van
een manege en om de ondernemer kritisch naar zijn eigen bedrijf te laten kijken.
Het bedrijf moet in het bezit zijn van een veiligheidscertificaat om sterren te krijgen.
Één keer in de 2,5 jaar wordt het bedrijf gekeurd voor het veiligheidscertificaat en het
sterrensysteem door een onafhankelijke inspecteur. Tijdens de keuring wordt eerst gekeken of de
accommodatie nog voldoet aan de eisen van het veiligheidscertificaat. Daarna wordt er een
keuringsrapport opgesteld voor het sterrensysteem.
De hoeveelheid sterren zegt iets over de faciliteiten, kwaliteit van de bedrijfsvoering, onderhoud en
beheer van de accommodatie.
Er zijn minimale eisen opgesteld voor het aantal sterren. De minimale eisen worden hieronder
besproken.
1 ster ( tevens minimum voor lidmaatschap )
Kantoor:
1. Voldoen aan het minimale aantal punten per rubriek van het sterrenkeuringsformulier
2. In bezit van het veiligheidscertificaat
3. Vestiging conform bestemmingsplan en in het bezit van geldige vergunning
4. Ingeschreven bij Kamer van Koophandel
5. Aansprakelijkheidsverzekering Bedrijven ( AVB)
6. Brandpreventie en veiligheid volgens eisen algemene plaatselijk verordening/
gebruiksvergunning/milieuvergunning
7. Gebruik van RI&E, personeelsreglement, Algemene Voorwaarden, les en
pensionovereenkomst
8. Integratie FNRS-ruiterpaspoort voor alle manegeruiters
9. Geen verhuur aan onbekenden van paarden en pony’s zonder verantwoorde begeleiding
Inspecteur:
10. Paarden zien er gezond uit
11. Paarden staan droog, goedbebed
12. 24-uurs toezicht aanwezig
2 sterren
1. Verwarmde verblijfsruimte/verwarmde kantine aanwezig
3 sterren
1. Verwarmde verblijfsruimte/verwarmde kantine aanwezig met mogelijkheid tot verkrijgen
van koffie of thee
2. Minimaal één binnenrijbaan aanwezig van 20x40m
3. Minimaal één wasplaats aanwezig voor paarden
4. Ordelijke en overzichtelijke opslag manege-harnachement
4 sterren
1. Verwarmde kantine aanwezig, bemand tijdens groepslessen
2. Eén binnenrijbaan aanwezig 20x40m
3. Zadelkamer(s) aanwezig
4. Minimaal één overdekte paarden wasplaats aanwezig
5 sterren
1. Verwarmde kantine aanwezig, gehele dag open en bemand op alles lesdagen en
evenementen
30

2. Eén binnenrijbaan van minimaal 20x40m aanwezig
3. Minimaal één niveau 3 instructeur fulltime aanwezig
4. Zadelkamer(s) aanwezig
5. Minimaal één overdekte paarden wasplaats aanwezig met warm water
6. Geen stands aanwezig ( overgangstermijn 2010)
Naast de minimale eisen is er ook een aanvullende waardering. De aanvullende waardering wordt
door de inspecteur beoordeeld tijdens de keuring. De aanvullende waardering wordt onderverdeeld
in tien onderdelen:
1. Ligging/Entree/ Buitenaanzicht
2. Foyer en sanitaire voorzieningen
3. Management en Veiligheidsbeleid
4. Stallen
5. Binnen- en buitenrij faciliteiten
6. Opslag
7. Harnachementen / zadelkamer
8. Paarden/ponybestand
9. Instructie/training
10. Diverse voorzieningen
De tien onderdelen bestaan uit subonderdelen. De subonderdelen worden beoordeeld met een cijfer
0 = niet aanwezig, 1 = matig, 2 = voldoende, 3 = goed, 4 = uitstekend.
Het sterrenformulier is te vinden op de website van de FNRS
http://www.fnrs.nl/ondernemers.php?id=13623
De eisen voor het veiligheidscertificaat zijn te vinden op www.veiligpaardrijden.nl
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.fnrs.nl/ondernemers.php?id=13621
http://www.fnrs.nl/nieuws.php?id=238
http://www.fnrs.nl/ondernemers.php?id=13629
31

10.2 Het veiligheidscertificaat
De paardensport wordt jaarlijks geconfronteerd met ernstige ongelukken. Er moeten preventieve
maatregelen genomen worden om deze te voorkomen.
De Stichting Veilige Paardensport (SVP) probeert doormiddel van het veiligheidscertificaat de
hippische accommodatie zo veilig mogelijk te maken. Het veiligheidscertificaat is ontstaan in 2002.
Het veiligheidscertificaat kan aangevraagd worden door alle hippische bedrijven via het
aanvraagformulier link!
http://www.veiligpaardrijden.nl/media/documenten/Aanvraagformulier%202011.pdf
Als de accommodatie goedgekeurd wordt dient er na 2,5 jaar een herkeuring plaats te vinden. Het
veiligheidscertificaat is verplicht voor alle FNRS bedrijven, Aequor- en NHB Deurne stagebedrijven en
KNHS accommodaties.
In het digitale handboek Veilig Paardrijden staan alle eisen waaraan een hippische accommodatie
moet voldoen om het veiligheidscertificaat te behalen.
Het handboek is terug te vinden op de website van Stichting Veilige Paardensport (
www.veiligpaardrijden.nl ).
Het Handboek Veilig Paardrijden
Hieronder wordt het Handboek Veilig Paardrijden kort besproken, niet alle eisen worden besproken.
Alle eisen zijn terug te vinden in het Handboek Veilig Paardrijden ( www.veiligpaardrijden.nl ).
Hoofdstuk 1 Begripsomschrijving
In het eerste hoofdstuk van het Handboek Veilig Paardrijden worden begrippen die in het handboek
staan beschreven, voorbeeld:
Bedrijfseigen paard = paard in eigendom van de accommodatiehouder, dat gebruikt wordt
voor rijlessen
Voor de meeste hippische ondernemers zijn de begrippen vanzelfsprekend.
Hoofdstuk 2 Eisen accommodaties
In het tweede hoofdstuk worden de eisen voor de accommodaties beschreven. De onderwerpen in
dit hoofdstuk zijn heel divers. Het gaat over de verlichting in de accommodatie tot de afmetingen van
de rijbaan. Ook worden oa de groepshuisvesting, weides en de mestput besproken.
Een voorbeeld van een eis uit dit hoofdstuk is dat het erf van de accommodatie volledig afsluitbaar
moet zijn, door middel van een effectieve en goed functionerende omheining. Het erf moet volledig
kunnen worden afgesloten indien er een paard uitbreekt of wanneer er een andere noodsituatie
plaats vindt.
Hoofdstuk 3 Eisen aan harnachement, kleding, rijtuig en instructie
In dit hoofdstuk worden de eisen aan het harnachement, kleding, rijtuig en instructie besproken.
Het is te allen tijde verplicht voor alle ruiters een veiligheidscap te dragen die voldoet aan de CE-EN
1384 norm als er gereden wordt bij een accommodatie die in bezit is van het veiligheidscertificaat.
Het rijden zonder zadel is alleen toegestaan onder bepaalde voorwaardes. Het is verplicht gebruikt te
maken van een goed passend en veilig tuig.
Hoofdstuk 4 Instructie en lessen bij ruiters
In het vierde hoofdstuk worden de eisen aan de instructie en lessen bij ruiters besproken.
Een instructeur moet in bezit zijn van een diploma om zelfstandig les te mogen geven. De
leswisseling moet op een ordelijke en veilige manier plaatsvinden. Er mogen maximaal 10 beginners
in een beginnersles en maximaal 12 ruiters in een gevorderde les.
De instructeur dient in de gaten te houden of alle regels worden nageleefd. Als de regels niet worden
nageleefd dient de instructeur de ruiters daarop aan te spreken en te corrigeren.
32

