HC ZL4_samenvatting.pdf - VETserieus.nl

www.VETserieus.nl
Beste Student,
De documenten op VETserieus.nl zijn alleen bedoeld als ondersteuning bij
het studeren. De samenvattingen worden nagekeken door studenten tijdens
het volgen van de lessen en waar nodig aangepast. Dit project heeft als doel
foutloze samenvattingen te bieden die met hun tijd meegaan, ondanks dit
streven is er altijd een kans dat er fouten in de documenten staan. Mocht je
tijdens het lezen van de samenvatting fouten vinden kun je dat doorgeven
via de contactpagina op de site of direct een mail sturen naar
vetserieus@gmail.com
De student is verantwoordelijk voor zijn of haar leermethode en voor het
uiteindelijke resultaat. Allemaal veel succes met de voorbereidingen!!
Hartelijke groet,
VETserieus.nl
1

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Hoorcollege 1 reactiepatronen zenuwstelsel
(plaatjes kijken op WebCT)
De localisatie van laesie(s) bij sommige
aandoeningen voor diagnostiek is erg belangrijk
Voorbeeld : BSE
99,6 % specifieke histologische diagnose in
‘solitary tract nucleus’ en ‘spinal tract nucleus of the
trigeminal nerve’ (pijl)
De bouw en functie van het zenuwstelsel:
- hersenen
o + ruggenmerg
o + perifeer zenuwstelsel
- Neuronen
- Neuroglia
o Astrocyten, type I en II
o Oligodendrocyten
o Microgliacellen
- Neuropil: tussen cellen en bloedvaten
- Ependymcellen: om ventrikels en centrale kanaal
- Choroidplexus
- Meningen
- Schwanncellen
- Bloedvaten
Algemene pathologische veranderingen
- weefsel/orgaan kleiner dan normaal: atrofie, hypoplasie, aplasie
- weefsel/orgaan groter dan normaal: hypertrofie, hyperplasie, neoplasie
- ontsteking
- ontwikkelingsstoornissen
- liggingsveranderingen en dilatatie
- traumatische veranderingen
- circulatiestoornissen
1

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Algemeen reactiepatroon van zenuwstelsel:
- Algemene neuropathologie op celniveau (cytopathological changes)
o Neuron
Neurondegeneratie (kleiner worden)
Ischemische neurondegeneratie in cerebrale cortex kalf
Chromatolyse (groter worden, maar is wel degeneratie)
van neuronen in ruggenmerg rund (neruomycotoxicose,
Aspergillus clavatus)
Vacuolisatie
van cytoplasma perikaryon van neuronen en neuropil in
verlengde merg: schaap met scrapie (‘TSE’).
Virusinclusies
In cytoplasma perikaryon van neuronen in ruggenmerg:
rund met rabiës
o Neuroglia, astrocyt
Proliferatie
Astrogliose (= reactie op ontsteking) in cerebrum. Vaak als
gevolg van virus encephalitis meer neuroglia
o Neuroglia, microglia
Proliferatie
Microgliose (afbraak neuronen) en fagocytose van neuron:
hond met hondenziekte
- Algemene neuropathologie op weefselniveau
o Malacie (verweking) macroscopisch zie je gaten
In cerebrale witte stof (leukoencephalomalacie), resulterend in
cavitaties: paard tgv mycotoxine
Verloop:
Initieel stadium: bleek aspect neuropil door verlies van
myeline tgv necrose
Door colliquatienecrose ontstaat cavitatie. Zenuwweefsel
wordt gefagocyteerd en verwijderd door korrelcellen ( =
geactiveerde microgliacellen)
o Oedeem
Ernstig oedeem: afplatting gyri, caudaal verplaatsing hersenen
hernia foramen magnum. Andere oorzaken hernia van cerebellum
door achterhoofdsgat:
Hydrocephalus
Tumoren hersenen
Overige ruimte-innemende laesies
Histologisch wisselend beeld: vasogeen vs cytotoxisch
Eiwitrijke vloeistof om bloedvat (schaap enterotoxemie)
Vacuolisatie witte stof (hond hepatische encefalopathie)
o Demyelinisatie
Primair: uiteenvallen en verlies myelineschede maar met intact
axon
2

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Verlies van myeline met
zwalling van
myelineschedes, axonen nog
herkenbaar
Geen macrofagen in
myelinischedes.
Bijv. ziekte van Carré hond,
cerebrum
Secunair: Wallerse degeneratie;
beschadiging axon en daarvoor verval van
myelineschede
Elipsvormige digestiekamers met
macrofagen welke gefragmenteerde
axonen en myelinemateriaal
fagocyteren
Schade aan axonen gekenmerkt
door locale zwelling en
fragmentatie.
Bijzondere neuropathologie (czs en pzs)
- ontwikkelingsstoornissen
o Hydrocephalus
Abnormale hoeveelheid liquor in schedelholte
Liquor in hersenventrikels, in subarachnoidale ruimte of beide
o Hypoplasie cerebellum
Bijv. kitten intra-uterien besmet met panleukemie virus
o Hypomyelinogenese
Onduidelijk onderscheid tussen witte en grijze stof in cerebellum
en cerebrum tgv onvoldoende myeline-vorming: kalf met
stapelingsziekte of kalf na intra-uteriene besmetting BVD-virus
o Lysosomale stapelingsziekten
Vacuolisatie van cellichaam van neuronen in cerebrum tgv
stapeling van substraat in lysosomen:
hond met glycogenese type II, Laplandhond
schaap met neuronale ceroid lipofuscinosis (NCL)
- circulatiestoornissen
o infarcering
tgv fibro-cartilageneuze emboli
o vaatlekkage
tgv bacteriële (Clostridium spp) toxinen
- traumatische veranderingen
- degeneratieve veranderingen
o laminaire degeneratie
tgv vitamine B1 deficiëntie
aanvankelijk laagsgewijs (laminair) oedeem en necrose van grijze
stof
3

