Zorgen voor iemand met dementie, Alzheimer ... - In voor zorg!

Zorgen voor iemand
met dementie
Dementie heeft een grote invloed op het
leven van mensen met dementie en hun
familie. Een dementerende wordt naarmate
het ziekteproces vordert steeds
afhankelijker van zijn omgeving. Ook voor
de mantelzorger is het proces ingrijpend.
Hij krijgt te maken met een continu proces
van verlies en veranderende zorgtaken.
• In gesprek met een dementerende
• Activiteiten voor mensen met dementie
• Verdriet om dementie
• Intimiteit en sexualiteit
Lees in dit onderdeel meer over het omgaan
en zorgen voor iemand met dementie.
Hieronder staan enkele praktische tips bij het
omgaan met iemand met dementie.
Sluit aan bij de veranderende beleving
Voor iemand met dementie wordt het steeds
onduidelijker wat 'het eigen leven' precies
betekent. Hij is onzeker en vecht voor zijn
eigen identiteit. Door aan te sluiten bij de
belevingswereld laat u de persoon met
dementie in zijn waarde en komt hij zoveel
mogelijk tot zijn recht. Dit kan door het bieden
van herkenning, veiligheid, vertrouwdheid en
geborgenheid.
Zorg voor een vaste dagindeling
De wereld van iemand met dementie is
onoverzichtelijk en onzeker. Het eigen
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
geheugen is niet meer te vertrouwen. Structuur
in de dag geeft houvast. Op vaste tijden
opstaan, eten, rusten en andere activiteiten
kunnen helpen om de dag door te komen. Een
planbord met daarop de tijden van alle
activiteiten biedt steun, met bijvoorbeeld '8.00
uur opstaan', '15.00 uur boodschappen doen'.
Regelmatig rusten
Het is erg vermoeiend om te leven met
dementie. De hersenen zijn de hele dag bezig
om de beperkingen te omzeilen en de
binnenkomende informatie zo goed mogelijk
een plaats te geven. Dat put uit. Het is dan ook
belangrijk om gedurende de dag momenten
van rust in te bouwen en om na een drukke
dag een paar rustige dagen in te plannen.
Verzorging
De verzorging van iemand met dementie
vraagt veel van de naasten. Naarmate de
ziekte vordert, wordt de zorg zwaarder. Lees
meer over de dagelijkse zorg en lichamelijke
problemen die kunnen optreden.
In gesprek met een
dementerende
Een gesprek met een persoon met
dementie kan erg verwarrend zijn. Vaak
verzandt het in een verhaal waar geen touw
aan vast te knopen is. Voor een gesprek
1 van 7

zijn twee mensen nodig. Maar hoe kunt u
begrijpen wat de persoon met dementie
bedoelt? En hoe kunt u ervoor zorgen dat
hij u begrijpt? Rustig en duidelijk spreken
is belangrijk, maar ook uw
lichaamshouding helpt de persoon met
dementie om u te begrijpen.
Als u een persoon met dementie vraagt iets te
doen is het voor u soms moeilijk te zien of hij u
begrepen heeft. Als u hem iets vraagt, kunt u
dat het beste doen vlak vóór het moment dat
het moet gebeuren. Korte, gerichte vragen
komen beter over dan meerkeuze of open
vragen. Ook vragen naar 'waarom' kunt u beter
vermijden.
Mensen met dementie zijn, net als iedereen,
bang om te falen en af te gaan. Formuleer een
vraag altijd zo dat de kans op falen het kleinst
is. Zo voorkomt u dat de persoon met
dementie bang wordt om iets fout te doen en
daarom maar helemaal niets doet.
Vergissingen corrigeren heeft geen zin, omdat
iemand met dementie nauwelijks iets onthoudt.
Daarom stelt hij ook veelvuldig dezelfde
vragen. U kunt zich daar het beste bij
neerleggen. Het kan hem onzeker en angstig
maken als u hem steeds met zijn tekorten
confronteert.