Hoofdstuk 5 Eisen met betrekking tot calamiteiten
Iedere accommodatie dient te beschikken over een calamiteitenplan. Het calamiteitenplan moet
toegankelijk zijn voor iedereen. Er dienen bedrijfshulpverleners op de accommodatie aanwezig te zijn
en een schone en complete EHBO-verbanddoos.
Er moet ook een ongevallenregistratie bijgehouden, met daarin de oorzaak en de maatregelen.
Hoofdstuk 6 Eisen interne organisatie
Er wordt een preventiemedewerker aangewezen door de accommodatiehouder. De
preventiemedewerker heeft verschillende taken zoals het uitvoeren en bewaken van de regels
conform het handboek Veilige Paardensport, het veiligheidsbeleid van de hippische accommodatie
en het toezien op de naleving daarvan.
Hoofdstuk7 Procedure en beroep
Als de accommodatie wel aan alle eisen van het veiligheidscertificaat voldoet maar de algemene
veiligheid niet voldoende gewaarborgd wordt, heeft de inspecteur een meldingsplicht aan het
secretariaat van de Stichting Veilige Paardensport of het bestuur.
De inspectiemap van de accommodatie dient altijd beschikbaar te zijn en de inhoud dient actueel te
zijn.
Zoals eerder genoemd worden niet alle eisen besproken. Alle eisen zijn terug te vinden in het
Handboek Veilig Paardrijden ( www.veiligpaardrijden.nl ).
De ontwikkelingen over dit onderwerp zijn continu in ontwikkeling
Bron (geraadpleegd 18-01-2012):
www.veiligpaardrijden.nl
33

10.3 Kengetallen Paardenhouderij
De FNRS en ZLTO werken samen aan het project Kengetallen paardenhouderij. Het project draagt bij
aan de professionalisering van de paardensector.
Investeren wordt gemakkelijker doordat banken en andere bedrijven meer inzicht krijgen in de
paardensector door de kengetallen. Ondernemers kunnen met de actuele cijfers hun bedrijf
vergelijken aan de landelijke kengetallen. Aan de hand van de bedrijfsvergelijking komen de sterke en
zwakke punten van een bedrijf naar voren.
Kengetallen zijn cijfers die berekend worden uit de financiële gegevens of technische gegevens en
geven een indicatie van het bedrijf. Er zit veel verschil in paardenhouderijen daardoor worden de
kengetallen gesplitst in drie onderdelen: maneges, pensionstallen en opfok/africhting/fokkerijen.
Er is een eenvoudig analysemodel ontwikkeld voor het berekenen en vergelijken van de kengetallen.
De gegevens voor de kengetallen worden verzameld door middel van bedrijfsbezoeken, daarna
worden ze verwerkt tot kengetallen. De kengetallen worden teruggekoppeld onder begeleiding van
de FNRS of ZLTO.
Voor meer informatie over de het kengetallen project kunt u contact opnemen met de FNRS of ZLTO.
FNRS ZLTO Kantoor 's-Hertogenbosch
De Beek 125 Onderwijsboulevard 225
Postbus 3040 5223 DE 's-Hertogenbosch
3850 CA Ermelo Postbus 100
Telefoon: 0577-408290 5201 AC 's-Hertogenbosch
Fax: 0577-408299 Telefoon: 073-217 30 00
E-mail: contacten@fnrs.nl Fax: 073-217 30 01
Website: http://www.fnrs.nl E-mail: info@zlto.nl
Website: http://www.zlto.nl
34

10.4 Certificering hengstenhouderij
In 1996 is er gestart met de certificering in de hengstenhouderij. Het doel van de certificering is om
op een positieve manier de kwaliteit en de uitstraling van de hengstenhouderij te stimuleren. Met
een geel-rood vignet geeft de gecertificeerde hengstenhouder aan dat zijn bedrijf aan bepaalde
kwaliteitseisen voldoet.
De bedrijven worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie op basis van vastgestelde
voorwaarden. Elke gecertificeerd bedrijf is verplicht zich aan de voorwaarden te houden. Indien het
bedrijf dat niet doet, zullen er volgens het sanctiereglement maatregelen getroffen worden. De
maatregelen kunnen variëren van waarschuwing tot intrekking van het certificaat. Als het certificaat
wordt ingetrokken, wordt dit gepubliceerd op internet en in de vakpers.
Wie komt er voor certificering aanmerking?
Iedere hengstenhouder in Nederland heeft de mogelijkheid zijn bedrijf te laten certificeren door aan
de voorwaarden van de Certificering Hengstenhouderij te voldoen. Het is hierbij niet van belang of
gedekt word door middel van KI of natuurlijke dekking.
Meer informatie over certificering hengstenhouderij is te vinden op:
http://www.pve.nl/pve?waxtrapp=iyvIsHsuOnbPTEcBdBeBdB&context=hfMsHsuOnbPTEY
Bron (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.pve.nl/pve?waxtrapp=ivvIsHsuOnbPTEcBdBeB&context=hfMsHsuOnbPTEY
35

11. Huisvesting
Het hoofdstuk huisvesting is geschreven aan de hand van de Gids voor Goede Praktijken (GvGP). De
Gids voor Goede Praktijken geeft aan wat er nodig is om het welzijn en de gezondheid van paarden
te beschermen.
In de Gids staan 12 richtlijnen over het paardenwelzijn die een aanknopingspunt zijn voor elke
paardenhouder.
Paarden zijn van oorsprong vluchtdieren. Op de steppe was het paard ongeveer 16 uur per dag in
beweging. De paarden liepen 5 tot 15 km per dag voor water en voedsel.
Om te overleven moesten de paarden in groepen leven. Hierdoor hebben paarden behoefte aan
lichamelijk en sociaal contact.
Belangrijke richtlijnen(uit het hoofdstuk huisvesting en beweging van de Gids voor Goede praktijken)
zijn:
De boxoppervlakte voor individuele huisvesting van pony’s met een stokmaat kleiner dan
1,56 meter moet minimaal ( 2xstokmaat)2 zijn
De boxoppervlakte voor paarden groter dan 1,56 meter moet minimaal 10m2 zijn.
De boxoppervlakte voor hoogdrachtige merries tijdens het veulenen is minimaal 12m2
Per 1 januari 2017 zijn stands waarin paarden permanent worden aangebonden verboden
Paarden in individuele huisvesting moeten dagelijks minimaal 4 uur beweging krijgen
In stallen moet de lichtgevoeligheid minimaal 80 lux gedurende 8 uur per dag zijn
Stallen en weides moeten deugdelijk en veilig zijn, er mogen geen uitsteeksels of andere
dingen zijn waaraan het paard zich kan verwonden.
Het is verboden om prikkeldraad te gebruiken voor afrastering van paardenweides
Er moet een schuilgelegenheid aanwezig zijn voor paarden die dag en nacht buiten verblijven
De Sectorraad Paarden pleit er voor dat per 1 januari 2012 de afmetingen als standaardmaat worden
genomen bij aanvragen voor nieuw- en verbouw van stallen. De Sectorraad Paarden zal er ook voor
pleiten dat binnen 15 jaar alle bestaande stallen zijn aangepast.
De Gids voor Goede Praktijken is te vinden op:
http://www.sectorraadpaarden.nl/uploads/gids-voor-goede-praktijken-augustus-versie-1.0-1.pdf
Huisvestingsvormen
Er zijn verschillende soorten huisvesting mogelijk voor paarden. Huisvesting kan in drie categorieën
opgesplitst worden
1. individuele huisvesting
2. groepshuisvesting
3. uitlopen
Hieronder worden de drie categorieën uitgewerkt.
Individuele huisvesting
Boxen
Een box is een ruimte met vier wanden. Onderaan de wanden is vaak dicht materiaal en bovenaan (
op 1,20 meter hoogte) zijn vaak tralies. Door de tralies hebben paarden sociaal contact met elkaar.
Paarden kunnen elkaar zien, ruiken en horen. Voor optimaal sociaal contact moeten paarden elkaar
kunnen aanraken. Een half open box is hiervoor een mogelijkheid. Een nadeel van de tralies en een
open box is dat ziektes gemakkelijk verspreiden. In een box kan een paard zich vlot draaien, gaan
liggen en weer opstaan. Paarden zijn ook goed individueel te verzorgen in een box.
36

