Inspraak en participatie van kinderen, jongeren en het jeugdwerk in ...

'( ,1635$$. (1 3$57,&,3$7,(
9$1 .,1'(5(1 -21*(5(1 (1 +(7 -(8*':(5.
,1 (1 $$1 +(7 /2.$/( %(/(,'
(HQ RQGHU]RHNVSURMHFW LQ RSGUDFKW
YDQ KHW 0LQLVWHULH YDQ GH 9ODDPVH *HPHHQVFKDS
$IGHOLQJ -HXJG
'RRU
Stefaan Tubex (Hogeschool Gent)
Prof. Dr. Filip De Rynck (Hogeschool Gent)
Dr. Filip Coussée (Universiteit Gent)
Hogeschool Gent Universiteit Gent
Dep. Handelswet. en Bestuurskunde Vakgroep Sociale Agogiek
Voskenslaan 270 Henri Dunantlaan 2
9000 Gent 9000 Gent
tel.: 09/ 24.88.834 tel.: 09/ 2646291
e-mail: Stefaan.Tubex@hogent.be e-mail : Filip.Coussee@UGent.be

'( ,1635$$. (1 3$57,&,3$7,(
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
9$1 .,1'(5(1 -21*(5(1 (1 +(7 -(8*':(5.
,1+28'67$%(/
,1 (1 $$1 +(7 /2.$/( %(/(,'
,QOHLGLQJ S
1.1 Doel van het onderzoek p. 6
1.2 Het onderzoeksopzet p. 7
1.2.1 Onderzoeksopzet kwalitatieve fase p. 7
1.2.2 Onderzoeksopzet kwantitatieve fase p. 7
,QVSUDDN SDUWLFLSDWLH HQ EHWURNNHQKHLG YDQ S
NLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ ELM ORNDDO EHOHLG
2.1 I nspraak, participatie en belangenbehartiging p. 10
2.2. Betrokkenheid van kinderen en jongeren bij het lokaal bestuur (en p. 13
omgekeerd)
2.3. Betrokkenheid, lokaal bestuur en lokale samenleving p. 14
2.4 Lokale besturen: enkele relevante trends p. 20
2.4.1 De representatiedemocratie in beweging p. 20
2.4.2 Burgerschap, een relationeel begrip p. 25
2.4.3 Trends in de lokale besturen p. 27
2.5 I nspraak en participatie van ‘kinderen en jongeren’ p. 29
2.6 Planning, beleidsvorming en keuzes maken in lokale besturen p. 31
)RUPHOH YRRU]LHQLQJHQ YRRU LQVSUDDN HQ SDUWLFLSDWLH S
3.1 Het Jeugd(werk)beleidsplan p. 35
3.1.1 inleiding p. 35
3.1.2 voorgaand onderzoek p. 35
3.1.3 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 38
3.1.4 resultaten kwalitatief onderzoek p. 46
3.1.5 conclusies en aanbevelingen omtrent jeugdparticipatie p. 53
en het jeugdwerkbeleidsplan
2

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
3.2 Jeugdraad p. 57
3.2.1 inleiding p. 57
3.2.2 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 57
3.2.3 resultaten kwalitatief onderzoek p. 66
3.2.4 conclusies en aanbevelingen omtrent jeugdparticipatie p. 73
en de jeugdraad
3.3 Kindergemeenteraad p. 76
3.3.1 inleiding p. 76
3.3.2 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 76
3.3.3 resultaten kwalitatief onderzoek: p. 77
enquête & case-gemeenten
3.3.4 conclusies en aanbevelingen omtrent jeugdparticipatie p. 80
en de kindergem eenteraad
3.4 Jeugdparagraaf p. 82
3.4.1 inleiding p. 82
3.4.2 voorgaand onderzoek p. 82
3.4.3 resultaten kwantitatief en kwalitatief onderzoek p. 83
3.4.4 conclusies en aanbevelingen omtrent jeugdparticipatie p. 85
en de jeugdparagraaf
7KHPDWLVFKH GRHOJURHSEHQDGHULQJ S
4.1 Speel-, skate en fuifbeleid p. 87
4.1.1 inleiding p. 87
4.1.2 speelruimte p. 87
a. stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête
b. de praktijk & aandachtspunten
c. conclusies over jeugdparticipatie en speelruimte
4.1.3 skatebeleid en –infrastructuur p. 94
a. stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête
b. de praktijk & aandachtspunten
c. conclusies en aanbeveling over het skatebeleid
4.1.4 fuifbeleid p. 101
a. stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête
b. de praktijk & aandachtspunten
c. conclusies over jeugdparticipatie en het fuifbeleid
4.2 Ruimtelijk en m obiliteitsbeleid p. 108
4.2.1 inleiding p. 108
4.2.2 voorgaand onderzoek p. 108
4.2.3 het proces van ruimtelijke en m obiliteitsprojecten p. 110
en de m ogelijkheden van kinder- en jongerenparticipatie
4.2.4 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 112
3

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
4.2.5 resultaten kwalitatief onderzoek p. 120
4.2.6 conclusies en aanbevelingen over jeugdparticipatie p. 129
en het ruimtelijk en mobiliteitsbeleid
4.3 Cultuur, sport, welzijn en preventie p. 133
4.3.1 inleiding p. 133
4.3.2 jeugdparticipatie en cultuur p. 133
a. stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête
b. de praktijk & aandachtspunten
c. conclusies over jeugdparticipatie en cultuur
4.3.3 jeugdparticipatie en sport, cultuur en welzijn p. 139
a. de aandacht voor jeugdparticipatie vanuit
de sportdienst
b. de aandacht voor jeugdparticipatie vanuit
de welzijnsdienst
c. de aandacht voor jeugdparticipatie vanuit
de politie/ preventiedienst
d. conclusies jeugdparticipatie en sport, cultuur en welzijn
4.4 Jeugdparticipatie en het omgaan m et doelgroepen p. 145
4.4.1 inleiding p. 145
4.4.2 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 145
a. vaststellingen
b. aandachtspunten
4.4.3 conclusies over jeugdparticipatie en p. 150
het omgaan met doelgroepen
%HVWXXUVNXQGLJH NDGHUV S
5.1 Politieke variabelen p. 151
5.1.1 stand van zaken in Vlaanderen: resultaten enquête p. 151
5.1.2 resultaten kwalitatief onderzoek
5.2 Ambtelijke variabelen p. 153
5.2.1 algemene professionalisering p. 155
5.2.2 de professionalisering van de vertegenwoordiging p. 158
5.2.3 uitbouw en inbedding van de jeugddienst p. 159
5.2.4 managem entteam p. 160
5.3 I ntra- en interbestuurlijke variabelen p. 163
5.4 Convenanten p. 165
5.5 Conclusies en aanbevelingen omtrent jeugdparticipatie p. 165
en de bestuurskundige kaders
4

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
%XQGHOLQJ YDQ FRQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ S
6.1 Het jeugdwerkbeleidplan p. 172
6.1.1 Conclusies over jeugdparticipatie in het p. 172
jeugdwerkbeleidplan
6.1.2 Aanbevelingen over jeugdparticipatie in het p. 173
jeugdwerkbeleidplan
6.2 De jeugdraad p. 175
6.2.1 Conclusies over jeugdparticipatie en de jeugdraad p. 175
6.2.2 Aanbevelingen over jeugdparticipatie en de jeugdraad p. 175
6.3 Conclusies over jeugdparticipatie en de kindergemeenteraad p. 176
6.4 Het ruimtelijke en het mobiliteitsbeleid p. 177
6.4.1 Conclusies over jeugdparticipatie en speelruimte p. 177
6.4.2 Conclusies over jeugdparticipatie en het ruimtelijk p. 178
en m obiliteitsbeleid.
6.4.3 Aanbevelingen over jeugdparticipatie en het ruimtelijk p. 179
en m obiliteitsbeleid
6.5 Skatebeleid p. 181
6.5.1 Conclusies over jeugdparticipatie en het skatebeleid p. 181
6.5.2 Aanbeveling over jeugdparticipatie en het skatebeleid p. 182
6.6 Conclusies m.b.t. jeugdparticipatie en het fuifbeleid p. 182
6.7 Conclusies over jeugdparticipatie en de jeugdparagraaf p. 183
6.8 Conclusies omtrent jeugdparticipatie in de culturele sfeer p. 183
6.9 Conclusies omtrent jeugdparticipatie vanuit sport, welzijn p. 184
en preventie & politie
6.10 Jeugdparticipatie en het omgaan met doelgroepen p. 185
6.11 Jeugdparticipatie en de bestuurlijke context p. 186
6.11.1 Conclusies over jeugdparticipatie en p. 186
de bestuurskundige kaders
6.11.2 Aanbevelingen over de bestuurskundige p. 187
inbedding van jeugddiensten
%LEOLRJUDILH p. 192
%LMODJH Enquête bij jeugddiensten p. 197
5

,QOHLGLQJ
'RHO YDQ KHW RQGHU]RHN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Op 13 oktober 2005 besliste de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Jeugd een
onderzoek te laten uitvoeren m.b.t. de inspraak en participatie van kinderen,
jongeren en het jeugdwerk in en aan het lokaal beleid.
Op 4 november 2005 hebben de Hogeschool Gent, departement
Handelswetenschappen en Bestuurskunde, en de Universiteit Gent, vakgroep
Sociale Agogiek hiervoor sam en een onderzoeksvoorstel ingediend. Dit voorstel
is goedgekeurd eind november 2005.
Het onderzoek ging van start op 1 december 2005 en moest afgerond zijn op 31
oktober 2006. In september 2006 werd beslist een extra onderzoeksluik aan het
onderzoek te koppelen. Het opzet van dit extra onderzoeksluik was het linken
van de resultaten uit het onderzoek m.b.t. ‘het adviesorgaan van het
gem eentelijk jeugdbeleid 1 ’ aan de resultaten uit de ‘enquête rond kinder- en
jongerenparticipatie’. Zo werd het mogelijk om meningen van jeugdconsulenten
te confronteren m et deze van jeugdraden.
Het onderzoek m.b.t. de inspraak en participatie van kinderen, jongeren (en het
jeugdwerk) in en aan het lokale beleid steunt op twee motieven. Een eerste is
het belang dat de Vlaamse overheid vanuit democratisch oogpunt hecht aan
jeugdparticipatie op lokaal niveau. I nspraak en participatie zijn niet alleen een
beleidsmiddel, maar ook een permanent beleidsdoel op zich 2 . Een tweede m otief
is de vaststelling uit onder andere Nederlands onderzoek dat interactieve
beleidsvormen uiteindelijk blijkbaar niet veel ‘blijvends’ nalaten. Ze leiden vooral
tot tijdelijke parallelle systemen zonder veel impact op de besluitvorming,
waardoor de doorwerking van beleidsbijdragen van burgers uiteindelijk erg
beperkt blijft. Ze bereiken blijkbaar evenzeer een selecte groep van burgers.
Het onderzoek omvatte verschillende onderzoeksvragen:
1) Het inventariseren van de formele initiatieven om jonge burgers te
betrekken bij het beleid
2) Het oplijsten van de methodieken die hiervoor op lokaal vlak gebruikt
worden (welke instrumenten worden gebruikt ? Wie initieert, organiseert,
coördineert ? Wanneer wordt inspraak georganiseerd ?)
3) Het in kaart brengen van de motieven
4) Het oplijsten van de appreciatie (ervaring / evaluatie)
5) Het in beeld brengen van wat gebeurt m et de resultaten
Het was de bedoeling te komen tot een stand van zaken (met sterktes en
zwaktes) m.b.t. form ele en jeugdspecifieke participatie, en het form uleren van
1
Het adviesorgaan van het gemeentelijk jeugdbeleid, door Evelien Wijnant, m et medewerking van
JEMP, Brussel, 2006
2
Vlaams jeugdbeleidsplan 2006-2009, onder de coördinatie van Vlaam s minister voor Cultuur,
Jeugd, Sport en Brussel, Bert Anciaux
6

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
beleidsaanbevelingen als basis voor het stimuleren of ondersteunen van een
lokaal participatiebeleid voor jeugd.
Dit onderzoek kwam niet geïsoleerd tot stand. Op geregelde tijdstippen werd
samengezeten met een stuurgroep die het onderzoeksproces mee begeleidde.
Deze stuurgroep bestond uit Gerda Van Roelen (Vlaamse administratie), Els
Cuisinier (Vlaamse administratie), Pascal Ennaert (Kabinet Anciaux), Kelly
Bellens (Jeugddienst, Stad Antwerpen), Seppe Dams (Vlaamse administratie),
Pat Rooseleers (Steunpunt Jeugd), Klaas Fonck (Vlaamse Jeugdraad), Dimikritos
Kavadias (VUB), I nes Keygnaert (Sam enlevingsopbouw Vlaanderen), Dimitri
Mortelmans (UA), Joost Ramaut (VVJ), Sabine Van Cauwenberge (VVSG) en Jan
Van Gils (Kind & Samenleving).
Graag willen de onderzoekers iedereen die meegewerkt heeft aan het onderzoek
van harte bedanken.
+HW RQGHU]RHNVRS]HW
I n het oorspronkelijke onderzoeksvoorstel werden twee onderzoeksfasen
onderscheiden. Eerst een kwantitatieve fase, waarbij de gemeentebesturen van
alle 308 gemeenten een vragenlijst toegestuurd krijgen. Daarna een
kwalitatieve fase, waarbij meer diepgaande gesprekken m et diverse relevante
lokale actoren plaatsvinden.
Er werd gekozen om de chronologie van de onderzoeksfasen om te keren en te
starten met de kwalitatieve fase en pas daarna over te gaan tot de kwantitatieve
fase. De kwantitatieve bevraging kon zo een bredere toetsing zijn van het
geheel aan vaststellingen en vooronderstellingen omtrent jongerenparticipatie
die via diepte-interviews en een focusgroep in kaart werden gebracht.
I n een eerste fase werden lokale actoren diepgaand bevraagd omtrent ‘inspraak’
en ‘participatie’ van jongeren in en aan het lokale beleid. Dit gebeurde via
diepte-interviews met jeugdconsulenten en andere betrokkenen in zowel
centrumsteden, grote, middelgrote als kleine gemeenten. Het
jeugdwerkbeleidsplan werd hierbij als startpunt genom en voor de bevraging.
Met de tweede kwantitatieve fase was het de bedoeling te kom en tot een
oplijsting van de diverse centrale onderzoeksvragen over alle 308 gemeenten.
Na de kwantitatieve fase zijn rond specifieke topics nog extra bevragingen
gebeurd binnen lokale besturen.
2QGHU]RHNVRS]HW NZDOLWDWLHYH IDVH
Het was een belangrijk uitgangspunt om de nodige informatie via een breed
draagvlak te vergaren. Het kwalitatieve luik liep dan ook doorheen gans de
onderzoeksperiode, en tal van methodieken werden hierbij aangewend;
literatuurstudie, diepte-interviews, focusgroep, mail- en telefonische bevraging,
7

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
... De diepte-interviews in de casegemeenten vorm den de basis voor de brede
bevraging bij alle jeugddiensten in Vlaanderen. Op het enquêtemateriaal werd
dan weer voortgebouwd voor de verdere kwalitatieve verdieping. Hieronder
geven we een oplijsting van het kwalitatieve onderzoekstraject.
1. Aftoetsende gesprekken met experten als voorbereiding: VVJ (22 dec
2005), Guy Redig (10 januari 2006), Kind & Samenleving (13 maart
2006).
2. Doornemen 21 jeugdwerkbeleidsplannen: In een eerste fase van het
onderzoek is een analyse gebeurd van 10 jeugdwerkbeleidsplannen op
basis van een aselecte steekproef. Dit is toegepast voor vier generaties
JWBP’en (1996-1998, 1999-2001, 2002-2004 en 2005-2007).
Daarnaast zijn ook alle jeugdwerkbeleidsplannen van de 11 kwalitatieve
cases grondig bestudeerd. De case-gem eenten waren Essen, Gent,
Izegem , Kaprijke, Kortrijk, Lanaken, Lier, Puurs, Sint-Laureins,
Zomergem en Zaventem. De gemeenten zijn geselecteerd in
samenwerking met de stuurgroep op basis van verschillende profielen
(sterk uitgebouwde jeugddienst vs deeltijds jeugdconsulent, ...)
3. Doornemen internationale literatuur en voorgaande onderzoeksrapporten
4. Diepgaande bevraging in de 11 kwalitatieve cases bij de
jeugdconsulenten
5. Testenquête bij diensten ruimtelijke ordening en sportdienst
6. Focusgroep op VVJ-driedaagse (23 maart 2006)
7. Gerichte telefonische of mailbevraging bevraging bij alle
mobiliteitsdiensten en cultuurdiensten van de casegem eenten
8. Koppeling Jem p-enquête en dieptebevraging bij twee
jeugdraadvoorzitters
9. Bredere diepte-bevraging in centrum gemeenten (mobiliteitsdienst,
groendienst, cultuurdienst, jeugdraadvoorzitter)
10. Doornemen cultuurbeleidsplannen van de casegemeenten
11. Mailbevraging bij jeugddiensten die de participatie-gerichtheid van
cultuur, sport, welzijn of politie/ preventie positief scoorden.
2QGHU]RHNVRS]HW .ZDQWLWDWLHYH IDVH
2QGHU]RHNVSRSXODWLH HQTXrWH µNLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH LQ HQ DDQ KHW
ORNDDO EHOHLG
Alle gemeentelijke jeugddiensten in Vlaanderen werden aangeschreven om een
online-enquête rond kinder- en jongerenparticipatie in en aan het lokaal beleid in
te vullen. Naast de stedelijke jeugddienst van Antwerpen werden ook de
jeugddiensten van de Antwerpse districten gevraagd om aan de enquête mee te
werken. Ook de faciliteitengemeenten konden mee participeren aan de onlinebevraging.
Slechts drie van faciliteitengemeenten hebben echter een eigen
gem eentelijke jeugddienst. Enkel deze behoren tot de officiële
onderzoekspopulatie.
8

9HUZHUNLQJ RQGHU]RHNVSRSXODWLH RQOLQH HQTXrWH
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n totaal hebben 243 respondenten de enquête ingevuld. Naast de stedelijke
jeugddienst van Antwerpen hebben ook nog zeven van de negen jeugddiensten
binnen de districten de enquête ingevuld. Ondanks het grote inwonersaantal van
de districten is geopteerd om deze niet als aparte entiteiten te zien en gelijk te
schakelen met een soort van autonome lokale besturen maar om ze samen met
de stedelijke jeugddienst als één geheel te zien voor de globale vergelijking
tussen lokale besturen. Het gewicht van elk werd dan ook vermenigvuldigd met
de factor 0.125. Zo krijgen de stad en de districten samen het gewicht één net
zoals alle andere lokale besturen.
De responsgraad van de online-enquête bedraagt 79 % 3
Voor de onderverdeling tussen gemeenten hebben we voor de eerste analyse
volgende categorieën gebruikt. Deze onderverdeling heeft de VVJ in vorige
onderzoekspraktijken reeds duidelijke profielverschillen opgeleverd.
1. gem eenten m et minder dan 10.000 inwoners
2. gem eenten m et 10.000 – 15.0000 inwoners
3. gem eenten m et 15.000 – 30.000 inwoners
4. gem eenten m et 30.000 – 50.000 inwoners
5. gem eenten m et m eer dan 50.000 inwoners
Er is een goede vertegenwoordiging van alle categorieën lokale besturen.
• 25,8 % van de respondenten komen uit gemeenten met minder dan
10.000 inwoners (61 respondenten)
• 25,8 % uit gemeenten m et 10.000 tot 15.000 inwoners (61
respondenten)
• 32,6 % uit gemeenten m et 15.000 tot 30.000 inwoners (77
respondenten)
• 10,6 % uit gemeenten m et 30.000 tot 50.000 inwoners (25
respondenten)
• 4,8 % uit gemeenten met meer dan 50.000 inwoners (10
responsgemeenten)
De responsgroep bestaat uit 186 voltijdse jeugdconsulenten en 50 deeltijdse
jeugdconsulenten (31 in gem eenten met minder dan 10.000 inwoners, 12 in
gem eenten van 10.000 tot 15.000 inwoners en 7 in gemeenten m et 15.000 tot
30.000 inwoners).
3 243 respondenten verminderd m et 7 respondenten uit de Antwerpse districten op een
onderzoekspopulatie van 308 Vlaam se Gemeenten verm inderd m et de 9 faciliteitengem eenten die
niet over een eigen gemeentelijke jeugddienst beschikken
9

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
,QVSUDDN SDUWLFLSDWLH HQ EHWURNNHQKHLG YDQ
NLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ ELM ORNDDO EHOHLG
Dit onderzoek heeft vooral een operationeel doel: hoe zit het met de praktijken
gericht op het verhogen van betrokkenheid van kinderen en jongeren in het
Vlaamse lokale beleid ? De opdrachtgevers verwachten geen uitgebreide
theoretische exploratie van de problematiek van betrokkenheid. Toch is het
belangrijk om de problematiek te verkennen, om begrippen te duiden en vooral
om de kaders te schetsen waarin ‘betrokkenheid bij beleid’ volgens ons moet
worden begrepen.
De manier waarop mensen oordelen over praktijken die met beleidsvorming
verbonden zijn, heeft te maken met hoe men kijkt naar en denkt over
burgerschap, democratie, belangen, betrokkenheid, de rol van politiek in de
(lokale) sam enleving, de rol van ambtenaren, ... Daarom deze meer
theoretische verkenning, zij het beknopt en op veel punten niet verder
uitgewerkt.
,QVSUDDN SDUWLFLSDWLH HQ EHODQJHQEHKDUWLJLQJ
De (internationale) literatuur geeft diverse argumenten aan waarom de
participatie van kinderen en jongeren bij de beleidsvorming belangrijk is (cf. Hart
1992, De Winter 1995, Walther et al 2002). Het gaat om een veelsoortige
combinatie van motieven, enerzijds gericht op effecten bij kinderen en jongeren,
anderzijds op effecten in de samenleving.
De voornaamste argumenten zetten we hier even op een rij. Participatie:
• komt ten goede aan de efficiëntie en effectiviteit van het beleid
• draagt bij tot dem ocratisch burgerschapsgevoel van kinderen en jongeren
• ondersteunt het psychische welzijn en de ontwikkeling van jeugdigen
• creëert een draagvlak voor te nemen beleidsmaatregelen
Het is niet altijd even duidelijk vanuit welke m otieven een bepaalde praktijk
geïnspireerd wordt. Noteren we ook dat rond het participatiebegrip zelf vrij
uitgebreide, vaak abstracte discussie worden gevoerd. Daarbij wordt dan
onderscheid gemaakt tussen deel hebben en deelnem en, participatie als middel
en participatie als doel, actieve participatie en passieve participatie, informele
participatie en gestructureerde, interne en externe participatie, … (cf. Jans en De
Backer 2002, Coussée 2002, Bouverne-De Bie 2003, Redig 2005).
I n dit rapport bekijken we de problematiek vanuit een bestuurskundige
invalshoek. Dat is, nu en dan, een aanvulling op de agogische invalshoek die in
deze materie toch vaak domineert. I n het beste geval kunnen we daarmee dit
debat nieuwe impulsen geven.
,QVSUDDN HHQ µHHQ]LMGLJ EHJULS"
I nspraak gebruiken we voor instrumenten of arrangem enten waarbij de
betrokkenheid past in een door het bestuur uitgestippeld traject, in het kader
van een door het bestuur vooropgezette beleidsagenda en formulering van het
beleidsprobleem. ‘Hier willen we een speelplein aanleggen en we willen m et u
10

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
overleggen hoe dat moet’. Of en waar er een speelplein moet komen staat dan
niet meer ter discussie, over de inrichting kan nog gepraat worden. Inspraak is
dus eerder instrum enteel, laat zich logischerwijze ook ‘plannen’ (het past immers
binnen de agenda van het bestuur) en het krijgt een plaats in het uit te stippelen
proces (dat proces kan kort of lang zijn, professioneel of amateuristisch). De
vraag is of er van veel inspraak sprake is, of inspraak de praktijk domineert en
welke technieken van inspraak m en voor kinderen en jongeren aanwendt.
3DUWLFLSDWLH HHQ G\QDPLVFK EHJULS
Participatie wordt in de literatuur vaak verbonden m et ‘mede-beslissen’. Dat is
een wat vage omschrijving. Toch is het zo dat we in onze gemeenten vorm en
van formeel mede-beslissen kennen. Bijvoorbeeld in de toepassing van het
beheer van cultuurcentra, sportcentra, jeugdcentra in de vorm van vzw’s waarin
gebruikers zetelen en inderdaad mee beslissen. Dat is een vorm van directe
dem ocratie die zich binnen de structuren van de representatiedemocratie heeft
ontwikkeld. Dat wordt wel eens vergeten en is overigens ook in internationaal
perspectief vrij uniek. Het Gemeentedecreet zal hier wellicht invloed op hebben
omdat de form ule van de gemeentelijke vzw toch ten dele in vraag wordt
gesteld. Toegepast op beleidsprocessen krijgt participatie, vaak vertaald als
‘mede-beslissen’, een wat vagere inhoud.
Essentieel voor ons is dat participatie een dynamisch begrip is dat refereert naar
de kwaliteit waarm ee procesmatige beleidsvorming wordt aangepakt of kansen
krijgt. Participatie is in tegenstelling tot inspraak, tweezijdig. Dat betekent dat
we inzien dat kinderen en jongeren zelf punten kunnen agenderen op zeer
verschillende wijzen: door acties, door vertegenwoordigers,… Waar ze de kans
krijgen om daarover in interactie te gaan met het bestuur en waar het bestuur
daarmee ook actief omgaat en dit ernstig neemt, is het participatiebegrip op zijn
plaats.
I nspraak kan natuurlijk ook beleidseffecten hebben maar deze zijn eerder
instrum enteel. I n processen van participatie staan de leereffecten centraal en
zijn zelfs het doel van het proces. Participatie betekent sociaal leren in de
volgende betekenissen:
• er wordt ruimte gemaakt voor verschillende invalshoeken op een
beleidsprobleem zonder dat vooraf al één definitie (van het bestuur, van
een ambtenaar, van een expert, van één actiegroep,…) domineert en niet
meer bijstuurbaar is;
• in het proces ontstaat een verrijkende confrontatie van posities en van
‘roldisposities’ (van politici, ambtenaren, experten, kinderen, jongeren,…);
• ervaringen kunnen worden ingebracht, informatie wordt verrijkt, er is
ruimte voor emoties en verhalen van mensen;
• de besluitvorming staat niet los van de instrumenten van betrokkenheid
maar beide zitten in elkaar verweven en de besluitvorming is bijstuurbaar.
Met het laatste kenm erk nemen we wat afstand van de figuratieve voorstelling
die als basis wordt gebruikt in het handboek ‘Weet ik veel’ (2006). Daarin
worden het beleidsproces en het participatieproces als twee aparte strom en
onderscheiden. Dat sluit voor ons eerder aan bij inspraak (al is dat niet de
intentie van de auteurs). Essentieel aan een participatief beleidsproces is dus de
11

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
schakeling van de besluitvorming en de participatie in één beleidsvorm end
proces.
Een dergelijke benadering van ‘participatie’ gericht op democratische
leerprocessen betekent dat we van meet af aan aandacht hebben niet alleen voor
de verbale inbreng van deelnem ers maar ook voor allerlei andere vormen van
inbreng die even valabel zijn voor het verrijken van processen als woord en
wederwoord, discussie en vergaderen. In een ‘deliberative democracy’ valt het
accent op deze klassieke ‘civic skills’. Met een brede focus op ‘participatie’ zijn
allerlei vormen van ‘action democracy’ even valabel, even nuttig als inbreng in
beleidsprocessen. Het gaat dan niet alleen om kinderen en jongeren die iets
kunnen zeggen, maar om kinderen en jongeren die iets doen, die sterk zijn in
beelden, die ervaringen inbrengen, die vertellen, die praktische ‘skills’ hebben
(iets maken). Deze manier van kijken heeft in de praktijk bij begeleiders van
projecten zeker al ingang gevonden zoals ook blijkt uit het overzicht van
methodieken in het reeds geciteerde handboek. De inschakeling als valabele
beleidsinput in beleidsprocessen is wellicht nog lastiger, zoals ook verder in dit
onderzoek zal blijken.
I n de praktijk stellen professionelen soms dat zij geen nood hebben aan formele
inspraak of form ele participatie. Zij komen aan hun essentiële informatie op
basis van vele contacten met jongeren in het veld, tijdens activiteiten
bijvoorbeeld. Uiteraard zullen deze contacten zeer nuttig zijn om zicht te krijgen
op de leefwereld van jongeren en die informatie zal erg waardevol zijn. Voor het
opbouwen van vertrouwen en voor het werven van participanten is dat
essentieel. Alleen volstaat het niet om naar deze informele contacten te
verwijzen en dit als ‘voldoende’ participatie te beschouwen. Zoals we het hier
hebben omschreven bevat participatie een procesmatige interactie waarin zaken
worden opgebouwd, getoetst, tweezijdig worden bijgestuurd. Het kan dus dat
inform ele contacten aan deze procesmatige voorwaarden voldoen maar dat is
dan toch niet per definitie zo omdat professionelen het zeggen.
%HODQJHQEHKDUWLJLQJ LQGLUHFWH PDDU SHUPDQHQWH SDUWLFLSDWLH"
I n de literatuur wordt betrokkenheid van kinderen vaak en in de recente
literatuur steeds meer gekoppeld aan de problematiek van ‘belangenbehartiging’:
wie neemt het voor kinderen op, wie bewaakt permanent de belangen van
kinderen ?
Het begrip ‘belangenbehartiging’ wijst op het bestaan van netwerken tussen
mensen en organisaties in de lokale sam enleving die zich tot doel stellen om de
belangen van kinderen en jongeren als een permanent criterium van afweging in
te bedden en te verdedigen in de processen van beleidsvorming en op de cruciale
mom enten van besluitvorming in deze beleidsprocessen, bijvoorbeeld bij de
opmaak van de begroting of bij het vastleggen van een ruimtelijk uitvoeringsplan
voor een stadsproject. De vorm en van belangenbehartiging kunnen specifiek
zijn (gericht op verkeersveiligheid bijvoorbeeld), ze kunnen ook breed zijn (naar
meer integrale positie van kinderen), ze kunnen ook specifiek gericht zijn op
doelgroepen.
12