Hoorcolleges Ziekteleer 4
in meer chronisch stadium kan malacie ontstaat kenmerkend in
grijze stof: policencephalomalacie
- ontstekingen
o Type ontsteking:
Purulent bacteriën
Lyphocytair virussen
Granulomateus parasieten, schimmels, intracellulaire bacteriën
- Neoplasie
o Hersentumoren
o Perifeer zenuwstelsel
Neurofibrosarcoom
Schimmel, parasiet en bacterie granulomateuze ontsteking!
Hoorcollege 2 ataxie / incoördinatie
Eigen-apparaat is een simpele reflexboog:
- actie reactie
- uitrekken spierspoel contractie spier
- 1 eigen-apparaat = “springstok” met 2 mogelijkheden
o Stilstaan
o Eindeloos springen
Ongeremd zou dan dus eindeloos springen betekenen. Gecoordineerd afgeremd zou
stilstaan zijn. Het remsignaal komt van (onbewuste) upper motor neuronen (UMN) ter
hoogte van de hersenstam. Daarnaast zijn er nog andere invloeden
- UMN’s worden aangestuurd door evenwicht en kleine hersenen
- “bewuste” UMN’s in cerebrum
Ongeremde eigen-apparaten
- 1x eigen-apparaat: valt om
- 2x eigen-apparaat: houterige mens
- 4x eigen-apparaat: houterige viervoeter
- 4x eigen-apparaat + simpele schakels: 3 houterige “loopstrategieën”: stap, draf,
galop
- 3 loopstrategieën coördinatie = zoogdier!
Ataxie: incoördinatie van romp en ledematen als gevolg van het ontbreken van
coördinerende informatie (aanvoerend of afvoerend).
Bewegingsfouten bij ataxie:
- Hypermetrie: overdreven beweging in de gewrichten agv ontremming (John
Cleese)
- Hypometrie: verminderde beweging in de gewrichten agv overremming (monster
van Frankenstein)
- Dysmetrie: mengsel van hyper- en hypo.
4

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Herkenning ataxie:
- cave: ataxie, parese of cachexie!?
- Afwijkende standcorrecties
- Op eigen voeten gaan staan / struikelen
- Afwijkende overgangen (stap/draf enz)
- Uitzwaaien buitenbeen op volte
- “hangen” bij achteruitzetten
- Invloed blinddoeken
Drie vormen van ataxie
- Cerebellair
o Gevolgen van verlies vermogen tot ‘gladstrijken’:
Intentietremoren
Ataxie van hoofd, hals, romp en ledematen: zwaaien als schip in
storm
Wijsbeense stand (anders val je om)
Rebound effect / achterover vallen
Dreigreflex negatief bij intacte visus
Bij blinddoeken sterke verslechtering
Bewustzijn is ongewijzigd
Spierkracht is intact
- Vestibulair
o 2 vormen
Perifeer
Aantasting labyrinth en/of N VIII
Centraal
Aantasting kernen in verlengde merg
Bewustzijn vaak aangetast via formatio
Vaak ook uitval andere kernen
o Principe vestibulaire sturing
Een intact labyrinth zorgt ervoor dat je rechtop kunt staan op het
been aan dezelfde kant
Een intact labyrinth zorgt ervoor dat je oogbol de horizon
vasthoudt
Links en rechts houden elkaar ‘in evenwicht’
o Principe vestibulaire uitval
Strekkers van hals en ledematen aan dezelfde kant worden slapper
Scheef houden hoofd met oor omlaag naar aangetaste kant
Doorzakken door benen aan aangetaste kant en rondjes lopen naar
aangetaste kant
- spinaal
o onderverdeling naar lokatie:
cervicaal: C1 - C5
nogal eens eenzijdig (ipsilaterale krachten)
ataxie voor en achter
5

Hoorcolleges Ziekteleer 4
hypermetrie en -reflexie voor en achter
hemi- of tetraparese
ernstige laesie
o hemi- of tetraparalyse
o hoofd alleen op te tillen als laesie onder ligt
complete laesie craniaal van C6: dood
cervicothoracaal: C6 - T2
tetraparese of -paralyse
ataxie voor en achter
hypotonie en - reflexie voor
hypermetrie en -reflexie achter
soms Horner syndroom (uitval sympaticus)
o ptosis, myosis, enopthalmus
o paard: begrensd zweten
o rund: opdrogen helft van neusspiegel
thoracolumbaal: T3 - L2
alleen achter ataxie
parese, soms paralyse achter
hypermetrie en -reflexie achter
Schiff-Sherington fenomeen: achterbenen slap, voorbenen
verkrampt (hondenzit)
o Duidelijk bij jonge dieren, voorbijgaand bij
volwassenen
lumbosacraal: L3 - S2
alleen achter ataxie
parese, soms paralyse achter
hypotonie en -reflexie achter
bij laesie L3-L6:
o blaasverlamming / overloopblaas
o urineus eczeem
sacrococcygeaal: S3 - Cd5
geen ataxie!!
Cauda equina syndroom:
o Blaasverlamming
o Rectumverlamming (volproppen)
o Staarttonus verminderd
o Mannelijke dieren schachten uit
o Hyposensibele perineale zone met hypersensibele
zoom
o algemene kenmerken
bewustzijn is nooit verminderd
altijd uitval remmende UMN-banen
hyperreflexie en hypermetrie caudaal van laesie
indien schade reflexbogen: hyporeflexie en hypotonie
meestal parese caudaal van laesie
6

Hoorcolleges Ziekteleer 4
pijnperceptie verdwijnt als laatste
Beslisboom om te bepalen met welke vorm je te maken hebt:
1. intentietremoren?
a. Ja cerebellair
b. Nee:
i. Scheve hoofdhouding:
1. ja vestibulair
2. nee spinaal
Samengevat:
- het zenuwstelsel kent een gelaagde hierarchi (LML, interneuron, UMN
onbewust/bewust)
- ledemaat-eigenapparaten (EA) zijn springstokken met een minimale autonomie
- onbewuste sturing van EA’s is vooral remming
- bewuste sturing van EA’s geeft richting
- cerebellum haalt scherpe kantjes van beweging af
- het evenwichtsorgaan doseert de verhouding tussen links en rechts en stuurt de
oogbollen bij
- probeer beelden te verklaren vanuit uitvalsverschijnselen
- uitval van pijnperceptie prognotisch ongunstig
hoorcollege 3 reactiepatronen van beenderen en gewrichten
(plaatjes kijken op WebCT)
Skeletontwikkeling
- Componenten van het beenweefsel
o Been
Matrix collagene vezels met kalkzouten + lacunae waarin
osteocyten liggen
Oppervlak van de matrix osteoblasten en osteoclasten
Matrix gemodelleerd in spongieus- of compactbeen
o Periost (uitwendige bekleding bot)
Uitwendig laag fibroblasten, collagene vezels en inwendig
osteogene / chondrogene potente mesenchymale cellen
o Endost
Bekleding mergholte, trabekels en Haverse kanalen
Een laag osteoblasten en bindweefsel
- Directe beenvorming: schedeldak en gelaatsbeenderen
o Beenvormende cellen collagene trabekels gemineraliseerd (‘merg’)
o Periostale / endostale ossificatie compactbeen (‘cortex’)
- Indirecte beenvorming: pijpbeenderen, groeischijven en overige botten
o Chondrale ossificatie: mineralisatie kraakbeen → afbraak door chondroosteoclasten
→ afzetting osteoïd door osteoblasten → periostale +
endostale ossificatie → beenmanchet rond mergholte
7