Voor pony’s kleiner dan 1,56 m geldt een richtlijn van een minimale boxoppervlakte van
(2xstokmaat)2.
Voor paarden groter dan 1,56m geldt een boxoppervlakte van minimaal 10m2.
Per 1 januari 2012 wordt deze maat als standaard genomen bij toetsing van aanvragen voor nieuw en
verbouw van stallen. Per 1 januari 2027 moeten alle bestaande stallen hun stallen hebben aangepast.
Stands
In stands staan paarden naast elkaar vastgebonden. Sommige stands hebben afscheiding tussen de
paarden. Een nadeel van stands is dat paarden niet languit kunnen gaan liggen. Ook hebben de
paarden geen bewegingsvrijheid.
Een voordeel van stands is dat er minder ruimte nodig is voor stands dan voor boxen. Een andere
voordel is dat de bouwkosten en het stroverbruik ook lager zijn dan bij de boxen. Er moet wel vaker
mest geruimd worden.
Per 1 januari 2017 zijn stands verboden waarin paarden permanent aangebonden worden. Stands
mogen nog wel gebruikt worden voor paarden die voor korte duur worden aangebonden
bijvoorbeeld voor hoefverzorging of rond het berijden.
Groepshuisvesting
Loopstallen
Loopstallen worden vaak toegepast bij pony’s en paarden op opfokbedrijven en bij merries met
veulens. Geadviseerd word de samenstelling van een bepaalde groep zo weinig mogelijk te wijzigen.
Dit omreden van rangorde bepaling en eventuele overbrenging van ziektes.
In deze huisvestingsvorm hebben paarden veel bewegingsvrijheid en contact met soortgenoten.
Er zijn twee soorten loopstallen, open loopstallen en gesloten loopstallen. Bij open loopstallen
hebben paarden vrije toegang tot een paddock of weide. De loopstal is dan een schuilgelegenheid en
een overdekte voerplaats.
Bewegingsstal
Deze stal is gebaseerd op de natuurlijke behoefte van het paard. De paarden leven in een grote
groep in de buitenlucht. Door verschillende voorzieningen (ruwvoer, krachtvoer, drinkbak en
slaapplaats) op afstand van elkaar te plaatsen wordt beweging gestimuleerd.
Een paard heeft 30 tot 50 m2 oppervlakte nodig. Er wordt individueel en automatisch gevoerd door
middel van computergestuurde voederstations. Het paard heeft een chip of halsband die herkend
wordt door het voerstation en zo krijgt het paard het voorbestemde rantsoen verdeeld in kleine
porties. De slaapruimte is overdekt en voorzien van strooisel of rubberen matten.
Bij deze huisvestingsvorm word veel tijd bespaard door het automatisch voeren.
Uitlopen
De paarden kunnen zelf kiezen of ze in de buitenlucht gaan staan of onder een afdak. De schuilstal
biedt in de winter bescherming tegen extreme koude wind, sneeuw, ijs en vochtigheid. In de zomer
zorgt de schuilstal voor schaduw.
Een schuilstal bestaat uit drie wanden met een dak. De openzijde moet niet aan de overheersende
windrichting liggen.
Volgens de Gids voor Goede Praktijken moet er een schuilstal of bossage aanwezig zijn voor paarden
die dag en nacht buiten verblijven.
37

11.1 Aandachtspunten stalconstructie
Paarden staan tegenwoordig veel op stal. Hierdoor is het belangrijk voor zowel het paard als de
paardenhouder dat er naast genoeg beweging en sociaal contact aandacht besteed wordt aan de
inrichting van de stal.
Vloer
Een goede stalvloer is duurzaam, niet glad, gemakkelijk te onderhouden, vloeistof dicht en moet
bestand zijn tegen het kappen van paarden.
De meest voorkomende vloer is beton. Betonvloeren zijn goed te reinigen en hebben weinig
onderhoud nodig.
Op harde vloeren kunnen rubberen matten gebruikt worden. De rubberen matten zijn comfortabel
voor het paard en er is minder strooisel nodig. Ook zijn de matten goed te reinigen.
In elke box moet er een afvoerputje zijn voor water en urine. De vloer moet op een helling van 2%
liggen naar het putje.
Een klinkervloer is alleen toegestaan op een betonwerkvloer.
Voerbakken
Voerbakken moeten in een hoek of tegen een wand geplaatst worden. Ze moeten ook goed
bereikbaar zijn vanuit de stalgang. De voerbakken zijn bereikbaar zonder de deur te openen door
openingen in het traliewerk of luiken.
Voor de veiligheid van de paarden moeten de voerbakken goed afgewerkt zijn en tegen hardnekkig
bijten kunnen. Hardnekkig bijten is teken van stalondeugden, dit betekend dat er in bepaalde
behoeft niet word voldaan. Huisvesting speelt hierbij een belangrijke rol. Licht, ruimte, strooisel,
ruwvoer en contact met soortgenoten helpen bij het voorkomen van stalondeugden.
Ook moeten de voerbakken eenvoudig te reinigen zijn.
Tegenwoordig bestaan er ook ruwvoer en krachtvoerautomaten. De voerautomaten vervangen de
verzorger niet. De paarden moeten dagelijks gecontroleerd worden op hun gezondheidstoestand.
Drinkbakken
Door middel van emmers of automatische drinkbakken wordt het drinkwater verstrekt.
Automatische drinkbakken zijn erg handig maar moeten wel regelmatige gecontroleerd worden. De
drinkbakken kunnen verstopt raken, bevriezen of overlopen.
De drinkbakken moeten op borsthoogte geplaatst worden en zo ver mogelijk van de voerbak
vandaan.
Het voordeel van emmers is dat de wateropname gecontroleerd wordt, maar dit is erg
arbeidsintensief.
Verrijking
Stalondeugden en stereotiepe gedragingen geven aan dat voor paarden in bepaalde behoeftes niet
wordt voorzien. Huisvesting speelt hierbij een belangrijke rol. Door middel van beweging, licht,
ruimte, strooisel, onbeperkt toegang tot ruwvoer en gezelschap van soortgenoten worden
stalondeugden voorkomen.
38

11.2 Aandachtspunten stalklimaat
De paardenstallen worden intensief gebruikt. Hierdoor is het belangrijk dat het stalklimaat goed in
orde is, dit bevordert het welzijn van de paarden en van de mensen die er werken.
Temperatuur
Paarden zijn oorspronkelijk steppe dieren en hebben voldoende weerstand om lage temperaturen en
vrij hoge temperatuurschommelingen te verdragen.
Paarden zijn warmbloedige dieren met een lichaamstemperatuur tussen de 37,2 en 38 °C. Ze
produceren continu warmte voor een constante lichaamstemperatuur.
De optimale temperatuur voor paarden die prestaties leveren is tussen de 10 en 15°C.
Temperatuur in de stal is te regelen door isolatie, ventilatie en verwarming.
In een koude periode voorkomt de isolatie de warme lucht weg te laten stromen. In een warme
periode voorkomt de isolatie warme lucht binnen te komen. Ventilatie zorgt er voor dat de verse
buitenlucht binnen gehaald word en dat de stallucht afgevoerd word.
Luchtvochtigheid
De relatieve luchtvochtigheid is de verhouding tussen de hoeveelheid waterdamp die in de lucht
aanwezig is en de hoeveelheid waterdamp die bij een temperatuur maximaal aanwezig kan zijn,
uitgedrukt in procenten. De ademhaling van de paarden, de vochtigheid van de buitenlucht en de
staltemperatuur hebben invloed op de relatieve luchtvochtigheid.
De optimale luchtvochtigheid ligt tussen de 60-70 %.
Bij een hoge relatieve luchtvochtigheid kunnen paarden hun warmte moeilijker kwijt. De kans op
ziekte is bij een hoge relatieve luchtvochtigheid ook verhoogd. Ziekteverwekkers kunnen zich hierin
goed vermenigvuldigen.
Bij een lage relatieve luchtvochtigheid is de lucht droog en dit kan hoesten veroorzaken. Waarom?
Een goede ventilatie is belangrijk om de relatieve luchtvochtigheid op peil te houden.
Ventilatie
Doormiddel van ventilatie wordt:
Waterdamp afgevoerd
Overtollige warmte afgevoerd
De vrijkomende gassen uit mest en de uitgeademde CO2 afgevoerd.
Verse lucht aangevoerd
Er kan op een natuurlijke en mechanische wijze geventileerd worden. Mechanische ventilatie kan
beter geregeld worden, maar natuurlijke ventilatie is een lagere investering en verbruikt weinig
energie.
Bij natuurlijke ventilatie wordt de stallucht opgewarmd door de paarden. De opgewarmde lucht stijgt
op en verdwijnt door de opening in de nok van de stal. Via de openingen in de zijkanten van de stal
komt de koelere buitenlucht naar binnen.
Er wordt gebruik gemaakt van mechanische ventilatie indien de natuurlijke ventilatie niet goed
mogelijk is en als de ondernemer een constant stalklimaat wil.
Een koude of frisse windstroom wordt tocht genoemd. Tocht moet in de stallen voorkomen worden.
Verlichting
Licht is belangrijk voor goede verzorging en controle van de paarden. Licht heeft ook invloed op de
voortplanting en gezondheid van de paarden. Een lichtsterkte van minimaal 80 lux kunst of daglicht
gedurende de dag is vereist. Dit betekent dat er één lamp 150 Watt per box moet hangen. Het meest
aangename voor de verzorgers en de paarden is daglicht.
39