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Relevante vragen hier zijn:
• I n welke mate dragen evoluties als professionalisering en ‘vernetwerking’
al dan niet bij tot versterking van de belangenbehartiging van kinderen en
jongeren?
• Wat is daarbij de rol van de jeugdconsulent, een ambtenaar die ook wel
eens omschreven wordt als participatiemanager (Redig 2000)?
• Gaan andere professionelen dan de jeugdconsulent deze belangen (mee)
behartigen?
• Komen er tussen organisaties en professionelen sterkere netwerken tot
stand die deze belangenbehartiging een m eer stevige basis geven en hoe
werkt dat dan door op de politieke agenda en op de beleidsagenda ?
%HWURNNHQKHLG YDQ NLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ ELM KHW ORNDDO EHVWXXU HQ
RPJHNHHUG
%HWURNNHQKHLG HHQ WRWDDOFRQFHSW
I nspraak, participatie en belangenbehartiging dragen duidelijk alle drie bij tot
een hogere betrokkenheid van kinderen en jongeren bij de lokale samenleving.
Het begrip betrokkenheid voegt echter ook iets toe aan de vorige drie. Inspraak,
participatie en belangenbehartiging kan je organiseren, in methodieken gieten,
ontwerpen, in mindere of meerdere mate beheren en beheersen, … Ze gaan over
het ‘matchen’ van vraag en aanbod, het peilen naar behoeften en het zoeken
naar antwoorden binnen de gegeven mogelijkheden.
Het denken vanuit ‘betrokkenheid’ dwingt ons dat blauwdrukdenken te verlaten.
I n zeer algemene zin gaat betrokkenheid van kinderen en jongeren bij het beleid
over de wijze waarop dat beleid aansluit bij hun behoeften en bij hun leefwereld
en over de wijze waarop dat beleid open staat voor interactie met kinderen en
jongeren om vanuit hun ogen naar ‘de wereld’ te kijken. Behoeften zijn immers
niet statisch en eenvoudig ‘opvraagbaar’. Behoeften worden gevormd tijdens
dialoog, tijdens processen van interactief sociaal leren waar de leereffecten breed
op te vatten zijn: voor politici, ambtenaren, experts, belangengroepen, ouders,
begeleiders en ook voor kinderen en jongeren (maar dus niet alleen voor
kinderen en jongeren, zoals het toch wel vaak impliciet wordt voorgesteld).
Dit onderzoek gaat over betrokkenheid bij het ‘lokale beleid’. Dat lokale beleid is
maar een fragment van het algemene beleid waarin lokale besturen zijn
opgenomen. Hoe het lokale OCMW bijvoorbeeld omgaat met jonge
steuntrekkers (zie bijvoorbeeld de problematiek van integratiecontracten) maakt
deel uit van een algem ene filosofie die in algemene beleidsmaatregelen is
neergeslagen (in dit geval opvattingen over de actieve welvaartsstaat).
De algemene positie van kinderen en jongeren is het product van ideologie, van
politieke keuzes in de ‘hardware’ van de samenleving (inzake kiesrecht, recht op
werk, organisatie en finaliteit van het onderwijs, recht op wonen, de organisatie
van de sociale zekerheid,…). De recent losgebarsten discussie in Frankrijk over
‘het verraad’ van de oudere generaties ten opzichte van de jongeren is een
mooie illustratie van de manier waarop jongeren de samenleving als het
resultaat van al die keuzes uit het verleden en op dit moment ervaren. I n die zin
gaat betrokkenheid finaal over rechten, over de positie in de samenleving, over
13

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
toekomstkansen, over de integratieproblematiek in de m ulticulturele
samenleving,…
/RNDDO EHVWXXU WH GLFKW ELM GH GRHOJURHS"
De betrokkenheid van kinderen en jongeren komt dus niet ‘in schijfjes’ tot stand
maar groeit overheen de diverse levenssferen waarin zij zich bewegen en waarin
ze al dan niet aangesproken worden op hun inbreng.
Op het eerste zicht lijkt dit alles ver te staan van de lokale besturen als we die
‘macro-problematiek’ van de maatschappelijke positie van kinderen en jongeren
bekijken vanuit de concrete bevoegdheden en de positie van de lokale besturen
in de sam enleving.
Naar onze mening hebben lokale besturen dan ook een ruimere rol dan alleen
maar te zorgen dat hun eigen zaakjes ‘op orde zijn’. Zowel verticaal als
horizontaal bekeken, komt het lokale bestuur als ‘integrator’ in beeld. Hoe die
rol wordt ingevuld, is afhankelijk van hoe we ‘betrokkenheid’ bekijken.
Beperken we dat tot de bevoegdheden van de lokale besturen of zien we
betrokkenheid als een manier van politiek bedrijven waarbij kinderen en
jongeren de kans krijgen en steun krijgen om hun verlangens en
toekomstperspectieven te formuleren, ook op een compromisloze wijze ? Zien
we betrokkenheid met andere woorden meteen al ingeperkt tot ‘brave en
volgende inspraak’ in wat het lokaal bestuur kan, of beschouwen we het lokaal
bestuur als een forum waarop allerlei maatschappelijke problematieken
geform uleerd kunnen worden, ook al heeft het lokaal bestuur daar niet m eteen
vat op ? Zo is bijvoorbeeld duidelijk dat de aandacht voor verkeersveiligheid op
centraal niveau m ee is gevoed door allerlei lokale acties die zich vaak ook maar
niet op de eerste plaats tot het lokale bestuur richten.
%HWURNNHQKHLG ORNDDO EHVWXXU HQ ORNDOH VDPHQOHYLQJ
Een samenleving verandert dus niet van bovenaf, ze wijzigt eerder als gevolg
van vele lokale acties die geleidelijk tot een kanteling kunnen leiden van de
beleidsagenda. Zo speelt het ‘lokale niveau’ in de brede zin een belangrijke rol
als motor voor maatschappelijke innovatie en als fora waarin nieuwe
beleidsagenda’s vorm krijgen.
I n wat volgt verfijnen we die stelling en staan we stil bij de verhouding van
lokale overheden tot domeinen die klassiek niet tot de vertrouwde lokale
beleidsdomeinen horen (horizontaal) en bij de verhouding tot andere
bestuursniveaus (verticaal). We besluiten met een kijk op de potentiële ‘regierol’
van lokale besturen.
'H ORNDOH VDPHQOHYLQJ
Kinderen en jongeren bewegen zich in en doorheen verschillende levenssferen,
en hun gevoelen van gehoord te worden, betrokken te zijn, is zoals overigens
ook bij volwassenen, een ‘product’ van hun ervaringen en ondervonden
praktijken in al die levenssferen samen. Dat gaat zowel over ruimtelijke sferen
14

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
zoals hun kamer en hun huis, de directe ruimtelijke omgeving (woonblok, buurt,
wijk) en ruimtes waarin ze zich verplaatsen als over sociale sferen zoals gezin,
familie, het speelplein, het onderwijsmilieu of de georganiseerde vrijetijd
(muziekschool, jeugdbeweging, jeugdhuis,…).
Dat geheel van sferen noem en we gemakshalve ‘de lokale samenleving’, goed
wetend dat die lokale samenleving zelf niet geïsoleerd is van de ruimere
ontwikkelingen in de samenleving, zoals we hierboven hebben aangegeven. Als
jonge allochtonen geen werk vinden heeft dat m et m eer te maken dan met het
functioneren van de lokale arbeidsmarkt. De manier waarop die sferen van de
lokale samenleving institutioneel zijn georganiseerd is voor ons doel wel
belangrijk. Het lokale bestuur (gemeente, OCMW en hun instellingen) is maar
voor een deel van deze lokale sam enleving verantwoordelijk en dan nog vaak
met allerlei restricties en afhankelijkheden van procedures en subsidies. Vele
aspecten van de lokale samenleving horen institutioneel niet tot de directe
bevoegdheid van de lokale besturen. Het onderwijs bijvoorbeeld is een wereld
apart met een zeer verscheiden rol van lokale besturen naargelang ze zelf
inrichtende macht zijn van gemeentelijk onderwijs. Andere voorbeelden zijn de
wereld van de bijzondere jeugdzorg, de gezondheidszorg, belangrijke aspecten
van de welzijnszorg, het openbaar vervoer, de gewestwegen,… Betrokkenheid
bij thema’s die tot de bevoegdheid van de lokale besturen horen is dus maar één
aspect van betrokkenheid bij de samenleving. Vanuit het perspectief van
kinderen en jongeren bekeken is het gevoelen betrokken te zijn veel meer een
totaalervaring, terwijl bestuurders snel geneigd zijn deze betrokkenheid alleen te
beoordelen vanuit hun institutioneel segment. Hieronder zal bijvoorbeeld blijken
dat lokale bestuurders en professionelen nauwelijks kennis hebben van en
voeling met wat er in scholen gebeurt. De contacten zijn overwegend functioneel
bijvoorbeeld omdat de jeugddienst de scholen wil gebruiken als platform voor
enquêtes. Al deze concrete dagelijkse ervaringen van beluisterd te worden of
niet, betrokken te worden of niet, vormen uiteindelijk de sfeer waarin kinderen
en jongeren opgroeien en zich een mening en beeld vorm en van de samenleving
en van hun positie in die samenleving.
We nemen nog even het onderwijs als voorbeeld omdat dit toch een dominante
levenssfeer is in de belevingswereld van kinderen en jongeren. I n de Vlaamse
regelgeving wordt werk gemaakt van participatie in het onderwijs met inbegrip
van de creatie van leerlingenraden. Mogen deze leerlingenraden bijvoorbeeld
beschikken over het inspectierapport van hun school waarin allerlei
kwaliteitsaspecten van de school door een team van inspecteurs in kaart wordt
gebracht, mogen de leerlingenraden daarmee aan de slag ? Mogen kinderen en
jongeren van verschillende scholen in dezelfde gemeente met elkaar discussiëren
over de onderscheiden inspectierapporten als onderdeel van een publiek debat
over onderwijs in de gem eente, mogen zij zelf hun scholen ‘benchmarken’ als
een deel van het lokale publieke debat ? Over dat alles heeft een gemeentelijke
overheid helemaal niets te zeggen, dat hoort bij de onderwijsregelgeving. Of we
nemen de sociale huisvesting als voorbeeld. Kinderen en jongeren in sociale
woonblokken missen soms de elementaire voorzieningen (eigen kam er,
mogelijkheid om rustig te studeren, de mogelijkheid om vriendjes thuis te
ontvangen,…). Soms is de gemeente betrokken bij het beheer van de sociale
huisvesting, soms niet en in alle gevallen wordt de sociale huisvesting beheerst
door een bijzonder centralistische regelgeving.
15

RNDDO EHVWXXU YHUVXV FHQWUDOLVWLVFKH KRJHUH RYHUKHGHQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Lokale besturen zijn gevat in een complex stelsel van autonome bevoegdheden,
vorm en van gebonden bevoegdheden met de centrale overheden waarin ze enige
beleidsruimte hebben en vormen van medebewind waarin ze vooral vorm
moeten geven aan opgelegde opdrachten van dezelfde centrale overheden (De
Rynck, 1996). Dat stelsel is zeker in ons land complex omdat zowel regionale als
federale (naast Europese) overheden in interactie staan m et lokale besturen.
Voor de lokale veiligheid bijvoorbeeld en de omgang met jongeren in dat
verband, speelt de federale overheid een centrale rol, terwijl het welzijnsbeleid
dan weer in hoge m ate tot de Vlaamse bevoegdheden hoort. Op verschillende
terreinen komen beide centrale overheden in beeld, zie de gezondheidszorg of de
bijzondere jeugdzorg. De interferenties tussen regionale en federale overheden
zijn vaak nog groter dan algem een bekend is zeker in de concrete praktijk van
procedures en regels.
I n internationaal perspectief zijn onze lokale besturen vrij zwak: ongeveer 7 %
van het BNP wordt op lokaal niveau uitgegeven, terwijl dat in Nederland 15 % is
en in andere landen nog hoger ligt. Al moet dat cijfer voorzichtig worden
geïnterpreteerd (De Rynck, 2007 te verschijnen) toch zegt het wel iets over de
relatieve zwakte van ons lokaal bestuurssysteem . Die 7 % is zeker te verklaren
door de combinatie van verzuiling en neo-corporatisme en de regionalisatie van
ons land. De drie fenomenen samen leiden tot sterke centralisatie en een
zwakke formele positie van de lokale besturen. Hun feitelijk positie kan veel
sterker zijn, maar dat heeft dan te m aken met het ‘political localism’: de
besluitvorming wordt sterk beïnvloed door de relaties tussen centrale en lokale
besluitvorm ers en de lokale besturen ‘be-lobbyen’ voortdurend de centrale
besluitvorm ers op basis van partijpolitieke lijnen en de lokale inbedding van
centrale politici.
'H µGRRUGULQJEDDUKHLG YDQ ORNDOH EHVWXUHQ
Lokale besturen zijn geen gesloten systemen die immuun zijn voor hun
omgeving. Noch voor brede omgevingsevoluties, noch voor de beleidsagenda van
hogere overheden. Die evoluties boetseren m ee de grondlaag waarop
beslissingen tot stand komen. We nemen geen groot risico door te stellen dat de
maatschappelijke aandacht die uitgaat naar de betrokkenheid van kinderen en
jongeren is toegenomen. Initiatieven zoals het I nternationaal Verdrag voor de
Rechten van het Kind en het Europese Witboek inzake Jeugdbeleid zijn daar
zowel een uitvloeisel van als dat ze deze beweging ook weer versterken.
Dergelijke evoluties zorgen ervoor dat belangen van kinderen en jongeren op de
politieke en de beleidsagenda komen en dus ook op de agenda van de lokale
besturen. Uiteraard is dat ook vaak het gevolg van belangenbehartiging op
andere niveaus dan het lokale niveau. We kunnen hier niet spreken over
inspraak of betrokkenheid omdat deze begrippen intentioneel zijn. Het is
niettemin essentieel om deze ‘verschuivende grondlaag’ te zien omdat ze vaak
verklaart waarom er grotere bereidheid ontstaat om wel intentionele vormen van
betrokkenheid in te schakelen. De sterk toegenomen aandacht voor de positie
16

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
van kinderen en jongeren in het justitieel apparaat bijvoorbeeld (hun
belangenbehartiging) is een mooi voorbeeld van wat we met deze ‘grondlaag’ en
‘doordringbaarheid’ bedoelen. De toegenomen aandacht voor veiligheid is dat
zeker ook.
Het is dus duidelijk dat de aandacht voor problematieken van kinderen en
jongeren in Vlaamse gemeenten zeker wordt beïnvloed door de algemene
internationale en nationale sensibilisatie, verdragen, drukkingsgroepen,… Dat is
een belangrijke relativering: gemeenten staan niet op zich, ze worden constant
beïnvloed door algem ene omgevings- of contextfactoren die, soms traag, soms
snel, m et verschillende snelheden en ritmes, doorsijpelen in de onderscheiden
gem eenten. Problematieken zoals verkeersveiligheid bijvoorbeeld of de
problematiek van het skaten kom en zo overal (of bijna overal) op de lokale
publieke agenda. Dit zijn thema’s die in de publieke opinie vorm krijgen,
waarrond eisen geformuleerd worden, zelforganisatie tot stand komt,... Dat
leidt, vroeg of laat, tot het beïnvloeden van de beleidsagenda van de
gem eentebesturen: vroeg of laat moeten gemeenten zich, willens nillens, meer
met verkeersveiligheid bezighouden of m et de skaters in dialoog gaan over hun
wensen inzake inrichting van de publieke ruimte. Hetzelfde geldt over
‘betrokkenheid’ als problematiek: als de omgevingsfactoren daar zeer veel
nadruk op leggen, dan zullen de gemeenten geleidelijk meer aandacht gaan
besteden aan initiatieven van ‘betrokkenheid’.
Deze omgevingsfactoren, inclusief het beleid van de centrale overheden, hebben
zonder meer een belangrijke impact op de vorming van de lokale publieke
agenda en geleidelijk wellicht ook op de lokale beleidsagenda, waarm ee we de
thema’s bedoelen waarmee het gem eentebestuur als organisatie ‘iets’ doet (met
welke kwaliteit dat ook is). Een voorbeeld hiervan is de aandacht voor
verkeersveiligheid rond schoolomgevingen die duidelijk geactiveerd is door de
opname hiervan in de mobiliteitsconvenanten (zie verder in dit rapport). Andere
voorbeelden kom en hieronder ook nog aan bod, zoals de
jeugdwerkbeleidsplannen.
Het beeld van het lokale bestuur dat als een autonom e organisatie moet
‘overtuigd’ worden om van alles te doen inzake betrokkenheid van kinderen en
jongeren klopt dus niet. Lokale besturen staan onder sterke invloed van
omgevingsfactoren. Die omgevingsfactoren gaan zowel over inhoud
(verkeersveiligheid, veiligheid in het gezin,…) als ze te maken hebben met
vorm en (belang van directe dialoog, bepaalde trends inzake vorm en van
betrokkenheid bvb kindergemeenteraden,…). De lokale beleidsagenda verandert
dus voortdurend zonder dat dit een gevolg is van concrete initiatieven onder de
noem er ‘betrokkenheid’. Het spreekt vanzelf dat de wijziging van de
beleidsagenda in de praktijk voortvloeit uit de wisselwerking tussen
omgevingsfactoren en lokale organisaties, of netwerken die aandacht vragen van
de lokale besturen voor problematieken of voor manieren van aanpakken. Wie
dus nu als actiegroep opkom t voor m eer betrokkenheid van kinderen bij
veiligheid in de schoolomgeving kan op meer gehoor rekenen dan enkele jaren
geleden en dat is niet alleen de verdienste van de pleiters.
17

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
9HUVFKLOOHQGH UHLNZLMGWH RRN WXVVHQ VWHGHQ HQ JHPHHQWHQ RQGHUOLQJ
Het onderscheid lokaal bestuur – lokale samenleving is ook relevant om dat het
het onderscheid tussen gemeenten helpt verklaren. Vooral in kleine landelijke
gem eenten is de ‘bevoegdheid’ van de gemeente beperkt tot directe
dienstverlening en enkele fysiek-ruimtelijke beleidsaspecten. I n grotere steden
is de reikwijdte van het stadsbestuur breder en komt het stadsbestuur in
verhouding op meer levensdom einen, zij het dat de rol ook sterk kan verschillen
tussen steden en binnen domeinen in één stad. Dat betekent dat in de
hypothese van gelijkaardige inspanningen van betrokkenheid, die betrokkenheid
in steden meer impact kan hebben dan in kleine gemeenten. Vooral in kleine
gem eenten speelt zich de laatste jaren daarenboven ook de beweging naar
schaalvergroting af (met de politiezones als meest duidelijke indicator) waardoor
de invloed van deze gemeenten nog sterk afzwakt. Jongeren ontwikkelen
regionale levenspatronen die helemaal niet meer samenvallen met de
administratieve grenzen van de gem eenten. Gem eenten zijn dus bij de start al
niet gelijk en ze worden bovendien, naar ons aanvoelen, steeds meer ongelijk.
Dat betekent dat betrokkenheid ‘in lokaal beleid’ niet overal dezelfde betekenis
heeft. I n grotere steden doet zich overigens ook schaaldifferentiatie voor in de
vorm van wijkgericht of gebiedsgericht werken: dat blijft evenwel binnen de
schaal van de stad en opent naar ons aanvoelen nieuwe mogelijkheden voor
betrokkenheid van kinderen en jongeren (zie hieronder).
'H µUHJLH URO YDQ KHW ORNDDO EHVWXXU
Het onderscheid lokaal bestuur – lokale samenleving is interessant omdat het
meteen de brug legt naar het concept ‘regie’ dat de laatste jaren duidelijk aan
een opgang bezig is. Voor een analyse van deze evolutie verwijzen we naar
literatuur (De Rynck, 2003), voor een doorgedreven analyse van het begrip regie
en van de bepalende factoren doen we dat evenzeer (Pröpper, 2004). Voor dit
rapport is het belangrijk dat ‘regie’ duidt op het realiseren van
samenwerkingsverbanden in de lokale samenleving tussen publieke en private
organisaties, ook op dom einen waar het lokaal bestuur niet direct bevoegd voor
is, maar waarvoor het zich wel verantwoordelijk voelt vanuit een brede zorg over
de ontwikkeling van de lokale samenleving en vanuit de legitimiteit dat zij de
enige actor is die rechtstreeks is verkozen. Voor de ‘regierol’ wordt ook vaak het
woord ‘governance’ gebruikt. Het duidt op het verschil met ‘governm ent’ waarbij
het lokaal bestuur zelf en m et eigen middelen bepaalde doelstellingen wil
realiseren. ‘Governance’ betekent dat men partnerschappen zoekt te
ontwikkelen, dat m en actoren probeert te mobiliseren om mee te werken om
bepaalde maatschappelijke doelstellingen te realiseren. Enkele steden zijn
bijvoorbeeld actief om het spijbelen tegen te gaan en ze werken daarvoor sam en
met een hele reeks actoren: de stad regisseert het samenwerkingsverband,
organiseert de comm unicatie tussen actoren, evalueert de resultaten en probeert
de sam enwerking te ‘managen’.
Dat die aandacht er nu is, heeft te maken met het afbrokkelen van de verzuiling,
van het neo-corporatisme en het falen van de centralisatie als gevolg van de
regionalisering. In de hoogdagen van deze fenomenen was er geen plaats voor
sterke lokale besturen: dat bracht de onderhandelde evenwichten op centraal
niveau alleen maar in gevaar. Naarm ate deze stelsels afbrokkelen en de
18

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
centralisatie contraproductief blijkt te zijn, komt er meer ruimte voor een
zelfstandige rol van lokale besturen. Naarmate ook blijkt dat complexe
problemen samenwerking vergen tussen sectoren, komt het lokaal bestuur als
mogelijke ‘integrator’ zeker in beeld. Verzuilde of neo-corporatistische
dom einen zoals het onderwijs, welzijnszorg (sociaal beleid), sociale huisvesting,
toeleiding naar de arbeidsmarkt,… zijn voorbeelden waar de regierol van de
lokale besturen in de laatste jaren duidelijk op de agenda is gekomen, soms zelfs
gevat in regelgeving. Dat opent (misschien) nieuwe perspectieven voor de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren, afhankelijk van de wijze waarop
het gem eentebestuur deze regierol opvat en invult. We mogen daarbij overigens
niet vergeten dat lokale besturen zelf ook intern vaak ‘verdeeld’ zijn in
beleidskokers van aparte beleidsdomeinen en dat sam enwerking tussen diensten
van het lokaal bestuur vaak al geen sinecure is (zowel op politiek als op
ambtelijk niveau). ‘Regie’ is daarom zeker een tweesnijdend zwaard: het legt
ook druk op de interne werking van het lokaal bestuur zelf.
We voegen er aan toe dat dit een ontwikkeling is die we toch op de eerste plaats
zien in de centrumsteden. Waar het zich in meer landelijke gebieden afspeelt,
neem t dat ook snel de vorm aan van regionale samenwerkingsverbanden, bvb in
nieuwe vormen van intergemeentelijke samenwerking. Uit beperkt onderzoek
weten we dat onder de vlag van ‘regie’ veelsoortige praktijken schuilgaan: van
zeer klassieke beheersing door het stadsbestuur via het overnem en van
particuliere initiatieven door het stadsbestuur tot effectief nieuwsoortige en
innovatieve initiatieven van overleg, taakverdeling en partnerschap. We stellen
ook vast dat de regieproblematiek niet uniform is: ze verschilt per beleidsdomein
omwille van de eigen historiek en eigen kenmerken, de regelgeving, de balans
tussen centralisatie en decentralisatie zoals die zich vroeger heeft ontwikkeld.
Onvermijdelijk leidt de regie-discussie tot de vraag of het niet wenselijk is om de
lokale besturen meer mogelijkheden te geven om doorheen de levenssferen van
de lokale samenleving tot een beter geïntegreerde behartiging van onder andere
de belangen van kinderen en jongeren te komen. Of anders geformuleerd: als
men er van uitgaat dat de lokale besturen het best geschikt zijn voor die
integratie, dan zou daardoor ook de omgevingsdruk vanuit de circuits van
belangenbehartiging effectiever kunnen werken. Er lijkt wel wat te zeggen voor
de stelling dat het versterken van de regie-verantwoordelijkheid van het lokale
bestuursniveau zeker ook in het belang kan zijn van de zwakste belangen in de
lokale samenleving. Dat geeft lokale acties meer ruimte tot beïnvloeding dan in
een sterk verkokerd en gecentraliseerd bestuurssysteem. Het zou dus vanuit
het perspectief van het versterken van de belangenbehartiging een nuttige zaak
kunnen zijn om de regie-verantwoordelijkheid van het lokaal bestuur te
versterken. Velerlei initiatieven rond deze belangenbehartiging kunnen dan een
forum krijgen en misschien geleidelijk de beleidsagenda en de samenleving
beïnvloeden. Deze discussie speelt zich nu bijvoorbeeld af rond het lokaal sociaal
beleid als gevolg van het decreet terzake (2003). We komen in hoofdstuk 5 op
deze problematiek terug. Ze raakt de discussie over de rol van de
jeugdconsulent of breder nog: de vraag over de inbedding van de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren in de toekomstige organisatie van
onze lokale besturen.
19

RNDOH EHVWXUHQ HQNHOH UHOHYDQWH WUHQGV
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De discussie over inspraak, participatie, belangenbehartiging en betrokkenheid
van kinderen en jongeren kan niet los worden gezien van de bestuurskundige
evoluties die zich in of rond lokale besturen voordoen. We hadden het hierboven
over ‘macro-evoluties’ op het niveau van het lokale bestuursniveau. Hier gaan
we beknopt in op enkele trends op het ‘meso-niveau’ van de gemeentelijke
bestuursorganisatie zelf. We beperken ons tot een opsomming van deze
aspecten die als ‘meta-elementen’ te beschouwen zijn voor het debat over
inspraak, betrokkenheid en belangenbehartiging. I n een eerste punt (2.4.1)
focussen we op politieke verschuivingen, in een tweede punt (2.4.2) op de
invulling van het begrip burgerschap en in een derde punt (2.4.3) op
organisatorische of managem entaspecten.
'H UHSUHVHQWDWLHGHPRFUDWLH LQ EHZHJLQJ
Het debat over betrokkenheid is geen statisch debat. Het moet voortdurend
worden herijkt, steeds opnieuw weer worden ingebed in maatschappelijke
evoluties die op dat debat inwerken en die er ook een andere kleur aan geven,
die ertoe leiden dat andere praktijken of arrangementen ontstaan of dat de druk
daartoe toeneemt. We verwijzen naar literatuur voor een grondige uitwerking
(De Rynck en Kalk 2003, De Rynck, 2003).
+HW NODVVLHNH PRGHO YDQ YHUPDDWVFKDSSHOLMNLQJ HURGHHUW
We gebruiken het woord ‘vermaatschappelijking’ om te duiden op de manier
waarop lokale besturen met de sam enleving contacten leggen, dialoog aangaan,
in discussie treden. Het klassieke m odel van vermaatschappelijking dat
dominant was in de jaren 1950-1970 steunde op:
• sterke politieke partijen met belangrijke ledenaantallen en met een vrij
stabiel kiezerspubliek;
• een vrij stabiel en sterk verzuild maatschappelijk middenveld met grote
dominante organisaties die opgenomen waren in centraal onderhandelde
politieke akkoorden en in een centralistisch systeem;
• inspraakvormen die sterk de logica van de representatiedem ocratie
volgen: gebaseerd op vertegenwoordiging en waarvan de klassieke
adviesraden het beste voorbeeld zijn;
• een representatiedemocratie die voldoende had aan zichzelf precies
omwille van deze sterke maatschappelijke inbedding en die (in het beste
geval) ‘bestuursvolgende inspraakvorm en’ gebruikte waarvan de klassieke
hoorzitting het prototype is (‘wat vindt u van wat wij bedacht hebben’ ?);
• volgzame media, ook opgenomen in de machtsstructuren en de elitaire
consensus.
Geleidelijk begint dit model vanaf de jaren 1980 af te brokkelen:
• politieke partijen verliezen leden, verliezen de vaste stabiele kiezers,
verliezen zo geleidelijk hun dominante positie en worden eerder deel van
‘de staat’ dan van ‘de straat’;
• de vaste verhoudingen m et het maatschappelijk middenveld beginnen te
eroderen: deze organisaties verliezen zelf leden en verliezen geleidelijk
20