Recht op informatie
Iemand met dementie heeft recht op
informatie. Hij moet betrokken worden bij
zaken die hem aangaan. Geef hem zoveel
mogelijk de kans om zelf te kiezen. Naarmate
het ziekteproces vordert gaat dit steeds minder
goed. Vertel hem dan wat u doet en waarom.
Zo voelt hij zich minder buitengesloten.
Soms is het beter een leugentje om bestwil te
vertellen. Zeggen dat u bij de GGz over
dementie gaat praten, is pijnlijk. Als u zegt dat
u naar een vriendin gaat, snapt hij wel dat u
een tijdje weg bent.
Angst en irritatie
Als u de persoon met dementie iets vraagt,
krijgt u vaak een antwoord dat overduidelijk
niet klopt. Ga er altijd van uit dat hij niet
bewust staat te liegen. Door fantasie
camoufleert hij zijn gebrek aan herinnering.
Fantasie wordt voor hem soms werkelijkheid.
Een welles-nietesdiscussie heeft dan geen zin
en leidt alleen tot irritaties.
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
Ook fluisteren kan funest zijn. Fluisterende
mensen geven de persoon met dementie het
gevoel dat hij erbuiten gehouden wordt.
Uw lichaamstaal
Mensen met dementie zijn gevoelig voor
lichaamstaal. Hoe u iets zegt, is vaak
belangrijker dan wat u zegt. Ook wanneer
iemand u niet meer herkent en begrijpt kunt u
zo contact houden.
Probeer altijd oogcontact te houden met de
persoon met dementie. Praat met uw handen,
gezicht en ogen. Let ook op de toon van uw
stem. U krijgt vaak een beter contact als u zijn
hand vasthoudt. Als hij niet meer kan praten
en u niet meer begrijpt, is lichaamstaal de
enige manier om contact te houden.
Zijn lichaamstaal
De lichaamstaal van iemand met dementie kan
u veel vertellen. Lichaamstaal laat zien hoe hij
zich voelt als hij het niet kan zeggen. Probeer
altijd uit te vinden wat de persoon met
dementie duidelijk probeert te maken met zijn
gedrag. Reageer op de gevoelens die erachter
zitten. Probeer erop aan te sluiten en neem
zijn gevoelens serieus.
Geduld
Iemand met dementie laat vaak zinnen door
elkaar lopen, verbastert woorden of weet
sommige woorden niet meer. Dit verergert
naarmate de ziekte vordert. Hij wordt steeds
onduidelijker en gaat meer nietszeggende
woorden gebruiken. Dit mag echter geen
reden zijn om gesprekken uit de weg te gaan.
Ook meepraten zonder hem te begrijpen is niet
goed. Probeer altijd uw geduld te bewaren, de
persoon met dementie wil namelijk iets
meedelen. Probeer hoe dan ook uit te vinden
wat.
Herhaal bijvoorbeeld woorden die u wel
begreep, of antwoord op wat u denkt dat hij
wilde zeggen. Een reactie van zijn kant zet u
dan vaak op het goede spoor. Let ook goed op
zijn lichaamstaal. Met veel geduld lukt het u
meestal om erachter te komen wat de patiënt
zegt. Dit is voor u en hem goed. Het voorkomt
gevoelens van onmacht.
Ook op een andere manier kan uw geduld op
de proef worden gesteld. Iemand met
dementie kan vragen of verhalen eindeloos
herhalen. Meestal komt dit gedrag voort uit
onrust. Probeer hem daarom op zijn gemak te
2 van 7

stellen. Als dat niet lukt kunt u het beste
proberen hem af te leiden.
Waar moet ik over praten?
Het is soms moeilijk om met iemand met
dementie te praten. Waar moet u het over
hebben? Wat u zegt, vergeet hij immers
meteen. Onthoud dat het doel van het gesprek
is veranderd. Informatie uitwisselen, elkaar op
de hoogte houden, dat is door de
geheugenstoornis niet meer mogelijk.
Gesprekken zijn nu belangrijk omdat zij
aandacht en warmte uitstralen. De persoon
met dementie onthoudt niet wat u zegt, maar
geniet ervan als u enthousiast vertelt.