Hoorcolleges Ziekteleer 4
o Enchondrale ossificatie: (groeischijf) kraakbeencellen in kolommen →
mineralisatie matrix → afbraak matrix door chondro-osteoclasten →
afzetting osteoïd door osteoblasten op restanten matrix → primaire
spongiosa → secundaire spongiosa
- Modellerende ombouw
o Bot resorptie door osteoclasten → Howshipse lacunae (resorptieholtes).
o Osteoïd afzetting door osteoblasten (osteocyten na inbouw) →
mineralisatie
Reactiepatronen van beenderen:
- Stoornis in:
o Chondrale groei
o Osteogenese
o Mineralisatie
o Beenresorptie
- Ontstekingen
- Tumoren
De aandoeningen zijn ook nog in te delen naar:
- fase
o groeiend been
o volwassen been
- manifestatie
o meer (kraak)been
o minder (kraak)been
o Δ botsamenstelling
- Localisatie
o Gegeneraliseerd
o Locaal
Gegeneraliseerde skeletaandoeningen
- Stoornis in chondrale groei
o ↓ Chondrale groei, mn in physes geringe proliferatie chondrocyten;
chondrodysplasie of chondrodystrofie
Hypothyreoïdie
Groeihormoontekort
nutritionele deficienties
→ dwerggroei
Chondrodysplasia foetalis (bulldogkalf) dichte groeischijven
o ↑ Chondrale groei
groeihormoonovermaat → reuzengroei
8

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- Stoornis in Osteogenese (groeiend/volwassen been)
o ↓ Osteogenese (hypofunctie/-plasie OBL)
Hypoplastische osteoporose (minder beenmassa) bij de cavia door
Vit-C deficiëntie: bloeding en verval zijn opvallend
Morbus Möller-Barlow (hypovitaminose C)
osteogenesis imperfecta
HOD
Pb intox.
Cushing
Ouderdom
verminderde belasting
o ↑ Osteogenese (hyperfunctie/-plasie OBL)
Osteosclerose /osteopetrosis (meer beenmassa)
chron hypervitaminose-D
chronische intoxicatie planten met vit.D-achtige werking
Aviaire osteopetrosis, proliferatie van periostale cellen → brede
diaphysen door toegenomen periostale botvorming en compacte
botten zonder mergholte door latere proliferatie van endost.
Oorzaak is een DNA-virus
- stoornis in mineralisatie (groeiend / volwassen been)
o groeiend/volwassen been
o ↓ Mineralisatie
Er is te veel ongemineraliseerd osteoïd aanwezig (∆botsamenstelling)
Rachitis, Osteomalacie (P def. voer, Ca/P/vit.D def.; lactatie of enterale
absorptiestoornissen)
Rachitis: in een groeiend dier geen mineralisatie van osteoid, tgv
depletie van P (Ca).
Verbrede groeischijf
Brede kraakbeenzone
Verminderde ossificatie
Bijvoorbeeld vleeskuiken, 3 weken, enterogene
malabsorptie
- stoornis in beenresorptie (groeiend/volwassen been)
o ↓ Beenresorptie
Osteosclerose (meer beenmassa), congenitale osteopetrose → ↓ OCL act.
→ geen modellerende ombouw, chron. Ca-rijk voer rund →
hypercalcitonisme → ↓ OCL act.
Osteosclerose: grote onregelmatige massa nieuw gevormd been in
de primaire mergholte meer bot, minder beenmerg
o ↑ Beenresorptie
Resorptieve osteoporose (minder beenmassa)
hypervitaminose-A → act. OCL (maar secundair plaatselijk meer
beenvorming (exostosen) a.g.v. microfracturen) slap bot, bij
9

Hoorcolleges Ziekteleer 4
aanhechting van de spieren krijg je microbreukjes extreme
botvorming woekering
o ↑ ↑ Beenresorptie
secundaire voedingshyperparathyreoïdie
renale hyperparathyryreoidie
Osteodystrophia fibrosa: In jonge groeiende dieren kunnen mn de
kaken sterk in dikte toenemen tgv reactieve fibrosering en
osteoidvorming (hyperostotisch), itt adulten (veelal iso-ostotisch)
10

Hoorcolleges Ziekteleer 4
lokale skeletaandoeningen
- Locale beenverdichtingen door periostale en/of endostale beennieuwvorming
o Enostosis, idiopatische Cranio-mandibulaire osteopathie: West highland
white terrier, Schotse terrier
- Persistentie van enchondraal kraakbeen: locale vertraagde kraakbeen rijping en
gestoorde enchondrale ossificatie.
- Atrofie, necrose, fracturen, premature sluiting van de epifysairschijf en andere.
Ontstekingen
- Periostitis
o acuut
aseptisch: bloeding, hyperemie, exsudaat, zwelling
( chronisch 1)
purulent: hematogene verspreiding infectie abces, flegmoon,
fistel, sequester ( chronisch 2)
o chronisch
1. periostitis fibrose
2. periostitis ossificans
bijv. hypertrofische osteoarthropathie (HOA)
o excessieve periostale reactie, veelal gegeneraliseerd
symmetrisch aan extremiteiten, veeal gepaard met
processen in borstholte (buikholte) (Marie
Bamberger disease)
- Osteïtis of ostitis
o zelden, vaak in combi met periostitis of osteolyelitis
- Osteomyelitis: bot + beenmerg (meestal)
o meestal purulent of necrotisch
o Traumatisch / lymfogeen / hematogeen
o Bij jonge dieren groeicentra bloedrijk → meer kans op osteomyelitis bij
sepsis.
o Vanuit een osteomyelitis kan een septische artritis ontstaan
- panosteitis: periostitis + ostitis + osteomyelitis
Specifieke ontstekingen:
- Tuberculose
- Actinomycose
11

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Tumoren
Benigne
- Osteoom
- Chondroom
- fibroom
Gewrichten
Reactiepatronen:
- Ontwikkelingsstoornissen
- (Osteo) arthrosis
- Osteochondrosis
- Degeneratieve veranderingen tussenwervelschijven
- Ontsteking
- Tumoren
Ontwikkelingsstoornissen
Maligne
- osteosarcoom
- chondrosarcoom
- fibrosarcoom
- Heupdysplasie: met name ondiep acetabulum.
- Patellaluxatie: onderontwikkelde rand van de trochlea / ondiepe sulcus
- Malformatie van de wervels → o.a. locale vernauwing wervelkanaal en/of
hemivertebra
(Osteo)arthrosis
- Oorzaak: verkeerde stand, overbelasting (arbeid, lichaamsgewicht)
- Algemeen reactiepatroon:
o usuur vorming (blootliggen subchondraal bot)
o pannus vorming (vaatrijk bindweefsel coll.type I)
o osteophyt: overmatig pannusweefsel met (kraak)been
12