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
hun dominante positie, gaan zich ook tendele ontvoogden van de verzuilde
systemen;
• het maatschappelijk middenveld implodeert (de klassieke verenigingen),
explodeert (er komen allerlei nieuwsoortige initiatieven van wijkcomités
over andersglobalisten tot mensen die opkomen voor illegalen en
uitgeprocedeerden,…), het maatschappelijk middenveld vernetwerkt (er
ontstaan nieuwe allianties, tijdelijke verbindingen, ad hoc coalities,…);
• burgerinitiatieven worden meer autonoom en ontwikkelen een eigen
deskundigheid, burgerinitiatieven worden ook meer ‘atoom ’, waarmee we
wijzen op het feit dat ze soms ook heel strikt voor het eigenbelang
opkomen;
• de m edia spelen steeds meer een eigen autonome rol en bepalen mee de
politieke agenda.
De politieke en de ambtelijke wereld, die gewoon was en is om om te gaan met
de praktijken van de representatiedemocratie, heeft het lastig met deze
ontwikkeling. Het dwingt tot het herijken en herbekijken van vertrouwde
patronen (de adviesraad, de hoorzitting). Het leidt tot het aanvoelen dat politiek
bedrijven veel moeilijker is geworden, veel minder stuurbaar, veel minder
voorspelbaar. Soms worden daar dan begrippen op geplaatst als ‘kloof’ die meer
blijken te zeggen over het gevoelen van ontheemding bij politici dan over a- of
anti-politieke houdingen van burgers.
1LHXZH DUUDQJHPHQWHQ PHW RXGH WUHNMHV
I n de zoektocht naar nieuwe of beter ‘anderssoortige’ arrangementen voor
vermaatschappelijking tekenen zich, grosso modo en erg vereenvoudigd
voorgesteld, twee grote bewegingen af: een beweging naar YHUPDUNWLQJ en een
beweging naar de zoektocht om nieuw ‘draagvlak’ op te bouwen voor beleid, die
zich uit in pogingen tot ‘LQWHUDFWLHYH EHOHLGVYRUPLQJ’.
Als de klassieke vorm en van maatschappelijke arrangementen niet meer
afdoende werken, zoekt het politiek en bestuurlijk systeem andere vormen om
zicht te krijgen op ‘wat de m ensen willen,’ ‘op wat de burger denkt en verlangt’.
Dat uit zich dan in de vorm van klantgerichte instrum enten die zich zeker ook
ontwikkelen in het zog van het Nieuw Publiek Management, een beweging naar
modernisering van het overheidsmanagement (jaren 1980-1990):
• enquêtes;
• klachtenregelingen en ombudsdiensten;
• e-governm ent als vorm van directe dialoog en directe toegankelijkheid van
politici en diensten;
• kwaliteitszorg in de dienstverlening (systemen van kwaliteitsmeting bij de
klanten, evaluatie van die tevredenheid, …);
• referenda als vorm van meting van individuele voorkeuren.
Een tweede en m eer complexe beweging in de zoektocht naar andere vorm en
van maatschappelijke arrangementen vatten we onder de noemer ‘interactieve
beleidsvorming’. Dat is zeker een m odieus begrip en het klinkt vaak mooier dan
de werkelijkheid is, maar het vat wel de kernboodschap dat legitiem beleid
anders moet worden opgebouwd dan in een klassieke representatiedemocratie
21

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
de gewoonte was. Om een politiek, ambtelijk en maatschappelijk draagvlak te
verwerven (en ze zijn alledrie nodig) is het noodzakelijk geworden om meer te
communiceren over beleid, om discussie aan te gaan met allerlei voor het beleid
relevante organisaties en besturen. Vaak wordt ‘interactief beleid’ voorgesteld
als iets waarvoor men kiest, maar dat is een te smalle benadering. Het gaat
eerder over een ontwikkeling uit noodzaak omdat leunen op de
vertegenwoordiging in de representatiedem ocratie niet meer volstaat om
legitiem te handelen en als legitiem erkend te worden. I n dezelfde beweging
past ook de discussie over de eigen verantwoordelijkheid van burgers, het belang
van het honoreren van maatschappelijke inzet van burgers en van organisaties
die zelf een deel maatschappelijke verantwoordelijkheid op zich willen nemen
(bvb op wijkniveau).
Uiteraard is de politieke en bestuurlijke werkelijkheid veel complexer: praktijken
van de traditionele representatiedemocratie werken door en zijn zeker nog sterk
aanwezig in de overgeleverde instrumenten, in de organisatievormen en in de
manieren van denken en kijken. Niet voor alle doelen is ‘interactief’ beleid
trouwens even wenselijk of noodzakelijk: voor sommige aspecten van het beleid
(veiligheid en justitie bijvoorbeeld of vormen van dienstverlening) verwacht de
burger een helder en kordaat optreden. Maar van zodra meer
ontwikkelingsachtige doelen ter discussie komen, van zodra maatschappelijke en
onzekere keuzes moeten worden gem aakt en belangen moeten worden
afgewogen, m erken we toch dat de aandacht voor meer procesmatige aanpak
toeneemt, moet toenemen. Over de kwaliteit waarm ee die processen vervolgens
worden aangepakt, is zeker ook veel te zeggen. I n elk geval worden bestuurders
veel meer uitgedaagd om intelligent na te denken over de aanpak, die ‘in elke
situatie anders is’ (Pröpper en Steenbeek,…).
Dit is volgens ons de brede achtergrond waartegen de discussie over
betrokkenheid van kinderen en jongeren moet worden geplaatst:
• tussen representatiedemocratie (de ‘klassieke’ jeugdraad als prototype),
• marktdemocratie (de enquêtes, de peiling naar individuele behoeften, de
directe dialoog via egov),
• de interactieve dem ocratie (procesmatige en meer netwerkachtige vorm en
van discussie en betrokkenheid),
• en de directe dem ocratie (valoriseren van maatschappelijke inzet,
waarderen van deze inzet door er als bestuur afstand van te houden, dit
als bestuur niet over te nemen).
De ‘arrangementen’ die zich in die mix van vormen hebben ontwikkeld, zijn
zelden eenduidig. Zo is het onmiskenbaar dat heel wat jeugdraden zich
geleidelijk hebben proberen aan te passen aan nieuwe ontwikkelingen, door bvb
met werkgroepen te werken, door hun werking open te stellen. Dat heeft
wellicht tot meer aandacht voor ‘interactief beleid’ bijgedragen en ligt vaak aan
de basis van vernieuwende initiatieven. Hieronder koppelen we onze
bevindingen aan deze uit een enquête bij jeugdraden. Daaruit blijkt dan toch
dat, over het geheel van Vlaanderen bekeken, de omslag naar een vernieuwde
rol van jeugdraden in het brede jeugdbeleid vrij problematisch blijft en dat dit
zeker zo is naarmate de schaal van de gem eente toeneemt. Er ontwikkelen zich,
22

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
soms en lang niet in alle gemeenten, naast en buiten de jeugdraad vormen van
betrokkenheid en die kloof lijkt met de schaal van de gem eenten toe te nemen.
I n die mix van ‘arrangem enten’ valt in elk geval ook op dat de enquêteinstrum
enten de laatste jaren een sterke bloei hebben gekend. Dat is zeker
mede als gevolg van de stimulansen in het jeugdwerkbeleidsplan en van enkele
instrum enten die door ondersteuningsorganisaties in het veld zijn gezet. Er
speelt zeker ook een vorm van ‘mimesis’ of nabootsing waarbij gemeenten,
bijvoorbeeld via jeugdconsulenten, instrumenten van anderen overnem en.
I n de bijgaande figuur stellen we deze verschillende ‘democratie-vormen’ voor
met de gevolgen voor de positie van ambtenaren, de gemeenteraad, de manier
waarop budgetten worden behandeld.
.HQPHUNHQ 9RUPHQ YDQ GHPRFUDWLH
Positie / rol
burgers
Gedrag
burgers
Positie / rol
bestuurders
Gedrag
bestuurder
Vorm van
sturing
Positie
am btenaren
Representatieve
dem ocratie
kiezer, klant,
adviseur
Consum ent
calculerend
De bestuurder
bestuurt
directief
bestuur
bestuurt
voorbeslisser
I nspraakdem
ocratie
inspreker
reagerend,
defensief
coördinator
luisterend, wel
prim aat politiek
coördinatie
actor
I nteractieve
dem ocratie
co-producent
actief m eedoen
regisseur
pro-actief
netwerksturing
dienstbare
adviseur
Directe dem ocratie
(m ede)opdrachtgever
initiatief, (m ee)
beslissen
facilitator
actief
ondersteunend
zelfsturing
ondersteuner
De figuur toont dat de vorm en van democratie niet zonder gevolgen blijven voor
sleutelfiguren in het lokale beleid (bijvoorbeeld voor de jeugdconsulent) en voor
de onderlinge verhoudingen in de beleidsvorming. In de hypothese van zeer
sterk interactief beleid of directe dem ocratie (burgers organiseren zichzelf en
4 Kalk, E. en De Rynck, F. (2003), ¡£¢¥¤§¦©¨¤§©¨¥¤¥¨¨ ¨¡£¨©©¨¤§¤ © ¨ I n: Voorstudies
De Eeuw van de stad, Over stadsrepublieken en rastersteden, Die Keure, p. 453-479.
23

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
organiseren delen van de sam enleving zelf) verschuift de rol van de ambtenaar
en verschuift de rol van de politicus. We krijgen dan in het algemeen een
gem eentebestuur dat zich vooral ondersteunend opstelt: de jeugdconsulent
ondersteunt dan zelfs eerder burgerorganisaties dan het bestuur.
Deze wat meer theoretische discussie is niet alleen het decor voor een debat
over betrokkenheid van kinderen en jongeren, het leidt meteen ook weer tot
nieuwe conflicten, en zowel tot nieuwe opportuniteiten als tot nieuwe problemen.
Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de belangenbehartiging van kinderen en
jongeren in een klassieke representatiedemocratie niet noodzakelijk slechter
verloopt: als sterke organisaties voor die belangenbehartiging opkomen en als
die sterke organisaties nauw verweven zijn met de politieke partijen, kan dat een
dominante impact hebben op de beleidsvorming. Als ze dat evenwel niet doen is
het effect in negatieve zin er evenzeer, dan komen belangen van kinderen en
jongeren niet op de politieke agenda, laat staan op de beleidsagenda. I n meer
netwerkachtige verbanden (in de types van interactieve democratie en directe
dem ocratie) is het helemaal niet gewaarborgd dat de belangenbehartiging
effectiever zou zijn: het is mogelijk dat steeds weer dezelfde sterke belangen
domineren. Het is evenwel ook mogelijk dat de netwerkverbanden toch nieuwe
toegangen bieden om belangen van kinderen en jongeren in de politieke agenda
te introduceren en uiteindelijk ook in de beleidsagenda te krijgen. Dat hangt af
van de openheid van die netwerken, van de evoluties van belangen en macht,
van de manier ook waarop dergelijke processen worden aangepakt.
,QWHUDFWLHYH SURFHVVHQ PHHU WHFKQLVFK EHQDGHUG
I n de literatuur is al heel wat geschreven over ‘interactieve beleidprocessen’. I n
vroegere publicaties is de ondertussen grijsgedraaide ‘participatieladder’
(geïnspireerd op de publicatie van Arnstein) tot in den treure opgevoerd, onder
andere in interpretaties van Hart en Janssen (Hart 1992; Janssen). De ladder
geeft een categorie aan van slecht naar goed en alleen een maximale
interactieve benadering is ‘goed’. Of dat menselijkerwijze mogelijk is en
organisatiekundig realiseerbaar, laten we maar even in het midden. Wat men
dan op het toppunt van de ladder bedoelt met het m eest ideale scenario blijft
vaak ook erg algemeen en vaag. Het is niet duidelijk welke concrete
operationele indicatoren kunnen worden gebruikt om te ‘m eten’ of men ‘goed’
bezig is.
Ons punt is dat interactieve vormen van werken nodig zijn voor complexe
beleidsproblemen m et verschillende belangen en voor problemen die een
procesmatige aanpak vergen. Maar dat geldt zeker niet voor alle
beleidsproblematieken. Bovendien is er binnen die ‘interactieve’ benadering nog
heel wat variatie en kunnen er in de loop van een proces mom enten zijn
waarvoor een m eer directe bestuursstijl absoluut nodig kan zijn. Het gaat dus
eerder om een intelligent afwegen en een intelligent ‘matchen’ van
beleidsproblematieken m et bestuursstijlen. De ‘oude’ participatieladders zijn op
dat vlak te eenzijdig, te gekleurd en te weinig bestuurskundig relevant. We
sluiten ons eerder aan bij de visie die door collega Pröpper is uitgewerkt en die
veel meer variatie en keuzemogelijkheid laat zien. In deze benadering valt op
dat de categorie ‘interactieve stijl’ een viertal varianten bevat, waardoor deze
benadering intellectueel rijker en voor de praktijk meer inspirerend is.
24

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Ervaringen m et interactieve processen zijn lang niet altijd onverdeeld positief. I n
de praktijk blijken burgers wel intensiever te worden betrokken maar het gaat
niet noodzakelijk over andere burgers dan deze die ook bij klassieke processen
betrokken worden. Niet iedereen is het dan weer met die conclusie eens. De
betrokkenheid van de uitvoerende politici en zeker van de gemeenteraad in
dergelijke processen is over het algemeen problematisch in de betekenis dat het
lastig is om te bepalen welke rol ze daarin moeten vervullen. Over die rol van
uitvoerende politici bestaan verschillende opvattingen: van erg dominante rollen,
tot bijna marginale en afwezige rollen, eerder als facilitator van dergelijke
processen dan als actieve participant. Veel hangt ook af van de professionaliteit
waarmee dergelijke processen worden aangepakt (het ‘procesm anagem ent’) en
in elk geval hebben interactieve processen belangrijke invloed op de verhouding
en interacties tussen politici en ambtenaren. Dergelijke processen lijken over het
algemeen toch eerder de ‘expertocratie’ te versterken.
%XUJHUVFKDS HHQ UHODWLRQHHO EHJULS
We gaan kort in op het begrip ‘burgerschap’. Het begrip burgerschap op lokaal
niveau is immers een verzamelbegrip voor enkele aspecten die relevant kunnen
zijn voor ons onderzoek. We onderscheiden drie dimensies.
25

3ROLWLHNH SDUWLFLSDWLH EXUJHU ORNDDO EHVWXXU
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Een eerste dimensie is deze van de verhouding tussen burgers en lokaal bestuur,
dat is de eerder actiegerichte component van burgerschap. We onderscheiden in
deze dimensie de politieke participatie en de civiele participatie.
De politieke participatie bevat alle vorm en van actie van burgers die gericht zijn
op inbreng in de klassieke representatiedem ocratie: lid worden van politieke
partijen, deelnem en aan verkiezingen, aan hoorzittingen, aan adviesraden,… We
zien meteen dat dit voor kinderen problematisch is, voor jongeren tot een
gem engde balans leidt. Uit onderzoek blijkt in elk geval dat jongeren (en
overigens ook vrouwen) massaal afhaken voor deze vorm van burgerschap
(Hooghe, 2006).
We hebben er hierboven op gewezen dat lokaal bestuur en lokale samenleving
niet sam envallen. Politieke participatie is dus ook de manier waarop kinderen en
jongeren betrokken worden bij het bestuur van de school, van de
muziekacademie, van het beheer van de sociale huisvesting,… Het begrip
‘politieke participatie’ trekken we hier dus breed open. Het is niet overdreven te
stellen dat wellicht in vele van de genoemde instellingen of circuits ook nog vaak
eerder de cultuur en de praktijk van een representatiedem ocratie domineert.
De civiele participatie bevat al de spontane vorm en van maatschappelijke
‘politieke’ zelforganisatie in de lokale samenleving: jongeren die een
muziekgroep oprichten of op school een schoolkrant in elkaar knutselen,
wijkcomités, buurtbewoners die instaan voor gezam enlijk onderhoud, mensen die
afspreken om een speelplein te onderhouden, milieugroepen die bom en
aanplanten en natuurdomeinen onderhouden, mensen die spontaan
kinderopvang organiseren,… I n hetzelfde onderzoek van Marc Hooghe blijkt dat
deze vormen van participatie vooral bij jongeren en vrouwen populair zijn. Het
bevat echter ook de meer militante vorm en van actie: betogingen, protestacties,
bezettingen, krakersbeweging, de acties van militante jongeren die zich
gediscrimineerd voelen,… Het eigene is dat al deze vormen zich ontwikkelen los
van de logica in de representatiedemocratie, ze volgen een eigen ritme, hebben
een eigen agenda. Het lijkt bovendien niet zo te zijn dat jongeren weer ‘gewoon’
worden, eens ze wat ouder worden. Al zijn de onderzoeksresultaten hier
uiteraard nog pril, toch lijken trends erop te wijzen dat deze cultuur (aversie van
representatie; keuze voor civiele participatie) bestendigd wordt als jongeren
ouder worden.
&LYLHOH SDUWLFLSDWLH EXUJHU EXUJHU
De tweede dimensie van burgerschap bevat de betrekkingen tussen burgers
onderling. Hier gaat het over stedelijke burgerzin, over houdingen en
competenties van mensen. Onder deze dimensie plaatsen we de discussie over
het maatschappelijk middenveld in het zog van de belangrijke debatten over
sociaal kapitaal (Putnam, Hooghe, Stouthuysen,…). Uit studies blijkt dat het
maatschappelijk middenveld in Vlaanderen qua aantrekkingskracht niet
verminderd is maar dat het wel qua vorm en aard grondig aan verandering
onderhevig is (Hooghe, Huyse en Elchardus,…). Evoluties zijn ook niet
eenduidig: klassieke jeugdverenigingen blijken aan een revival bezig, ook op het
26

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
vlak van het aantal leden en dat is zeker niet zo m et de grote klassieke
volwassenenorganisaties (Dem eulemeester, 2006). De kwaliteit en netwerken in
het maatschappelijk middenveld zijn voor de lokale samenleving van groot
belang: het vormt een hum us voor contacten tussen mensen, het zijn fora voor
overleg en discussie, het zijn fora waarin op een bescheiden manier burgers
ervaring opdoen m et ‘democratie’, het zijn tot slot ook kweekvijvers voor politici
en ambtenaren (Ackaert over de herkomst van de burgemeesters, 2005).
I n deze tweede dimensie horen ook de burgerschapsnormen: vertrouwen
mensen elkaar, hoe kijken ze naar medemensen, willen ze zich inzetten voor de
wijk en de lokale samenleving ? Hierbij sluiten de com petenties (‘civic skills’)
aan: welke ervaringen doen mensen heel concreet op in het omgaan m et
anderen, op het vlak van zich uitdrukken, meningen form uleren, in discussie
gaan.
Deze tweede dimensie lijkt het verst te staan van de problematiek van
betrokkenheid van kinderen en jongeren. Het is nog maar de vraag of dit wel
klopt: het zou kunnen dat de kwaliteit van deze dimensie een veel belangrijker
onderlegger is voor de belangenbehartiging van kinderen en jongeren dan we
beseffen. Het zou kunnen dat de zwakste belangen in onze sam enleving (milieu,
erfgoed,…) en de belangen van de zwaksten het m eest effectief worden
verdedigd waar deze dimensies van burgerschap het sterkst ontwikkeld zijn, en
dat zij bijvoorbeeld veel baat hebben bij een rijk en geschakeerd maatschappelijk
middenveld.
0DDWVFKDSSHOLMNH SDUWLFLSDWLH
De derde dimensie is de wisselwerking tussen de vorige twee. I n een
samenleving m et sterk ontwikkelde burgerschapsnormen en een breed en rijk
maatschappelijk middenveld gaat wellicht ook een inspirerende druk uit op de
politieke en de civiele participatie in de verschillende betekenissen. Daar
profiteert het bestuur dus van. Het omgekeerde is ook waar: waar het lokaal
bestuur en allerlei lokale instellingen (scholen, m uziekacademies,
sportverenigingen,…) actief werk maken van burgerschap en participatie
stimuleren en ondersteunen, inspireert dat dan weer burgers en beïnvloedt dat
de burgerzin en het nemen van initiatief. Deze interactie maakt duidelijk dat
omgaan met burgerschap niet impliceert dat het bestuur maar moet afwachten,
een lokaal bestuur en de vele lokale instellingen inspireren ook zelf tot
burgerschap door de manier waarop ze zich opstellen, initiatief nem en en
initiatief ondersteunen.
7UHQGV LQ GH ORNDOH EHVWXUHQ
I n de afgelopen twintig jaar zijn de lokale besturen sterk veranderd. We
proberen enkele veranderingen schematisch te benoemen waarvan we denken
dat ze direct of indirect invloed uitoefenen op de problematiek die in dit rapport
centraal staat.
27

2S SROLWLHN YODN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De evolutie naar een meer geprofileerd en gepersonaliseerd politiek leiderschap,
het meest gesymboliseerd in de figuur van de burgemeester. Dat hangt sam en
met de evoluties die we hierboven beschreven waarbij de basis van de
representatiedemocratie niet meer sterk genoeg is om alleen daarop te leunen
om als ‘leider’ erkend te worden.
Een toegenomen professionalisering van de uitvoerende politici zeker in de
grotere gemeenten en steden (betere vergoeding, druk om meer tijd te besteden
aan het m andaat).
Een toenem ende kloof tussen de uitvoerende politici en de rol van de
gem eenteraadsleden en de positie van de gemeenteraad.
Een toenem ende druk op politici om snel het verschil te maken, vooral in de
steden (onder invloed van beeldvorming in en druk van de m edia).
2S DPEWHOLMN YODN
Sterk toegenomen professionalisering, vooral in de grotere gemeenten. Intrede
van tal van sectorspecialisten met nieuwe vorm en van deskundigheid. Het
ontstaan van meer ‘netwerkachtige’ ambtenaren (Redig, 2005): ambtenaren die
zich meer en autonomer bewegen op de brug tussen burger en bestuur en die
burgercontacten en –overleg tot hun taak rekenen: jeugdconsulenten,
cultuurconsulenten, sportconsulenten, milieu-ambtenaren,
mobiliteitsambtenaren, ambtenaren voor stedenbouw, wijkambtenaren,
communicatie-ambtenaren,…
De professionalisering verhoogt zeker de capaciteit en de kwaliteit. Aan de
negatieve effectenzijde staan dan eerder een versterkte sectoralisering, een
grotere am bitie om meer zaken zelf te doen, de neiging om tot meer uniform e
bureaucratisering van praktijken en manieren van aanpak te komen.
De ontwikkeling van projectwerk en teamwerk (managem entteams) is zeker
aanwezig, heeft zeker effecten op de organisatie, maar over het algemeen is de
inbedding van horizontale processen nog eerder problematisch en worden de
organisaties daar relatief weinig op ingericht, laat staan grondig hertekend.
I nvoering van een actiever personeelsmanagem ent onder andere door te werken
met mandaten voor leidinggevende ambtenaren en meer nadruk op functioneren
en evalueren.
2S RUJDQLVDWRULVFK YODN
De ontwikkeling van meer regionale samenwerkingsverbanden in landelijke
gebieden (zie hierboven). De ontwikkeling van meer binnenstedelijke verbanden
op wijkniveau in de grotere steden (verschillende vorm en van wijkwerking,
gebiedsgerichte werking,…).
28

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De evolutie naar meer verzelfstandiging van taken in autonom e
gem eentebedrijven (een sterke groei in de laatste vijf jaar), stedelijke vzw’s,
vorm en van publiek-private samenwerking, vorm en van intergemeentelijke
samenwerking.
De beweging naar integratie van OCMW en gemeentebestuur, geleidelijk en
fasegewijs (nu met de m ogelijke opname van de OCMW-voorzitter in het college
en m et de discussie over de vormgeving van de regie in het kader van het lokaal
sociaal beleid).
Het Gem eentedecreet is het gevolg van deze bewegingen en versterkt ze ook
weer. We wijzen op volgende elementen in het Gemeentedecreet die voor dit
onderzoek misschien nuttig zijn:
• Het verplicht invoeren van managementteams
• Het verplicht gebruik van strategische planning als instrument
• Het werken met budgethouderschap als instrument voor grotere
responsabilisering van am btenaren
• De invoering van de figuur van de voorzitter van de gemeenteraad en
andere instrumenten die een m eer autonome opstelling van de
gem eenteraad beogen
• Een striktere regeling voor het gebruik van verzelfstandiging (autonom e
bedrijven, vzw’s)
• I nvoering van instrumenten voor interne controle en opvolging (onder
andere audit).
2S KHW YODN YDQ GH LQWHUEHVWXXUOLMNH YHUKRXGLQJHQ
Het effect van de aanwas van convenanten en planfiguren in het Vlaamse beleid
(vooral) die de nadruk leggen op een rationele vorm van planning, die de
sectoralisering toch vooral versterken maar die anderzijds ook wel gunstig effect
hebben op het op de agenda zetten van thema’s en op het versterken van het
overleg met de lokale samenleving (zie Pauwels en Van Gool, 2006).
Een aanzet tot versterkt stedelijk beleid en het stedenfonds als ‘open plan- en
onderhandelingsinsrument’.
%HVOXLW
Het overzicht van deze factoren (en dit is maar een selectie) toont dat
gem eentebesturen geen statische organisaties zijn en dat het bestuurlijke kader
waarin ze zijn gevat, aan verandering onderhevig is. Daarom alleen al is het niet
onlogisch dat discussies over betrokkenheid, participatie en belangenbehartiging
van kinderen en jongeren ook zelf dynamisch m oeten zijn, ook in de gebruikte
concepten en instrum enten.
,QVSUDDN HQ SDUWLFLSDWLH YDQ µNLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ
Zo kom en we, uiteindelijk, bij het thema dat in dit rapport centraal staat: hoe zit
dat nu met de praktijk van betrokkenheid van kinderen en jongeren in de
Vlaamse gemeenten ?
29

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Tot nu toe hebben we ‘kinderen en jongeren’ zelf niet geproblematiseerd. Het is
uiteraard evident dat dit noodzakelijk is. Kinderen scoren automatisch laag op
de dimensies ‘politieke participatie’ en ‘civiele participatie’. Dat ligt bij jongeren,
pubers en jongvolwassenen boven de 18 jaar toch al helemaal anders. We
hebben hierboven al aangegeven dat jongeren steeds meer afhaken ten opzichte
van de representatiedemocratie maar daarom niet ‘politiek’ afhaken (zoals politici
nogal lijken te denken). Hun participatiepraktijk uit zich gewoon anders, eerder
in vormen van civiele participatie.
³(U LV VSUDNH YDQ LQIRUPDOLVHULQJ YDQ GH SDUWLFLSDWLH ZDDUELM GHHOQDPH DDQ
IRUPHOH HQ KLsUDUFKLVFK JHRUJDQLVHHUGH SDUWLFLSDWLHNDQDOHQ LQGHUGDDG
GDDOW PDDU ZDDUELM GLW YHUOLHV JHFRPSHQVHHUG ZRUGW GRRU HHQ WRHQDPH
YDQ LQIRUPHOH SDUWLFLSDWLH ³ 'HNNHU HQ +RRJKH
Vinden we aanduidingen van deze evolutie in ons onderzoek ? Vinden we
bijvoorbeeld aanduidingen dat jeugdraden zich aan deze evolutie aanpassen en
dus anders werken en georganiseerd zijn dan vroeger ?
Kinderen en jongeren zijn dus deels te onderscheiden categorieën om wille van
hun onderscheiden maatschappelijke positie. Binnen deze brede omschrijvingen
tekent zich ook het ‘doelgroep’-debat af tussen kinderen en jongeren die zich
omwille van herkomst, afkomst, gezinstoestand, handicap,… van elkaar
onderscheiden in de wijze waarop ze een positie hebben in de lokale levenssferen
die we hierboven hebben beschreven. Dat gaat dan zowel over de kenm erken
van hun positie nu als over de kansen die ze al dan niet krijgen voor hun
persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Spreken over “de belangen van
kinderen” suggereert op zich dat er een homogeen pakketje belangen af te
bakenen valt, duidelijk onderscheiden van wat dan “de belangen van
volwassenen” zouden zijn. Het belang van het ene kind, is echter niet persé het
belangen van het andere kind.
Vaak hebben participatieproblemen meer te maken met ongelijkheden tussen
jeugdigen onderling, dan met ongelijkheden tussen jeugdigen en volwassenen
(cf. Hartman 1998). Dat is van belang bij het denken over betrokkenheid en
participatie: wiens vragen kom en op de agenda, wiens stem krijgen we te horen,
in welke fase van beleidsvorming, …
Dat is evenwel het aspect van betrokkenheid dat in dit onderzoek het minst zal
belicht worden. Daarvoor moest dit onderzoek te generalistisch zijn. Wat we
niettemin wel zullen zien is dat het verwoorden van belangen van kinderen en
jongeren vaak in gescheiden circuits verloopt. ‘Bijzondere jongeren, krijgen als
het ware bijzondere kanalen aangeboden’. Gescheiden circuits hebben voordelen
naar bereikbaarheid en beheersbaarheid, maar zijn zelden in het voordeel van de
zwakste groep. We komen er verder nog op terug, want dat is nu net waar
participatie om draait.
30