Probeer te praten over dingen die hij op
hetzelfde moment kan horen, zien, ruiken,
voelen of aanraken. Gebruik hulpmiddelen als
een opengeslagen krant op tafel als
geheugensteuntje.
Waarover u het beste kunt praten, is een
kwestie van proberen. Meestal verlopen
gesprekken over 'vroeger' het beste. Zij
verhogen ook het zelfvertrouwen van de
persoon met dementie.
Activiteiten voor mensen met
dementie
Voor iemand die dementeert wordt het
steeds moeilijker om activiteiten te
beginnen, er aan deel te nemen en deze af
te maken. Dit komt door het
geheugenverlies en de verwardheid, die bij
dementie horen. De patiënt herinnert zich
bijvoorbeeld niet meer hoe hij gewone
dingen moet aanpakken. Hij kan zich
hierdoor gefrustreerd en nutteloos gaan
voelen. Door samen activiteiten uit te
zoeken, die passen bij wat de patiënt kan
en wil doen, helpt u zijn leven meer kleur te
geven
Wat zijn activiteiten en waarvoor dienen
zij?
Dagelijks actief bezig zijn is voor gezonde
mensen vanzelfsprekend. Activiteiten geven
ons een gevoel van zingeving en eigenwaarde.
Voor iemand met dementie is dit niet anders.
Ook als iemand met dementie minder kan, wil
hij nog steeds het gevoel hebben nuttig bezig
te zijn. Bovendien geven bezigheden afleiding
en zorgen voor structuur in de dagindeling.
Actief bezig zijn heeft voor een persoon met
dementie nog een andere betekenis. Hij blijft
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
zo betrokken bij de gebeurtenissen om zich
heen, anders wordt zijn wereld snel klein.
Daarbij zijn nog meer positieve effecten te
noemen:
• wat de patiënt nog (zelf) kan, blijft langer in
stand
• ongewenst gedrag (zwerven, onrust) wordt
minder
• er ontstaan gevoelens van veiligheid,
plezier en verbondenheid.
Kiezen van activiteiten
Als de dementie voortschrijdt, nemen de
mogelijkheden van mensen met dementie af.
Voorkeuren en vaardigheden kunnen steeds
veranderen. Op een dag merkt u misschien
dat een bepaalde bezigheid, waarvan de
patiënt altijd genoot, niet meer gaat. Ook kan
het gebeuren dat hij 's morgens iets wel kan
en 's middags niet meer. Het bedenken van
bezigheden is dan ook een voortdurend
zoeken, proberen en aanpassen. Het is daar
om nuttig om verschillende activiteiten voor
verschillende situaties bij de hand te hebben.
U kunt hierbij uit gaan van de belangstelling en
de mogelijkheden van de patiënt.
Belangstelling
Interesses en hobby's van vroeger en nu,
maar ook het werk dat de patiënt heeft
gedaan, geven aanknopingspunten voor het
kiezen van activiteiten. Iemand die gewerkt
heeft als huisvrouw, tuinman of muziekleraar
kan voldoening vinden in het gebruiken van
vaardigheden die bij deze beroepen horen.
Denk maar eens aan helpen met de afwas, het
aanharken van blad in de tuin of het maken
van muziek. U kunt proberen bezigheden aan
te passen, zodat deze weer plezier geven.
Korte verhalen lezen in plaats van romans, of
voorlezen. Vaak is proberen de enige manier
om te ontdekken of een bezigheid (of aan
passing) succes heeft.
Mogelijkheden
Wat kan iemand nog wel en wat niet meer?
Het is niet goed om bezigheden aan te bieden
die te moeilijk zijn, maar te makkelijk werkt ook
niet. Iets niet kunnen, is niet plezierig, net als
het gevoel dat je als een kind wordt
behandeld. Hoe bepaalt u wat de persoon met
dementie kan? De volgende vragen kunnen
hierbij helpen:
3 van 7

• Wat kan hij lichamelijk nog? Is hij snel
moe, ziet of hoort hij slecht of beweegt hij
moeilijk?