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- gewrichtsdeformatie:
o arthrosis deformans/ arthrosis ankylopoëtica
Osteochondrosis
Vertraagde kraakbeenrijping gestoorde enchondrale ossificatie (dyschondroplasie)
Belasting dwarsfissuren.
Kraakbeen flap: Osteochondrosis dissecans, indien kraakbeenfragment loslaat
gewrichtmuis
Later ook arthrotische veranderingen.
Degeneratieve veranderingen tussenwervelschijven
- Hernia
Degeneratie / fibrosering en verkalking nucleus pulposus en degeneratie annulus
fibrosus
o → ruptuur annulus fibrosus en herniatie/extrusie nucleus
o → compressie ruggenmerg en uittredende zenuwen.
- Spondylose
Door degeneratieve veranderingen annulus fibrosus
o → ventraal woekering fibreus weefsel met beenvorming en periostale
reactie aan ventrale wervellichaam.
Ontsteking
- acute arthritis
o Meestal alleen vaathoudend deel = synovia.
Sereus: meestal trauma.
Serofibrineus: meestal bacteriëel; primair of secundair
(hematogeen)
purulent: altijd bacteriëel; open gewrichtswonden, hematogeen, per
continuïtatem
- chronische arthritis
o Alle delen betrokken
Chronica serosa: veel helder vocht, verdikte synovialis met pannus,
soms kraakbeenusuur.
Chronica sicca / deformans: kraakbeenusuur, beenverval,
osteophytvorming. Lijkt morfologisch op arthrosis deformans of –
ankylopoëtica
Jicht bij vogels: uraatkristallendeposities in gewrichten
13

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Tumoren
- (Synovioom)
- Synoviaalcelsarcoom:
o Maligne
o hond, kat, paard, rund.
o metastasering laat
Hoorcollege 4 osteochondrose
Kenmerken van het gewrichtskraakbeen:
- geen bloedvaten (uitzondering tot 7 maanden!)
- geen zenuwen
- functioneel: schokdemping en krachtoverbrenging
Kraakbeen:
- cellen
- matrix
o water
o proteoglycanen: bestaan uit een kerneiwit met zijketens van
glycosaminoglycanen die sterk gesulfateerd zijn sterk hydrofiel
o collageen
de collageenmoleculen worden in de vorm van fibrillen
gerangschikt en tussen de fibrillen, maar ook binnen de fibrillen en
binnen de moleculen door middel van cross-links verankerd.
belangrijkste cross-links:
hydroxylysylpyridinoline (HP)
lysylpyridinoline (LP)
in kraakbeen HP:LP = 80:1
Met de lichtmicroscoop is kraakbeen te zien in 4 lagen:
- oppervlakkige laag
- middelste laag
- diepe laag
- gecalcificeerde laag
1-5% zijn maar cellen (chondrocyten) dus dat wil zeggen dat maar liefst 95-99%
extracellulaire matrix is. ECM wordt omschreven als een net van sterke vezels
(collageen), dat intrinsiek op spanning wordt gehouden door een grote hoeveelheid
‘elastische bolletjes’ (proteoglycaanaggegaten met watermoleculen).
Hoewel het gewrichtskraakbeen een nogal inerte structuur lijkt, is het een metabool actief
weefsel, in stand gehouden door een evenwicht van anabole en katabole processen.
De turn-over van proteoglycanen is 30-1000 dagen.
De turn-over van collageen is 120-350 jaar…
14

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Bij een veulen is er nog geen sprake van heterogeniteit, dat ontwikkelt zich naarmate het
veulen ouder wordt.
De functionele aanpassing van de opbouw van de extracellulaire matrix aan de
biomechanische belasting vindt plaats gedurende de eerste 4 levensjaren:
- geboorte: 0 %
- 6 maanden: 70%
- 1 jaar: 80%
- 2 jaar: 95%
- 4 jaar: 100%
het kraakbeenmetabolisme is dus nog hoog bij jonge veulens en neemt daarna snel
af
Osteochondrose is een ontwikkelingsstoornis van het jonge dier.
De definitie: een storing van het proces van de enchondrale ossificatie van het articulairepiphysaire
complex.
De prevalentie bij het KWPN paard is ongeveer 25-30%
Het mechanisme:
Onregelmatige verbening van het kraakbeen onvoldoende voeding van het weefsel
necrose fissuren macroscopische laesies, gewrichtsmuizen
De klinische symptomen:
- gewrichtsovervulling
- kreupelheid
- bij veulens, jaarlingen of pas klinisch manifest wanneer het dier in gebruik wordt
genomen
Symptomen varken:
- verkorting van de pas
- gewrichtsovervulling
- zwaaien in voorhand
- waggelende gang achter
- gaan zitten als een hond
Plaatsen waar OC kan voorkomen:
- sagittaalkam tibia
- femurcondyl
- os carpale IV
- intervertebraalgewricht
Theorieën over de pathogenese (controversieel!):
- erfelijke factoren
- groeisnelheid
- conformatie
- voeding (energie, eiwit, Ca/P, Cu)
15

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- hormonale factoren (insuline, T4, IGF-1)
- beweging / arbeid
- storingen van de bloedvoorziening
Meningen over het verloop van de aandoening:
- een paard heeft OC of hij heeft het niet
- laesies bij jonge paarden kunnen zich nog verder ontwikkelen
- laesies kunnen, als ze klein zijn, weer weggaan ook
- ook duidelijke fragmenten kunnen weer verdwijnen en later een röntgenologisch
normaal beeld geven.
Hypothese OC:
De enchondrale ossificatie is een biologisch proces waarbij het voorkomen van kleine
onregelmatigheden normaal is erfelijke en milieufactoren (belasting, voeding) bepalen
de grootte van deze onregelmatigheden het hoge metabole niveau van kraakbeen bij
jonge dieren maakt reparatie van de laesies mogelijk de leeftijd waarop reparatie niet
meer mogelijk is (‘het venster sluit’), is niet hetzelfde voor alle gewrichten laesies die
niet meer hersteld kunnen worden, ontwikkelen zich als klinische laesies.
Koper is niet belangrijk voor de pathogenese van OC, maar kan wel van betekenis zijn
voor het herstel van al bestaande laesies (en kan daarom van klinisch belang zijn).
Hoorcollege 5 gegeneraliseerde botaandoeningen
De processus anconeus is de verklikker van arthrose op de zijwaartse röntgenfoto.
Het processus coronoideus is niet te zien op de voorachterwaartse röntgenfoto. Dit
breekt nog wel eens af bij de Berner Senner, namelijk bij 70%. Hier is het vaak een stukje
wat tegen de ulna aan ligt en dus niet ‘los komt’ en daarom is het heel moeilijk op een
röntgenfoto te zien. Daarom kun je dan beter op de foto zoeken naar een aanwijzing voor
arthrose of irritatie in het bot rond die plek. Ook bij de labrador en de Rotweiller breekt
er vaak een stukje af, vaker is het dan aan de andere kant en echt de top, welke dus wel
een beetje los kan komen te liggen.
OCD: verdikking van het gewrichtskraakbeen, lokaal. Met name van belang bij de
voorwaartse foto. Bij deze opname kan het ook opvallen dat de radius relatief te kort is
(R