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
3ODQQLQJ EHOHLGVYRUPLQJ HQ NHX]HV PDNHQ LQ ORNDOH EHVWXUHQ
Betrokkenheid beperken we nu verder tot betrokkenheid bij aspecten van de
beleidsvorming van en gericht op de lokale besturen, in het bijzonder de
gem eente- en stadsbesturen. De OCMW’s zijn in dit onderzoek niet apart
bevraagd.
I n nogal wat theoretische benaderingen over beleid en zeker ook in de vele
plannen die de lokale besturen moeten maken (in convenanten) komt een
rationeel model van beleidsvorming boven. Dat we hier schrijven ‘moeten’
maken, relativeert dat beeld al meteen. De vraag is immers of deze papieren
plannen dan ook echt leven in de organisatie, of ze een draagvlak hebben, of ze
echt sturend zijn voor de besluitvorming.
Met een rationeel model van beleidsvorming bedoelen we plannen die steunen op
een uitgebreide omgevingsanalyse, geformuleerde doelstellingen (strategische
en operationele doelstellingen), program ma’s en evaluatie. Ze doen het
voorkomen alsof beleid het product is van rationele afwegingen van doelen en
middelen en van het afwegen van de beste manier om het beste doel te
bereiken. Het is zeker dit beeld dat sterk domineert in het model vervat in alle
convenant-achtigen (Pauwels en Van Gool, 2006).
Het gaat er niet om dat dit soort oefeningen niet nuttig zou zijn. Uiteraard heeft
het zin om van tijd tot tijd een balans en rationele afwegingen te maken en het
debat hierover kan stimulerend en innoverend zijn. En het opleggen van
plannen activeert de beleidsaandacht in lokale besturen, althans toch zeker in
een eerste fase. Dergelijke plannen zijn evenwel vaak het werk van
ambtenaren, in de slechtste gevallen alleen het werk van ambtenaren, in de
allerslechtste gevallen het werk van alleen één ambtenaar. Ze kunnen leiden tot
positieversterking van deze ambtenaren (en worden door de ambtenaren zeker
zo bekeken), ze leiden tot een zekere afscherming van het eigen werkdom ein (en
budget) en tot het versterken van de positie van de ambtenaren in de contacten
tussen de gemeente en de centrale overheid.
Tussen de papieren plannen en de reële beleidsvorming en besluitvorming kan
echter een grote kloof gapen. Dat laat zich dan onderzoeken: in welke mate zijn
jeugdwerkbeleidsplannen echt sturend voor de besluitvorming ? Zijn ze
bijvoorbeeld wel sturend voor de plannen inzake jeugdwerk, veel minder sturend
voor de bredere ambities inzake jeugdbeleid ? Uiteraard sturen de plannen altijd
wel in zekere mate de beleidsvorming en kunnen ze zeker als strategisch wapen
worden gebruikt (door de jeugdraad, de jeugdconsulent). Maar we kunnen niet
om de vaststelling heen dat deze plannen lang niet altijd de reële beleidsvorming
weergeven en dat de eigenlijke besluitvorming soms los staat van de
opgemaakte plannen. I n de praktijk verloopt beleidsvorming en besluitvorming
in gemeenten veel incrementeler dan het rationele m odel laat uitschijnen. Met
incrementeel bedoelen we dat het beleid eerder bepaald wordt door
opportuniteiten, door afwegingen over haalbaarheid in plaats van wenselijkheid,
door beslissingen die enigszins maar vaak niet te veel afwijken van het beleid in
het verleden. De besluitvorming is ook altijd veel politieker dan het rationele
model toont: met ‘politiek’ bedoelen we dat besluitvorm ers een draagvlak
moeten hebben voor hun beslissing, een rationele onderbouw en argumentatie
31

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
volstaat niet. I n de politieke besluitvorming gaat het over het mogelijk maken
dat beslissingen kunnen worden genom en, over ruil tussen beslissingen, over
machtsposities die wijzigen en als wapen worden gebruikt. Daar is allemaal niets
mis mee: in een complexe wereld m et vele belangen is een ‘politieke’
besluitvorming gewoon nodig.
³%HOHLGVSURFHVVHQ ]LMQ QHW ]R YDDN KHW SURGXFW YDQ HHQ WRHYDOOLJH
VDPHQNRPVW YDQ SUREOHPHQ SHUVRQHQ SURFHGXUHV HQ URXWLQHV DOV YDQ
HHQ EHZXVW UDWLRQHOH UHDFWLH RS XLWGDJLQJHQ LQ GH EHOHLGVRPJHYLQJ´
+HPHULMFN
I n nogal wat literatuur wordt dit soort praktijken als een ‘afwijking’ gezien van
het ideale m odel van rationele beleidsvorming. Men kan evengoed de rationele
beleidsvorming zien als een eerder uitzonderlijke toestand voor de schaarse
problematieken waarin beleidsvorming zich leent voor zuiver rationele en
chronologische afwegingen. In de politieke praktijk, in het complexe machtsspel
dat de sam enleving is, is er evenzeer veel voor te zeggen dat incrementele en
politieke besluitvorming eerder de normale praktijk moet zijn. Wie het als een
afwijking ziet, kijkt voortdurend nogal misprijzend en m et een scheef oog naar
politici (‘wat doen ze nu weer’ ?). Wie feeling heeft met de politieke praktijk en
wie er zelf in zit, kijkt daar meestal heel anders naar. Deze houdingen spelen
zeker ook door bij ambtenaren, waarvan sommigen karakterieel erg ‘rationeel’
zijn ingesteld, andere dan weer eerder het politieke spel mee spelen en zelf
sturen. I n die zin komen hier de beroepsbeelden en het strategisch verm ogen
van ambtenaren ook aan bod maar daar gaan we niet verder op in.
Het gaat dus hier niet over goed of slecht, rationele en politieke praktijken zijn
beide nodig. Wordt beleidsvorming alleen beheerst door rationele praktijken dan
dreigen we gem eenten te krijgen waarin veel plannen gemaakt worden maar
weinig gebeurt. Wordt beleidsvorming zuiver politiek dan wordt er ontzettend
veel beslist maar zal dat vaak niet efficiënt noch effectief zijn en vaak leiden tot
een gebrekkige samenhang en tegenwerkende effecten.
Het punt dat we door deze korte uitweiding willen maken is dat veel initiatieven
van betrokkenheid gericht zijn op de opmaak van plannen, zoals bij uitstek het
geval is voor de jeugdwerkbeleidsplannen. Er gaat veel energie naar het
betrekken van mensen bij de planvorming voor het plan. Daarmee worden ook
grote verwachtingen gewekt. Met het definitief opmaken van het plan lijkt
immers het hele traject voor de volgende jaren duidelijk te zijn aangegeven.
Iedereen weet waaraan zich te verwachten, de politici weten wat ze m oeten
doen.
Vanuit een politiek perspectief op besluitvorming weten we vooraf dat de
uitvoering van het plan, voorzover er nog een band is tussen plan en uitvoering,
niet lineair uit het papieren plan af te leiden is. Dat kan met veel factoren te
maken hebben maar het heeft zeker te maken met de grote afhankelijkheid van
de lokale besturen van allerlei beslissingen door andere besturen.
Besluitvorming op lokaal niveau baadt voortdurend in een afhankelijkheid van
factoren die men niet volledig in de hand heeft. Het heeft te maken met
opportuniteiten die soms onvoorzienbaar zijn, met nieuwe omstandigheden die
tot een heel andere context kunnen leiden voor de beleidsvorming, met politieke
32

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
wijzigingen, m et evoluties in andere beleidsdomeinen die helemaal niet in het
sectorale plan werden betrokken. Het heeft te maken met regels en procedures
die moeten worden gevolgd, het heeft zeker te maken m et budgetten en
subsidies. En zo zijn er nog heel wat factoren te bedenken. Als evenwel alle
energie naar betrokkenheid gaat in de papieren planfase en geen energie meer
naar de reële en vaak dus ‘afwijkende’ besluitvorming dan krijgen we wel een
probleem. Op het m oment dat het er dan echt toe doet is er geen inspanning
meer inzake betrokkenheid, op het moment dat het er (vanuit het perspectief
van de besluitvorming) nog niet toe doet is er een grote inspanning. Uiteraard
stellen we dit nu wat eenzijdig voor, er is immers vaak wel enige doorwerking
van planning in uitvoering. Maar in de mate dat echte beslissingen over
belangen, in andere contexten genomen worden dan de voorstellen in plannen,
raken we hier wel een cruciaal punt. Dat is wat we bedoelen met
‘uitvoeringsgerichte’ inspraak en participatie op het mom ent dat de
besluitvorming wel definitieve vorm krijgt, op het m oment dat belangen
tegenover elkaar worden gewogen, over de grenzen van administratieve
sectoren heen. Dat doet zich bijvoorbeeld voor bij de opmaak van de begroting.
Beleidsvorming heeft niet alleen met politieke factoren te maken. Dat zou wat te
eenvoudig zijn. Ook ambtenaren en ambtelijke diensten hebben hun eigen
logica’s en manieren van naar de werkelijkheid te kijken. Zeker op een moment
dat diensten worden aangemoedigd meer met plannen te werken, kan dat ertoe
leiden dat de hele besluitvorming als het ware dichtgetimmerd zit. De diensten
hebben hun doelen en programma’s uitgezet en van dat houvast zijn ze nog
moeilijk af te brengen. Wat daarvan afwijkt wordt als ongewenst bekeken. Dat
betekent dat er niet veel ruimte m eer is om te reageren op wat vanuit de civiele
participatie boven komt en daardoor krijgt het noodzakelijk tweezijdige karakter
voor participatieprocessen soms weinig zuurstof.
Tot slot zijn er nog de ‘gewone’ organisatorische problem en. Het ontwerpen van
processen van participatie vergt immers enige ruimte voor overleg, vergt tijd en
enige rust voor het inbrengen van visies (op allerlei) van kinderen en jongeren.
Het vergt geleidelijk ook enige duidelijkheid over budgetten. Het vergt een eigen
projectmatige aanpak en zorg voor de professionaliteit van processen in alle
betekenissen: de concrete organisatie, de samenstelling van ondersteunende
groepen, de comm unicatie, de opvolging en rapportering, de terugkoppeling naar
en de betrokkenheid van de politici (college en gem eenteraad), het interne
overleg tussen diensten. Zeker in gem eenten van een bepaalde omvang is de
problematiek van de verhoudingen tussen diensten een studie op zich waard.
We werken dat hier niet verder uit maar komen daar in hoofdstuk 6 wel op
terug. De vraag is onder andere wat het Gemeentedecreet, m et de vorming van
managem entteams en de opmaak van een strategisch plan, op dit punt zal of
kan veranderen.
De condities voor en het inpassen van projecten in de reguliere besluitvorming
en in de reguliere budgetten zijn vaak een probleem. De regelgeving is vaak niet
voorzien op deze procesmatige projecten, de budgettering zorgt voor problemen,
zeker als deze projecten de grenzen van de administratieve sectoren en van de
budgetlijnen doorkruisen. Over het algemeen kunnen we besluiten dat de
routines en administratieve procedures binnen gem eenten nog op veel punten
eerder hinderend werken voor een flexibele benadering, voor
33

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
samenwerkingsprojecten en voor open onderhandelingen in participatieve
processen.
%HVOXLW
Hiermee hebben we het decor geschetst voor ons onderzoek. Essentieel was het
pleidooi voor een dynamische benadering van de hier onderzochte problematiek:
als de maatschappelijke omgeving wijzigt, als de besturen veranderingen
ondergaan, dan m oet elk maatschappelijk debat over betrokkenheid van
kinderen en jongeren in zijn eigen context worden geplaatst. Dat dwingt mensen
die met deze thematiek bezig zijn om geregeld hun eigen denkkaders en
ingesleten routines te herbekijken. I n die zin is dit onderzoek niet alleen een
pleidooi voor meer betrokkenheid van kinderen en jongeren maar ook een
uitnodiging tot een vernieuwd debat met alle sleutelfiguren in Vlaanderen.
34

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
)RUPHOH YRRU]LHQLQJHQ YRRU LQVSUDDN HQ SDUWLFLSDWLH
+HW MHXJG ZHUN EHOHLGVSODQ
,QOHLGLQJ
I n dit hoofdstuk focussen we op de inspraak en participatie in het kader van het
jeud(werk)beleidsplan. In een eerste deel gaan we kort in op enkele resultaten
uit vorige onderzoeken. Daarna behandelen we het materiaal uit de enquête en
wordt een antwoord gegeven op volgende vragen: Welke categorieën kinderen
en jongeren werden betrokken bij de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan
2005-2007 ? Welke methodieken werden gebruikt ? Wat is de houding van
actoren ? In het tweede deel kom en de conclusies uit het kwalitatief onderzoek
aan bod.
9RRUJDDQG RQGHU]RHN
2QGHU]RHNVSURMHFW /RNDDO -HXJGEHOHLG LQ RQWZLNNHOLQJ, GRRU %RXYHUQH 'H
%LH 0 HQ :LOGHPHHUVFK ' LQ VDPHQZHUNLQJ PHW &ODH\V $ HQ 9DQ 'XIIHO .
De doelstelling van dit onderzoek was het analyseren van de elem enten die
bijdragen tot de kwaliteit van het lokaal jeugd(werk)beleid en het systematiseren
van knelpunten en vragen die leven in de lokale praktijk.
M.b.t. het planningsproces stelt dit rapport dat de planningsrealiteit vaak niet
overeenstemt met de rationaliteit van het jeugdwerk en de andere doelgroepen.
Deze groepen hanteren immers een andere, eerdere comm unicatieve rationaliteit
die min of meer haaks staat op de strategische rationaliteit van het
planningsproces. Factoren als tijdsdruk en complexiteit kunnen er volgens de
onderzoekers ook toe leiden dat de planning een ‘eenzijdig’ gebeuren wordt, m et
een te centrale rol van de jeugdambtenaar. De druk van de efficiëntie en een te
ver doorgedreven instrum entalisering kan het inhoudelijke debat naar de
achtergrond dringen, en erin resulteren dat het instrument van de
jeugdwerkbeleidsplanning vreemd aangevoeld wordt door veel betrokkenen.
Leerprocessen blijken volgens het rapport vaak beperkt te blijven tot het
technisch rationele niveau (middelen, doelen, acties). Participatie van kinderen
en jongeren wordt voornamelijk geconcretiseerd op het niveau van bevragingen
en veel minder op het creëren van leersituaties. De meeste energie gaat dan
ook naar de bevragingen die voor de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan
worden georganiseerd, wat door de respondenten als een duidelijk struikelblok
aangevoeld wordt.
Andere knelpunten die in dit rapport naar boven komen hebben betrekking op de
bevragingsmethode, het (niet) bereiken van bepaalde (groepen) kinderen en
jongeren (vnl. kleine kinderen, + 16 of 18 jarigen of werkende jongeren) en op
de tijd en middelen die beschikbaar zijn om de bevraging te organiseren. Het
niet bereiken van kinderen en jongeren die niet aan het jeugdwerk deelnem en
wordt op verschillende mom enten als knelpunt ervaren. Dit geldt in mindere
35

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
mate voor de bevragingen. Bij de bevragingen wordt wel getracht jeugdigen die
niet aan het jeugdwerk deelnem en te betrekken, maar blijken er weinig kanalen
te zijn waarm ee het jeugdwerk en het beleid de (permanente) communicatie met
diverse kinderen en jongeren aangaan. Ook stellen de onderzoekers dat het
jeugd(werk)beleid nog te sterk verengd wordt tot het socio-culturele dom ein
zodat het nog geen echte hefboom betekent voor een ‘breder’ jeugdbeleid.
(LQGUDSSRUW YDQ KHW RQGHU]RHN EHWUHIIHQGH GH LPSOHPHQWDWLH YDQ KHW
GHFUHHW KRXGHQGH GH VXEVLGLsULQJ YDQ JHPHHQWHEHVWXUHQ HQ GH 9ODDPVH
*HPHHQVFKDSVFRPPLVVLH LQ]DNH KHW YRHUHQ YDQ HHQ MHXJGZHUNEHOHLG,
GRRU GH 99-
I n dit onderzoek lag een belangrijke klemtoon op het bestuderen van de invloed
van het decreet op het inspraak- en participatieproces van kinderen, jeugd en
jongeren in lokale besturen. Het rapport omvat een heel aantal conclusies en
aanbevelingen om trent het lokale inspraak- en participatieproces van jeugdigen
waarvan we hier de voornaamste nog eens bundelen.
Een vaststelling doorheen het ganse rapport is de sterk ‘plangerichte’ focus van
lokale besturen op ‘inspraak’ en ‘participatie’ van jongeren. Binnen het
hoofdstuk ‘participatie en terugkoppeling’ blijft het proces van participatie vaak
beperkt tot de weergave van de participatie-acties kaderend in de opmaak van
het plan. Binnen de lokale besturen blijkt echter een duidelijke wens en nood te
bestaan om het participatieproces op een meer ‘permanente’ wijze vorm te
geven en minder te focussen op de ‘plangerichte’ participatie.
Volgens het rapport zijn er steeds meer nieuwe instrum enten voor handen om de
jeugd te bevragen omtrent hun noden en behoeften, maar is de appreciatie voor
deze instrumenten en hun resultaten wisselend en vaak toch eerder negatief.
Het ontbreekt de jeugddiensten, en eigenlijk alle lokale betrokken planners, aan
voldoende vorming om met deze instrum enten om te gaan en om de
opgeleverde resultaten om te zetten en te gebruiken in doelstellingen.
Jaarplannen en werkingsverslagen worden volgens de onderzoekers niet of
onvoldoende gezien als evaluatie-instrument, en worden door de jeugdraad dan
ook als een verplicht nummertje beschouwd.
Het rapport gaf ook enkele aanbevelingen mee. Zo pleitte het rapport voor het
behoud van een apart hoofdstuk ‘inspraak en participatie’ in de
jeugdwerkbeleidsplannen, als een denkoefening rond ‘permanente’ inspraak en
participatie (feiten, meningen, doelstellingen, acties, synthese). Het rapport
stelt eveneens voor het verplichte karakter van inspraak in het kader van het
opmaakproces te schrappen, om de “kramp” die deze verplichting veroorzaakt te
vermijden. De beschrijving van de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan en de
gevolgde procedure wordt best losgekoppeld van het hoofdstuk ‘inspraak en
participatie’ Als laatste aanbeveling pleit het rapport ervoor om het
vormingsaanbod gerichter vorm te geven om zo beter in te spelen op de lokale
noden.
36

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
2QGHU]RHNVSURMHFW 9HUPLQGHULQJ SODQODVW ORNDOH EHVWXUHQ ,
Door Bouckaert, G., Waeyenberg E. en Vandooren, W. (2006)
I n opdracht van Vlaams minister Keulen verrichtte het Instituut voor de Overheid
(KUL) een onderzoek naar de planlast van lokale besturen in Vlaanderen.
De studie maakte gebruik van een analyse-instrument om de doelmatigheid van
lokale planverplichtingen te meten. Het instrum ent werd toegepast op drie
Vlaamse beleidsdomeinen: het stedenbeleid, het jeugdwerkbeleid en het
mobiliteitsbeleid.
De doelmatigheid van de Vlaamse planverplichting op deze drie domeinen werd
vervolgens concreet getoetst in Gent, Leuven en Heuvelland. Voor het
jeugdwerkbeleid werd telkens de jeugddienst en een andere actor uit de
jeugdsector bevraagd.
Voor een aantal criteria werd lokaal planlast ervaren. Voor het
jeugd(werk)beleid ging het om de planningsketen, de planningsmethodiek, het
planningsbeheer, de planningstermijn, de interactie, de inhoudelijke
verantwoording, de stabiliteit van de basisregelgeving, het subsidiëringstraject,
de financiële verantwoording en de clustering en afstemming van
planverplichtingen.
Slechts vier criteria werden door alle drie de jeugdconsulenten aangegeven: het
planningsbeheer, de planningstermijn, de stabiliteit van de regelgeving en de
clustering en afstem ming van planverplichtingen.
Op basis van deze analyse reikten de onderzoekers een aantal adviezen aan
gericht op planlastvermindering. Voor de planningsketen waren de onderzoekers
voorstander om de sturing te beperken tot de strategische doelstellingen. Ook
pleit het rapport ervoor om de inspraak van niet-georganiseerden bij de planning
niet centraal te sturen. De onderzoekers zijn tevens voorstander om het
voorontwerp van advies van de Afdeling Jeugd weg te laten en de betrokkenheid
van de gemeenteraad en de jeugdraad in planningsprocedure niet langer te
verplichten. Daarnaast pleiten zij voor een planningstermijn van zes jaar, één
globaal verantwoordingsinstrument en een visitatie als formule voor de
meerjaarlijkse en interactieve verantwoording over de afgelopen en de volgende
periode.
37

6WDQG YDQ ]DNHQ LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n een eerste deel gaan we in op de inspraak en participatie n.a.v. de opmaak
van het jeugdwerkbeleidsplan 2005-2007. Hierbij gaan we na welke groepen via
welke methodiek bevraagd worden. I n een tweede deel wordt dan gefocust op
de houding van jeugdconsulenten omtrent inspraak en participatie in het kader
van de jeugdwerkbeleidsplannen.
+HW MHXJGZHUNEHOHLGVSODQ :HONH JURHSHQ EHYUDDJG " :HONH
PHWKRGLHNHQ "
Globaal kunnen we vaststellen dat de m eeste aandacht voor inspraak in het
jeugdwerkbeleidsplan 2005-2007 ging naar het bevragen van jeugdverenigingen.
We stellen daarbij ook een sterk interactieve aanpak vast. I n gemiddeld 60 %
van de lokale besturen gebeurt de inspraak van jeugdverenigingen op een
interactieve manier. Dat gaat voor het grootste deel wel gepaard met het
afnem en van een enquête. Dit geldt ook voor het betrekken van andere groepen
kinderen en jongeren. De inspraak van kinderen, tieners, jongeren gebeurt in
30-35 % op een interactieve manier, en in ongeveer twee derde gaat dit gepaard
met het afnemen van een enquête. Over het algem een worden politici weinig
betrokken (uitgezonderd de schepen van jeugd).
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
jeugdverenigingen
kinderen 6 - 10
££ ©© £ £ ©£
tieners 10 - 16
jongeren 16 - 25
basisscholen
middelbare scholen
bevoorrechte getuigen
politici
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
Hoe groter de gemeente hoe sterker de keuze voor een interactieve manier om
jeugdverenigingen te betrekken bij de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. In
de centrumsteden ligt dat percentage wel terug iets lager. Ongeveer vier van de
tien centrumsteden betrekken jeugdverenigingen alleen via enquêtes.
38

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
£££ ©© £ £ ©££
©©©££££££ ££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
70 % van de lokale besturen bevraagt kinderen van 6 tot 10 jaar n.a.v. de
opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. In 40 % gebeurt dit via enquêtes, in 20
% via een combinatie van een interactief moment en het afnemen van een
enquête en in 10 % louter op een interactieve manier. In centrumsteden wordt
duidelijk veel meer interactief gewerkt met kinderen van 6-10 jaar. Dat is een
opvallende vaststelling.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
£©£ ©© £ £ £
©©©£££££££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
39

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Bijna 80 % van de lokale besturen bevraagt tieners van 10 tot 16 jaar n.a.v. de
opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. In ongeveer 70 % van de gemeenten
van minder dan 10.000 inwoners tot 30.000 inwoners gebeurt dit via enquêtes.
Hoe groter de gemeente hoe meer dit op een interactieve manier gebeurt. I n
één centrumstad zien we dat tieners niet betrokken zijn.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£©£ ©© £ £ ©£
©©£££ £££©£
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
Gemiddeld 70 % van de lokale besturen bevraagt jongeren van 16 tot 25 jaar
n.a.v. de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. In gemiddeld 60 % van de
gem eenten gebeurt dit via enquêtes. Omtrent de manier van betrekken van
deze groepen zien we globaal weinig verschillen. I n twee centrumsteden werden
jongeren niet bevraagd of betrokken.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£©£ ©© £ £ ©£
©©£££££££©££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
40

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De bevraging van kinderen gebeurt in gemiddeld 60 % van de lokale besturen
deels of volledig via scholen. I n 24 % van de gemeenten m et enquêtes naar
kinderen worden basisscholen niet betrokken of bevraagd. M.b.t. het interactief
bevragen bedraagt dit 42 % . In centrumsteden worden kinderen minder via het
basisonderwijs betrokken.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£©£ ©© £ £ ©£
©©£££© £
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
Middelbare scholen zijn duidelijk minder het kanaal om kinderen te betrekken of
te bevragen n.a.v. de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. Als ze als kanaal
gebruikt worden is het vooral voor het organiseren van enquêtes. Hier valt wel
op dat middelbare scholen duidelijk veel meer worden ingeschakeld in de grotere
centrumsteden in vergelijking met de kleinere centrumsteden. Het verschil lijkt
niet alleen te verklaren door de grotere aantallen middelbare scholen in de
grootste gemeenten en steden. Ook in gemeenten tot 50.000 inwoners is het
aantal middelbare scholen aanzienlijk.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£©£ ©© £ £ ©£
©¡ ©£££ ££¢¤ ©£¦¥ §¢ £
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
41

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n gemiddeld 75 % van de lokale besturen worden bevoorrechte getuigen
bevraagd n.a.v. de opmaak van het plan. Bij het bevragen van deze groep zien
we een sterke enquêtegerichtheid. Hoe kleiner de gemeente hoe minder de
bevoorrechte getuigen bevraagd worden.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
££ ¤ £ £ §£
§££§ ¦£ £
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¨©
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
Over het algemeen is er zeer weinig betrokkenheid van politici in het kader van
de opmaak van het JWBP. I n gemiddeld 80 % van de lokale besturen worden zij
niet gevraagd of betrokken. Er zijn weinig verschillen tussen de diverse
categorieën gem eenten. I n 20 % van de gemeenten is er wel een vorm van
input vanwege politici.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
££ ¤ £ £ §£
< 10.000
¡££££¤
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
geen van beide
enquêtes
interactief
enquêtes &
interactief
42

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
'H KRXGLQJ YDQ MHXJGFRQVXOHQWHQ RPWUHQW LQVSUDDN LQ KHW NDGHU YDQ GH
MHXJGZHUNEHOHLGVSODQQHQ 1RRG DDQ NOHPWRRQZLM]LJLQJ "
I n de enquête hebben we via een aantal stellingen ook gepolst naar de houding
van jeugdconsulenten omtrent kinder- en jongerenparticipatie. Een eerste
opm erkelijke vaststelling is dat in 84 % van de lokale besturen de
jeugdconsulent eerder akkoord tot helemaal akkoord is met de stelling ‘Kinder-
en jongerenparticipatie in het kader van de opmaak van het
jeugdwerkbeleidsplan bevestigt wat u al weet’. Globaal zijn er hieromtrent
weinig verschillen tussen de diverse categorieën gemeenten. Dat hoge
percentage is toch wel erg opvallend.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£ ¦
£§
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Jeugdconsulenten hechten wel een duidelijk belang aan kinder- en
jongerenparticipatie. In 85 % van de lokale besturen zijn jeugdconsulenten
immers eerder niet tot helemaal niet akkoord met de stelling ‘Mocht de decretale
verplichting inzake participatie wegvallen dan zou er minder aandacht gaan naar
kinder- en jongerenparticipatie.’
¦ ¤ ¤
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
¦ £
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
helemaal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helemaal niet
akkoord
43

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Wanneer we de twee voorgaande stellingen met elkaar confronteren, zou het
besluit kunnen zijn dat deze contradictorisch zijn. Mocht men ‘het’ (de
verplichting tot participatie) niet meer m oeten doen dan zou m en het toch blijven
doen, al verwacht m en daarvan weinig inhoudelijke meerwaarde. Dat lijkt er op
te wijzen dat vormen van participatie ook andere doelen dienen dan het leveren
van nieuwe informatie. De bevestiging van ‘oude’ of gekende informatie kan een
doel op zich zijn, onder andere als toetsingsinstrum ent voor lopende zaken of
misschien ook deels vanuit strategische overwegingen (het agenderen of blijvend
agenderen van bepaalde thema’s). De vormen van betrokkenheid kunnen
wellicht ook als het verwerven of het versterken van het ‘draagvlak’ worden
gezien. Het lijkt er dus op dat zeker ook andere dan inhoudelijke overwegingen
meespelen in het bepalen van de houding van jeugdconsulenten.
I n de enquête hebben we gepeild naar de houding van jeugdconsulenten ten
aanzien van de methodieken om kinderen en jongeren te betrekken. Opvallend
is dat jeugdconsulenten aangeven dat interactieve participatie-instrumenten
(zoals groepsgesprek, interview, inspraakspel, ...) meer bruikbare info opleveren
dan enquêtes. Deze vaststelling geldt voor alle categorieën gemeenten.
Als we deze stelling confronteren met het overzicht in 3.1.3 (het JWBP 2005-
2007: welke groepen bevraagd, welke methodieken) zien we een kloof tussen de
praktijk en de noden & wensen. Ondanks de grotere bruikbaarheid van
interactieve participatie-momenten stellen we een sterk enquêtegerichte
invalshoek vast in het kader van de opmaak van het plan.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
¦
¤¦¤£§
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
De groep jongeren van 16-25 jaar is voor een interactieve aanpak duidelijk de
lastigste om te betrekken. I n 45 % van de lokale besturen zijn de
jeugdconsulenten echter eerder tot helem aal niet akkoord m et de stelling ‘naar
de doelgroep 16-25-jarigen organiseren wij weinig inzake participatie.’ Hoe
44

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
groter de gemeente hoe meer ze jongeren van 16-25 jaar betrekken. Toch zijn
er ook vier centrumsteden die m enen dat zij te weinig participatie-initiatieven
voorzien voor deze categorie jongeren.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£
¦ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
helemaal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helemaal niet
akkoord
45