• Welke activiteiten doet hij uit zich zelf?
Gaat hij bijvoorbeeld elke dag een eind
wandelen?
• Waar geniet hij nog van? Waar heeft hij
plezier in?
• Hoe reageert hij op een activiteit?
Wanneer is hij gelukkig, angstig of
geïrriteerd? Is hij snel afgeleid?
• Is een activiteit nog wel veilig? Is hij nog in
staat om met gereedschap of gevaarlijke
vloeistoffen om te gaan?
De vraag of een activiteit geschikt is, is dus
meestal met het gezonde verstand te
beantwoorden. Bedenk dat het er niet om gaat,
dat een bezigheid perfect wordt uitgevoerd.
Neem niet te snel iets uit handen. Het doen op
zich is vaak belangrijker dan het resultaat. Een
activiteit slaagt als iemand met dementie er
plezier in heeft en het voor u niet een klus is
om te organiseren.
Zorgen voor uzelf
Zorgen voor iemand met dementie is geen
eenvoudige taak. Veel direct verzorgenden
hebben de neiging zichzelf weg te cijferen. De
persoon met dementie en wat hij nodig heeft
staan vanzelfsprekend centraal. Niemand
houdt dit vol als er geen ruimte is voor eigen
behoeften. Dit geldt ook voor activiteiten.
Welke activiteiten vindt u leuk? Die kunt u
inpassen, zodat u ook aan uw trekken komt.
Zorg dat er tijd voor uzelf is en voorkom dat u
in een isolement raakt. Vraag daarom de
mensen om u heen of zij willen helpen. Ook
een bezoekdienst of een buddy kan uitkomst
bieden. Door anderen in te schakelen hebt u
meer tijd voor uzelf en kunt u de verzorging
beter volhouden.
Maak een activiteitenprogramma
Als activiteiten deel uitmaken van de
dagelijkse routine, ondersteunt dit de persoon
met dementie bij het vinden van een dagritme.
Bovendien krijgt u meer tijd voor uw andere
bezigheden. Activiteiten kunt u van te voren
bedenken en inplannen. Als geheugensteuntje
kunt u een grote kalender ophangen. Op die
kalender schrijft u wat er die dag of week gaat
gebeuren. Zo maakt u een activiteiten-
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
programma. Waar kunt u aan denken als u
zo'n programma maakt?
• Pas activiteiten aan het moment van de
dag aan. Een voorbeeld: als douchen en
kleden 's morgens het beste gaat, doe dat
dan op die tijd.
• Zorg voor voldoende beweging.
• Gun uzelf en de persoon met dementie
rust.
• Verdeel activiteiten tussen u beiden. Dit
kan goed bij huishoudelijke karweitjes.
• Maak tijd voor hobby's en ontspanning,
zoals: tuinieren, zingen, een spelletje
doen.
• Welke rituelen zijn belangrijk? Richt u op
één ritueel, bijvoorbeeld naar de kerk
gaan.
Voor alle activiteiten geldt dat het plezier en
het gevoel iets te presteren voorop staan. De
aard van de bezig heid en of deze wordt
afgemaakt, zijn minder belangrijk. Activiteiten
maken het mogelijk om samen te genieten van
goed ingevulde tijd.
Verdriet om dementie
Dementie betekent voor de directe
omgeving van de patiënt een verlies. Dit
dementieproces kan een mens emotioneel
diep raken. De persoon met dementie
wordt steeds moeilijker te bereiken en
hierdoor wordt er beetje bij beetje afscheid
genomen van de persoon die hij of zij was.
Steeds weer moeten de kinderen en/of
partner zich instellen op een nieuwe
situatie, waar steeds weer afscheid moet
worden genomen. Dit wordt ook wel het
anticiperend rouwen genoemd.
Tijdens het dementieproces krijgt u, als
familielid of vriend van de persoon met
dementie, te maken met gevoelens die
vergelijkbaar zijn met een rouwproces. Deze
gevoelens worden vaak niet als zodanig
herkend. Niet door uzelf, wat vragen bij u op
kan roepen als: waarom reageer ik toch zo?