Hoorcolleges Ziekteleer 4
o te weinig afgebroken
- bot op abnormale plaatsen
o irritatie / aangeboren afwijking
De pijpbeenderen hebben 3 ossificatiecentra met een embryonaal randje peri-ost.
De groeischijf is van kraakbeen en zorgt voor de lengtegroei. Uiteindelijk is er dan alleen
gewrichtskraakbeen over.
Chondrodystrophie:
- radius is relatief langer dan de ulna, dit drukt de voeten opzij en de humerus
omhoog los processus anconeus
- na ongeveer 3 maanden
- korte poten, altijd voor en soms achter
o congenitale elleboogdysplasie
- soms ook oogafwijkingen
- autosomaal recessief
- de elleboog kan breed zijn doordat de radius krom is en een soort van naast de
humerus komt te liggen
Wobbler:
- Doggen
- 6 maanden oud
- Abnormale ontwikkeling van de halswervels
- Met name bij voer met veel calcium absorptie blijft +/- 40%
Achtergebleven kraakbeenzuil = retained cartilage cone
Radiuscurvus syndroom: radius krom doordat de ulna niet uitgroeit.
Teckel: blauwe sclera door abnormale ontwikkeling van collageen. De achillespees
ontwikkelt niet goed, maar nog erger; de chorda tendinae ontwikkelen niet goed wat leidt
tot de dood. Dit heet: osteogenesis imperfecta
Vitamine D-tekort:
- hond en kat nemen dit niet op via de huid/UVB
- maar carnivoren eten vlees
- rachitis: het niet mineraliseren van bot en kraakbeen
- dunne cortex en een enorm brede groeischijf
- op de röntgenfoto is het contrast tussen bot en weke delen maar een klein verschil
Endostosis = groeipijn
- kanaaltjes onvoldoende wijd stuwing periost los van het bot pijn!
- Migrerende kreupelheid
17

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Hoorcollege 6 reactiepatronen van de huid (plaatjes kijken op WebCT)
Dysplasie: mitose overal. Dit kan ontstaan
door middel van UV-licht. In geval van een plaveiselcarcinoom zou er
sprake zijn van ingroei, dus door het basaalmembraan.
epidermale dysplasie. Let op: verstoorde maturatie van cellen,
anisokaryose en grote nucleoli.
Acantholyse: verlies van cohesie tussen aangrenzende epitheelcellen,
dus cellen worden geïndividualiseerd. Zo ontstaan er individuele
acantholytische keratinocyten. Dit komt door antilichamen tegen
sesmosomen Ag-AB-complex complementactivatie ontsteking
proteolytische enzymen worden geactiveerd intercellulaire verbindingen worden
afgebroken oedeem en ontstekingscellen.
De huid heeft een relatief beperkt algemeen reactiepatroon, dit reactiepatroon uit zich
histologisch in een aantal basale ‘morfologische patronen’.
Elk patroon wordt gedefinieerd door:
- lokatie van de laesie
o epidermis
o dermis
o vet
o haarzakjes
- celtypen
o neutrofielen
o eosinofielen
o mastcellen
18

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- tijdsduur
o acuut
o chronisch
De meest voorkomende morfologische patronen van inflammatoire, degeneratieve en
dysplastische huidaandoeningen bij de hond en kat:
Casus 1:
Hond met pustel = kleine, omschreven verhevenheid van huid tgv ophoping van pus in en
of onder epidermis (abcesvorming) = primaire laesie
De Ddx voor pustula in de epidermis:
- impetigo
- oppervlakkige pyodermie
- oppervlakkige pustuleuze dermatofytose
- pemphigus foliaceus
- pemphigus erythematosus
- oppervlakkige pustulaire drug eruptie
De lokatie van een pustel is variabel:
19

Hoorcolleges Ziekteleer 4
In deze casus:
- pustel
- subcorneaal
- neutrofiel = celtype
- maar ook acantholyse = scheiding van individuele keratinocyten van
aangrenzende keratinocyten (verlies van cohesie)
Dus:
Morfologische diagnose: huid: pustuleuze dermatitis, subcorneaal met acantholyse
Ddx: Pemphigus foliaceus, patroon van grote diagnostische waarde
Casus 2:
Kat met korsten op de kop.
Het histologisch beeld geeft een perivasculaire ontsteking als reactiepatroon met met
name eosinofielen en mastcellen. Ontsteking is kenmerkend rondom capillaire vaten in
oppervlakkige dermis.
De Ddx voor perivasculaire dermatitis is een enorme lijst, want het is een hele
aspecifieke aandoening, alle ontstekingen in de huid hebben immers hun origine uit de
bloedvaten. Oedeem en cellen om de bloedvaten is het eerste wat je ziet.
Casus 3:
Huidaandoening met wisselend reactiepatroon: hond met democidose. Het klinische
beeld is zeer variabel.
Histologisch beeld: patroon kan variëren van
- nodulaire en/of diffuse dermatitis
- luminale folliculitis en furunculose
- tot een murale interfase folliculitis en perifolliculitis
Je kunt de diagnose democidose pas stellen als je de mijt gezien hebt!
20

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Hulpmiddelen in (dermato)pathologie bij het stellen van een diagnose
- Demonstratie van verwekker met routine kleuring of speciale kleuringen
o Bacteriën
o Leishmania
o Schimmeldrade met PAS-kleuring
o Virusinsluitlichaampjes (kat met koeienpokken)
- Immunohistochemische kleuring
Casus 4:
Kat met ulcus op de bovenlip. Het is een eosinofiel ulcus, kat is 5½ jaar. Dit duidt
waarschijnlijk op overgevoeligheid
Casus 5:
Hond met Cushing, wat zijn de laesies in de huid?
Atrofie van de haarfollikels = hormonale dermatose
Hoorcollege 7 huid
Erytheem is diffuse roodheid
Crustea zijn korsten welke bestaan uit opgedroogd ontstekingsvocht
Jeuk krabben ontsteking haarfollikels gaan ontsteken kaalheid
Meest belangrijke huidinfectie met bacterie bij de hond: staphylococcus intermedius.
Maculae zijn rode vlekken. Wanneer zij verheven zijn noemen we het papels.
Blaas met pus is een pustel, wanneer het helder vocht bevat is het een blaar.
21