9DVWVWHOOLQJHQ XLW KHW NZDOLWDWLHYH OXLN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het kwalitatieve luik van het onderzoek over de jeugdwerkbeleidsplannen in
relatie tot participatie-beleid is tot stand gekomen op basis van een screening
van 21 jeugdwerkbeleidsplannen. I n een eerste fase van het onderzoek is een
analyse gebeurd van 10 jeugdwerkbeleidsplannen op basis van een aselecte
steekproef. Dit is toegepast voor vier generaties JWBP’en (1996-1998, 1999-
2001, 2002-2004 en 2005-2007).
Daarnaast zijn ook alle jeugdwerkbeleidsplannen van de 11 kwalitatieve cases
grondig bestudeerd. Dit zijn andere gemeenten dan de 10 die ad random voor
de eerste fase werden bestudeerd. De jeugdwerkbeleidsplannen van de 11
kwalitatieve cases vormden ook de startbasis voor de kwalitatieve bevraging van
de jeugdconsulenten. In totaal zijn dus 21 plannen grondig bestudeerd.
-HXJGZHUNEHOHLGVSODQQHQ JHHQ µHHQ]LMGLJ JHEHXUHQ
We stellen vast dat de jeugdwerkbeleidsplannen niet geïsoleerd tot stand komen.
Er is steeds aandacht voor het betrekken van kinderen en jongeren en
bevoorrechte getuigen uit overige domeinen. Factoren als tijdsdruk en
complexiteit lijken er niet echt toe te leiden dat de planning een ‘eenzijdig’
gebeuren is, m et een te centrale rol van de jeugdam btenaar. Enkel in twee van
de bevraagde gemeenten was dit wel eerder het geval (zoals uit de citaten in het
kader blijkt), maar in de overgrote meerderheid van de gemeenten ontstaat dus
wel degelijk een vorm van discussie of betrokkenheid bij de opmaak van het
plan.
“Jeugddienst kan zich wel vinden in kritiek dat ze te autonoom het JWBP opgem aakt
heeft.” (Citaat gem eente 3)
“Het College heeft gekozen geen stuurgroep op te richten, er is een grote desinteresse,
over het algem een lukken structurele werkgroepen hier niet, het College gelooft daar niet
in ‘m ethodisch’ en ‘inhoudelijk’” (Citaat gem eente 11)
+HW -:%3 RS ]LFK UHIOHFWLHPRPHQW HQ GULYH
Bij de bevraagde jeugdconsulenten was er een relatief grote consensus omtrent
het nut en het belang van het jeugdwerkbeleidsplan. Het jeugdwerkbeleidsplan
betekent voor allen een nuttig moment van reflectie. Bepaalde jeugdconsulenten
haalden aan dat zij zonder het jeugdwerkbeleidsplan te sterk meegesleurd
worden in de dagdagelijkse activiteiten. Door het jeugdwerkbeleidsplan moet de
jeugddienst even afstand nemen en een m oment van rust inlassen en dat is een
meerwaarde.
:HLQLJ ]LFKW RS GH FULWHULD YDQ HYDOXHUHQ HQ WH ZHLQLJ HHQ OHHULQVWUXPHQW RS
9ODDPV QLYHDX
De jeugdconsulenten zijn globaal tevreden over de behandeling van de
jeugdwerkbeleidsplannen op Vlaams niveau. Als zij vragen hebben kunnen zij bij
46

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
de administratie terecht en worden ze steeds correct geholpen. De
ondersteuning blijft echter hangen op het technische-formele niveau. Over de
inhoud zelf is er zelden tot nooit discussie. Jeugdconsulenten blijken dan ook
over het algemeen weinig zicht te hebben op de manier van evalueren op
bovenlokaal niveau. Jeugddiensten ervaren een zekere rigiditeit en voelen zich
geremd om bijvoorbeeld voorbeelden van participatieprojecten op te nemen ten
nadele van grotere bevragingen. Impliciet lijken ze er vanuit te gaan dat dit
laatste ‘beter’ is of althans een betere indruk geeft.
Op Vlaams niveau, en dat is onze vaststelling evenzeer, wordt m et de inhoud van
de jeugdwerkbeleidsplannen weinig gedaan. Op Vlaams niveau zijn er weinig
leereffecten te merken. Er is geen enkele vorm van systematische screening van
de plannen, geen vormen van vergelijking, geen trendanalyses.
De administratie is nu wel gestart met een "Ronde van de centrumsteden", m et
werkbezoeken van de afdeling Jeugd aan de betrokken jeugddiensten. Dit lijkt
een eerste stap naar meer ‘leergericht’ samenwerken.
+HW -:%3 JURWH YHUVFKLOOHQ WXVVHQ JHPHHQWHQ
Binnen de jeugdwerkbeleidsplannen 2005-2007 is er een grote verscheidenheid
op het vlak van de omvang en de opbouw van de plannen.
I n de bestudeerde gemeenten zagen we plannen van 41 bladzijden (gem eente
met ongeveer 24.000 inwoners) tot plannen van 231 bladzijden (gem eente m et
33.000 inwoners).
Ook de structuur en de logica van de opbouw van de plannen verschilt soms
grondig. We beperken ons tot wat ons in het kader van dit onderzoek
bezighoudt. In heel wat jeugdwerkbeleidsplannen ontbreken de resultaten uit
het inspraakproces. I n het hoofdstuk inspraak en participatie worden nooit tot
zelden conclusies uit de inspraakprocessen geduid. Er is bovendien m eestal geen
link tussen het hoofdstuk inspraak en participatie en de doelstellingen in andere
hoofdstukken. I n andere delen van het jeugdwerkbeleidsplan wordt voor de
form ulering van de doelstellingen soms wel verwezen naar resultaten uit het
inspraakproces, maar dit is zeker niet de regel. Kortom : er is een vreemde
omgang te merken met vaststellingen en conclusies uit het inspraakproces,
althans voorzover het de formele documenten betreft. De band tussen
initiatieven van betrokkenheid en de beleidsvorming is zwak tot zelfs afwezig.
Hierna geven we enkele voorbeelden van de complexiteit die door de opbouw
met diverse hoofdstukken gecreëerd werd. Het deel inspraak en participatie
omvat duidelijk slechts één aspect van inspraak en participatie, nl. het oplijsten
van gevoerde en te voeren acties. Conclusies of mogelijke verbanden met
inspraakacties moeten echter steeds binnen andere hoofdstukken gezocht
worden. Dit maakt het moeilijk om de ervaringen van participatie-initiatieven en
de koppeling met beleidsvorming als leerinstrum ent te gebruiken, zowel op
Vlaams niveau, maar evengoed op lokaal niveau (door het bestuur of door
andere diensten).
47

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Essen: I n het JWBP van de gem eente Essen wordt reeds heel wat aandacht besteed aan
de inspraak- en participatieacties in het deel I I ‘onderzoek, behoeften en noden’. I n dit
deel worden alle inspraakacties in het kader van het plan evenals de conclusies eruit
opgenom en (uitgebreid kwantitatief/ statistisch verwerkt). Ook in het deel I I I ‘De
gem eente Essen en haar jeugd’ gaat in de beschrijving heel wat aandacht naar
‘vaststellingen, bedenkingen en behoeften’ die uit de inspraakprocessen naar voren
gekom en zijn. I n deel I V ‘Jeugd(werk)beleid 2005-2007’ worden de acties rond inspraak
en participatie voor de term ijn 2005-2007 beperkt beschreven. De terugkoppeling
betreft de bekendm aking van de resultaten van bevragingen en wat erm ee gedaan
wordt.
I zegem : I n het JWBP van de stad I zegem wordt in elk hoofdstuk aandacht besteed aan
de ‘behoeften’. I n het hoofdstuk ‘participatie, terugkoppeling bij de opm aak van het
JWBP’ worden de diverse inspraakacties in het kader van de opm aak van het JWBP
opgenom en. De conclusies zelf zijn terug te vinden in de overige hoofdstukken
(kwalitatieve info + uitgebreid statistisch verwerkte info). I n het onderdeel ‘organisatie
van de inspraak’ is er ook aandacht voor de ‘behoeften inzake inspraak’ en de ‘inspraak
en participatieacties voor de periode 2005-2007’. Daarnaast gaat er ook uitgebreide
aandacht naar de terugkoppelingsacties.
Kortrijk: I n deel 1 ‘Com m unicatieve planning’ wordt de sam enstelling van de stuurgroep
en de inspraakacties in het kader van het JWBP heel beperkt beschreven. De behoeften
worden beschreven in de betrokken hoofdstukken. Deze worden beperkt kwantitatief en
kwalitatief geduid. Het hoofdstuk ‘participatie en terugkoppeling’ focust in eerste
instantie op de rol van de jeugdraad (beschrijving + behoeften), in tweede instantie kort
op de conclusies uit de inspraakacties op m aat in het kader van het JWBP en vervolgens
op de nood aan inspraak op m aat. I n laatste instantie wordt een concreet actieplan rond
inspraak en participatie voor de periode 2005-2007 opgenom en. De terugkoppeling
van de inspraakacties wordt niet opgenom en in het JWBP.
Lanaken: I n het JWBP van Lanaken wordt in elk hoofdstuk verwezen naar de relevante
inspraakacties voor dit hoofdstuk. De info uit deze inspraakacties wordt in elk hoofdstuk
ook sam engevat weergegeven via korte globale conclusies. I n het onderdeel ‘participatie
en terugkoppeling’ zijn er twee delen. I n het eerste deel worden nogm aals alle
inspraakacties in het kader van het j eugdwerkbeleidsplan beschreven en is er aandacht
voor de terugkoppeling. I n het tweede deel wordt een concreet actieplan weergegeven
rond kinder- en jongerenparticipatie voor de periode 2005-2007.
Lier: I n het JWBP van Lier worden in het deel B ‘Com m unicatieve planning’ alle
inspraakacties beschreven. Telkens is er een uitgebreide kwantitatieve analyse die
uitm ondt in een bundeling van de knelpunten. I n elk hoofdstuk worden de relevante
conclusies uit de inspraakacties nogm aals weergegeven sam en m et opnieuw een
bundeling van de knelpunten. Het hoofdstuk ‘participatie en terugkoppeling’ is erg
beperkt en bevat geen concreet actieplan rond inspraak- en participatie tijdens de
periode 2005-2007. Het JWBP van Lier is het enige waar alle enquêtes en bevragingen
in bijlage opgenom en zijn.
Puurs: I n elk hoofdstuk wordt om trent de behoeften verwezen naar de vastellingennota
in bijlage. Deze vaststellingennota om vat een oplijsting van de opm erkingen rond
‘inspraak en participatie’ die uit de diverse inspraakacties naar voren gekom en zijn.
Daarnaast wordt ook een algem ene opsom m ing van de resultaten uit de diverse
bevragingen in bijlage opgenom en. Het hoofdstuk ‘participatie en terugkoppeling’ om vat
de doelstellingen (en in m indere m ate de acties) voor de periode 2005-2007.
48

,QVSUDDN LQ GH SODQQLQJ YV SODQQLQJ YDQ GH LQVSUDDN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De klemtoon van kinderen- en jongerenparticipatie ligt heel sterk op inspraak in
het kader van de opmaak van het plan. Veel minder aandacht gaat naar het
plannen van de inspraak. Deze vaststelling sluit aan bij de resultaten uit
voorgaande onderzoeken.
De sterke aandacht voor bevragingen van diverse categorieën kinderen en
jongeren in het kader van de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan lijkt de
participatie-focus te verengen. Participatie van kinderen en jongeren wordt veel
minder geconcretiseerd rond het ondersteunen van autonom e jeugd-initiatieven
of rond het creëren van educatief leereffect bij kinderen en jongeren. De
tijdsinvestering voor bevragingen in het kader van de opmaak van het plan gaat
ten koste van het plannen van inspraak en participatie voor de toekomst en de
verbreding lijkt ook ten koste te gaan van verdiepende initiatieven. Gemeenten
met een sterke plangerichte inspraakfocus baseren en selecteren hun
inspraakacties voor de periode 2005-2007 bovendien ook opnieuw op basis van
plangerichte bruikbaarheid en niet vanuit de intrinsieke motivatie of verwachte
effecten van participatie-initiatieven op zich.
I n een aantal gem eenten ligt de klemtoon wel reeds op inspraak en participatie
gedurende de planperiode. Deze gemeenten zijn echter in de minderheid en
vaak gaat het toch ook maar om voorzichtige aanzetten naar planning van de
inspraak. De ambities blijven dan eerder vaag en niet expliciet. In een enkele
uitzondering wordt de planning van de inspraak wel reeds geconcretiseerd. I n
het kader hieronder geven we enkele voorbeelden van plannen die inspraak
plannen.
9E 3ODQQLQJ YDQ LQVSUDDN UHHGV PHHU JHFRQFUHWLVHHUG (Citaat JWBP gem eente 6)
De diverse leerlingenraden van de m iddelbare scholen beter inform eren door:
• De jeugddienst en zijn werking voor te stellen
• Locaties ter beschikking stellen voor vergaderingen
• Het project van jongerenadviseurs te bestuderen en dit eventueel in
sam enwerking m et de secundaire scholen op te starten (2006 onderzoeken)
• De leerlingenraden sam en te brengen voor uitwisseling en eventueel vorm ing te
voorzien
• De begeleiders van leerlingenraden sam en te brengen voor uitwisseling en
eventueel van vorm ing te voorzien (2005)
• Een forum te verlenen voor inform atie vanuit de leerlingenraden via de
Gem eentelijke Jeugdkrant
Het opstarten van een nieuw kinderparticipatieproject
• Een nieuwe participatievorm te zoeken en dit in sam enwerking m et de
basisscholen, waarbij de nodige aandacht uit gaat naar de schoolom geving,
verkeersveiligheid en speelruim te (2006)
• Een rondleiding te organiseren i.s.m de com m unicatieverantwoordelijke op
kinderm aat om m et de structuur en inspraak binnen de Gem eente kennis te
m aken (2005)
49

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• Kinderen te laten participeren in het organiseren door m iddel van een activiteit
(bv. kinderfuif) en de werkgroep m edia (2005)
9E 3ODQQLQJ YDQ LQVSUDDN DDQ]HW (Citaat JWBP gem eente 8)
De leerlingenraad wordt als partner beschouwd in het participatie- en
terugkoppelingsproces waardoor uitwisseling en sam enwerking gestim uleerd wordt.
• De jeugddienst organiseert half jaarlijks een overleg tussen de voorzitters van de
leerlingenraden en de jeugdraad.
• De uitwisseling m oet in eerste instantie inform atie overdracht bevorderen en in
tweede instantie sam enwerkingsinitiatieven opzetten.
• I nstrum ent: Adviezen, adviesraden, beleidssectoren en – docum enten, de
werkgroepen en de jeugdraad, overlegm om enten
Op regelm atige tijdstippen engageert het gem eentebestuur zich om inform atie te
verspreiden en vooral te verkrijgen vanuit een categoriale benadering.
• Kinderen en jongeren krijgen de kans om te participeren aan het beleid. Dit kan
verlopen via de geijkte kanalen (jeugdraad, jeugddienst, …m aar evengoed op
vraag van of naar aanleiding van een concreet project bijv. heraanleg dorpskern).
De jeugddienst bekijkt in nauw overleg m et de jeugdraad mogelijke onderwerpen
om rond te werken.
• Om te werken rond participatie en terugkoppeling m oet er voldoende en een
wederzijdse sam enwerking zijn tussen kinderen, jongeren en
jeudgwerkinitiatieven. Om dit te bereiken is het belangrijk dat de gem eente zich
regelm atig m anifesteert op activiteiten van het jeugdwerk.
• Via de website hebben geïnteresseerden de m ogelijkheid om inform atie over hun
bepaalde behoeften, noden weer te geven.
• Jaarlijks legt de jeugddienst de werking van de m eldingskaarten uit op een
algem ene vergadering van de jeugdraad.
• I n het kader van het JOC neem t de jeugddienst sam en m et de jeugdraad het
initiatief om regelm atig info- en inspraak m om enten in te lassen.
(QTXrWHV VRPV QRJ WH ZHLQLJ GRRUGDFKW
I n de eerste generaties jeugdwerkbeleidsplannen werd in de m eeste gemeenten
gewerkt met zeer uitgebreide enquêtes bij een groot aantal jongeren, eigenlijk
een soort Kliksons ‘avant la lettre’. Dit was een enorm tijdrovend proces dat
zeker voor de eerste keer wellicht wel nut had (in kaart brengen noden, vrije
tijdsbesteding jongeren, ...), maar waarbij vragen rezen omtrent de kostenbatenverhouding.
Vaak gebeurden enquêtes zonder te weten hoe men de
enquête exact moest, kon of wilde verwerken, wat m en uit de beoogde info wilde
halen, ... Gemeenten hebben uit deze voorgaande ervaringen geleerd, maar
toch lijkt het alsof ook in de meest recente generaties van plannen enquêtes nog
steeds te snel opgemaakt, afgenom en worden en vaak op een niet adequate
wijze worden verwerkt. Bij de opmaak van het nieuwe jeugdwerkbeleidsplan valt
men blijkbaar toch in eerste instantie terug op de routines uit vorige
jeugdwerkbeleidsplannen en dan worden enquêtes repetitief Er is ook nu nog
bijvoorbeeld weinig tot geen sprake van het betrekken van kinderen en jongeren
bij de opmaak van enquêtes en er lijkt weinig nagedacht over de methode van
verwerken en over de gewenste te verkrijgen info.
50

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“De online-enquête naar jongeren is te weinig gecom m uniceerd” (Citaat gem eente 11)
“De enquête rond toegankelijkheid werd uitgevoerd door een stagiair. Het resultaat was
echter een absolute nul. Dit kwam door een slechte vraagstelling en een te vrijblijvend
karakter. Er wordt te vaak gewerkt m et stagiairs die onvoldoende gestuurd worden. Er
m oet op voorhand nagedacht welke info nodig is en waarrond studenten moeten ingezet
worden.” (Citaat gem eente 3)
.OLNVRQV YHHO JHEUXLNW PDDU WH ZHLQLJ RS PDDW HQ UHVXOWDWHQ WH ODDW JHNHQG
Heel wat gemeenten maken gebruik van de Kliksons bij het bevraging van
kinderen en tieners. De Kliksons worden beschouwd als een m akkelijk en goed
instrum ent, maar de resultaten ervan zijn te laat gekend. Hierdoor dienen ze
niet m eer als basis voor de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan, maar worden
ze eerder achteraf als verantwoordingsinstrum ent ingebracht. Er is te weinig
ruimte voor vragen op maat van de gemeente. Nu konden jeugdconsulenten
slechts twee extra vragen op maat van de gemeente toevoegen. Dit is voor veel
jeugdconsulenten onvoldoende al was ook niet altijd duidelijk wat men dan
eigenlijk concreet m eer wilde weten. Het toevoegen van de extra vragen op
maat van de gemeente m oet ook relatief vroeg gebeuren, wat als een drem pel
gezien wordt. Soms is de stuurgroep nog niet sam engesteld, de jeugdraad nog
niet betrokken of is er nog geen consensus binnen het gemeentebestuur.
“Voor de persoonlijke vragen waren wij te laat. De stuurgroep was nog niet
sam engekom en” (Citaat gem eente 10)
“Er zijn geen lokale vragen toegevoegd. Er was im m ers geen consensus op
bestuursniveau om trent die vragen.” (Citaat gem eente 11)
Het instrum ent leidt bovendien vaak tot gekende eisen en noden die het
gem eentebestuur niet altijd kan realiseren (vb. nood aan zwembad). Hierdoor
kom en andere noden en wensen dan weer niet aan bod. Het instrument vraagt
ook een serieuze tijdsinvestering, die volgens de jeugdconsulenten niet in
overeenstemming is met de bruikbare output. Ook wordt er weinig mee gedaan
naar andere diensten ondanks de openheid binnen de bevraging (diverse
dom einen komen aan bod).
$QGHUVVRRUWLJH SDUWLFLSDWLH YHHO PLQGHU LQ EHHOG
I n de 11 onderzochte gem eenten is er heel vaak ook projectmatige participatie,
bijvoorbeeld rond speelruimte, maar deze wordt zelden tot nooit opgenomen in
de Jeugdwerkbeleidsplannen. Projectm atige participatie wordt hoogstens
verm eld, maar heel weinig beschreven. Ook voor participatie-initiatieven uit
andere beleidsdomeinen en informele processen is er weinig aandacht. Deze
zaken komen in de plannen zelden tot nooit naar boven. Dat lijkt toch te wijzen
op een vreemde ‘bias’ in het denken en het illustreert dat participatie in functie
staat van het plan en geen beleidsdoel is op zich.
51

9RRU]LFKWLJH WHQGHQV RP PHH WH QHPHQ ZDW JHEHXUW
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n een aantal gemeenten zien we een beweging om niet meer specifiek inspraak-
en participatieprocessen op te zetten n.a.v. de opmaak van het JWBP, maar om
steeds m eer mee te nemen wat er gebeurt in de gemeente rond participatie.
Toch is het slechts een kleine minderheid van jeugdconsulent die zich op deze
wijze opstelt. Waar we dat vaststellen is het eerder bij grote gemeenten en
centrumsteden.
“Bij de eerste generaties JWBP gingen we speciale inspraak- en participatieproces
opzetten n.a.v. de opm aak van het JWBP. Bij het laatste JWBP hebben we gewoon
m eegenom en wat er gebeurt inzake kinder- en jongerenparticipatie”. (Citaat gem eente
4)
9RRUNHXU YRRU LQWHUDFWLHI ZHUNHQ SODQQLQJVUHDOLWHLW GZLQJW WRW HQTXrWHV
Alle betrokken jeugddiensten halen aan dat een bevraging via een face to face
gesprek of het bevragen van bevoorrechte getuigen meer oplevert dan het
voeren van een uitgebreide enquête. Dit blijkt wel enorm veel van
jeugddiensten te vragen, zeker als ze heel wat groepen willen betrekken. We
geven het voorbeeld van gem eente waarbij men zich bij al deze initiatieven de
voorbereiding, uitwerking en nawerking m oet voorstellen.
Citaat JWBP Gem eente 1
• Schriftelijke bevraging tieners en jongeren, januari 2002
• Schriftelijke bevraging individuele kinderen, 31 decem ber 2003
• Schriftelijke bevraging tieners en jongeren, decem ber 2003
• Schriftelijke bevraging van het jeugdwerk, februari-m aart 2004
• Schriftelijke bevraging van de gem eenteraad, februari-m aart 2004
• Schriftelijke bevraging van de Gem eentelijke adviesraden betreffende
geïntegreerd j eugd(werk)beleid, m aart ‘04
• I nspraakronde van de gem eentelijke diensten betreffende geïntegreerd
jeugdwerkbeleid, 17 m aart 2004
• I nspraakronde bevoorrechte getuigen, m aart 2004
• I nspraakronde jeugdwerk, m aart 2004
Traditioneel zien we dat kinderen en jongeren vaak via enquêtes betrokken
worden, terwijl met het jeugdwerk en volwassenen eerder interactief wordt
samengezeten.
I n gem eenten m et een éénmansjeugddienst zien we heel weinig interactieve
processen m et zogenaamde niet-georganiseerde kinderen en jongeren. De
uitbouw van de dienst is zeker een factor die sturend werkt op de aard van de
participatie-initiatieven.
52

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
&RQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW
MHXJGZHUNEHOHLGVSODQ
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ KHW MHXJGZHUNEHOHLGVSODQ
3ODQQLQJ YDQ GH LQVSUDDN"
I nspraak en participatie in jeugdwerkbeleidsplannen staan nagenoeg volledig in
het teken van de planning zelf. Inspraak en participatie in de
jeugdwerkbeleidsplanning heeft door die gerichtheid op de opm aak van het plan
zelf een overwegend instrumentele focus. Het voornaamste doel lijkt zoveel
mogelijk informatie te genereren. De nadruk valt daarbij eerder op verbreding
(zoveel mogelijk soorten groepen bereiken) dan op verdieping, eerder op
verwerven van informatie dan op bewerken van informatie, eerder op product
dan op proces. I nspraak en participatie zijn in deze vorm van plannen zelf
nauwelijks een beleidsobject. De vraag welke strategische keuzes gemaakt zullen
worden in de komende jaren inzake participatiepraktijken, -projecten, -aanpak
komt niet aan bod.
$IVWHPPLQJ PHWKRGHQ HQ GRHOJURHSHQ"
Bij het opzetten van inspraak en participatie richt men zich op een
verscheidenheid van doelgroepen. Jeugdconsulenten geven aan dat ze de
voorkeur geven aan interactieve werkvormen, maar in de praktijk is er een
duidelijke klemtoon op enquêtes. Enquêtes waarvan de beleidsmatige relevantie
(welk doel moet een enquête dienen, wat zullen we m et de resultaten doen?) en
de technische aspecten (opbouw, verwerking) niet altijd even goed verzorgd
lijken. Het overwicht van enquêtes als methodiek vergroot de scheeftrekking in
het bereik van participatieprojecten. Het geloof in het verzam elen van info via
enquêtes lijkt in de praktijk dan toch te overwegen op de wil om een dialoog op
te zetten m et jeugdigen. Ook de dialoog met frontlijnwerkers lijkt eigenaardig
genoeg soms beperkt tot enquêtering. Wellicht wordt dit ook in de hand gewerkt
door het beeld dat dit voor de administratie ‘beter’ is –meer au sérieux wordt
genomen- dan meer open participatieve processen.
'H UHODWLH 9ODDQGHUHQ ± ORNDDO
Het lijkt dus zo dat lokale besturen impliciet bepaalde ‘normen’ overnem en die
niet als zodanig tot de form ele vereisten behoren. Ook als Vlaanderen het niet
wil, stuurt m en blijkbaar toch. De voornaamste vaststelling ten aanzien van het
Vlaamse niveau is echter dat de jeugdbeleidsplannen op dat niveau niet verwerkt
of gesystematiseerd worden. De verhouding m et de lokale besturen lijkt vooral
gericht op ondersteuning van de gemeente met het oog op de form ele vereisten
in het plan. Rond de inhoud van het plan ontwikkelt zich geen interactief
leerproces m et de gemeenten. Vlaanderen gaat ook niet op zoek naar tendensen
overheen de specifieke inhoud van de lokale plannen.
De prille ervaring met de visitatie van centrumsteden kan hier misschien een
omslag betekenen.
53

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ KHW MHXJGZHUNEHOHLGSODQ
6WUDWHJLVFKH SODQQLQJ
Het lijkt de onderzoekers van belang om bij de strategische planverplichting die
met het nieuwe gemeentedecreet wordt opgelegd, aandacht te hebben voor
participatie. Het gaat hierbij zowel om participatie in het algem een als om
kinder- en jongerenparticipatie in het bijzonder. De koppeling tussen het
jeugdwerkbeleidsplan en het strategisch plan van de gemeente (en het jaarplan
als onderdeel van dat strategisch plan, gekoppeld aan de begroting/ budgetten)
zal niet evident zijn. Dat geldt ook voor alle andere sectorale beleidsplannen in
de gem eente, maar om wille van de categoriale ambities vormt dit een extra
uitdaging binnen het jeugdbeleid. Het gevaar bestaat dat het
jeugd(werk)beleidsplan ‘sectoraal’ binnen dit gemeentelijk strategisch plan
ingeschoven wordt. Het zou kunnen dat dit de aandacht voor ‘brede’
jeugdparticipatie niet ten goede komt.
Door (jeugd)participatie expliciet op te nemen als object van de gemeentelijke
strategische planning kan een breder draagvlak voor jeugdparticipatie ontstaan
en kunnen op diverse niveaus binnen de gem eentelijke organisatie
belangenbehartigers voor kinderen en jongeren opstaan, groeien of versterkt
worden.
Het is daarbij wenselijk om de ‘inspraak in de plannen’ om te buigen naar het
‘plannen van de inspraak’. Dit kan een kwalitatieve verdiepingsslag betekenen,
naast de verbreding die nu in hoofdzaak beoogd wordt. Het is essentieel om na
te denken over de vraag welke participatie-projecten en initiatieven men in de
volgende periode centraal wil plaatsen en waarom ? De strategische
planverplichting opent wellicht perspectieven om deze vraag in de gemeentelijke
organisatie ter discussie te stellen en het draagvlak voor participatieprojecten te
vergroten.
2SHUDWLRQHOH SODQQLQJ"
Het lijkt wenselijk om de focus binnen het jeugd(werk)beleidsplan zelf ook eerder
op het strategische niveau te leggen en m inder op het concrete operationele en
actie-niveau, m et uitzondering wellicht voor het eerste jaar van uitvoering van
het plan. Zo kan het jeugd(werk)beleidsplan m eer een werkinstrum ent worden
dat gedurende de uitvoering ervan continu vorm krijgt en kan inspelen op
nieuwe opportuniteiten, kansen en knelpunten tijdens de legislatuur. Nu lijkt de
extreme piek van aandacht voor het concreet uitwerken van acties voor drie jaar
aan het begin van een planningsprocedure te sterk beslag te leggen op
jeugddiensten. I n combinatie met de tijdsdruk stimuleert dat voor de volgende
jaren het naar binnen plooien ‘bij het uitwerken van acties zoals voorzien in het
jeugdwerkbeleidsplan’. Dat kan een hypotheek leggen op de cruciale aandacht
die moet gaan naar mee opvolgen en wegen op de algem ene planning in en van
de gemeente. Zeker nu de termijnen van plannen meer en meer naar de
toekomst (wellicht ?) zullen samenvallen, moet er vooral aandacht gaan naar die
strategische afstem ming.
54