11.3 Bodembedekking stal
Er zijn verschillende type bodembedekking mogelijk in paardenstallen. Hieronder wordt een aantal
toegelicht.
Stro
Stro is een bijproduct van graanteelt en is de meest gebruikte bodembedekking. Er zijn vele soorten
stro maar tarwe stro wordt het meest gebruikt. Stro heeft een hoog absorptie vermogen en is lekker
warm. Ook is het tijdverdrijf voor de paarden omdat het eetbaar is en het bevordert de speeksel
productie. Stro stallen zijn gemakkelijk uit te mesten en de mest heeft goede afzetmogelijkheden. De
mest gaat grotendeels naar champignontelers. De mest wordt opgehaald door een compostbedrijf
en verwerkt tot champignonmest.
Er zijn een paar kleine nadelen aan stro. Het eerste nadeel is dat stro een hoog stof gehalte heeft.
Hierdoor is het niet verstandig om paarden met luchtwegproblemen op stro te zetten of het paard
op stal te laten tijdens het opstrooien. Het andere nadeel is dat enkele paarden te veel stro eten en
de dikke darm verstopt raakt. Hierdoor krijgt het paard verstoppingskoliek.
De gehele box moet iedere week of om de week uitgemest worden.
Stro wordt verpakt in kleine balen van 20 kg en grote balen van 400 kg.
Houtkrullen
Houtkrullen zijn een restproduct van de houtschaverijen. Het geeft de stal een frisse uitstraling en
neemt het vocht goed op. Het neemt 3 keer meer vocht op als stro. Houtkrullen zijn ook stofvrij en
dus geschikt voor paarden met luchtwegproblemen. Een nadeel aan houtkrullen is de afzet van de
mest. De mest afzet is moeilijk omdat het lang duurt voordat het hout verteerd is in de bodem.
Vlasstrooisel
Vlas bestaat uit vlaslemen, de kern van een vlasplant. Het is een natuurlijk product.
Vlas neemt veel vocht op, 12 keer meer vochtopname als stro en 5 keer meer vochtopname als
houtkrullen. Vlas is stofvrij en hierdoor zeer geschikt voor paarden met luchtwegproblemen.
Vlas is niet verteerbaar voor paarden. Omdat er minder aan geknabbeld kan worden, treedt er
eerder verveling op.
40

Slechts vier keer per jaar moet de hele box uitgemest worden. Vlasstrooisel wordt verpakt in balen
van 20 kg.
Opslag
Krachtvoer
Krachtvoer kan opgeslagen worden in een voersilo of in een voerkamer. Een voerkamer is een ruimte
waar zakken voer, mineralen en voerkarren worden ondergebracht. Deze kamer moet goed
afsluitbaar zijn in verband met ongedierte.
Voersilo’s hebben een aantal voordelen
Bulkkorting
Arbeidsbesparing
Minder stof
Geen verpakkingsmateriaal
Minder ongedierte
De inhoud van een voersilo is afhankelijk van het aantal paarden op het bedrijf, de hoeveelheid
krachtvoer in het rantsoen, het aantal soorten krachtvoer en de leveringsvoorwaarden van de
voerleverancier.
De silo moet goed bereikbaar zijn voor de voerleverancier.
Ruwvoer en stro
Ruwvoer en stro kunnen eigenlijk in elke goed overdekte ruimte opgeslagen worden. Vaak worden
ruwvoer en stro in grote aantallen gebracht, hierdoor moet de ruimte wel groot genoeg zijn.
De kwaliteit van het ruwvoer en stro mag niet verminderen tijdens de opslag door bijvoorbeeld
lekkage of regeninslag.
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
Handboek Huisvesting Paard, 1998, praktijkonderzoek Runddvee, Scahpen en Paarden, Lelystad.
Handboek Huisvesting van Paarden, vijfde druk december 2010, Vlaamse overheid, Departement
Landbouw en Visserij, afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling.
http://edepot.wur.nl/136939
www.fourages.nl
http://www.nhk.nl/index_gids_goede_praktijken.php
41

11.3.1 Stro en hooi prijzen
De stro en hooi prijzen zijn erg gestegen. Dit komt door langdurige droogte. De tarwe en gerst zijn
veel korter gebleven. Er is meer hectare nodig voor dezelfde hoeveelheid stro. Er wordt verwacht dat
er voorlopig geen einde zal komen aan de stijgende prijzen.
In de figuur hiernaast is
te zien dat de stroprijs
in 2008 ook erg hoog
was. Dit kwam toen
door een lage
wereldwijde
graanvoorraad. Door
een goede oogst
daalde de prijzen weer.
De actuele hooi en stroprijzen zijn te vinden op:
http://www.marktprijzen.boerderij.nl/rundveehouderij/notering/?sector=voeders&market=notering
en-stro-en-ruwvoeders
Bronnen ( geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.boerenbusiness.nl/plant/nieuws/akkerbouw/item/10717771/Stroprijzen-naderenhoogtepunt-van-2008
http://www.fnrs.nl/nieuws.php?id=331
42

12. Grasland
Er bestaan vele soorten gras. Elke soort heeft zijn eigen specifieke eigenschappen. De meeste
grassoorten zijn doorlevend, ze schieten elke winter weer opnieuw uit en hierdoor hoeft het grasland
niet opnieuw ingezaaid te worden.
Grasland heeft een groot herstel vermogen door de groeipunten en nieuwe spruiten. Ook heeft gras
een hoge voerderwaarde en is het niet gevoelig voor ziekte.
Gras groeit het hele jaar door maar niet continu. In mei en juni groeit het gras maximaal. De
verminderde groei is in juli en augustus en in de wintermaanden is er weinig groei.
Grassoorten
Paarden grazen het gras kort af. De grassoort voor de paardenweide moet een heel laag groeipunt
hebben zodat het na consumptie goed kan groeien. De paarden grazen selectief, ze eten alleen de
smakelijke grassen en kruiden. Ze laten de onkruiden en mindere grassen staan. Ook worden de
paardenweides intensiever gebruikt dan de rundveeweide omdat het gras korter af gegraasd word.
Geschikte grassoorten zijn:
Engels raaigras
Beemdlangbloem
Veldbeemgras
Lammerstraat of Timothee
Engels raaigras is een meerjarige plant. Er zijn veel verschillende rassen. De vroegere types zijn meer
geschikt voor hooiwinning of voordroogkuil. De latere types zijn geschikt voor begrazing.
Engels raaigras is zeer standvastig, het vormt een stevige zode. Bij een ruime stikstofvoorziening
verdringt het andere grassoorten. Door het hoge opbrengst vermogen en de smakelijkheid komt er in
elk zaadmengsel voor paardenweide één of meerdere types Engels raaigras voor.
Te veel Engels raaigras is een te veel aan eiwitten voor paarden.
Beemdlangbloem is een grassoort met een goede kwaliteit. Deze grassoort is zeer goed bestand
tegen koude en vochtige omstandigheden. Ook is het goed geschikt voor maaien in het voorjaar.
Veldbeemgras is zeer droogte resistent. Het vormt ondergrondse uitlopers. Dit draagt op lange duur
bij aan de zodevorming. Het nadeel van veldbeemgras is dat het een laag opbrengstvermogen heeft
en gevoelig is voor de bladvekkenziekte.
Lammerstraat of Timothee is zeer wintervast. Ook is deze grassoort smakelijk en brengt het ruwvezel
aan. In veel paardenwei mensen wordt Lammerstraat of Timothee gebruikt.
Basiskruiden voor in paardenwei
Paarden vinden kruiden lekker. Kruiden stimuleren de aanmaak van spijsverteringssappen in de
mond.
Het Madeliefje bezit calcium en magnesium en helpt tegen artrose. De paardenbloem heeft een
bloedreinigende werking en activeert de lever en nieren doordat het veel calcium, ijzer, koper en
vitaminen bevat. Het duizendblad bevordert de spijsvertering, is bloedzuiverend en helpt tegen
maag- en darmklachten. De smalle weegbree bevat kalium, koper, ijzer, silicium en calcium. Hierdoor
bevat de plant natuurlijke antibiotica, verhoogt de bloedstolling en heeft een gunstige werking op
infecties van de luchtwegen.
Andere interessante kruiden zijn echte kamille, herderstasje, witte dovenetel, bijvoet, grote en kleine
pimpernel en vogelmuur
43