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Bij een zeer chronische aandoening:
- verdikking van de huid plooien
- hyperpigmentatie
wanneer beide aanwezig: ligenificatie
demodex geeft geen extreme jeuk.
Scapies: huid afkrabsel nemen tot bloedens toe.
Het geeft enorme jeuk en is zeer besmettelijk.
Paard: chorioptes ernstige jeuk
Schimmel:
- schilfers
- minder haar
- met name op de kop (oormijt en kopmijt ook)
- geen heftige jeuk
schilfers hond, mens, konijn: schilfermijt. Hond stofzuigen met ‘panty’ om stofzuiger.
Veel diktes in huid en bek: lymfoom.
Hoorcollege 8 mamma-ontstekingen
Omgeving van de koe:
- Veehouder
o Voeding
o melken (techniek & hygiene)
- Stal
o Hygiëne
o Boxbedekking
o Klimaat
Weerstand van de koe
- ‘eerste-lijns’ afweer
o sfincter (slotgat)
o tepelkanaal
o keratinelaag/plug
- ‘tweede-lijns’ afweer
o Celgebonden
o Humoraal
Pathogenen:
- Omgevingsgebonden kiemen (door het liggen)
o Streptococcus uberis
o Escherichia coli
22

Hoorcolleges Ziekteleer 4
o Klebsiella spp.
o (Arcanobacterium pyogenes)
- Koegebonden kiemen (onderscheid door transmissieroute, uierhuid na het
melken)
o Streptococcus dysgalactiae
o Streptococcus agalactiae
o Staphylococcus aureus
o Coagulase Negatieve Staphylococcen (CNS)
Minder vaak voorkomende pathogenen:
- Mycoplasma spp. (m.n. M. bovis)
- Corynebacterium bovis
- Gisten, schimmels en algen
Het uier heeft zijn eigen afweer.
- De pathogenen komen via het slotgat binnen
o afweer: anatomie
- daarna doet de aspecifieke afweer zijn best, al binnen enkele minuten tot uren
o cytokines (TNFα, IL-1, IL-6)
o influx neutrofielen (fagocytose)
- hierna komt de specifieke afweer op gang
o antilichamen
o T-lymfocyten
De mastiden kun je indelen naar:
- Klinisch
o Catharraal
o Acuut flegmoneus
o Suppuratief abcederend
- Subklinisch
Voorkomen van mastitis:
- Rond de partus (1 wk a.p./ 3 wkn p.p.)
o Galactogenese komt op gang
o Verlies keratineplug
o Hormonale omslag
o Partus inclusief stress
o Verminderde immuunstatus
- rond piek lactatie (60-80 dgn)
- einde lactatie
- droogstand
De klinische mastitis (de zichtbare mastitis)
- Verminderde melkproduktie
- warm, gezwollen uier(pakketten)
- afwijkendemelk
23

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- vlokjes / waterig / bloed
- koorts
- anorexie
- diarree door toxinaemie
- niet kunnen staan door shock
kleine herkauwer: blauwuier sepsis/shock dood
varken: vaak omgevingskiemen zoals E.coli en A. pyogenes
Klinische mastitis is vaak een topje van de ijsberg, dan zal er namelijk een groter deel
zijn dat lijdt aan een subklinische mastitis. Infecties zijn namelijk voornamelijk
subklinisch.
Subklinische mastitis (onzichtbare mastitis)
- Geen zichtbare afwijkingen aan koe of melk
- Alleen verhoogd celgetal
o koeien > 250.000 cellen/ml
o vaarzen > 150.000 cellen/ml
o zeer belangrijke uiergezondheidsparameter
o bevat:
PMK’s
Macrofagen
Monocyten
Epitheelcellen
Het celgetal kan op 3 niveau’s gemeten worden:
- Kwartiercelgetal
- Koecelgetal
- Tankmelkcelgetal
250.000 cellen/ml als grens
Stel: RV 750.000, LV 10.000, RA 29.000, LA 36.000 koecelgetal 206.000
Probleem: gemiste diagnose, oplossing: CMT/T-poll
Behandeling klinische mastitis:
- Melkmonster (BO)
- Antibacteriële therapie
- NSAID’s
- Cortico’s?? (handig bij dier in shock)
- Vaak uittrekken
Behandeling subklinische mastitis:
- CMT
- melkmonster (BO)
- Antibacteriële therapie
o Chroniciteit
24

Hoorcolleges Ziekteleer 4
o aantal kwartieren
o leeftijd koe
o management veehouder
beïnvloeden van de weerstand:
- 1 e lijns weerstand
o Conditie slotgat
melkmachine
voorbehandelen (nat / droog)
o Vorming keratine plug
alléén volledig sluiten slotgat in droogstand
hoogte melkproduktie voor droogzetten
- 2 e lijns weerstand
o Hoeveelheid en functionaliteit witte bloedcellen
uitgebalanceerd rantsoen
voldoende energie en eiwit
voldoende selenium
voldoende vitamine E
voldoende koper
voldoende vitamine A
minimale stress
temperatuur
tocht
overbevolking
hitte
afzondering / hergroeperen
o Hoeveelheid en functionaliteit antistoffen
Vaccinatie
J5 coli vaccin: om de 2 maanden boosteren stress
en activatie neutro’s iedere 2 maanden…
Staphylococcus aureus vaccin
Streptococcus vaccin
o Groeiremmende stoffen in de melk
Lactoferrine
Witte bloedcellen (celgetal)
Vet- en eiwitfractie
Vitamine C
Plaatsen waar winst te behalen valt:
- Meer inzicht in de normaalwaarden en dosering van vitaminen en mineralen
- Bepaling van het optimale (preventieve) celgetal
- Verbeteren van slotgatkwaliteit
- Stimuleren van tijdige en goede vorming van keratineplug (afbouwen lactatie)
25

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Hoorcollege 9 aangifteplichtige ziekten
Je geeft een ziekte aan bij de OIE als:
- eerste vaststelling aangifteplichtige ziekte in een land of zone
- het opnieuw optreden van een aangifteplichtige ziekte
- eerste vaststelling van een nieuwe stam van een ziekte die aangifteplichtig is
- een plotselinge stijging in mortaliteit van een aangifteplichtige ziekte
- sterke stijging van ziektes al of niet op de lijst
- veranderingen van het epidemiologische patroon
De lijst met aangifteplichtige ziekten wordt door het OIE elk jaar aangepast en dan
opnieuw uitgebracht.
Wanneer je denkt een aangifteplichtige ziekte te zien, dan doe je onmiddellijk aangifte.
Daarnaast zijn er 3-maandelijkse rapporten en jaarlijkse vragenlijsten. Deze 3 samen
vormen een database, het is mogelijk om alles landen direct te alarmeren.
U vindt in een stal:
- verminderde melkgift
- verminderde etlust
- onrust/trappen
- smakken/speekselen
MKZ
MKZ is het meest contagieuze virus van vee. Alle evenhoevigen zijn gevoelig:
- runderen
- varkens
- geiten en schapen
- giraffe
- lama
- maar ook:
o olifant
o egel
o gordeldieren
In de grafiek van het voorkomen van MKZ zijn 2 kleine piekjes uit het niets te zien. Een
keer is dat een ontsnapping vanuit de vaccinproductie in Lelystad. De andere keer is het
overgekomen uit de UK.
De enige therapie is ruimen. Er is immers geen garantie of het dier ziek is of
gevaccineerd. Tegenwoordig zijn er wel DIVA-vaccins, dan hoef je de gevaccineerde
niet te ruimen. MKZ kan persisteren in de slijmvliezen, daarom ruim je ze vaak toch…
Het reovirus wordt via vectoren overgebracht
Bluetongue overwinterd in muggen (de knut) of doeldieren. Het virus is dus niet
besmettelijk!! Hier is een mug voor nodig.
26