,QWHUDFWLHYH SODQQLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Technisch lijkt het ons interessant om nog m eer in te zetten op interactieve
instrum enten. De wil is er duidelijk wel, maar het onderzoek toont ons dat die
niet makkelijk om te zetten is in de praktijk.
Een kritische evaluatie van het gebruik van participatiemethoden binnen de
gem eente is in elk geval op zijn plaats. Een eerste stap is wellicht dat participatie
gerichter en selectiever wordt ingezet. Geen verplicht rondje info verzamelen,
maar vertrekken vanuit de vraag ‘wat het oplevert voor kinderen en jongeren en
voor het beleid’.
2QGHUVWHXQLQJ YDQXLW KHW 9ODDPVH QLYHDX
Het lijkt de onderzoekers daarom ook noodzakelijk dat er vanuit het Vlaamse
niveau (Vlaamse administratie, VVJ, Steunpunt jeugd) een duidelijke en
afgestemde com municatie wordt opgezet omtrent de formele vereisten voor het
nieuwe jeugd(werk)beleidsplan 2008-2010. Lokale besturen dreigen anders
ongewild vast te houden aan de structuur van het vorige jeugdwerkbeleidsplan.
Een deregularisering en vereenvoudiging op Vlaams niveau zorgt immers niet
automatisch voor een helderder beeld bij lokale actoren. Bij het vorige
beleidsplan was er al weinig zicht op de manier van evalueren op Vlaams niveau,
en het vereenvoudigen van de opbouw van het jeugdwerkbeleidsplan van acht
naar twee hoofdstukken kan dit troebel beeld nog versterken.
Het lijkt ons wenselijk dat het Vlaamse niveau het werken op strategisch niveau
stimuleert en de link met de algemene strategische planning van het bestuur
voor het hoofdstuk ‘breed jeugdbeleid’ centraal stelt. Het afbouwen en
beperken van de ‘inspraak en participatie in de planning’ ten voordele van het
‘plannen van de inspraak en participatie’ moet hierbij aangemoedigd worden.
Het lijkt ons van belang om in een eerste fase te focussen op de koppeling met
de algemene strategische nota om zo de inspraak en participatie van kinderen en
jongeren te plannen voor de periode 2008-2010.
Het is van belang om ook op Vlaams niveau en voor het Vlaamse niveau van de
jeugd(werk)beleidsplannen werk- en leerinstrum enten te maken. Door een
gebrek aan lokale inbedding en een focus op de technisch-instrumentele
aspecten van de beoordeling, ging er tot nu toe weinig energie naar inhoudelijke
analyse en konden er op Vlaams niveau weinig leereffecten optreden.
De "Ronde van de centrumsteden", met werkbezoeken van de afdeling Jeugd aan
de betrokken jeugddienst, kan een interessante stap zijn naar meer ‘leergericht’
samenwerken mits ook andere jeugdactoren betrokken worden (jeugdraad,
actieve jongeren, ...) en het materiaal thematisch gebundeld en actief
teruggekoppeld wordt naar de steden, zodat steden ook echt over zichzelf en van
elkaar kunnen leren. Het zou ook een meerwaarde kunnen bieden als er
bijvoorbeeld op de regionale overlegtafels voor jeugddiensten, de vormingsdagen
voor jeugdconsulenten, de opleiding tot jeugdconsulent,... aandacht kom t voor
de evaluatie van participatiepraktijken, de ervaringsuitwisseling over de planning
van de inspraak, de koppeling tussen het jeugdwerkbeleidsplan en de algemene
55

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
strategische planning van de gemeente. Reflectie hieromtrent kan leiden tot een
verbeterde leercurve.
56

'H MHXJGUDDG
,QOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit hoofdstuk focussen we op de jeugdraad. Eerst gaan we kort in op enkele
resultaten en vaststellingen uit vorige onderzoeken. Daarna lijsten we de
vaststellingen uit ons eigen kwantitatief onderzoek op. We verbinden deze
gegevens, waar dat relevant bleek, m et de gegevens uit de enquête van de JEMP
uitgevoerd bij jeugdraadvoorzitters en jeugdraadsleden. 5 I n een laatste deel
gaan we kort in op de conclusies uit ons eigen kwalitatief onderzoek: in welke
mate ondersteunen deze vaststellingen uit de kwantitatieve onderzoeksluiken ?
-HXJGSDUWLFLSDWLH HQ MHXJGUDGHQ GH VLWXDWLH LQ 9ODDQGHUHQ
UHVXOWDWHQ HQTXrWH
Conform de doelstellingen van dit onderzoek beperken we ons hier tot de
beleidsadviserende / beleidsvormende rol van de jeugdraad. Andere functies en
effecten van de werking van de jeugdraad, zowel intern als extern, komen hier
niet aan bod. Het is denkbaar dat de werking van een jeugdraad erg belangrijke
vorm ende effecten heeft voor de leden en dat de jeugdraad een marginale rol
speelt inzake beleidsvorming.
I n dit deel wordt telkens eerst gefocust op een aantal correlaties tussen de
bevraging bij jeugdconsulenten en deze bij jeugdraadvoorzitters. Daarna
trekken we de analyse breder en brengen we afzonderlijke elementen uit de
beide enquêtes m et elkaar in verband.
+RXGLQJ YDQ KHW JHPHHQWHEHVWXXU
Er zijn een aantal correlaties vast te stellen tussen aspecten van onze enquête
bij jeugdconsulenten en deze van de Jemp bij jeugdraadvoorzitters. Een eerste
correlatie zien we tussen de mate waarin jeugdparticipatie door
jeugdconsulenten als een politieke prioriteit gezien wordt en het aantal adviezen
dat volgens jeugdraadvoorzitters van de jeugdraad gevraagd wordt. (p= 0.004,
r= 0,384). Waar jeugdconsulenten vinden dat het college jeugdparticipatie als
een politieke prioriteit ziet, merken we dat dus ook aan het aantal adviezen van
de jeugdraad. Daarmee hebben we ook een objectieve bevestiging van de
inschatting van de jeugdconsulenten.
Daarnaast is er ook een correlatie tussen de mate waarin jeugdparticipatie door
jeugdconsulenten als een politieke prioriteit gezien wordt en de perceptie van
jeugdraadvoorzitters dat het schepencollege de jeugdraad serieus neemt.
(p= 0.017, r= 0,307). Ook hier merken we het positieve verband, al is de notie
‘serieus nem en’ minder hard en eerder ‘cultureel’ dan het aantal door het college
gevraagde adviezen.
5 Het adviesorgaan van het gem eentelijk jeugdbeleid, door Evelien Wijnant, m et m edewerking van
JEMP, Brussel, 2006
57

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
%HYUDJLQJ ELM MHXJGUDDGYRRU]LWWHUV UHODWLHI EHSHUNW DDQWDO DGYLHVYUDJHQ
Gemiddeld werden volgens de enquête bij jeugdraadvoorzitters 4 tot 5 adviezen
gevraagd van de jeugdraad gedurende het afgelopen werkjaar (2005). 17.4%
van de schepencolleges vroeg geen enkel advies. Opvallend is het relatief
beperkt aantal adviesvragen bij gemeenten van 15.000 – 50.000 inwoners. Bij
centrumsteden zien we een redelijke stijging. Toch blijft ook dit cijfer relatief
laag als we aannemen dat het jeugdwerk en het breder jeugdbeleid toch vele
mogelijke materies bevatten.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Gemiddelde
¦£¡ £¢¤¢£ ¦¥
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Als we de mediaan bekijken in de enquête van de Jemp zien we dat deze cijfers
nog iets lager liggen. De m ediaan geeft het antwoord weer dat het vaakst werd
gegeven. 6
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Mediaan
> 50.000
¤¦¦¦¦¤¡ ¨¤¦¦¦
§©¨¤¤
¤¦
¤¦¨¨¤¡£¤¤£¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
6 Het gemiddelde kan een vertekend beeld schetsen doordat enorm grote waarden het gem iddelde
sterk beïnvloeden.
> 50.000
58

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
%HYUDJLQJ MHXJGFRQVXOHQWHQ JHPHQJG EHHOG NOHLQH EHVWXUHQ VFRUHQ EHWHU
FHQWUXPVWHGHQ LHWV ]ZDNNHU
Iets meer dan 50 % van de jeugdconsulenten gaat in onze enquête eerder
akkoord tot helemaal akkoord met de stelling ‘het gemeentebestuur legt alle
thema's die jeugd aanbelangen voor advies voor aan de jeugdraad.’ Van deze
50 % is er 10 % die vindt dat hun gemeentebestuur alle jeugdrelevante thema’s
voor advies voorlegt aan de jeugdraad. Opvallend is dat jeugdconsulenten in
kleine besturen met minder dan 10.000 inwoners hun gem eentebestuur
positiever beoordelen omtrent deze stelling. Het percentage ‘helemaal niet
akkoord’ is er minimaal. Voor de centrumsteden zien we een andere situatie. I n
7 op de 10 centrumsteden vindt de jeugdconsulent dat zijn gem eentebestuur
onvoldoende de thema’s die jeugd aanbelangen voor advies voorlegt aan de
jeugdraad.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¤ ¦
©¤£
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
50.000 <
%HYUDJLQJ MHXJGUDDGVOHGHQ WHYUHGHQKHLG QDDVW RQZHWHQGKHLG
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Ongeveer 50 % van de leden van de jeugdraden in de Jemp-enquête vindt dat er
meestal tot altijd rekening wordt gehouden met hun adviezen. Bijna 35 % heeft
daar echter geen zicht op.
Iets meer dan 55 % van de leden vindt dat ze over voldoende informatie
beschikken om een advies uit te brengen. Een belangrijk percentage (30 % ) is
het noch eens noch oneens met deze stelling. 35 % is het ermee eens dat de
schepen hen goed informeert als basis voor het adviesverlenen. Bijna 35 %
heeft geen mening hieromtrent.
Rond de 55 % van de leden vindt dat de jeugdraad ernstig wordt genomen door
het bestuur. Ongeveer 30 % weet dit niet.
59

'H KRXGLQJ HQ RSVWHOOLQJ YDQ GH MHXJGUDDG
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Ook inzake de houding en de opstelling van de jeugdraad zien we enkele
correlaties tussen beide enquêtes.
Hoe m eer jeugdconsulenten menen dat de jeugdraad actief werk maakt van haar
beleidsadviserende functie, hoe belangrijker jeugdraadvoorzitters het spontaan
advies geven scoren (p= 0.021, r= 0.300) en hoe meer adviezen door de
jeugdraad uitgebracht worden (uit enquête bij jeugdraadvoorzitters) (p= 0.000,
r= 0.508). Deze correlaties wijzen erop dat de mening van de jeugdconsulenten
en deze jeugdraadvoorzitters in elkaars lijn liggen. Hun perceptie op de actieve
rol en houding van de jeugdraad sluiten dus op elkaar aan.
%HYUDJLQJ ELM MHXJGUDDGYRRU]LWWHUV JHPLGGHOG YRRU GH KHOIW DXWRQRPH DGYLH]HQ
NOHPWRRQ RS KHW MHXJGZHUNEHOHLG
Gemiddeld bracht een jeugdraad 7 tot 8 adviezen gedurende het afgelopen
werkjaar. Voor gem eenten met minder dan 10.000 inwoners zien we dat de
jeugdraden vooral vraaggericht werken, en weinig autonoom advies geven aan
het stadsbestuur. Bij de overige gemeenten zien we dat er soms tot bijna
dubbel zoveel adviezen gegeven worden als er gevraagd worden door het
gem eentebestuur.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Gem iddelde
££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Als we de m ediaan bekijken zien we dat het meest voorkomend aantal
adviesvragen nog iets lager ligt. Vooral bij de gemeenten met 10.000 - 15.000
inwoners is er een duidelijk lagere score. Dit wijst er op dat in een beperkt
aantal van deze kleine gemeenten in verhouding veel meer adviezen gegeven
worden. Hierdoor wordt het gemiddelde omhoog getrokken.
> 50.000
60

12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Mediaan
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
©¤¤ ¤¦¦¦¦¤¡ ¤¦¦¦
¦¦¦¡¦© ¦¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
I n onderstaande grafiek zien we dat het merendeel van de aandacht duidelijk
naar adviezen gaat m.b.t het jeugd’werk’beleid. Ook voor grotere gemeenten
geldt deze vaststelling.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Gemiddelde
> 50.000
©¤¤ £¤¡¦¤¤¡ ¤¦¦¦
¦ ¤¤¦¤ ¤¤¦¦¤¤¦ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Als we de m ediaan bekijken zien we dat het meest voorkomend aantal
adviesvragen bij gemeenten onder de 30.000 inwoners lager ligt dan het
gemiddelde. Een aantal uitschieters trekt het gemiddelde om hoog. Bij
gem eenten met meer dan 30.000 inwoners zien we een omgekeerd patroon,
waarbij een aantal uitschieters het gemiddelde naar beneden halen.
> 50.000
61

12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Mediaan
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
©¤¦¤ £¤¡¦¤¤¤¡ ¤¦¦¦
¤¤¦¤ ¤¤¦¦¤¤¦ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Gemiddeld hebben slechts 3 adviezen betrekking op het bredere jeugdbeleid. 25
% van de bevraagden geeft aan dat er geen enkel advies gegeven wordt m .b.t.
het bredere jeugdbeleid. Dit bevestigt het beeld van de ‘jeugdwerkraad’, zoals
dat ook al in andere onderzoeken is beschreven.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Gemiddelde
> 50.000
¦¤ ¤¦¤¤¤¡¦¦¤¦¤¤¦¦ ¤¦¤
¤¤¦¤ ¤¦¤¦¤¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Als we de m ediaan bekijken zien we dat het meest voorkomend aantal
adviesvragen over het bredere jeugdbeleid nog lager ligt. Vooral bij de
gem eenten met 10.000 - 15.000 inwoners zien we terug een lagere score. Dat
> 50.000
62

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
lijkt te bevestigen dat jeugdraden vooral maar lang niet uitsluitend in kleine
gem eenten jeugd’werk’raden zijn.
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Mediaan
¦¤ ¤¦¤¤¤¡¦¦¤¦¤¤¦¦ ¤¦¤
¦ ¦¦¦¦¤ ¤¤¦¤¦¦¦¤¦ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Vooral de jeugdconsulent en het bestuur van de jeugdraad nem en volgens
jeugdraadvoorzitters het initiatief voor het form uleren van een advies (85 % ).
De algemene vergadering bepaalt in bijna 90 % wel mee de inhoud van het
advies.
%HYUDJLQJ MHXJGFRQVXOHQWHQ RYHU GH EHOHLGVYRUPHQGH URO YDQ MHXJGUDGHQ
Een meerderheid van de jeugdconsulenten in onze enquête meent dat de
jeugdraad actief werk van haar beleidsadviserende functie. Slechts 5 % geeft de
jeugdraad een echte onvoldoende voor haar beleidsadviserende functie. Voor
de centrumsteden zien we een erg positief beeld van de jeugdconsulenten
omtrent de jeugdraad en het actief werk maken van haar adviesfunctie. Dit
beeld contrasteert sterk m et datgene over het gem eentebestuur. 7 op de 10
jeugdconsulenten in de centrumsteden gaven het gem eentebestuur immers een
onvoldoende inzake het voorleggen voor advies van thema’s die jeugd
aanbelangen. We moeten er wel bijvoegen dat het begrip ‘beleidsadviserend’ in
onze enquête breed invulbaar bleef: jeugdwerkbeleid kon hierbij bijvoorbeeld
sterk in de focus staan, eventueel, maar dus zeker niet alleen het ruimere
jeugdbeleid.
> 50.000
63

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
©¤¦¤¤¦¡¤ ¦¦¤¤¦¤¦ ¦ ¦£¤ £¦¤¦¦¤
©
%HYUDJLQJ MHXJGUDDGYRRU]LWWHUV
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Als we de voorgaande grafiek vergelijken met de onderstaande, dan stellen we
een relatief gelijklopend beeld vast. We kunnen dan ook een correlatie
vaststellen tussen de visie van jeugdconsulenten over de jeugdraad en de visie
van jeugdraadvoorzitters over het belang van het spontaan advies voor de
jeugdraad. Hoe m eer de jeugdraad volgens jeugdconsulenten werk maakt van
haar beleidsadviserende functie, hoe belangrijker jeugdraadvoorzitters het
spontaan advies geven van de jeugdraad scoren (p= 0.02, r = 0.300). Dat is
een niet onbelangrijke vaststelling: het toont aan dat het denken en kijken in
elkaars lijn ligt en dat er geen sprake is, gemiddeld gesproken en over alle
gem eenten heen, van sterk afwijkende of conflicterende opvattingen.
© ¦ ¦¤¦¤¤¡¤¦¤ ¦¦
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¦ ¤¦¤¡¦¦¦¦ ¤¦¤¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
©
30.000 - 50.000
> 50.000
heel belangrijk
eerder belangrijk
noch onbelangrijk,
noch belangrijk
eerder
onbelangrijk
niet belangrijk
64

3DUWLFLSDWLH PHHU GDQ MHXJGUDDG "
%HYUDJLQJ MHXJGFRQVXOHQWHQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Iets meer dan 60 % van de bevraagde jeugdconsulenten gaat in onze enquête
niet akkoord met de stelling ‘participatie van kinderen en jongeren in onze
gem eente blijft beperkt tot het betrekken van de jeugdraad.’ Zij vinden dus dat
er naast de jeugdraad nog andere participatie-initiatieven worden genom en. 40
% gaat wel akkoord met deze stelling: in deze gem eenten valt participatie veelal
samen met het betrekken van de jeugdraad. Vooral in kleinere gemeenten
wordt participatie soms helemaal verengd tot het betrekken van de jeugdraad.
Voor de centrumsteden zien we een afwijkend beeld. Meer dan 50 % van de
jeugdconsulenten in centrumsteden is helemaal niet akkoord met deze stelling.
Hoe groter de gemeente (zie tabel) hoe meer er afwijking is tussen participatieinitiatieven
en jeugdraad.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
¦ ¤ ¤¤¦¤¦¦¦
¤¤¤¦¦¦¤¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
©©
'H MHXJGUDDG HQ SDUWLFLSDWLH LQLWLDWLHYHQ
%HYUDJLQJ MHXJGFRQVXOHQWHQ
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Bijna 40 % van de jeugdconsulenten gaat in onze enquête akkoord met de
stelling ‘De jeugdraad zet autonoom participatie-initiatieven voor kinderen en
jongeren op’. Een opvallende vaststelling is dat de grootte van de gemeente op
dit punt nauwelijks een rol speelt. Het betekent natuurlijk wel dat 60 % van de
jeugdconsulenten vindt dat de jeugdraad geen autonome rol speelt.
65

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¦¤¡ ¤¦ ¤ ¦
¤¦¦¦¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
9DVWVWHOOLQJHQ XLW KHW NZDOLWDWLHYH OXLN
6DPHQVWHOOLQJ MHXJGUDDG
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Volgens het cijferboek 2005-2007 zijn alle jeugdraden vandaag van het half open
type. Ze bestaan uit vertegenwoordigers van het jeugdwerk aangevuld met
individuele jongeren. Dat lijkt vanuit formeel standpunt een belangwekkende
evolutie ten opzichte van de eerste generatie jeugdraden.
I n de praktijk bleek er in onze 11 cases heel weinig sprake van individuele
jongeren in jeugdraden. Als er al onafhankelijke jongeren in zaten, waren dit
toch vaak mensen met een jeugdwerkverleden die het petje ‘individuele jongere’
opgezet krijgen.
“Er zetelen een aantal onafhankelijke m ensen in. Dit zijn m ensen m et een
jeugdwerkverleden, m aar die er uit gestapt zijn” (Citaat gem eente 11)
“De onafhankelijke raadsleden zijn oud-gedienden van het jeugdwerk” (Citaat gem eente
10)
Meestal krijgt de jeugdraad een relatief grote autonomie inzake de
samenstelling. Slechts in een beperkt aantal gevallen waren er inspanningen
van de jeugdconsulent om individuele jongeren te betrekken bij de jeugdraad.
Vaak ging het dan om het betrekken van een skater, die het participatieproces
rond het skatebeleid mee vorm gegeven heeft. Een themagerichte participatie
steunt echter op concrete noden en vergt specifieke vaardigheden en affiniteiten.
Doordat de rationaliteit van een jeugdraad anders is (meer lange termijn-gericht,
66

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
verschillende belangen), is het soms moeilijk om deze jongeren hiervoor blijvend
te motiveren.
I n een aantal gem eenten is gekozen om het jeugdhuizenoverleg en het
jeugdbewegingsoverleg sam en te voegen. I n enkele cases zorgde dit duidelijk
voor een kwalitatieve verdieping en verbreding.
“Er waren tot 2005 twee werkgroepen: 1. jeugdbewegingsoverleg en 2.
jeugdhuizenoverleg. I n 2005 is deze opsplitsing voor een stuk ongedaan gem aakt. Het
eerste anderhalf uur van de vergadering gebeurt nu sam en, en daarna wordt anderhalf
uur apart gewerkt. Op het einde volgt dan nog een terugkoppeling aan elkaar. Dit
resulteert duidelijk in een m eer inhoudelijk debat. Het jeugdbewegingsoverleg werkte
vroeger niet (ging over punten en kom m a’s). Het jeugdhuizenoverleg wel. I n totaal is
het aantal deelnem ers nu wel geslonken, m aar er is een veel inhoudelijker debat voor in
de plaats gekom en.” (Citaat gem eente 6)
“De sam enwerking tussen jeugdhuisleden en jeugdverenigingsleden werkt goed. De
werkgroepen werken hierdoor ook beter: activiteiten, fuifcharter, partituur ...” (Citaat
gem eente 10)
Slechts in één gemeente zagen we duidelijke inspanningen van de schepen van
jeugd om ook onafhankelijke jongeren voor de jeugdraad warm te maken.
“Er zijn nu drie nieuwe onafhankelijke m ensen in de jeugdraad. Dit is een duidelijke
inspanning van de schepen. Die onafhankelijke jongeren hebben iets meer tijd om zich
m et ‘brede’ activiteiten bezig te houden, zoals bijvoorbeeld de roefeldag.” (Citaat
gem eente 5)
.ZDOLWHLW YDQ GH MHXJGUDDG HHQ JROIEHZHJLQJ EHODQJ YDQ YRRU]LWWHU HQ
VWXXUJURHS
De kwaliteit van de jeugdraad volgt volgens jeugdconsulenten een golfbeweging.
Er is geen opgaande lijn van ‘steeds meer…, steeds beter’. Na elke periode met
een sterk actieve ploeg die breed actiegericht bezig is, volgt meestal een periode
waarbij de jeugdraad zich eerder terugplooit op het jeugdwerkgerichte. Het gaat
dus af en aan, op en neer.
“Tien jaar geleden hadden we een erg actieve jeugdraad. Ze werkte m et twee
voorzitters, schreef actief m ee aan het JWBP en zorgde voor concrete actiepunten. I n
2004 is dat afgezwakt. Als jeugddienst hebben we actief een voorzitter m oeten zoeken.
Deze is nu vooral een soort van m oderator. Wij hebben zelf terug de wens om van de
job van jeugdraadvoorzitter opnieuw een duobaan te m aken.” (Citaat gem eente 6)
“De jeugdraad was heel beperkt betrokken bij de inspraakm om enten in het kader van
het Jwbp. De jeugdraad was zich aan het hervorm en, m et een nieuwe kerngroep. Het
was niet de bedoeling hen direct te veel werk te geven. De nieuwe ploeg is veel m eer
betrokken en toont m eer interesse.” (Citaat gem eente 11)
67

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Doordat jeugdraden meestal een relatief grote autonomie krijgen en nemen,
hebben de jeugdconsulent en de schepen hier relatief weinig impact op. De
kwaliteit van de jeugdraad hangt dan ook in de praktijk vaak samen met de
kwaliteit van de voorzitter en de ploeg rond de voorzitter. De visie en houding
van de voorzitter en de omringende ploeg lijken dan ook heel sterk de
inhoudelijke lijn en accenten van de jeugdraad te bepalen.
“De beleidsadviserende rol is op een jaar tijd, door de nieuwe voorzitter, sterk
verbeterd.” (Citaat gem eente 7)
“Er werd sterk gewerkt rond m inderheden, dat was de dada van de vorige voorzitter.”
(Citaat gem eente 4)
“De voorzitter van de jeugdraad is architect, vandaar de interesse en betrokkenheid bij
de GECORO” (Citaat gem eente 5)
De opvolging en verjonging worden, nog steeds of steeds weer, als de grootste
uitdagingen en knelpunten gezien voor de jeugdraad.
“Op dit m om ent ‘opvolging’ en ‘verjonging’. Het lukt m oeilijk om geïnteresseerden te
vinden. I k ben er bang voor dat dit kan m islukken. I k wil hiervoor nog sam enzitten
m et de jeugddienst om sam en de beste m ethodes te ontwikkelen.” (Citaat gem eente 4)
'H VFKHSHQ HQ GH MHXJGUDDG
De schepenen in onze cases lijken gewrongen te zitten tussen twee houdingen.
Enerzijds is het van belang de autonomie van de jeugdraad zoveel m ogelijk te
laten spelen, maar anderzijds is het ook van belang dat hij als beleidsmaker
sterk betrokken is bij de jeugdraad. I n de praktijk lijkt de schepen in onze casegem
eenten eerder te kiezen voor een relatief grote autonomie van de jeugdraad.
Slechts in één gemeente werd aangehaald dat de schepen m ee de jeugdraad
stuurde en actief participeerde.
“De schepen werkt sturend. Dit is zowel positief als negatief. Het zorgt voor een
positieve drive, waarbij ideeën kansen krijgen, m aar som m ige m ensen klappen ook dicht
op de jeugdraad” (Citaat gem eente 5)
I n de gem eenten waar de schepen vooral de autonomie van de jeugdraad wil
laten spelen, kiest deze er soms voor om bewust niet aanwezig te zijn op de
jeugdraad, maar veelal neemt hij een observerende rol waar en zorgt hij voor
verduidelijking als er vragen zijn.
68

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Binnen de jeugdraad is de schepen niet actief en creatief. Hij probeert wel te kom en,
vooral voor verduidelijking of om politieke projecten voor te stellen. De schepen geeft
een grote m ate van autonom ie aan de adm inistratie. De schepen bepaalt vooral het
budget.” (Citaat gem eente 8)
“De schepen is observerend en kan vertellen hoe zaken in verleden aangepakt zijn.”
(Citaat gem eente 9)
“De schepen van jeugd is vaker dan vroeger aanwezig op de jeugdraad. Hij was vroeger
bewust niet aanwezig. Hij wou im m ers niet sturen. Nu kom t hij observeren en als er
vragen zijn kan hij helpen.” (Citaat gem eente 10)
Zowel de jeugdraad als de jeugdconsulent staan relatief positief t.a.v. deze
eerder afstandelijk-ondersteunende houding van de schepen.
I n de praktijk zien we echter dat door de relatieve autonomie heel weinig
verbindingen worden gelegd met andere beleidsdomeinen dan het jeugdwerk.
De schepen van jeugd zou immers ook de spilfiguur kunnen zijn om
jeugdrelevante materies tijdig op de agenda van de jeugdraad te plaatsen. Nu
wordt de jeugdraad vaak te weinig of te laat betrokken bij besluitvorming. Het
lijkt alsof de bevestiging van de autonomie van de jeugdraad aantoont dat
schepenen zelf de jeugdraad toch op de eerste plaats nog sterk als een
jeugdwerkraad bekijken.
“We hebben wel een goede relatie m et de jeugddienst en het College, m aar we worden
veel te laat in de besluitvorm ing betrokken. Rond het nieuwe cultuurcentrum is er 0,0 %
inspraak, ook rond bij voorbeeld RUP’s en herinrichting dorpskernen worden we nooit
betrokken. Enkel wanneer deze zaken op de gem eenteraad passeren, zien we het. Zelf
zie ik som s wel zaken doordat ik politiek actief ben, m aar eigenlijk m oet het een reflex
van de schepen zijn. De schepen van j eugd heeft nu bijvoorbeeld een groot plan
om trent het dom ein van het JOC. Dit wil hij nu snel snel door de jeugdraad halen om dat
het volgende week op het schepencollege kom t. Het is wel een goed plan, m aar jam m er
dat de jeugdraad niet betrokken werd.” (Citaat gem eente 3)
“Op vlak van preventie bij het skatebeleid werd gekozen voor razzia’s. Wij als
jeugdraad denken dat een buurtwerker die er af en toe passeert eigenlijk veel beter zou
zijn en m inder afkeer bij jongeren zou oproepen. De jeugdraad werd niet betrokken
om trent die preventie-aanpak.” (Citaat gem eente 4)
:HUNJURHSHQ HHQ JROIEHZHJLQJ
I n de jeugdraden van onze cases wordt vaak gewerkt met werkgroepen vb.
speelruimte, fuifbeleid, skatebeleid, speelbos, activiteiten, subsidiereglement,
partituur, project gemeenteraadsverkiezingen, ...
Over het algemeen lijken deze werkgroepen te zorgen voor een extra dynamiek.
Deze dynamiek is echter meestal tijdelijk en volgt een golfbeweging. Sommige
hebben een tijdelijk karakter door de aard van de materie (vb. speelbos, project
gem eenteraadsverkiezingen). Andere worden soms professionele werkgroepen
69

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
los van de jeugdraad (vb. rond speelruimte). Nog andere verminderen in
intensiteit en effect zodra centrale eisen en noden bereikt zijn of onmogelijk
blijken (vb. fuifbeleid) en soms valt de dynamiek ook terug wanneer de trekker
ervan wegvalt .
“De werkgroep fuifbeleid heeft een hearing georganiseerd, sam engezeten m et het
ontm oetingscentrum rond de prijszetting (jongeren konden dit vroeger niet zelf bepalen)
en geijverd voor een kleinere fuifzaal (deze kom t er nog niet direct). Die werkgroep is
stilaan aan het doodbloeden. Vooral door het wegvallen van de trekker ervan”
(Citaat gem eente 4)
“Som s wordt sam engezeten in werkgroepen binnen de algem ene vergadering, rond
bepaalde them a’s wordt in kleine brainstorm team s gewerkt, dit werkt beter.”
(Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Er wordt niet gewerkt m et werkgroepen. Er is m om enteel wel een com m issie
speelpleinen die oorspronkelijk gestart is als werkgroep, m aar deze staat nu los van de
jeugdraad.” (Citaat gem eente 3)
“Alleen de harde kern van de jeugdraad en een groep actieve onafhankelijke jongeren
bleven actief m eedenken. Zij vorm den de werkgroep jeugdcentrum . Met hen werden
de inspraakprocedures, de structuur van het jeugdhuis, de bestuursorganen, ...
vorm gegeven. Het grootste probleem rond het jeugdcentrum nu is dat de groep actieve
jongeren van ’97 het jeugdbeleid langzaam ontgroeit, waardoor er een kloof kom t
tussen oudere en nieuwe jongeren. Gedurende het proces hebben ze blijkbaar een
groep jongeren gem ist (nu 19- 22-jarigen).” (Citaat gem eente 7)
Jeugdconsulenten staan over het algem een positief tegenover het werken met
werkgroepen binnen de jeugdraad, en laten deze graag autonoom ageren.
“De werkgroepen zijn erg autonoom en zijn opgestart door jongeren zelf. Er is wel
iem and van de stad bij betrokken, m aar de beslissingen gebeuren autonoom . Jongeren
zijn betrokken zowel in de voorbereiding, uitvoering als de evaluatie. Zeker niet alle
jongeren worden bereikt, het zijn inderdaad de sterkere jongeren. Maar vanuit de
jeugddienst vinden we dit goed. Op die m anier gebeurt er iets. Anders gebeurt er
niets.” (Citaat gem eente 4)
)RFXV RS YULMH WLMG
I n de jeugdraden van onze cases is er een heel sterke focus op de vrije tijd. In
hoofdzaak gaat het dan over het autonoom opzetten van activiteiten.
Wat de adviesfunctie betreft ligt de klemtoon op jeugdspecifieke thema’s zoals
het jeugdwerkbeleid en het fuifbeleid. De jeugdraad besteedt veel minder
aandacht aan het domeinoverschrijdend behartigen van de belangen. Dit zowel
binnen de zachte sectoren zoals cultuur, sport en welzijn, als binnen de hardere
sectoren zoals mobiliteit, ruimtelijke ordening, ...
70