Inzaaien
Wanneer er te veel ongewenste grassen en kruiden in een weide voorkomen is het essentieel om de
weide opnieuw in te zaaien. De onkruiden in de het gras verminderen de smakelijkheid en de
opbrengst van het gras.
Omdat de paarden het gras erg kort afgrazen, verdwijnen daardoor sommige grassoorten en zullen
ongewenste soorten overblijven. Op de plaatsen waar de paarden mesten wordt er niet gegraasd.
Inzaaien kan het beste gebeuren tussen half augustus en half september. De weersomstandigheden
zijn dan optimaal. Er is ook voldoende tijd om te kiemen en een goede zode te vormen voor de
winter. Ook heeft gras een voorsprong omdat onkruiden een geringe najaarsgroei hebben.
Onderhoud
Door schade komen er kale plekken in het weiland. In de kale plekken gaat onkruid groeien.
Het is verstandig om kale plekken opnieuw in te zaaien.
Slepen
Een weiland kan gesleept worden door een tractor met daarachter autobanden of een ketting met
ijzeren punten(verticuteren).
Het is verstandig om weilanden in de winter te slepen, de mest wordt dan gelijkmatig verdeeld. Door
de kou worden de larven en eieren gedood. Het is niet verstandig om met warmer weer de
weilanden te slepen. Hierdoor worden de larven en eieren verspreid over het weiland en worden de
wormenproblemen vergroot. In de lente kan de ondernemer het weiland verticuteren. Hierdoor
worden jonge onkruiden verwijderd en er komt lucht in de grond.
Rollen
Er wordt geadviseerd de weilanden in de lente te rollen. Door de weilanden te rollen worden de
graszoden gelijk gemaakt en de gaten weggewerkt. Het rollen kan gedaan worden met een tractor
met daarachter zware metalen of een betonnen rol.
Mest verwijderen
Door regelmatig mest te verwijderen uit de weilanden wordt de kans veel kleiner dat de paarden
besmet worden door de wormen. Rondom en op de plekken waar mest ligt eten de paarden niet
meer.
Molshopen
Molshopen dienen zo snel mogelijk verwijderd te worden. Ze kunnen bodemverzakking veroorzaken
en verstikken het gras waardoor er kale plekken ontstaan.
Bemesting
Om de grasproductie te verhogen en om te zorgen dat het geproduceerde gras smakelijk en van
goede samenstelling is, wordt er bemest.
De bemesting hangt af van het graslandgebruik. Als het grasland begraast wordt, worden er weinig
voedingstoffen afgevoerd, waardoor er minder bemesting nodig is. Wanneer het grasland gemaaid
wordt voor voedselvoorziening, dient het ruim bemest te worden.
Er kan bemest worden met dierlijke mest of kunstmest. Dierlijke mest heeft een goede
bemestingswaarde. De stoffen komen verspreid vrij over het seizoen. 10m3 dierlijke mest per
hectare is voldoende.
Er bestaat special paarden kunstmest. Bij deze kunstmest komt de stikstof langzaam vrij.
Doormiddel van een grondanalyse
44

Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
Grasland voor paarden
http://www.hartog-lucerne.nl/kennisbank/weidebeheer/grasland-onderhoud
http://www.brabantsekwekers.be/docs/subdocs/kruiden.htm
45

12.1 Afrastering
Afrastering zorgt er niet alleen voor dat de paarden in de wei blijven maar ook om te voorkomen dat
ze zich kunnen verwonden.
Er zijn verschillende soorten afrasteringen:
Elektrisch
Hout
Rubberband
Elektrisch
Een schrikdraadapparaat geeft elektrische pulsen af aan een geleidende draad van de afrastering. De
draad is geïsoleerd aan de palen bevestigd om lekstroom te voorkomen. Paarden zijn bang van de
stroomschokken.
Er worden verschillende materialen gebruik voor elektrische afrastering. Prikkeldraad is niet geschikt
voor afrastering van paardenweides. Dit staat ook vermeld in de Gids voor Goede Praktijken.
Gegalvaniseerd glad draad is ook niet geschikt voor de afrastering van paardenweides, de paarden
kunnen de draad slecht zien. Gegalvaniseerd draad is wel geschikt als het gebruikt word in
combinatie met zichtbare materialen zoals hout of rubberband.
Zeer geschikt voor paardenweides is schriklint. Dit bestaat uit kunststof materiaal met daar doorheen
gevlochten fijn ijzerdraad voor de geleiding van stroom. Het lint is in verschillende kleuren en
breedtes verkrijgbaar, wit gekleurd lint is goed zichtbaar voor paarden. Schriklint van 1 of 2 cm breed
is alleen geschikt voor tijdelijke, verplaatsbare afrastering. Voor vaste weide afrastering is het
duurzamer om breder lint te gebruiken. De spanning kan gemakkelijk gemeten worden met een
voltmeter.
Hoe dichter de palen bij elkaar staan, hoe strakker het lint gespannen is. De paalafstand kan 4 tot 6
meter zijn. Er kunnen twee linten boven elkaar geplaatst worden op een hoogte van 0,7 meter en 1,3
meter.
Hout
Een houten afrastering is goed zichtbaar voor paarden. De levensduur van de houten afrastering is
afhankelijk van het soort hout en de behandeling. Hardhout is kwalitatief erg goed maar ook erg
duur. Gewoonlijk word er geïmpregneerd grenen of vuren hout gebruikt.
Het is belangrijk om het hout te creosoteren om het aanvreten te verkomen en de levensduur te
vergroten. Er kan ook een schrikdraad op de bovenste ligger gemonteerd worden om het aanvreten
te voorkomen. Indien dit niet werkt kunnen er afstandshouders gemonteerd worden. De schrikdraad
komt dan 20 cm voor de houtenafrastering zodat de paarden verder weg blijven.
Een houten afrastering kan lang mee gaan als hij goed onderhouden wordt. Ook moet aanvreten
voorkomen worden. Niet alleen het onderhoud van de afrastering is duur maar ook de aanschafprijs.
De paalafstand varieert van 2,5 meter tot 3 meter. De rechthoekige liggers hebben een minimale
dikte van 4 cm en een breedte van 9 cm. Er wordt geadviseerd om twee liggers te plaatsen op een
hoogte van 0,7 meter en 1,3 meter.
Rubberband
Een rubberband afrastering is ook geschikt voor paarden. Het voordeel van een
rubberbandafrastering is dat het minder onderhoud nodig heeft, het kan niet gaan rotten en er
wordt ook niet aangevreten door de paarden. Wel is het belangrijk om bovenlangs een schrikdraad
te spannen om te voorkomen dat de paarden er tegenaan gaan hangen.
De paalafstand is 3 tot 4 meter, de bovenste band hangt op 1.30 meter en de onderste band op 0.7
meter.
Bron: Praktijk onderzoek Rundvee, Schapen en paarden September 1997 ‘tussen de oren’
46