En niet bij de omgeving: uw ouder of partner is
er toch nog? Men herkent uw verlies niet,
waardoor u op onbegrip stuit.
Dementie en verlies
Iemand met dementie gaat steeds minder
4 van 7

lijken op de persoon die hij of zij ooit was. Het
dementeringsproces is voor de familie en
vrienden een opeenstapeling van
verschillende soorten verlies. Afhankelijk van
uw relatie tot de persoon met dementie verliest
u:
• de persoon zoals u hem kende
• een gezamenlijke toekomst
• gelijkwaardigheid en wederkerigheid en
onderlinge steun
• vertrouwde gedragspatronen
• het vertrouwde leefpatroon
• soms ook geldelijke middelen
• sociale contacten
• de vrijheid om te gaan werken of andere
activiteiten te ondernemen
Elke mens is uniek en elk dementie proces
verloopt verschillend. De verwerking van dit
verlies is dus niet te voorspellen en verloopt
niet volgens een standaard patroon. De
gevoelens veranderen tijdens het dementie
proces en kunnen ook sterker of minder sterk
worden.
Wisselende gevoelens
In de beginfase van de dementie wordt u
mogelijk heen en weer geslingerd tussen
wanhoop en een onrealistisch optimisme dat
ze binnenkort een geneesmiddel vinden.
Sommige mensen ontkennen zelfs dat er iets
aan de hand is. Dit is een normale reactie.
Hiermee probeert u zich af te schermen tegen
pijnlijke gevoelens, het verdriet en de machteloosheid.
In een volgende fase is het verlies
een realiteit en gaat vaak gepaard met angst:
"herkent hij me vandaag wel?", woede:
"waarom over komt dit ons?" en schuldgevoel
of twijfels omdat u bijvoorbeeld denkt dat u te
weinig voor de persoon met dementie doet.
Het is voor veel verzorgers een schokkende
gewaarwording dat ze soms willen dat de
patiënt maar dood was.
Bepaalde situaties kunnen u een machteloos
gevoel geven. U kunt last hebben van
schaamte, eenzaamheid, diep verdriet en
depressie. "Dit is een hopeloze situatie en ik
sta er alleen voor". Er kunnen zelfs
lichamelijke klachten ontstaan: verminderde
energie, verminderde eetlust, maag en
darmklachten, slapeloosheid, vermoeidheid,
hoofdpijn etc.
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
Op een bepaald moment zult u het verlies
erkennen. De pijn en het verdriet blijven, maar
u probeert te accepteren dat de persoon met
dementie is veranderd.
Wat kan helpen?
Het is belangrijk dat u op de hoogte bent van
de verschijnselen van dementie. U kunt dan de
gevolgen van dementie plaatsen. Eveneens is
het van groot belang dat u deze gevoelens en
reacties herkent, zodat u weet dat dit normaal
is. Op deze manier ontstaat er erkenning voor
het proces van afscheid nemen (anticiperend
rouwproces). Door u hier van bewust te zijn,
bent u beter in staat om dit in uw omgeving
bespreekbaar te maken. Het delen van
gevoelens kan opluchting betekenen.
Doordat uw verlies voor de buiten wereld vaak
onzichtbaar is, moet u zelf aangeven dat u
hulp nodig hebt. Dit kunt u op de volgende
manieren doen:
• Praat over uw gevoelens met een
hulpverlener, een goede vriend(in) of een
familielid
• Bezoek gespreksgroepen of het Alzheimer
Café in uw regio om lotgenoten te
ontmoeten.
• Vraag vrienden regelmatig langs te komen
of op te bellen.
• Raadpleeg uw huisarts als u zich
neerslachtig of angstig voelt, of doodop
bent maar niet kunt slapen. Dit kan op een
dreigende depressie duiden.