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Ook uit de kwalitatieve bevraging bleek dat dit zowel een zaak is van de
jeugdraad zelf als van het gemeentebestuur. Enerzijds blijkt het
beleidsadviserend werken niet echt een prioriteit binnen de jeugdraad, maar
anderzijds worden ook weinig impulsen gegeven vanuit het gem eentebestuur om
de jeugdraad daadwerkelijk als een inspraakorgaan te betrekken voor materies
die kinderen en jongeren aanbelangen. Dit geldt zowel voor het College, de
schepen van jeugd als de jeugdconsulent. De jeugdraad is zelf niet geneigd om
zich te profileren als belangenbehartiger op andere dan jeugdwerkdom einen en
of aspecten van de vrije tijd. Waar dat eerder uitzonderlijk wel het geval is,
moet de jeugdraad (of een werkgroep vanuit de jeugdraad) te vaak zelf op zoek
gaan naar insteken en als ze dan betrokken worden is het vaak pas op het einde
van een beslissingsproces.
“De gem eente vraagt zelf weinig advies van de jeugdraad. Enkel rond: 1. Fuiven en
feesten 2. speelruim te (= adviescom m issie ipv jeugdraad).” (Citaat gem eente 6)
“De centrale them a’s van de jeugdraad zijn het fuifbeleid, de ondersteuning van het
jeugdwerk, het organiseren van activiteiten (kindernam iddag, ondersteuning festivals
van scholen).” (Citaat gem eente 11)
“De j eugdraad plaatst weinig op de agenda dat jeugd-overschrijdend is, de jeugdraad
focust voornam elijk op activiteiten.” (Citaat gem eente 9)
“De jeugdraad werkt goed, m aar kan wel m oeilijk om m et dom einoverschrijdend
werken. Dit weegt zwaar voor hen. Ze kunnen dit wel inhoudelijk aan, m aar niet qua
tijd. Ze willen bezig zijn m et activiteiten. I eder dom ein trekt ook aan de jeugdraad
voor activiteiten. De jeugdraad plaatst weinig op de politieke agenda en is weinig
beleidsadviserend, wel via het JWBP.” (Citaat gem eente 10)
“De zwakte is de adviesfunctie voor de overige dom einen en het krijgen van zaken op de
politieke agenda. Dit ondanks een jeugdraadvoorzitter die zich binnenkort politiek zal
engageren.” (Citaat gem eente 3)
“De sterkte van de jeugdraad is dat ze veel eigen activiteiten hebben. Hun klem toon ligt
op activiteiten. De adviserende functie is m inim aal.” (Citaat gem eente 1)
%HUHLN YDQ GH DFWLYLWHLWHQ YDQXLW GH MHXJGUDDG
Met de eigen activiteiten bereikt de jeugdraad in hoofdzaak het jeugdwerk. I n
de meeste gemeenten tracht de jeugdraad de activiteiten wel zo open mogelijk
te maken, maar slaagt ze er heel moeilijk in om niet georganiseerde jongeren te
betrekken.
“Een verbeterpunt is het betrekken van niet georganiseerde jeugd. Dit lukt wel reeds bij
de week van jeugd” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Een zwakte is het bereiken van niet georganiseerde jeugd m et de activiteiten van de
jeugdraad”. (Citaat gem eente 9)
71

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De vorige vaststelling geldt trouwens niet alleen voor activiteiten van het
jeugdwerk. Ook activiteiten die vanuit de jeugddienst worden georganiseerd
trekken heel weinig niet klassiek georganiseerde jongeren.
“Bijvoorbeeld de tienerwerking was weinig succesvol. Het was de bedoeling om iedere
week een workshop te geven (vb. dram a, geluidstechnieken, ...). Het was wel een
goede poging, m aar niet m eer dan dat. De jeugdraad was niet betrokken en dat vind ik
ook goed. De tienerwerking is de taak van de jeugddienst. Er zijn nog geen plannen
om dit opnieuw te organiseren. Er was vooral een gebrek aan com m unicatie, zowel
naar binnen als naar buiten.” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3))
“We hebben 3 workshops voor tieners opgezet, waarvan we er toch een aantal hebben
m oeten aflassen. Ook in de krokusvakantie (vb. workshop breakdance). Dit ondanks de
leuke affiche, het op tijd verspreiden, een goede locatie, de goedkope prijs. Het bleek
heel m oeilijk jongeren te bereiken (zowel via website, gem eentelijk inform atieblad, als
jeugdverenigingen ...) (Citaat gem eente 5 & 9)
Veel gemeenten hebben ook een projectenpot waarbij jongeren subsidies kunnen
krijgen wanneer ze vernieuwende activiteiten opzetten. Ook hier stellen we n
onze cases vast dat het bereiken van niet klassiek georganiseerde jongeren heel
moeilijk lukt. Enkel wanneer vanuit het bestuur actief werk wordt gemaakt van
een doelgroepenfocus (vb. via buurtwerk, straathoekwerk, ...) worden nietgeorganiseerde
jongeren wel bereikt. Het gaat dan vooral om kansengroepen en
dit gebeurt nagenoeg altijd buiten het bereik en het interesseveld van de
jeugdraad.
“De proj ectenpot levert af en toe projecten op door niet georganiseerde jeugd, 90 %
wordt echter gebruikt door bestaande verenigingen. De doelstelling om ook niet
georganiseerde jeugd te bereiken is niet gelukt. Er wordt wel bekendgem aakt, m aar het
werkt niet. Er is wel een hoge graad van participatie aan het verenigingsleven.” (Citaat
jeugraadvoorzitter gem eente 3)
“De projectenpot is breed bedoeld, m aar wordt vooral gebruikt door het jeugdwerk.
Niet-georganiseerde jongeren worden wel bereikt, m aar het weegt op de jeugdraad om
activiteiten te organiseren.” (Citaat gem eente 10)
“De projectsubsidies gelden voor jongeren onder de 26 die niet in vzw zitten. We
krijgen vanalles binnen. Er is bijvoorbeeld een vzw die jongeren aanzet aanvragen in te
dienen.” (Citaat gem eente 2)
Maar ook activiteiten voor jeugdverenigingen blijken niet altijd even succesvol,
zelfs al worden ze vormgegeven op basis van inspraaksessies met het
jeugdwerk.
Voor het project ‘Zit je m et een ei’ hebben we activiteiten opgesteld op basis van info uit
inspraak en participatie. Jeugdverenigingen kunnen deze activiteiten boeken voor hun
leden. Tot nu toe kent dit geen enkel succes. Nog geen enkele vereniging heeft
activiteit geboekt (vb. m aken websites, m uziek m et com puter, ...) (Citaat gem eente 6)
72

9HUWHJHQZRRUGLJLQJ LQ GLYHUVH UDGHQ QRRG DDQ YHUQLHXZLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Er lijkt nood aan het herzien van de traditionele representatie in raden. De
vertegenwoordigingsdemocratie uitgedrukt als ‘de jeugdraad zit in tientallen
structuren’ lijkt over het algemeen heel weinig op te leveren. Het
dom einoverschrijdend zicht en het wegen op beslissingen wordt hierdoor niet
gestimuleerd en lijkt vooral te zorgen voor veel demotivatie op alle fronten.
“Mensen in elkaars raden laten zetelen werkt wel, m aar tot op bepaalde hoogte.”
(Citaat gem eente 10)
“Er is kennis van elkaars raden, m aar er is daarom nog geen sam enwerking. ”
(Citaat gem eente 9)
“We m oeten pogen m eer te wegen via raden. Tot voor kort m oesten we echt zoeken
naar m ensen voor andere raden. Mensen die zich kandidaat stellen blijken vaak niet de
juiste te zijn. Ze kom en dan weinig naar de jeugdraad en rapporteren onvoldoende. De
vertegenwoordiging in de GECORO is bijvoorbeeld een m andaat voor 6 jaar. Die
persoon kom t nooit naar jeugdraad. We hebben deze persoon gesm eekt vanuit de
jeugdraad om ontslag te nem en. We willen naar de toekom st vooral realistischer
om springen m et raden. Bijvoorbeeld door m ensen uit raden aanspreken, en niet
noodzakelijk telkens iem and uit de jeugdraad te posten.” (Citaat gem eente 3)
“We zijn niet bij de GECORO betrokken. Een collega van m ilieu is echter bij RUP’s en de
GECORO betrokken. Via hem kunnen we dus toch wegen.” (Citaat gem eente 11)
&RQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH
MHXJGUDDG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGUDDG
Het onderzoek bevestigt elementen die al door ander onderzoek werden
aangebracht. Het lijkt ons belangrijk dat de bevestiging van opeenvolgende
onderzoeken doorheen de tijd erop wijst dat de positie van de jeugdraad een
structureel en geen conjunctureel gegeven is, al evolueren bepaalde jeugdraden
natuurlijk zelf wel in cyclische fasen van dynamiek en terugval. Die cycli zijn
zeer persoonsgebonden. Het gaat in elk geval niet om een opgaande beweging
waarbij jeugdraden in steeds toenem ende mate zouden wegen op het brede
jeugdbeleid. Het is duidelijk dat vooral via projectwerking hier en daar wel
verruimende vormen van werking ontstaan die vanuit de jeugdraden zijn
gestimuleerd en ondersteund. Het dominante profiel van de jeugdraad blijft
evenwel structureel gekoppeld aan het jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding en
het is vooral in een verruimde interpretatie van dat laatste dat hier en daar
vernieuwende en vaak autonome participatieve projectwerking wordt ontwikkeld.
Ons onderzoek lijkt erop te wijzen dat de verhouding tussen de jeugdconsulent
en de jeugdraad eerder harmonieus is en dat er meestal sprake is van een vrij
goede samenwerking. Uit de koppeling m et het JEMP-onderzoek zien we dat de
73

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
perceptie van de jeugdconsulent en de jeugdraad omtrent de werking en de
focus van de jeugdraad sterk gelijklopend zijn.
De schepen van jeugd respecteert over het algemeen de autonomie van de
jeugdraad maar bevestigt deze daardoor ook eerder in de sfeer van het
jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding. De schepen neemt overwegend een
afstandelijke positie in en waar dat gekoppeld is aan een positieve houding is die
veeleer ondersteunend. I n de zeldzame gevallen waarbij de schepen van jeugd
ruime thema’s rond jeugdbeleid aanbrengt, is dat vaak laat in de besluitvorming.
De representatie van de jeugdraad in raden en commissies werkt overwegend
niet: het versterkt noch verbreedt de werking en de aandachtspunten van de
jeugdraad. Als systeem van belangenbehartiging werkt dit nauwelijks of niet en
waar er wel effecten zijn is dat tijdelijk en gekoppeld aan enkele sterke
netwerkende sleutelfiguren.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGUDDG
Er lijkt op dit moment geen behoefte aan nog maar eens een pleidooi voor meer
open jeugdraden met een breder profiel en actieterrein. Het is ondertussen wel
duidelijk dat dit pleidooi structurele grenzen heeft. Het lijkt ons beter om deze
grenzen helder te benoemen en van daaruit te redeneren over de
participatiepraktijk en de plaats en rol van de jeugdraad daarbinnen en in een
concept van belangenbehartiging.
Het is wellicht een te voorspelbare aanbeveling maar een debat in de gemeenten
over de plaats en rol van de jeugdraad en de uitbouw van de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren is geen luxe. Dat is volgens ons
nodig omwille van de veranderingen die in de gemeentelijke organisatie plaats
hebben (zie hieronder). Dat is ook geen luxe omdat, zonder dergelijke discussie,
onuitgesproken verwachtingspatronen blijven leven die niet kunnen worden
ingelost of automatismen blijven bestaan die niet productief blijken te zijn. Een
dergelijk debat tussen de sleutelfiguren is nuttig om dit te vermijden en
verwachtingen te expliciteren. Het spreekt vanzelf dat een jeugdraad m et
ambitie om dit soort discussie aan te zwengelen daartoe moet worden
ondersteund. In het algemeen lijken de jeugd(werk)beleidsplannen dit soort
debat niet echt te hebben gestim uleerd. Op gezette tijden kan dit nochtans
bijdragen tot een strategische discussie die blikverruimend werkt en die ruimte
kan bieden voor nieuwe lokale praktijken en verhoudingen.
Binnen dat debat is de rol en functie van de schepen van jeugd zeker aan de
orde en daarm ee ook, direct of indirect, de rol en functie van de jeugdconsulent.
Op dit laatste punt komen we hieronder terug. Omdat we vaststellen dat de rol
van de schepen van jeugd te impliciet is, niet uitgesproken is, ontstaan daar ook
verwachtingen en frustraties over in de verhouding met de jeugdraad.
Verwachten we dat de schepen van jeugd in de gem eente zich opstelt als de
belangenbehartiger van kinderen en jongeren en wat betekent dit,
geconfronteerd ook met het strategisch plan en de jaarplannen van de
gem eente, gekoppeld aan de bespreking van de begroting ?
74

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De feitelijke dominantie van jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding in de werking
van de jeugdraden enerzijds en anderzijds de impliciete verwachtingen ten
aanzien van de jeugdraad als belangenbehartiger van het brede jeugdbeleid
botsen m eestal. Soms ontstaan hieruit interessante autonom e projecten, maar
fundamenteel lijkt deze koppeling zelf vragen op te roepen. Het m eest
interessante, constructieve en open debat lijkt dan ook eerst dat te zijn over de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren in de lokale samenleving en
vervolgens over de plaats van de jeugdraad vanuit dat perspectief. In dat
verband is in elk geval duidelijk dat het systeem van representatie in de
representatie (raden in raden) niet werkt als platform voor deze
belangenbehartiging. We denken eerder in de richting van open fora,
discussiemomenten, confrontaties tussen sleutelfiguren uit verschillende
sectoren, kortom aan m eer dynamische vorm en van actie en interactie. De
jeugdraad heeft daarin een plaats en een betekenis, maar de jeugdraad valt
daarmee niet sam en.
75

.LQGHUJHPHHQWHUDDG
,QOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit deel brengen we de bevindingen samen over de kindergemeenteraad.
Deze bevindingen zijn gebaseerd op enerzijds informatie uit twee van onze casegem
eenten waar reeds geruime tijd met een kindergemeenteraad/ -parlement
gewerkt wordt en anderzijds op informatie uit de enquête waar via open vragen
werd getoetst naar een aantal aspecten omtrent de kindergemeenteraad; het
opstartm oment, de frequentie, de werkwijze en eventuele verbeterpunten.
6WDQG YDQ ]DNHQ LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
I n bijna 30 % van de responsgemeenten is er een kindergemeenteraad. De
grootte van de gemeente lijkt niet bepalend te zijn. Het is opvallend dat twee
derde van deze kindergemeenteraden opgericht zijn gedurende de laatste
legislatuur.
%
¤¦¦¤¤©¤¦ ¦¦¦ ¦¡ ¦¦
¦©¤¤
¤¤£¦¦¦¦¤¤¦¥¤¦ ¦¦¨§©
¢
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
I nzake de frequentie van activiteit rond de kindergem eenteraden zien we sterke
verschillen tussen de gem eenten. Globaal zien we dat kindergemeenteraden in
het merendeel van de gemeenten relatief vaak georganiseerd of samengeroepen
worden. 70 % van de kindergemeenteraden wordt meer dan 4 x per jaar
georganiseerd.
> 50.000
76

20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
maandelij ks
9 keer per jaar
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
¤¤¦ ¤
8 x per jaar
6 x per jaar
5 x per jaar
4 x per jaar
3 x per jaar
2x per jaar
jaarlijks
tweejaarlijks
UHVXOWDWHQ NZDOLWDWLHI RQGHU]RHN HQTXrWH FDVH JHPHHQWHQ
&DVH JHPHHQWHQ WZHH YHUVFKLOOHQGH W\SHV EHLGHQ SRVLWLHYH WHQHXU
Twee casegem eenten werken m et een kindergem eenteraad/ -parlement. I n
beide gemeenten stelden we een positieve evaluatie vast van dit instrument.
Het opzet en de doelstelling ervan zijn echter sterk verschillend. I n één
gem eente is er al heel lang zo’n kindergemeenteraad, in de andere gemeente is
dat instrument nog heel nieuw.
I n de ene gem eente is gekozen om de kindergemeenteraad op te richten met het
oog op concrete realisaties gericht op thema’s die kinderen zelf aandragen. De
andere gemeente heeft de kindergemeenteraad eerder opgericht met het oog op
het sociaal agogische effect, waarbij kinderen kunnen kennismaken met de
werking van gemeente- en stadsbesturen, een thema leren uitwerken binnen
klasverband, in contact kom en met diverse actoren, leren omgaan m et
verschillende partijen en belangen, ... De band met de beleidsvorming is hier
duidelijk secundair. Voorstellen kunnen weliswaar uitmonden in concrete
realisaties, maar dit is niet de regel en zeker niet het centrale oogpunt. Beide
gem eenten hebben er expliciet voor gekozen om de kindergemeenteraad/ -
parlement slechts éénmaal per jaar te organiseren. Daarmee willen ze
voorkomen dat het tot een praatbarak of tot een politiek profileringsinstrument
zou evolueren.
77

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Het werken m et een kinderparlem ent is gestart in 1979, n.a.v. het internationale jaar
van het kind. Het verschil m et de m eeste kindergem eenteraden is dat het slechts één
m aal per jaar plaatsvindt. De klem toon ligt sterk op resultaten. Kinderen starten op
basis van de resultaten van het voorgaande jaar. De aandacht van het College is door
de jaren gegroeid. Elke schepen bekijkt dit vanuit zij n of haar eigen dom ein. Qua
realisaties is er wel een sterke druk nodig vanuit de jeugddienst. Ook de jeugdraad doet
iets m et het verslag (vb. rond aanleg speelpleinen, fietscrossparcours,
verkeersveiligheid). Vanuit scholen (5 e jaar lager onderwijs) wordt dit sterk gesteund.
Er gebeurt een uitgebreide info- en vorm ingscam pagne, ook naar de schepenen,
burgem eester en gem eenteraad.” (Citaat gem eente 3)
“De kindergem eenteraad is dit schooljaar opgestart. Het is geen traditionele
kindergem eenteraad die m aandelijks sam enkom t, m aar eerder een kinderparlem ent
waarbij de klem toon ligt op het bijbrengen van de werking van lokale besturen aan
kinderen (5 e jaars). Alle scholen worden aangeschreven (7 van de 9 ingetekend).
Daarna gaat de j eugddienst een infosessie geven in de scholen rond de werking binnen
lokale besturen (Gem eenteraad, College, lokale bevoegdheden, ...). Hierna is het de
bedoeling dat binnen de klas een politieke agenda opgem aakt wordt waarbij dan
uiteindelijk één centraal punt overblijft. Als eindpunt wordt een gezam enlijke zitting
m et alle klassen in het gem eentehuis gepland. De klem toon ligt niet op het resultaat,
m aar op het spel en het proces. Dit om overdreven verwachtingen te tem peren. I n een
aantal scholen m ocht de jeugddienst het proces bijwonen. I n aanvang was er schrik dat
de leerkrachten erg gingen sturen, m aar dit bleek niet het geval.” (Citaat gem eente 7)
/RNDOH SUDNWLMNHQ LQ 9ODDQGHUHQ YHUKRXGLQJ W\SHV
Uit onze enquête blijkt dat het overgrote deel van de kindergem eenteraden
gericht is op concrete realisaties, meestal rond thema’s die kinderen zelf
aandragen. Bij één vierde van de kindergemeenteraden lijkt de klemtoon vooral
op het sociaal-agogische te liggen, op het ontwikkelen van vaardigheden bij
kinderen. I n die gevallen is de band met de beleidsvorming secundair.
%RYHQORNDOH YLVLH YHUVXV ORNDOH HUYDULQJHQ
Op het bovenlokale niveau (o.a. bij de VVJ) is er een overwegend kritische
houding over het werken met kindergem eenteraden of –parlementen. We vatten
in het kader hieronder deze kritieken kort samen.
.ULWLVFKH EHGHQNLQJHQ RS ERYHQORNDDO QLYHDX
• Kindergem eenteraden blijken een zeer groot ‘schattigheidseffect’ te hebben.
Plaatselijke en regionale pers zijn dikwijls m assaal aanwezig. I deale gelegenheden
voor burgem eesters en schepenen om hun public relations te verzorgen. Een foto in
de krant van de burgem eester te m idden van ‘zijn’ kindergem eenteraad heeft naar
ons aanvoelen weinig te m aken m et kinderinspraak, m aar eerder m et politieke
dadendrang en m ediagevoeligheid
• Kinderen zijn uiterst beïnvloedbaar, zeker in een quasi officiële setting. Maar wie
7 I permans M., G. Redig. Kijk eens, hoe schattig . Naar een handelingskader voor
kinderinspraak in het gemeentelijk beleid ?
78

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
bepaalt de agenda van de bijeenkom sten, wie geeft de achtergrondinform atie, welke
oplossingsm ogelijkheden krijgen de kinderen aangereikt? Wie doet de
procesbegeleiding? I ndien politici in deze rollen nadrukkelijk aanwezig zijn, dan klinkt
snel de kritiek van dreigende m anipulatie en het ontwijken van bv. een kritische
benadering van het gevoerde beleid
• Veel kindergem eenteraden werken m et vaste afgevaardigden die via de scholen
worden aangeduid, som s zelfs m et echte verkiezingen. Vele scholen vinden het
belangrijk om hun beste leerlingen te sturen. Van de veelgeroem de ‘les in
dem ocratie’ die de kindergem eenteraden bieden kom t m eestal weinig terecht.
I ntegendeel: de haantjes-de-voorste van de klas worden in hun ‘suprem atie’
bevestigd en het pedagogisch proces (wat de kindergem eenteraad ongetwijfeld is)
wordt enkel m et hen aangegaan. Een dubbel Mattheüseffect. Tevens dreigt hier een
ongewenst reproductie van de GHOHJDWLHGHPRFUDWLH: de eigenlijke besluitvorm ing
behoort aan een kleine groep bevoorrechten
• Voor kinderen is het ‘hier en nu’ belangrijk. Kinderen m oeten hun vragen en/ of
ideeën onm iddellijk kwijt kunnen. Een systeem waarbij zij hun m ening eerst aan een
vertegenwoordiger m oeten vertellen, waarna die afgevaardigde dit idee pas enkele
weken later op de kindergem eenteraad kan aanbrengen, waarna het kind dan weer
een tijdje later – hopelijk - te horen krijgt wat er m et zijn idee is gebeurd, staat
m ijlenver af van de leefwereld van kinderen
• I n het overgrote deel van de Vlaam se gem eenten werken erkende jeugdraden. Deze
erkenning im pliceert dat de jeugdraad door het gem eentebestuur om advies m oet
gevraagd worden in verband m et alle beslissingen die m et het gem eentelijk
jeugdbeleid te m aken hebben. De adviezen van deze erkende jeugdraden genieten
aldus van een decretale ‘bescherm ing’: het gem eentebestuur is verplicht om op deze
adviezen gem otiveerd te reageren. Deze jeugdraden leveren over ’t algem een prim a
werk. Het lijkt ons dan ook niet zinvol om inzake jeugdbeleid parallelle perm anente
adviesorganen te gaan installeren.
Wat leer ons de confrontatie van ons materiaal over deze punten van kritiek ?
We hebben hierboven al de twee (van de 11) case-gem eenten beschreven
waarbij onze evaluatie is dat het instrum ent daar wel degelijk betekenis heeft
zeker ook om dat het gekaderd is in een werking rond de kindergemeenteraad, zij
het dat deze werking twee verschillende finaliteiten had.
De kritiek over het ‘schattigheidseffect en de eerder politieke mediagevoeligheid
dan inspraakgevoeligheid’, zien we een aantal maal voorkomen in uitspraken in
de survey.
“We m oeten er aandachtig voor blijven dat de kinderen niet politiek beïnvloed worden.
Kinderen horen niet aan politiek te doen.”
“Kader kindergem eenteraad is niet altijd gem akkelijk - kinderen 'spelen' politiek -
opletten voor 'knuffelgehalte' van de raad.”
“Fantasie kinderen - vaak zijn projecten al uitgevoerd vooraleer kinderen er een idee
van hebben hoe het eruit zal zien. - volwassenen nem en ideeën van kinderen niet
ernstig.”
79

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Oppassen dat de kinderen niet te hard in een richting worden gestuurd. Je m oet
voldoende vrijheid kunnen geven en krijgen.”
De bedenkingen over het directief gebruiken van het proces inzake de
agendabepaling, de aanpak in scholen, de sturing van oplossingsmogelijkheden,
de procesbegeleiding, ...’ zien we uit het enquêtemateriaal niet opduiken. Dat
betekent uiteraard niet dat dit eventueel niet problematisch kan zijn. Wel wordt
vaak aangehaald dat het werken m et concrete en tastbare projecten een sterkte
kan betekenen.
“Een kindergem eenteraad m ist zijn doel om dat er geen budgetten voorzien zijn om
concrete zaken uit te werken ... we hebben reeds beslist om volgend jaar geen
kindergem eenteraad m eer te organiseren.”
“Best werken m et concrete projecten. De kinderen hebben graag een doel waar ze naar
toe kunnen werken. Vorig jaar was er geen concreet project en werd de
kindergem eenteraad niet zo goed geëvalueerd door kinderen en scholen.”
“I nspraak niet louter 'abstract' benaderen, m aar ook laten resulteren in zichtbare en
tastbare resultaten is een goede m otivator voor de kinderen.”
“Vaak niet realiseerbaar daar je voorstellen krijgt die niet opgenom en zijn in de
begroting of pas realiseerbaar zijn in het volgende begrotingsjaar.”
Het meest centrale punt dat uit het kwalitatieve luik van de enquête naar voren
komt is de grote tijdsinvestering die nodig is voor het goed organiseren van een
kindergem eenteraad. We weten niet hoe het daarm ee zit in die gem eenten die
meerdere keren per jaar een kindergem eenteraad organiseren. Het zou kunnen
dat de kwaliteit van het proces daar botst met de organisatiecapaciteit.
FRQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH NLQGHUJHPHHQWHUDDG
I n bijna 30 % van de gemeenten is er een kindergemeenteraad. De grootte van
de gemeente lijkt niet bepalend te zijn. Twee derde van deze
kindergem eenteraden zijn opgericht tijdens de laatste legislatuur.
Het merendeel van deze kindergemeenteraden is gericht op concrete realisaties,
meestal rond thema’s die kinderen zelf aandragen. Bij één vierde van de
kindergem eenteraden ligt de klemtoon minder op concrete realisaties maar
vooral op het sociaal-agogische, waarbij kinderen kennismaken met de werking
van gemeente- en stadsbesturen, een thema leren uitwerken, in contact komen
met diverse actoren, leren omgaan m et verschillende partijen en belangen, ...
I n die gevallen is de band met de beleidsvorming secundair.
I n twee van onze elf casegemeenten wordt gewerkt met een
kindergem eenteraad, de ene in hoofdzaak gericht op concrete realisaties en de
andere vooral op het sociaal-agogische. In beide gem eenten stelden we een
80

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
positieve teneur vast maar m erkten we ook dat daar vrij veel wordt in
geïnvesteerd. Daarom ook beperkt men de kindergemeenteraad tot één keer
per jaar. Het zou kunnen dat we hier twee van de ‘best practices’ hebben
getroffen. De resultaten van de survey geven alvast aan dat de kritieken op de
kindergem eenteraden niet onterecht zijn wellicht vooral in die gemeenten waar
kindergem eenteraden frequent georganiseerd worden en waar de investering in
de omkaderende kwaliteit beperkt is.
81