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Het virus tast endotheelcellen aan
- oedeem
- laesies
- eventueel blauwe tong
De mortaliteit van de Afrikaanse paardenpest is heel hoog.
Hoorcollege 10 tumorziekten
(plaatjes kijken op WebCT)
Etiologie:
- enkele factoren
o hormonen
mamma
perineaalklier
o virussen
papilloom
maligne lymfoom
o straling
zon: plaveiselcelcarcinoom
o ras-predispositie
Tumoren kunnen uit elk celtype ontstaan.
- de kans per cel verschilt (tijdsduur x aantal cellen tot delen in staat)
o vaak in vet
o vaak in mamma
o zelden in myocard
- er zijn voorkeurslokaties (en uitzonderingen, tumoren houden zich niet aan regels)
De agressiviteit van een tumor, ‘gemeten’ in infiltratie en snelheid/frequentie van
uitzaaien, hangt mede af van het type cel:
- vetceltumor zaait zelden uit
- plaveiselcelcarcinoom zaait soms/laat uit
- een osteosarcoom zaait zeer vaak/vroeg uit
De effecten van een tumor:
- primaire lokatie of metastase
o zwelling
o destructie:
pijn
oedeem
uitval/dysfunctie
bloeding
infectie
27

Hoorcolleges Ziekteleer 4
- orgaan(systeem)-dysfunctie:
o respiratietractus
stridor
dyspneu
bloeding
o MDK
Dysfagie
Braken
Ileus
Diarree
Bloeding
o UG-tractus
Dysurie
Strangurie
Bloeding
Uremie
- Metastasering
o Regionaal (contact, interstitieel, lymfogeen)
Satellieten
Lymfangitis carcinomatosa
Lnn-metastase (1 e , 2 e , etc)
Manifestaties
Zwelling
Pijn
Oedeem
o Metastase op afstand
Routes
Lymfogeen (2e en verdere stations)
Direct hematogeen (meestal veneus)
Lymfogeen hematogeen
Locaties (en manifestaties)
Buiten regio gelegen lnn
Elk orgaan
o Longen (pleura)
o Lever (arterieel/veneus)
o Nieren, milt, beenmerg/bot, CZS
o Andere
Wanneer een tumor zich systemisch heeft weten te verspreiden, is het soms moeilijk om
de primaire tumor aan te wijzen. Bij de 1 e presentatie zijn er dan al meerdere haarden, dit
geldt met name voor de hematopoietische tumoren:
- maligne lymfoom
- leukemieen
- maligne histiocytose
28

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Dan zijn er ook nog tumoren met een effect op afstand:
- paraneoplastische syndromen
o cachexie
anaerobe glucose-verbranding
anorexie (cachexin = TNF)
o anemie
levensduur erytrocyt verlaagd
ijzer-stofwisseling abnormaal
immuun-gemedieerde hemolyse (IHA)
o polycythemie (verhoogde EPO-productie)
o pancytopenie(oestrogeen productie door Sertolicel- of ovariumtumor)
o thrombocytopenie (thrombose, AITP)
o hypercalcemie
productie PTH-like peptide
maligne lymfoom
anaalzakcarcinoom
maligne plasmaceltumor (myeloom)
hoorcollege 11 zoönosen
Influeza A
De eerste goed beschreven pandemie (een epidemie op wereldwijde schaal: wijd
verspreid, veel doden en infecterend) vond plaats in 1580. In totaal zijn er al 31
pandemieën beschreven, waarvan 4 in de 20 e eeuw. Men is op een nieuwe pandemie
voorbereid, door antigene shift recombinaties van H of N.
HA mens varken vogel NA mens varken vogel
H1 + + + N1 + + +
H2 + + N2 + + +
H3 + + + N3 +
H4 + N4 +
H5 (+) + N5 +
H6 + N6 +
H7 (+) + N7 +
H8 + N8 +
H9 (+) + N9 +
H10-15 + N9 +
Hoog pathogene H5 en H7 stammen bij kippen veroorzaken de klassieke vogelpest.
West Nile Virus (USA)
De laatste 10 jaar zijn er veel mensen besmet en is daar ook een deel van overleden. Het
komt endemisch voor is Afrika, het midden Oosten, ZW Azie en geeft milde influenzaachtige
verschijnselen. Soms ontstaan er ketens met een hoge mortaliteit. Het virus kan
door vogels en muggen. Eigenlijk is de infectie ook iets tussen mug en vogel, maar de
ziekte bij de mens (net als bij het paard) is het gevolg van een ‘incidentele infectie’.
29

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Een paar conclusies:
- Keniaanse en Kunjinse genotypen zorgden voor een kleine viremie en minimale
mortaliteit, maar resulteerde wel in neutraliserende antilichamen, die zorgden
voor 100% bescherming tegen WNV NY99
- Genetische veranderingen aan WNV NY99 zijn verantwoordelijk voor het
virulente fenotype van de kraai en zorgde voor een toename van het aantal
replicaties in de kraai, zodat WNV in Noord-Amerika werd verspreid.
- Gebieden waar WNV endemisch aanwezig is, zijn minder ontvankelijk voor een
invasie van het kraai-virulente NY99 genotype.
Arthropod borne ornithonoses
- familie flaviviridae (genus flavivirus)
o Japanese Encephalitis
o Louping III
o Saint Louis Encephalitis
o Murray Valley Encephalitis
o West Nile Encephalitis
o “Gadget’s Gully” related to Tick Borne Encephalitis
- Familie Togaviridae (genus alphaviridae)
o Oost en west- equine encephalitis
- Familie Bunyaviridae (genus nairovirus)
o Crimean congo haemorrhagic fever
o Soldado virus
Filovirussen en haemorrhagische koortsen bij primaten:
- Ebola - laatste uitbraken
o Uganda 2000/2001: 425 (sterfte bij 53%)
o Congo 2001/2002: 122 (sterfte bij 79%)
- Marburg - laatste uitbraken
o Congo 1998/2000: 154 (sterfte bij 83%)
o Angola 2004/2005: 313 (sterfte bij 89%)
B virus disease
- veroorzaakt door herpesvirus simiae, een bij mamaken (oa resusaap) veel
voorkomend goedaardig virus vergelijkbaar met herpes A bij de mens
- onbehandelde humane infectie geeft fatale encephalomyelitis
- stricte protocollering belangrijk
Monkey Pox
- overgdragen door rat en prairiehond
- infectie na beet
- import van alle afrikaanse knaagdieren in de USA is verboden, inclusief transport
van prairiehondjes
- klinische verschijnselen:
o koorts
o ooguitvloeiing
30