Bij opname
Als uw partner of ouder in een verpleeghuis
wordt opgenomen, moet u nóg een
verandering in uw relatie zien te verwerken. U
zult zijn of haar aanwezigheid missen en
waarschijnlijk doodmoe zijn. Probeer rustig
aan te doen tot u zich weer wat energieker
voelt en probeer de eerste maanden een vaste
dagindeling aan te houden.
Naar het einde
Als in de laatste stadia van zijn ziekte de
patiënt u niet meer herkent en niet meer kan
praten, is dat een heel pijnlijke ervaring. Uw
leven samen met de persoon met dementie
lijkt bijna voorbij, maar echt rouwen kunt u niet
omdat uw partner of ouder nog leeft.
Sommige mensen hebben al zoveel verdriet
gehad tijdens het dementieproces dat ze
nauwelijks meer kunnen rouwen als de patiënt
5 van 7

sterft. Anderen ervaren heel heftige reacties,
zoals geschoktheid en pijn of opluchting.
Pas na het overlijden van de patiënt kunt u
volledig rouwen; niet alleen om de mens die
werd getroffen door dementie, maar ook om
het verlies van de mens die hij was voordat
deze ernstige aandoening toesloeg.
Met vragen rond overlijden en uitvaartzorg
kunt u terecht bij de Uitvaart Informatie
Hulplijn,
0800 - 444 40 00, of kijken op:
www.uitvaartinformatiehulplijn.nl.
Intimiteit en sexualiteit
Dementie heeft grote invloed op het leven
van de patiënt en zijn partner. Vaak is er
weinig aandacht voor de gevolgen van
dementie voor intimiteit en seksualiteit. Dit
is wel belangrijk, omdat dementie altijd een
duidelijke invloed heeft op de relatie.
De gezonde partner moet zich emotioneel los
maken van de oude persoonlijkheid en een
nieuwe relatie aangaan met de dementerende
persoonlijkheid, die deels hetzelfde is als
vroeger, maar deels ook ingrijpend veranderd.
De gelijkwaardigheid en wederkerigheid in de
relatie tussen partners van wie er een
dementeert raakt verstoord. Dit zijn wezenlijke
kenmerken van intimiteit en seksualiteit. Dit
raakt dus behoorlijk in het gedrang.
Hoe beleeft de patiënt het
dementeringsproces?
Het zelfbeeld van de persoon met dementie
verandert. Dit uit zich op lichamelijk, psychisch
en sociaal gebied.
Lichamelijk
De gewone dagelijkse handelingen, zoals
zichzelf verzorgen, aankleden, wandelen, naar
de wc gaan, gaan niet meer zo goed. Het
lichaam begint te sputteren.
Psychisch
De persoon met dementie verliest de greep op
de wereld en reageert daar angstig op. Hij
heeft last van faalangst en
minderwaardigheidsgevoelens. Deze angst uit
zich niet altijd op dezelfde manier. Soms
geagiteerd, soms gelaten, of vol wantrouwen.
Sociaal
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
Op sociaal vlak verliest de persoon met
dementie zijn rol als gespreks partner,
kameraad en minnaar. Hij kan steeds minder
aan sociale eisen voldoen.
Soms ervaart de persoon met dementie de
partner ook als diegene die zijn leven onder
controle houdt en voortdurend de baas over
hem speelt. Niet zelden wordt de partner dan
ook 'pap' of 'zuster' genoemd. De zorgtaak
werkt dus beklemmend. Het krijgt een
dwingend karakter.
Hoe beleeft de gezonde partner dit proces?
Aanvankelijk onderkent men de ziekte nog
niet. Een afwijzend, koel en egocentrisch
gedrag van de persoon met dementie kan dan
tot grote spanningen en relatiestoornissen
leiden. "In die periode groeiden we al uit
elkaar". Soms wordt zelfs een echtscheiding
overwogen. Als de diagnose is gesteld,
ontstaan vaak schuldgevoelens. "Had ik het
maar eerder geweten, dan had ik meer begrip
gehad."
Later komt de zorg voor de persoon met
dementie steeds meer voorop te staan. De
partner gaat de patiënt aseksualiseren. "Ik ben
zijn vrouw niet meer maar een verzorgster."