13. Rijbaanbodems
Een goede rijbaanbodem is noodzakelijk voor de paardensport en bestaat uit een fundering, een
drainagelaag en de toplaag. Een goede rijbaanbodem is stabiel, vlak en bezit een goede
schokabsorptie en veerkracht. De toplaag moet waterdoorlatend en slijtvast zijn. Een rijbaanbodem
moet onderhoudsvriendelijk zijn, eenvoudig te egaliseren en dient niet veel te beregend te worden.
Een slechte bodem kan leiden tot been- of peesblessures. Ook kan een slechte/natte bodem
bevriezen in de winter waardoor ruiters noodzakelijk trainingen moeten missen.
De levensduur van de bodem kan verlengd worden door goed onderhoud, de bodem regelmatig te
slepen en de mest te verwijderen. De levensduur van de bodem is afhankelijk van de mate van
gebruik, onderhoud en kwaliteit van de bodem en kan liggen tussen de 8 en 20 jaar.
Verschillende rijbaanbodems
Zandbodem
Indoor en outdoor zandbodems verschillen in samenstelling. Een outdoor zandtoplaag is alleen
geschikt voor dressuur. De bodem heeft slechte stabiliteit. Een goed samengestelde zandtoplaag is
bijna het hele jaar door te gebruiken, tenzij er sprake is van vorst. Er kan een zandtoplaag
samengesteld worden die geschikt is voor dressuur en springen voor een indoorbodem. Bij de
zandtoplaag spelen de leemfractie en de humusfractie een belangrijke rol. De toplaag heeft een
geringe stabiliteit en kan als matig worden gekwalificeerd.
Rijbaanbodems die alleen bestaan uit zand zijn behoorlijk onbetrouwbaar. Bij een grove korrel zand
blijft de bak goed bij regen, maar bij droogte wordt hij snel zwaar. Door de rijbaanbodem dagelijks te
sproeien wordt de bodem in de zomer beter maar dit kost veel tijd en geld. Bij een fijne korrel zand is
de rijbaan bij regen al snel bagger maar bij droogte goed vast. Een goede drainage is belangrijk voor
een bodem die gevoelig is voor vocht.
Zand-hout-kunststofbodem
Deze bodem bestaat uit een mengsel van zand-houtchips en kunststofvezels. De bodem is het hele
jaar door te gebruiken, zowel buiten als binnen en de bodem is geschikt voor dressuur en springen.
De bodem heeft een goede stabiliteit en een hoog schokabsorberend vermogen. Doordat er een
houtcomponent in de bodem zit is er aangepast onderhoud nodig op de kwaliteit te bewaren.
Zand-kunststof
Deze bodem bestaat uit speciaal zand gestabiliseerd met kunststofvezels. De bodem is zowel binnen
als buiten te gebruiken. Buiten is de bodem het hele jaar door bruikbaar. De bodem is geschikt voor
alle disciplines. Men onderscheid een ‘laag’ en een ‘hoog’ kunststofgehalte. Een hoger
kunststofgehalte leidt tot een hogere stabiliteit, dit is gewenst voor iedere discipline. Hoe hoger het
kunststofgehalte, hoe beter de kwaliteit, hoe hoger de prijs.
Gras-kunststof
De gras-kunststof bodem bestaat uit een toplaag van natuurgras versterkt met kunststof. De bodem
is zeer bruikbaar voor alle disciplines, vooral voor draven en rennen. De bodem is alleen buiten te
gebruiken het hele jaar door bruikbaar behalve in periodes van opdooi en rijp.
Natuurgras
De meest voorkomende grasbodems bestaan uit Rietzwenk of Engels raaigras. De bodem kan
verstevigd worden door schapenwol in de toplaag te mengen. De bodem kan alleen buiten gebruikt
worden en is geschikt voor alle disciplines. De bodem is erg beperkt bruikbaar door klimaat- en
gebruiksinvloeden en vereist veel onderhoud.
47

Flugsand
Deze bodem kan zowel outdoor als indoor worden gebruikt. Het materiaal heeft van nature tamelijk
hoog vochtgehalte en goede waterdoorlatendheid. De bodem heeft een redelijke stabiliteit en is
redelijk geschikt voor alle disciplines.
Houtchips
Houtchips zijn vooral geschikt voor een bodem die voornamelijk uit zand bestaat. De bodem is
binnen en buiten te gebruiken en vooral geschikt voor dressuur. De duurzaamheid van de bodem
wordt bepaalt door de kwaliteit van de houtchips. . De chips nemen vocht op, zorgen voor stabiliteit
van het zand, zijn relatief goedkoop en milieuvriendelijk. Door gebruiks- en klimaatinvloeden vindt
afbreuk van de houtchips plaats, hierdoor neemt de stabiliteit af en de vochtgevoeligheid toe. De
bovenlaag moet elk jaar worden vervangen bij intensief gebruik.
Eb en vloed systeem
De watertoevoer en afvoer in de rijbanen wordt geregeld door een put met eb- en vloedtechniek,
beregenen is niet meer nodig. De stabiliteit van de bodem is afhankelijk van de waterstand in de
bodem. De toplaag is van een speciaal soort zand dat goed waterdoorlatend is en zeer stabiel. Deze
bodem is geschikt voor binnen en buitenbakken.
Agterberg
De Agterberg-bodem is zowel binnen als buiten te gebruiken, eenvoudig te egaliseren maar moet
regelmatig beregend worden. De bodem is geschikt voor alle disciplines.
De bodem is opgebouwd uit een toplaag van tien centimeter geomix of geofibremix. Daaronder ligt
een laagje lavasteen dit materiaal werkt als een spons en zorgt voor stabiliteit. Onder de lava ligt
ongeveer tien centimeter puingranaat en helemaal onderop ligt acht centimeter drainage zand en
een drainagesysteem. Het verwijderen van mest heeft grote invloed op de levensduur van de bodem.
Onderhoud
Alle rijbaanbodems vragen goed onderhoud en beheer. Buitenbodems vereisen meer onderhoud
door beïnvloeding door het klimaat. Mest moet zoveel mogelijk verwijderd worden om de kwaliteit
van de bodem te behouden.
Alle bodems verlangen naar vocht. De bodem moet licht bevochtigd worden. Vocht moet voorkomen
dat de bodem uitdroogt en stoffig wordt. De stof geeft verminderd rijgenot en kan
gezondheidsproblemen veroorzaken bij mens en dier. Een teveel aan vocht kan een bodems van
zand en flugsand onbruikbaar maken. Naast egalisatie is af en toe doormenging nodig.
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://edepot.wur.nl/116506
http://paarden-encyclopedie.clubs.nl/nieuws/detail/199972_rijbaan-goede-bodem-voorkomtergernis-en-blessures
http://dier-en-natuur.infonu.nl/dieren/74835-het-aanleggen-van-een-buitenbak-voor-paarden.html
http://www.horses.nl/verzorging/artikelen/5407/voorkom-blessures-veroorzaakt-door-slechtebodem
48

14. Gezondheid
Het spreekwoord ‘voorkomen is beter dan genezen’ is belangrijk. Een gezond paard heeft een
glanzende vacht, normale eetlust en maakt een rustige indruk, maar is wel attent. Een gezond paard
heeft een aantal normaalwaarden:
Hartslag 28 tot 40 keer per minuut
Temperatuur 37,5 C – 38,0 C
Ademhaling 8 tot 14 keer per minuut
Tabel 15.1 Normaalwaarden paard in rust.
De normaalwaarden zijn per paard verschillend. Het is belangrijk om de eigen waarden te meten als
het paard gezond is en deze te bewaren. Als dan het paard een keer niet lekker is, kan de eigenaar
zien of ze van de normaalwaarden afwijken.
Het is belangrijk dat de ondernemer een ziek paard herkent. Hieronder volgen een aantal
aanwijzingen voor mogelijke ziekte:
Het paard eet niet
Het paard drinkt niet
Het paard is onrustig
Het paard is apathisch
De vacht van het paard is dof
De ogen van het paard hebben een matte uitdrukking
Het paard kan niet goed bewegen
Het paard wil niet werken
Veterinair management
Het is belangrijk voor de gezondheid van het paard om op tijd ontwormen en vaccineren.
Vaccinaties
Influenza
Influenza veroorzaakt een infectie van de bovenste ademhalingswegen en de longen van paarden.
Het virus komt het paardenlichaam binnen door de neus. Het kan verspreid worden van paard op
paard, via mensen, kleding en de lucht. Het virus kan zich pas voortplanten als het de lichaamscel
helemaal is binnengedrongen. Virussen zijn ongevoelig voor antibiotica.
In vroeg stadium heeft het paard koorts, geen of weinig eetlust en een snelle oppervlakkige
ademhaling. In een later stadium kan het paard gaan hoesten en kunnen neusuitvloeiingen worden
gezien.
Als een paard deelneemt aan wedstrijden is het verplicht dat het paard gevaccineerd wordt voor
Influenza. De basis vaccinatie bestaat uit twee inentingen, die minimaal 21 en maximaal 92 dagen na
elkaar moeten zijn toegediend. In de periode tussen deze twee entingen mag niet aan wedstrijden
worden deelgenomen. Daarna moet jaarlijks de vervolgenting worden gegeven, dit mag niet later
dan 12 maanden na de vorige enting gebeuren.
Tetanus
Tetanus wordt veroorzaakt door een bacterie die het lichaam binnentreedt via een verwonding. In de
wond vermeerdert de bacterie zich en vormt de bacterie gifstoffen (toxinen). Toxinenen tast de
zenuwen van het paard aan. Nadat het paard besmet is, duurt het 7-10 dagen voordat de eerste
verschijnselen zichtbaar zijn.
Kenmerken Tetanus:
Verstijven van de spieren, vooral de kauwspieren
Het derde ooglid wordt zichtbaar’
49