Hoorcolleges Ziekteleer 4
o hoesten
o vergrote lymfeknopen gevolgd door huidlaesies
o sommige dieren vertonen geen verschijnselen en andere kunnen ook
sterven
- humane infecties in Afrika hebben mortaliteit van 1-10% en sterven uit na
ongeveer 7 passages
- vanwege grote gelijkenis met pokken (smallpox, variola) en afwezigheid van
immuniteit in humane populatie wordt een aanpassing van het monkeypoxvirus
aan de mens niet uitgesloten, vooral als bijvoorbeeld een immuungesuprimeerde
populatie wordt besmet
- vaccinatie met pokkenvaccin binnen 14 dagen na blootstelling aan monkeypox
Rabiës
- European Bat Lyssa Virus (EBLV)
- Laatvlieger en meervleermuis
- Infectie door bijten of speekselcontact met huidwondjes
- Binnen 72 uur postexpositie vaccinatie
- Rabiës niet meer bij wilde vossen in
Europa door uitgebreide orale
vaccinatie vanuit vliegtuigen
Echinococcus multilocularis
(vossenlintworm)
- bij vos, kat en hond
- zeer pathogene zoönose van het
noordelijk halfrond
- mortaliteit zonder behandeling 90%,
benzimidazolen + chirurgie geeft
betere prognose
- incidentie was 0,03-0,1/100.000 maar
is toegenomen in sommige gebieden
tot 0,7/1000.000
- sterk toegenomen vossenpopulatie in
europa door rabiesvaccinatie
- toename van verspreidingsgebied van E. multilocularis
- ‘white cancer’ primair in de lever, metastasen elders
Mensen zijn tegenwoordig ontvankelijker voor opportunistische pathogenen:
- toegenomen incidentie van HIV
- toename van immuunsysteem onderdrukkende drugs
- vroeger onbelangrijke pathogenen blijken nu belangrijke infectieuze agentia
- mycobacterium avium is geen zoönose, maar een milieu-afhankelijke ziekte
- cryptococcus neoformans is gerelateerd aan vogelfaeces
31

Hoorcolleges Ziekteleer 4
Cryptococcus neoformans
- C.n. variant neoformans (serotypes A,D, AD)
- C.n. variant gatti (serotypes B en C)
- Incidentie van 0.7-6% in HIV patiënten
- 85% van de infecties zijn bij HIV-patiënten (meingoencephalitis)
- Vogelfaeces is instrumentaal in de verspreiding van c.n.
- Komt vaak voor bij duiven en ‘huisvogels’
- Immunocompromised mensen moeten dan ook die vogels en hun excreta
vermijden
Aviare pathogenen die geen zoonoses zijn!!
- Salmonella typhimurium variant Copenhagen (van wedstrijdduiven)
- Salmonella Gallinarum en Salmonella Pullorum van kippen
- Mycobacterium avium complex van vogels
Het elimineren van de vogel specifieke pathogenen Salmonella enteritidis vs Salmonella
gallinarum:
- het serovar met het hoogste transmissie-succes zal competitief gezien de andere
serovars uitsluiten
- S. gallinarum beschermde gevogelte tegen S. enteriditis omdat ze een gelijk O9gen
hadden
- De eliminatie van S. gallinarum door test- en slachtmethodes creëerden een
ecologsiche niche, welke de infecties met S enteritidis bij gevogelte
vergemakkelijkte: een nieuwe zoönose ontstond.
Psittacosis (Chlamydophila psittaci)
- ondergediagnosticeerd
- griepachtige verschijnselen na contact met ‘nieuwe’ papegaaien, kalkoenen en
eenden , doch ook andere vogels mogelijk
- redente uitbraak na practirum met papegaaien op faculteit waarbij 14 mensen
betrokken waren
Conclusies:
- evolutionaire ontwikkelingen overtroeven de menselijke pogingen infectieuze
ziektes uit te roeien
- het optreden van een infectieuze ziekte is het resultaat van veranderingen in
micro- en macromilieu
- het continue verschijnen van ziekten kan verklaard worden door de constante
creatie van nieuwe ecologische niches door menselijk handelen
- de voorspelde klimaatveranderingen zullen in de 21 e eeuw het optreden van
ziektes verspreid door vogels en (ornithophiele) arthropoden verhogen
32

Hoorcolleges Ziekteleer 4
ziekte verwekker Aangifte
plicht
vaccinatie zoönose diersoort
Rabiës rhabdovirus ja Postexpositie ja In NL vleermuis,
vaccinatie van
vossen in Europa
de mens na
contact met
lichaamsvocht
gevaccineerd
hondeziekte paramyxovirus nee ja nee Fret zeer gevoelig
myxomatose leporipoxvirus ja ja nee Konijn
Viral
haemmorhagic
disease
calicivirus ja ja nee Konijn
tularaemie Francisella
tularensis
ja Nee ja konijn
Paramyxovirus Aviaire
ja verplicht ja Duif
bij duiven paramyxovirus
(pseudovogelpest) type I, verwant
aan NCD
papegaaienziekte Chlamydophila ja nee ja Papegaaiachtigen,
psittaci
maar ook andere
vogels
Aviaire influenza Influenza A virus ja nee ja Vogels, varkens,
(klassieke
vogelpest)
mens, paard
dermatophytose Trichophyton nee nee ja Konijn en
mentagrophytes
knaagdieren
Virusenteritis
nerts
ja ja Nee
Haemorrhagische Filovirussen: ja nee ja Primaten
koorts bij
primaten
ebola, marburg
monkeypox orthopoxvirus nee Ja (humaan) ja Primaten,
knaagdieren
B-virus disease Cercopithecine
herpesvirus
(herpesvirus
simiae; herpes B
virus)
nee nee ja makaken
Salmonellosis Salmonella spp ja Ja/nee Ja/nee Reptiel, duif, kip
Mycobacteriosis Mycobacterium nee nee Contro- Vogels
avium/
intracellulaire
versieel
Cryptococcosis Cryptococcus nee nee Niet van Vogelfaeces
neoformans
dier
echinococcosis Echinococcus
multilocularis
ja nee ja Vos, kat, hond
33

Hoorcolleges Ziekteleer 4
34