De gezonde partner kan geen affectie voor zijn
dementerende partner opbrengen. Hij wijst de
dementerende partner emotioneel af en laat
geen seksuele toenadering toe. "Zodra wij in
bed lagen voelde ik al de hand op mijn heup.
Ik ging dan in een ander bed liggen". Hierdoor
kunnen schuldgevoelens ontstaan. Dit gevoel
ontstaat wanneer de partner verlangt naar een
nieuwe relatie, een arm om de schouders.
Weerzin
De partner kan niet meer genieten van de
seksuele relatie omdat zoveel andere
aspecten van de relatie ook drastisch
veranderd zijn. De toenemende eenzijdigheid
en de last van de zorg kan de liefdesrelatie in
de weg staan: "Ik kan mijn man niet en de
billen afvegen en met hem vrijen".
Ook veranderingen in het karakter en
onaangenaam agressief gedrag verhogen de
weerzin van de gezonde partner. Angst voor
overweldiging kan ook hier een rol bij spelen.
De cognitieve achteruitgang in combina tie met
de toenemende vergeetachtig heid kan ook
zeer frustrerend zijn voor de partner. Soms
krijg je te horen: "Wie bent u eigenlijk?".
6 van 7

Veranderd seksueel gedrag
Dementie kan iemand seksueel veeleisend
maken. Er ontstaan pijnlijke situaties als de
persoon met dementie eigenlijk niet meer in
staat is tot geslachtsverkeer, maar dit wel wil.
Een vrouw vertelde dat ze om die reden haar
man niet meer douchte.
De ziekte kan seksueel ontremd gedrag
veroorzaken. Veel partners ervaren dit als
uiterst pijnlijk. Het is dan ook belangrijk dat u
hier met uw huisarts over praat. Medicijnen
(antipsychotica) zijn dan een mogelijkheid.
Soms ontstaat er een soort kleefgedrag. De
patiënt wil graag vrijen omdat hij zich juist in
de seksuele interactie weer de gelijke voelt. Of
hij wil seksueel contact om de gezonde partner
aan zich te binden.
Behoefte aan intimiteit
Uit gesprekken met mensen blijkt dat ze niet
zozeer geslachtsgemeenschap missen maar
veel meer het aanraken, de troost, de
genegenheid, de kameraadschap. Vaak zien
we ook dat partners zich proberen aan te
passen aan de veranderde omstandigheden
en daarbij met elkaar rekening houden. De
ziekte kan ook een gevoel van saamhorigheid
geven. Er is een ander soort 'houden van' in
de relatie gekomen waarin 'zorgzaamheid'
centraal staat. Hoewel de gelijkwaardigheid is
veranderd, is de relatie heel hecht.
Huwelijkspartners zijn bereid om na goede
tijden ook samen door slechte tijden te gaan.
Soms als het dementeringsproces wat verder
is voortgeschreden en verbaal contact niet
meer mogelijk is, blijft de lichaamstaal over.
Men kan tot het einde toe genieten van kleine
intieme momenten zoals liefkozingen bij het
wassen en aankleden. "Praten kan niet meer,
maar het doet ons goed om zomaar stil
gearmd naast elkaar te liggen."
Tot slot
Het is goed zich te realiseren dat de
achtergrond van het veranderde seksueel
gedrag bij dementie uitermate complex is. Het
is van belang dat zorgende familieleden hier
met een huisarts of hulpverlener over praten.
Samen kunnen zij nagaan wat de redenen zijn
van het veranderde seksueel gedrag. Is het de
relatie? Is het te verklaren vanuit de ziekte?
Wat zijn de uitlokkende factoren? Is er een
medicijn? Hoe kan ik er beter mee omgaan?
bel de Alzheimertelefoon www.alzheimer-­‐nederland.nl
0800 – 5088 info@alzheimer-­‐nederland.nl
dag en nacht bereikbaar twitter: @alzheimernl
Steun Alzheimer Nederland
Bank 2502
7 van 7