De stijfheid in de spieren wordt erger. De kenmerkende houding staart omhoog, oren
rechtop en angstig hoofd.
Het paard kan niet meer staan
Ademhalingsspieren in kramp, waaraan het paard kan overlijden.
Meestal zit bij de Influenza vaccinatie ook de entstof voor Tetanus.
Rhinopneumonie
Rhinopneumonie wordt veroorzaakt door een virus. Het Rhinovirus is een herpesvirus. Het kan
dieren infecteren zonder dat deze dieren ziekteverschijnselen vertonen. Ook kan het virus in het
lichaam verborgen zijn en in stressvolle situaties pas naar boven komen.
Er zijn drie verschijningsvormen
Ademhalingsvorm: virusinfectie van de voorste luchtwegen, met koorts en eventueel dikke
benen. Veel paarden genezen zonder veel problemen.
Abortus: merrie kan in de tweede helft van de dracht het veulen verwerpen door het virus
Zenuwstoornissen: bij het paard kan het ruggenmerg en soms de hersenen worden
aangetast, hierdoor krijgt het paard verlammingsverschijnselen in de achterhand.
Vaccinatie beschermt tegen de respiratoire symptomen en vermindert de kans op abortus. Er is
weinig bekend over het effect van vaccinatie op de preventie van zenuwstoornissen.
De basisvaccinatie bestaat uit twee entingen met 4 tot 6 weken tussentijd. Vanaf een leeftijd van 4-6
maanden is de basisvaccinatie mogelijk. Vervolgens is een 6 maandelijkse hervaccinatie nodig. Ter
preventie van abortus worden drachtige merries driemaal per dracht gevaccineerd. Door het
mogelijke besmettingsrisico dient vaccinatie op bedrijfsniveau te gebeuren.
Ontwormen
Elke paard kan te maken krijgen met worminfecties in het lichaam. De meeste wormen bevinden zich
in het maagdarm kanaal. Wanneer een paard last heeft van wormen kan dit zich op verschillende
manieren uitten.
Het paard is in verminderde conditie
Het paard komt niet goed door zijn vacht.
Het paard heeft een verminderde eetlust of juist een vermeerderde eetlust
Het paard kan koliek verschijnselen krijgen
Het paard kan lijden aan bloedarmoede
Het paard kan lijden aan diarree
Het paard kan achterblijven in de groei.
Levenscyclus van de worm
Door de opname van een larve of een ei van een worm via de mond wordt een paard besmet. De
larve groeit uit tot een volwassen worm in het lichaam van het paard. Meestal leven de wormen in
de darmen van het paard, daar leggen de wormen eitjes die via de mest naar buiten komen. Als deze
eitjes door andere paarden worden opgenomen, zorgen zij weer voor een nieuwe besmetting.
Bij sommige wormen zoals de spoelwormen en de aarsmaden ontwikkelen de larven zich al in het ei.
Deze wormen kunnen ook op stal voor besmetting zorgen. Bij andere wormen zoals ontwikkelen de
larven zich pas als ze enige tijd in het weiland gelegen hebben. Deze wormbesmetting kunnen
paarden alleen oplopen als zij in de wei lopen.
50

Resistentie
Een worm of larve wordt resistent doordat ze zichzelf muteren tot een worm of larve die
opgewassen is tegen een bepaalde chemische werkzame stof en hierdoor niet meer gedood kan
worden door dit middel.
Een worm of larve kan alleen muteren als ze de stof al eerder zijn tegen gekomen maar er niet door
gedood zijn. Dit kan onder andere gebeuren als de paardenhouder niet genoeg ontwormmiddel
heeft toegediend bij het paard maar ook wanneer de werkzame stof niet werkzaam is in het stadium
waarin de worm zich op dat moment bevind.
De eitjes die uitgescheiden worden door een gemuteerde worm zijn allemaal opgewassen tegen deze
stof. Het paard en de weide worden besmet met de eitjes. De larven en wormen zijn niet meer te
bestrijden met deze werkzame stof.
Het ontwormen
Er zijn twee manieren om paarden te ontwormen regelmatig of niet regelmatig.
Bij niet regelmatig ontwormen dient de mest regelmatig te worden onderzocht. Als er uit het
onderzoek blijkt dat er te veel eitjes in zitten, moeten de paarden ontwormd worden. Uit een
mestonderzoek komt ook naar voren welke wormen eitjes er in zitten en kan het paard gericht
ontwormd worden.
Als er gekozen wordt voor regelmatig ontwormen dienen de paarden afhankelijk van het
wormmiddel om de acht a twaalf weken ontwormd te worden. Om de besmetting te minimaliseren
is het nodig om alle paarden tegelijk te ontwormen. Nieuwe paarden dienen bij aankomst op stal
ontwormd te worden. Voor drachtige merries geldt dat ze zo kort mogelijk voor het veulenen
ontwormd dienen te worden, zodat de besmetting van het veulen minimaal is. Veulens dienen op
een leeftijd van 1 tot 2 weken al ontwormd te worden. Er zijn wormen die via melk worden
overgebracht.
Het is belangrijk voor de paarden om op het juiste moment en met de juiste hoeveelheid
ontwormmiddel te ontwormen. Er kan resistentie ontstaan als dit niet goed wordt nageleefd. Op
langere termijn zorgt dit ervoor dat wormen niet meer gevoelig zijn voor het wormmiddel.
Regelmatig wisselen van ontwormmiddel voorkomt resistentie.
Een dierenarts kan advies geven over de verschillende middelen en de dosering er van.
Een mestonderzoek kan bij verschillende bedrijven worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld bij
http://www.wormbestrijding.nl/bestellen_kits.html
Gebitsverzorging
Het gebit van het paard is gemaakt om hele dagen te grazen. Een goede gebitsverzorging is
noodzakelijk, omdat in de moderne huisvesting en voeding het gebit niet de hele dag wordt gebruikt.
Dit kan problemen veroorzaken zoals vermagering, overgevoeligheid voor koliek en rijtechnische
problemen.
Kenmerken gebitsproblemen
Het paard eet langzaam
Het paard maakt proppen
Het paard vermagert
Het paard schudt met het hoofd tijdens het eten
Het paard schudt met het hoofd tijdens het rijden
Het paard heeft moeite met stelling
Het paard stinkt uit zijn mond
De meeste gebitsverzorgers vijlen haken en overbijtpunten af. Ze verwijderen tandsteen, doppen,
losstaande melktanden en wolfskiezen.
51

Het is per paard verschillend hoe vaak het gebit gecontroleerd moeten worden. Sommige paarden
hebben op jonge leeftijd al gebitsproblemen en andere paarden hebben nooit gebitsproblemen. Het
is verstandig om jaarlijks het gebit te laten controleren.
De Nederlandse Vereniging voor Gebitsverzorging bij het paard (NVVGP) is bezig met het
ontwikkelen van een certificaat voor bekwaamheid.
Hoefsmid
Het bekende spreekwoord luidt: ‘No feet, no horses’. Goede hoeven en beenstand zijn van
levensbelang voor elk paard. Regelmatig bekappen/beslaan (iedere 6 a 8 weken) is vaak voor de
meeste paarden genoeg om de hoefconditie op peil te houden.
Hoefsmid een vrij beroep. Dit betekend dat iedereen zich hoefsmid mag noemen ook al heeft de
‘hoefsmid’ alleen een middag cursus gedaan. Het is moeilijk voor paardenhouders te achterhalen
welke hoefsmeden vakbekwaam zijn.
Bij een erkende hoefsmid staat alles in het teken van het paard. De hoefsmeden willen het paard zo
vrij en optimaal mogelijk te laten bewegen.
Een hoefsmid is erkend als hij lid is van de Nederlandse Vereniging van Hoefsmeden (NVvH). Een
hoefsmid kan lid worden van de NVvH als hij een erkend Nederlands diploma heeft. De leden worden
op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen van het vakgebied door middel van cursussen en
bijscholing.
Alle hoefsmeden die lid zijn van de Nederlandse Vereniging van Hoefsmeden staan op website van de
NVvH. www.hoefsmedenvereniging.nl
Op de website kan gezocht worden op plaats/postcode of op naam
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.dierenartswestbetuwe.nl/paarden.php?page=vaccinaties
http://www.daphorst.nl/rhinopneumoniepaardenpony.html
http://www.dierenhospitaal-visdonk.nl/PI%20Enting.htm
http://www.verm-x.nl/cms/?Dieren:Paarden:Resistentie
http://www.wormbestrijding.nl/bestellen_kits.html
http://www.nvvgp.nl/index
www.hoefsmedenvereniging.nl
52

15. Voeding
In het wild zijn paarden tot zestien uur bezig met eten en leggen daarbij vijf tot tien kilometer af.
Zelfs als paarden voldoende voedsel hebben binnengekregen blijven ze eten.
Het voer voor paarden is te verdelen in ruwvoer, krachtvoer en aanvullingen.
Water
Gemiddeld drinken paarden dertig liter water per dag, dit kan oplopen tot vijftig liter water. Het is
afhankelijk van de inspanning, weersomstandigheden en voedsel van het paard hoeveel paarden
drinken.
Water is een belangrijk onderdeel van de voeding. Er moet altijd voldoende vers drinkwater
beschikbaar zijn voor de paarden.
Ruwvoer
Ruwvoer moet minimaal 60% van het totale rantsoen zijn en is dus het hoofdbestanddeel voor
paarden.
Gras is het belangrijkste basisvoer voor paarden, het bevat veel essentiële voedingstoffen. Bovendien
is grazen de meest natuurlijke manier van eten. Het paard eet kleine porties en beweegt
voortdurend. Het is aan te raden om een paard dagelijks een aantal uren te laten grazen. Let wel op
met jong voorjaarsgras. Dit gras bevat veel suikers. Het paard eet vaak veel gras, omdat ze een tijd
geen vers gras hebben gehad. Er is dan verhoogde kans op hoefbevangenheid.
Hooi is gedroogd gras. De kwaliteit van hooi kan variëren. Het hangt af van het ras, het maaitijdstip
en het droogproces. Voer nooit slecht (muf en beschimmeld) of stoffig hooi aan paarden. Stoffig hooi
kan gevoerd worden als het voor het voeren vijftien minuten wordt nat gemaakt. Door het nat
maken verdwijnt de stof.
Luzerne wordt ook gebruikt als ruwvoer. Paarden vinden het lekker maar er zit veel eiwit in. Er wordt
geadviseerd om kleine porties te voeren.
Voordroogkuil is gemaaid gras dat enige tijd om het land blijft liggen om te drogen daarna wordt het
geconserveerd door het luchtdicht te verpakken met plastic. Voordroogkuil bevat minder stof dan
hooi. Ook hier word geadviseerd geen beschimmelde stukken voeren.
Krachtvoer
Krachtvoer heeft een hogere voedingswaarde dan ruwvoer. Krachtvoer bevat een uitgebalanceerde
hoeveelheid vitaminen en mineralen die nodig kunnen zijn om het ruwvoer rantsoen aan te vullen.
Paarden die niet of op laag niveau werken hebben in principe alleen op deze manier krachtvoer
nodig. Energie halen ze genoeg uit het ruwvoer. Paarden die op hoger niveau presteren kunnen
krachtvoer nodig hebben om energie aan te voeren.
Er zijn verschillende soorten krachtvoeders. Brokken en muesli’s zijn eigenlijk mengvoeren. Ze
bestaan uit verschillende grondstoffen met de gewenste verhoudingen mineralen en vitaminen.
Aanvullingen
Plantaardige oliën zijn geschikt voor het paard en zijn een goede bron van energie. Een dopje olie per
dag zorgt er voor dat de vacht mooi glanzend is.
Een liksteen is ook een goede aanvulling op het rantsoen. Het paard kan zelf wat extra zout
opnemen. Paarden die veel zweten hebben hier behoeften aan.
Rantsoen
Een rantsoen is de samenstelling van het soort voer en de hoeveelheid die het paard per voerbeurt
krijgt. Voor het maken van een rantsoen is het belangrijk om te weten hoe zwaar het paard is,
hoeveel uur hij werkt en of het paard te dik of te mager is. Een rantsoen kan hier uitgerekend
worden:
http://www.1001tips.be/vrije-tijd/paarden/voeding/voedingscalculator-om-een-rantsoen-te-
53

erekenen.asp
Bron:
Paard & Welzijn, uitgave van Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie
ISBN 978-90-809417-6-2
54

16. Identificatie en registratie
Binnen de Europese Unie moeten alle paarden, pony’s en ezels te identificeren zijn via een
transponder en een paspoort. De transponder ( chip )zit in de hals van het paard. De chip is
gekoppeld aan het paspoort.
In het paspoort staat oa het stamboek, de afstammelingen en de eigendomgegevens van het paard.
De dierenarts moet alle vaccinaties en bepaalde diergeneesmiddelen noteren in het paspoort. Dit
hoeft niet gedaan te worden als de eigenaar in het paspoort verklaart dat het paard niet bestemd is
voor de slacht. Dit beschermt de volksgezondheid.
Belangrijke regels:
Het is verboden om een paard van 6 maanden of ouder te houden zonder paspoort en chip
Alleen met een geldig paspoort kan er deelgenomen worden aan wedstrijden en keuringen
Een paard mag niet vervoerd, geslacht of geëxporteerd worden zonder paspoort
Breng geen wijzigingen aan in het pasoort want hierdoor wordt het paspoort ongeldig
Het paspoort is een uniek waardedocument
Het paspoort is verplicht voor alle eenhoevigen
Aanvragen van een paspoort:
Paspoorten voor geregistreerde paarden en pony’s moeten altijd aangevraagd worden bij de
organisatie die het stamboek van dat ras bijhoudt. Op www.nl-paardenpaspoort.nl www.nlpaardenpaspoort.nl
staat een lijst van paspoortuitgevende instanties.
Het plaatsen van een chip wordt door een dierenarts gedaan.
Weigeren van de chip
Indien een eigenaar weigert zijn paard te laten chippen vanwege gewetensbezwaren bestaat de
mogelijkheid om ontheffing van de verplichting te krijgen. Als identificatie moet dan de DNA code
van het paard worden vastgelegd.
Meer informatie over identificatie en registratie is te vinden op www.nl-paardenpaspoort.nl
Bronnen (geraadpleegd 18-01-2012):
http://www.invisio.nl/antichip/bouwman.htm
http://www.paardnatuurlijk.nl/index_js.htm?http://www.paardnatuurlijk.nl/weetjes/chippen.htm
55

17. Bronnen
Veel gebruikte bronnen:
Websites Informatie over
www.belastingdienst.nl belasting
www.fnrs.nl sterrensysteem, kengetallenproject
www.infomil.nl besluit landbouw, activiteitenbesluit
www.kvk.nl alles over ondernemen
www.nhk.nl alles om en over paarden
www.pve.nl certificering hengstenhouderij
www.rijskoverheid.nl algemene voorwaarden, belastingen
www.veiligpaardrijden.nl veiligheidscertificaat
Boeken
Handboek Huisvesting Paard, 1998, praktijkonderzoek Runddvee, Scahpen en Paarden, Lelystad.
Handboek Huisvesting van Paarden, vijfde druk december 2010, Vlaamse overheid, Departement
Landbouw en Visserij, afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling.
Paard & Welzijn, uitgave van Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie
ISBN 978-90-809417-6-2
56