-HXJGSDUDJUDDI
LQOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit deel brengen we de bevindingen samen omtrent de jeugdparagraaf. De
jeugdparagraaf is een structureel beleidsinstrument (cfr. jeugd- of
kindereffectenrapportage) dat het beleid binnen diverse dom einen preventief op
jeugdvriendelijkheid tracht te toetsen en bij te sturen. De bevindingen zijn in
hoofdzaak gebaseerd op basis van het materiaal uit de enquête bij
jeugdconsulenten.
YRRUJDDQG RQGHU]RHN
Kind & Samenleving heeft getracht na te gaan of de jeugdparagraaf een goed en
afdoende instrument kan zijn om belangen van jeugd in te brengen in de
ruimtelijke ordening. 8
Zij hebben een aantal potenties, beperkingen en voorstellen tot aanpassingen
geformuleerd. Als potentie ziet Kind & Samenleving het structureel inbouwen
van de expliciete belangen van kinderen en het verplichtende karakter van de
jeugdparagraaf. Beperkingen lijken de plaats die de jeugdparagraaf inneemt in
het tijdsverloop van het besluitvormingsproces, het algem ene karakter ervan en
het gebrek aan toepassing bij het kaderend ruimtelijk beleid. De jeugdparagraaf
lijkt slechts aan bod te komen aan het einde van projecten, "wanneer alles al is
beslist". Door het algem ene karakter is een jeugdparagraaf ook onvoldoende
specifiek afgestemd op de ruimtelijke ordeningsprojecten. Een optimaal
werkbare aanpak is gebaseerd op specifieke en gerichte insteken binnen het
proces van inrichtingsprojecten. De jeugdparagraaf wordt in de praktijk ook
eerder toegepast bij concrete inrichtingsplannen en staat veel minder centraal bij
plannen van een hoger abstractieniveau, zoals de ruimtelijke structuurplannen
en ruimtelijke uitvoeringsplannen. Ook op dat niveau kan het interessant zijn de
belangen van jeugd actief in te brengen.
Kind & Sam enleving form uleert twee voorstellen tot verbetering: 1. de actieve
ambtelijke opvolging en 2. de creatieve invulling van de bestaande procedures.
Om van de jeugdparagraaf een effectief instrument te maken, lijkt het van
belang dat er op am btelijk niveau een actieve opvolging m.b.t. jeugdbelangen
binnen de ruimtelijke planning gebeurt. Dit omvat het opvolgen van lopende
processen, het inschatten van waar potentiële belangen voor jeugd zitten,...
Deze ambtelijke opvolging lijkt nu nog te ontbreken of is te zeer versnipperd.
Het is ook onduidelijk wie dat m oet doen. Het is denkbaar dat die opvolging
vanuit de jeugddienst gebeurt, maar dit is niet evident wegens de techniciteit
van de materie. Het kan echter ook dat deze opdracht opgenom en wordt binnen
de dienst Ruimtelijke Ordening, via een soort 'aandachtsambtenaar voor jeugd'
binnen Ruimtelijke ordening. I n elk geval lijkt een doeltreffend overleg tussen
deze ambtenaar en de jeugddienst de basis te vorm en.
Naast het belang aan actieve ambtelijke opvolging is het van belang voor de
jeugdparagraaf naar een flexibele en creatieve aanpak binnen de beschikbare
8 http: / / www.k-s.be/ docs/ jeugdparagraaf.htm
82

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
procedurele ruimte te zoeken. Procedures worden best niet verzwaard. Er wordt
best gezocht naar werkbare m ogelijkheden binnen de ruimte die voorzien wordt
in deze procedures.
5HVXOWDWHQ NZDQWLWDWLHI HQ NZDOLWDWLHI RQGHU]RHN
-HXJGSDUDJUDDI LQ FHQWUXPVWHGHQ PHHU YHUWURXZG LQ NOHLQHUH JHPHHQWHQ QLHW
I n volgende lokale besturen wordt gewerkt met een jeugdparagraaf: Aalst,
Antwerpen, Bonheiden, Dessel, Geel, Hoeilaert, Leuven, Mechelen en Mol.
Dessel en Sint-Truiden plannen de invoering van een jeugdparagraaf.
I n de genoemde centrumsteden werkt men al een tijd met de jeugdparagraaf;
Aalst (sinds 2000), Antwerpen (sinds 1998), Leuven (sinds 2003) en Mechelen
(sinds 2004). In de overige gemeenten is de jeugdparagraaf meestal recenter;
Bonheiden (5 maanden), Geel (1 jaar), Hoeilaart (2 maanden) en Mol (sinds
2004).
)RFXV LQ KRRIG]DDN RS KHW RSHQEDDU GRPHLQ
De focus van de jeugdparagraaf is in de meeste gem eenten gericht op het
ruimtelijk beleid (het openbaar domein). In één gem eente is de jeugdparagraaf
specifiek geïnstalleerd met het oog op m obiliteit. In Antwerpen is de focus van
de jeugdparagraaf gefaseerd verbreed; 1999 openbaar domein, 2000 openbare
gebouwen, 2001 ruimtelijk structuurplan, 2002 stedelijk wijkoverleg. In één
gem eente is gekozen om m et de jeugdparagraaf jaarlijks op een specifiek thema
te focussen; 2004: cultuur; 2005: verkeer; 2006: concrete projecten (b.v.
stadspark). We stellen dus vast dat de finaliteit van de jeugdparagraaf kan
uiteenlopen.
,Q GH SUDNWLMN PRHLOLMNH ]RHNWRFKW
Het installeren van een werkbare jeugdparagraaf lijkt over het algemeen geen
gemakkelijke opdracht. I n de m eeste gemeenten blijft het dan ook zoeken en
aftasten. Slechts in één gem eente stelden we een echt positieve teneur vast
omtrent de invoering en de werking van de jeugdparagraaf. I n een aantal
andere gemeenten heeft de invoering van de jeugdparagraaf wel tot iets meer
structurele en geïntegreerde samenwerking geleid, maar is de operationalisering
van de jeugdparagraaf zelf niet gelukt.
De jeugdparagraaf lijkt makkelijk te verglijden tot een ritualisering en
formalisering van de kinder- en jongerenparticipatie. De jeugdparagraaf zorgt
zelden voor meer continue en structurele participatie en wordt meestal eerder
beperkt ingevuld. Meestal wordt het instrument pas voorzien bij de toetsing van
het voorontwerp en wordt dan bovendien enkel een beroep gedaan op formele
vertegenwoordiging (jeugdraad, ...).
83

&LWDWHQ XLW HQTXrWH
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Het wordt eigenlijk niet toegepast en er wordt ook niet over gewaakt dat het toegepast
wordt. Het is zeer tijdrovend en -intensief naar voorbereiding van dossiers”
“Het werkt (nog) niet”
“Het werkt nog niet echt. Er is wel betrokkenheid bij de stuurgroep voor de
herinrichting van het stadscentrum ”
“Rond het openbaar dom ein zit dit wel goed. De jeugdparagraaf werkt nog niet bij
openbare gebouwen en het ruim telijk structuurplan hoewel dit ook daar toegepast zou
m oeten worden”
“De jeugdparagraaf staat nog in de startfase. Mom enteel wordt advies gevraagd aan de
jeugdraad om trent een aantal verkavelingsvoorwaarden. De bedoeling is om op
term ijn telkens nieuwe beleidsdom einen op te nem en.”
“De jeugddienst zit eerst sam en m et de betrokken diensten om de doelstelling en
m ethode te bespreken. De bedoeling is om hier sam en aan te werken. De
sam enwerking m et cultuur is hierdoor uitgebouwd, m aar de m ethode van
jeugdparagraaf is hierbij niet gebruikt. Met verkeer zijn we niet verder gekom en dan
gesprekken. Rond een concreet project is dit voorlopig stopgezet doordat
desam enwerking m oeilijk verloopt.”
“De m edewerking van betrokken diensten is belangrijk. De j eugdparagraaf over de
inrichting van openbaar gebouwen is afgevoerd om dat de betrokken architecten niet te
bewegen waren om dit system atisch op te nem en en om dat er rond de bouw en
inrichting van gebouwen niet zo'n strakke procedure bestaat als bij heraanleg openbaar
dom ein.”
Het is vooral moeilijk wanneer er onvoldoende draagvlak is bij politici en bij de
zogenaamde ‘hardere’ diensten zoals ruimtelijke ordening, stedenbouw en
mobiliteit. Wanneer dit draagvlak ontbreekt lukt een ‘actieve’ opvolging door
ambtenaren, die noodzakelijk is om gedurende het proces te kunnen wegen, toch
maar m oeilijk. Door de techniciteit van de materie slagen jeugddiensten er niet
in te wegen op ‘hardere’ dossiers en het ontstaan van een 'aandachtsambtenaar
voor jeugd' binnen ruimtelijke ordening door de jeugdparagraaf lijkt eerder
uitzondering dan regel. Een doeltreffend overleg tussen de hardere diensten en
de jeugddienst dat de basis zou m oeten of zou kunnen vormen voor een
werkbare jeugdparagraaf blijft vaak een gemis. Diensten moeten hiervoor de
nodige tijd vrijmaken en ook de kans hiertoe krijgen. Dit lijkt moeilijk te lukken.
Duidelijke afspraken, een goede coördinatie en vorming en sensibilisering van
ambtenaren in andere stadsdiensten zijn vaak gerapporteerde leemtes.
+RXGLQJ ELQQHQ NZDOLWDWLHYH FDVHV
Bij de jeugddiensten uit de bestudeerde 11 kwalitatieve cases (allemaal
gem eenten zonder jeugdparagraaf) merken we een gem engd beeld omtrent dit
mogelijke instrument. Door het relatief beperkte zicht en de geringe
betrokkenheid bij ruimtelijke projecten zien jeugddiensten en
jeugdraadvoorzitters de invoering van een jeugdparagraaf soms als een
84

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
mogelijke oplossing, omdat de wisselwerking tussen de hardere en de zachtere
sectoren toch vaak niet spontaan gebeurt. Tegelijkertijd zien we de terechte
vrees dat zonder een algemene gedragenheid van het bestuur en andere
diensten een jeugdparagraaf enkel zal leiden tot een ritualisering en
formalisering van de stem van kinderen en jongeren. Het gevaar bestaat dat
dan eerder schijnparticipatie ontstaat dan echte participatie.
De algemene teneur lijkt ons al bij al eerder sceptisch: waar de sam enwerking
niet lukt, zal een jeugdparagraaf daar, bij gebrek aan draagvlak, weinig aan
veranderen. En als er al een effect op korte termijn zou zijn, dan is het lastig om
de ritualisering te vermijden, als er ondertussen niet een steviger draagvlak in de
organisatie zelf is gegroeid.
“I kzelf ben wel voorstander van een jeugdparagraaf om dat de spontane verbinding toch
niet zom aar gem aakt wordt” (Citaat gem eente 6)
“Een jeugdparagraaf ligt politiek gevoelig. I kzelf ben wel voorstander. Ook som m ige
schepenen en gem eenteraadsleden waren er voor. Het kan echter ook besluitvorm ing
vertragen. Dit m oet eens grondig bekeken worden. Er m oet een natuurlijke im puls
ontstaan om de jeugdraad te betrekken. Vb. bij aanleg rondpunt aan jeugdlokaal,
m isschien is er geen jeugdparagraaf nodig. Het m oet een natuurlijke im puls zijn.”
(Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 4)
“Een jeugdparagraaf is niet nodig door de om vang van de gem eente. De schepenen
staan hier ook niet achter” (Citaat gem eente 5)
“Het zou dwingend kunnen werken. Nu wordt bijna nooit advies gevraagd (vb.
eenzijdige verplaatsing van skatepark vanuit openbare werken, herinrichting
‘Hem elplein’,...)” (Citaat gem eente 1)
“De jeugdparagraaf is een m iddel om m eer inspraak te hebben. I k m erk dat we de
laatste tijd m eer en m eer inspraak hebben zonder de jeugdparagraaf. We hebben de
jeugdparagraaf dus niet nodig als m iddel om m eer inspraak te krijgen. Schepenen &
gem eenteraadsleden bellen m eer en de jeugddienst slaagt erin m eer jeugdthem a’s op
de agenda te krijgen. I k heb de indruk dat er m et de reorganisatie van de jeugddienst
(de jeugddienst in het stadhuis) waardoor er m eer contact is m et andere diensten
‘facility, ...’ m eer jeugdzaken op de agenda kom en.” (Citaat gem eente 4)
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGSDUDJUDDI
De jeugdparagraaf komt in ons onderzoek relatief weinig voor. Vooral
centrumsteden (4) hebben er voor gekozen dit instrument in te voeren als
form ele buffer om de belangen van kinderen en jongeren bij ruimtelijke
projecten in te brengen. Deze centrumsteden werken daarmee al een tijdje.
Daarnaast zijn er ook een aantal middelgrote en kleinere besturen die het
instrum ent eerder recent hebben ingevoerd.
I n de 11 kwalitatieve cases, allemaal gemeenten zonder jeugdparagraaf, was de
teneur bij jeugddiensten en jeugdraden omtrent het instrum ent eerder sceptisch.
Ondanks het vaak relatief beperkte zicht op en de geringe betrokkenheid bij
ruimtelijke projecten zien zij een jeugdparagraaf zonder breed draagvlak vooral
85

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
evolueren tot een formalisering van de stem van kinderen en jongeren, zonder
daadwerkelijke betrokkenheid of participatie.
I n de gemeenten en steden m et een jeugdparagraaf lijkt deze scepsis ook te
worden bevestigd. Het gebruik verzandt vaak in een ritualisering van de kinder-
en jongerparticipatie. Slechts in één stad stelden we een echt positieve teneur
vast, maar dan nog is het instrument ‘jeugdparagraaf’ maar één factor naast
andere factoren en is het effect op zich van de jeugdparagraaf moeilijk te
isoleren. Op dit moment lijkt het instrument dus nauwelijks te zorgen voor meer
continue en structurele participatie.
86

7KHPDWLVFKH HQ GRHOJURHSEHQDGHULQJ
7KHPDV VSHHOUXLPWH VNDWHEHOHLG HQ IXLIEHOHLG
,QOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit deel wordt ingegaan op enkele jeugdexclusieve thema’s, met name het
speelruimtebeleid, het skatebeleid en het fuifbeleid. Telkens wordt eerst
gefocust op de resultaten uit de enquête en vervolgens ingegaan op de
vaststellingen uit de kwalitatieve cases.
6SHHOUXLPWH
D 'H VLWXDWLH LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
6SHHOUXLPWH NLQGHUSDUWLFLSDWLH PHHU HQ PHHU LQJHEXUJHUG
Gemiddeld 88,7 % van de respondenten geeft aan dat er in hun gem eente reeds
inspraak en participatie van kinderen geweest of gepland is m.b.t. speelruimte
tijdens de afgelopen legislatuur.
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
¦ ¤
¦¤ ¨¦ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
I n kleine gem eenten ligt het percentage iets hoger dan bij middelgrote
gem eenten maar in beide gevallen gaat het om scores op een hoog niveau. I n
gem eenten met minder dan 10.000 inwoners bedraagt het 93,5 % , in
gem eenten met 10.000 – 15.000 inwoners 85 % , in gemeenten met 15.000 –
30.000 inwoners 85,5% en in gemeenten met 30.000-50.000 inwoners 91,7 % .
I n gemeenten m et meer dan 50.000 inwoners bedraagt het 100 % .
> 50.000
87

6\VWHPDWLVFK RI DG JURRWWH YDQ JHPHHQWHQ ZHLQLJ EHSDOHQG
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¨ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¨
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
> 50.000
systematisch zowel bij de
aanleg van nieuwe als bij
de heraanleg van
bestaande speelterreinen
altijd bij de aanleg van
nieuwe speelpleinen
ad hoc, afhankelijk van de
situatie
één enkele keer
I n gemiddeld 5,6 % van de lokale besturen is dit slechts één enkele keer
gebeurd. Daarnaast is er een behoorlijk percentage gemeenten (38 % ) waar dit
eerder ad hoc en afhankelijk van de situatie plaatsvindt maar waar dus in elk
geval meer dan één occasionele keer sprake is van een initiatief van
betrokkenheid.
I n gemiddeld 16,3 % van de lokale besturen wordt altijd kinderparticipatie
voorzien bij de aanleg van nieuwe speelpleinen en 41,1 % van de besturen kiest
systematisch om zowel bij de aanleg als bij de heraanleg van speelterreinen
kinderen te betrekken. Dat percentage is hoog en alhoewel we geen
vergelijkingscijfers hebben, vermoeden we dat vooral uit dit cijfer zou blijken
dat de aandacht voor kinderparticipatie is gestegen. Dat steunen we ook op de
ervaringen in de 11 case-gemeenten. Globaal zijn er relatief weinig verschillen
tussen de diverse categorieën gemeenten. Opvallend is wel dat een aantal
centrumsteden met meer dan 50.000 inwoners eerder blijkt te kiezen voor een
pragmatische aanpak en dus niet systematisch opteren voor kinderparticipatie bij
elke aanleg of heraanleg van speelterreinen. De systematiek is het hoogst bij de
iets kleinere centrumgemeenten.
-HXJGGLHQVW DOV WUHNNHU
I n 91,5 % van de gemeenten waar jeugdparticipatie bij speelruimte een item is,
is de jeugddienst daarvan de trekker.
88

%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¨
30.000 - 50.000
I n de centrumsteden is de jeugddienst altijd de trekker van de kinderparticipatie
m.b.t. speelruimte. Dat ligt in de andere groepen gem eenten iets lager, maar de
cijfers zijn in alle gevallen hoog.
$FWLHI RQGHUVWHXQHQGH SDUWQHUV ELM GH DDQSDN URQG VSHHOUXLPWH
De sterkst betrokken partners volgens jeugdconsulenten zijn de schepen van
jeugd (74,9 % ), de jeugdraad (61,8) en de technische dienst (51 % ). I n
gemiddeld 35,5 % van de gemeenten is de groendienst actief betrokken en in
30,6 % de dienst ruimtelijke ordening/ ruimtelijke planning. I n 18,2 % van de
lokale besturen zijn nog andere partners betrokken bij de participatie-aanpak
rond speelruimte (vb. sportdienst)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
> 50.000
¦ ¦ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Categorieën gemeenten
> 50.000
groendienst
dienst ruim telijke ordening / ruim telijke
planning
technische dienst
schepen van jeugd
jeugdraad
Andere
89

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Hoe meer inwoners hoe vaker de groendienst een actieve partner wordt. We
zien een duidelijk oplopende score. Een omgekeerde vaststelling zien we voor de
technische dienst, hier gaat de score duidelijk naar beneden naarmate de
omvang van de gemeenten toeneemt. De technische dienst vormt vooral in
gem eenten met minder dan 10.000 inwoners een sterke tandem met de
jeugddienst. Ook m.b.t. de schepen van jeugd en de jeugdraad geldt een
gelijkaardige vaststelling. Hoe kleiner het bestuur hoe meer deze actieve
partners zijn.
0HWKRGHQ RP NLQGHUHQ WH EHUHLNHQ HQ WH PRWLYHUHQ
De meest gebruikte methoden om kinderen te bereiken en te motiveren voor
participatie-projecten zijn het posten van brieven aan huis en het organiseren
van buurtvergaderingen m et de ouders. De hoge scores van de vergaderingen
met ouders vallen toch wel op. Jeugdconsulenten zien de initiatieven voor
betrokkenheid van ouders ook als een vorm van participatie van kinderen. Op
dit punt kom en we hieronder nog terug.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
¡
¤¦
¤ ¦¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Categorieën gem eenten
> 50.000
via speelpleinm onitoren
brieven aan huis
jeugdkrant/ jeugdnieuwsbrief
buurtvergadering m et de ouders
Communicatie via de jeugdkrant of jeugdnieuwsbrief staat veel minder centraal
en gebeurt in minder dan 20 % van de lokale besturen. Speelpleinmonitoren zijn
opvallend weinig het kanaal om kinderen te betrekken. I n ongeveer 44 % van
de lokale besturen worden nog andere manieren aangewend om kinderen aan te
spreken (vb. jeugdraad, ...). Heel wat gemeenten gebruiken verschillende
kanalen om kinderen aan te spreken en beperken zich niet tot één m ethode. In
63,6 % worden m eerdere kanalen gebruikt. We weten niet of deze kanalen al
dan niet gelijktijdig ingezet worden of specifiek gekozen worden naar gelang het
speelruimte-project.
andere
90

E 'H SUDNWLMN HQ DDQGDFKWVSXQWHQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Binnen de enquête was er ruimte om leerpunten en succesfactoren op te lijsten
over de kinderparticipatie bij speelruimte. Daarnaast is ook via het kwalitatieve
luik van het onderzoek gefocust op succesfactoren en leerpunten. Deze
elementen worden hieronder gebundeld. Zij zijn niet bedoeld als praktische
handleiding om goede participatieprocessen op te zetten maar wijzen op een
aantal factoren die een participatieproces kunnen faciliteren of belemmeren.
De leerpunten zijn opgelijst in zes categorieën: 1. methodische leerpunten &
succesfactoren 2. kinderparticipatie & het tijdsaspect 3. kinderen vs ouders & de
buurt 4. houding beleid 5. financieel 6. sociaal leren
0HWKRGLVFKH OHHUSXQWHQ VXFFHVIDFWRUHQ
Soms wordt aangehaald dat kinderen bijzonder inventief zijn, maar dat hen een
duidelijk kader moet worden aangereikt waarbinnen ze hun creativiteit kunnen
uiten. Als men kinderen zonder kader laat schetsen kunnen er bijzonder m ooie
en interessante ideeën naar boven kom en, maar deze zijn dan niet altijd
realiseerbaar (om wille van het budget, schaalgrootte, ...). De wensen staan
soms te weinig in verhouding tot de praktische realisatiemogelijkheden. Het is
dan ook belangrijk eerst de situatie en de mogelijkheden te schetsen en op basis
daarvan het participatieluik in te kleden.
Het effect van doe-gerichte kinderparticipatie is meestal ook m oeilijk
kwantificeerbaar. Rond openbare ruimte bijvoorbeeld is een veelgebruikte
techniek kinderen om hun droom terrein te laten tekenen. Maar wanneer deze
tekeningen zonder enige verwerking of commentaar aan de groendienst of de
technische dienst geleverd worden die dit dan zogezegd moeten inplannen in het
(voor)ontwerp, kunnen deze diensten daar meestal maar weinig mee aanvangen.
Dan moet iemand op de dienst al bijzonder gemotiveerd zijn om hierm ee aan de
slag te gaan. Na een tekensessie kan het bijvoorbeeld interessant zijn kinderen
elkaars schetsen te laten beoordelen. Wat vinden ze mooi, leuk, ... Zo kunnen
de meningen van kinderen toch enigszins kwantificeerbaar en verwerkbaar
gemaakt worden. Dit soort actieve bewerking lijkt weinig te gebeuren.
Daarnaast lijkt het belangrijk diensten tijdig te laten sam en zitten. Het is
immers niet evident een plan uit te tekenen dat voldoet aan alle wensen, noden
en eisen, zowel van de diverse stadsdiensten als van kinderen. Eerst m et
kinderen samenzitten of kinderen ontwerpen laten uittekenen en pas daarna
andere diensten betrekken kan contra-productief werken. Het lijkt van belang
van bij het begin van het proces zoveel mogelijk partijen actief te betrekken vb.
de schepen van jeugd, het hoofd of de ploegbaas van de technische dienst, ...
Het is bovendien ook erg belangrijk na te denken over de doelgroepen die de
jeugddienst wil bereiken en hoe ze dit het beste kunnen doen. Soms, al dan niet
onder tijdsdruk, wordt een participatieproces opgestart zonder de beoogde
doelgroep(en) te kennen en zonder een gerichte comm unicatie op maat.
91

.LQGHUSDUWLFLSDWLH KHW WLMGVDVSHFW
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het tijdsaspect kan uitgesplitst worden in twee elementen. Vooreerst vraagt het
opzetten van een participatieproces m.b.t. speelruimte (planning-uitvoeringterugkoppeling)
heel wat tijd en energie van een jeugddienst. Dit wordt soms te
weinig ingecalculeerd binnen jeugddiensten waardoor participatie verbrokkelt of
beperkt blijft tot een geïsoleerde deelactie. Participatie wordt dan bijvoorbeeld
beperkt tot één m om ent waarop kinderen hun favoriete speeltoestellen kunnen
oplijsten. Het gevaar bestaat dat dit soort initiatieven (zonder voorwerking en
nawerking) contraproductief werkt (vb. de technische dienst kan hieraan niet
tegemoet komen, kinderen krijgen geen feedback waarom niet aan hun wensen
voldaan wordt). Het lijkt dan ook van belang na te denken over de verschillende
participatie-fasen en wat daaromtrent in de planning van de jeugddienst mogelijk
is, en niet zomaar lukraak participatie-acties te kiezen.
Ten tweede is de duurtijd tussen het participatieluik bij het plan en de concrete
fysieke realisatie vaak erg lang. Het is van belang mogelijke dem otivatie van
kinderen van bij het begin van het project op te vangen. Een duidelijke
communicatie is dan ook belangrijk. Het vroegtijdig samenzitten met andere
diensten kan verkeerde verwachtingen van kinderen temperen en kan de totale
tijdsduur van het project beter kaderen (vb. m.b.t. vergunningen, wet op
overheidsopdrachten, ...). Niettemin blijft dit een harde randvoorwaarde die
jeugddiensten zelf, zelfs met samenwerking met andere diensten, m oeilijk
kunnen sturen.
.LQGHUHQ YV RXGHUV GH EXXUW
Uit het algemene stellingenluik in de enquête bleek dat bijna 70 % van de
jeugdconsulenten m eent dat vertegenwoordiging van kinderen en jongeren via
anderen (ouders, scholen, speelpleinmonitoren ...) ook als een vorm van
(indirecte) participatie m oet worden gezien. Jeugdconsulenten zien ouders soms
als realistischer en makkelijker te bewegen om trent het mee nadenken rond
speelruimte. Toch blijkt het soms m oeilijk de invloed van de ouders niet te laten
overheersen in een participatieproces. I ndien het participatieproces met ouders
en dat met kinderen gescheiden trajecten blijven, gaan de prioriteiten van
ouders op het einde toch vaak m eer doorwegen. Gescheiden circuits zijn dus
zeker niet per definitie in het voordeel van kinderen en jongeren.
Belangen van buurtbewoners blijken nogal eens tegengesteld aan deze van
kinderen. Ook vanuit dit oogpunt leren we uit de cases dat het van belang is dat
er geen twee volledig gescheiden participatietrajecten worden opgezet. Dit kan
enkel leiden tot ontevredenheid omtrent het eindresultaat. Ofwel kunnen de
verwachtingen van de buurt een kader vormen om het participatieproces bij
kinderen vorm te geven. Ofwel kunnen de participatiefasen om gekeerd verlopen
waarbij buurtbewoners en ouders gaan voortbouwen op het participatieproces
met kinderen. Het lijkt in elk geval wenselijk om één overlegproces te hebben
waarbij en waarin de verschillende visies en belangen geconfronteerd worden.
92

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
+RXGLQJ YDQ SROLWLFL HQ DPEWHQDUHQ VRPV HHQ YHUVFKLOOHQGH UDWLRQDOLWHLW
Politici hebben soms een andere houding t.a.v. participatie dan ambtelijke
diensten. Zij staan eerder afkerig t.o.v. lange participatietrajecten en zijn
voorstander om zo snel als mogelijk op concrete vragen van burgers in te spelen
om op korte termijn realisaties te verwezenlijken. Voor diensten lijkt dit soms op
een ad hoc-beleid.
)LQDQFLHHO
Het budget is soms te beperkt om aan de wensen van kinderen en ouders te
voldoen. Dit aspect wordt af en toe te weinig meegenom en bij de aanvang van
een participatie-proces. Een participatieproces dat bij voorbaat niet aan de
verwachtingen kan voldoen werkt zeker contra-productief.
6RFLDDO OHUHQ ZHLQLJ DDQ GH RUGH
Een participatieproces hoeft ook niet altijd enkel en alleen gericht te zijn op de
fysieke (her)inrichting. Vaak staat enkel de output centraal. Het is echter ook
belangrijk om oog te hebben voor het proces, het sociaal leren (vnl. om kinderen
te leren omgaan in groep met verschillende belangen en mogelijkheden).
F &RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ VSHHOUXLPWH
Kinderparticipatie over speelruimte is tijdens de laatste legislatuur duidelijk een
belangrijk item geweest. We kunnen m et bijna zekerheid stellen dat dit vooral
een effect is van de bepalingen in het Jeugdwerkbeleidsplan en van de manier
waarop lokale actoren deze stimulans hebben opgepikt. I n bijna alle lokale
besturen worden kinderen op één of andere manier betrokken bij het
speelruimtebeleid. In 57 % van de lokale besturen zegt het bestuur zelf dat het
bij de aanleg van nieuwe speelpleinen systematisch voor de participatie van
kinderen kiest. Dat is een hoog cijfer, al leert de diepte-bevraging in de 11 cases
dat er soms vragen te stellen zijn over de wijze van aanpakken, over de kwaliteit
waarmee dat gebeurt, de inbedding in beleidsprocessen, de financiering, de
samenwerking met andere diensten… De kwantiteit lijkt er in elk geval te zijn en
dat er ‘iets’ moet gebeuren bij aanleg of heraanleg lijkt ondertussen wel een vast
punt te zijn geworden op de beleidsagenda. Over de effecten, kwaliteit en
procesmatige aanpak zijn meer kritische vragen te stellen.
De jeugddienst is bijna altijd de trekker voor kinderparticipatie over speelruimte.
De schepen van jeugd en de jeugdraad zijn in meer dan 60 % van de lokale
besturen een actieve partner maar ze zijn dat dus evengoed in 40 % van de
gem eenten niet.
Speelpleinmonitoren en de jeugdkrant/ nieuwsbrief worden relatief weinig ingezet
als instrumenten om kinderen te motiveren mee te participeren. Brieven aan
huis en vooral buurtvergaderingen met de ouders zijn het populairst. Dat laatste
roept veel vragen op over enerzijds de verhouding tussen het werken m et
kinderen en ouders en anderzijds het werken met kinderen en de buurt. Uit de
cases blijkt dat dit toch vaak gescheiden processen zijn. Het versterkt ons
93

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
aanvoelen dat na de fase van de gestegen kwantiteit van initiatieven rond
speelruimte nu wellicht eerder een periode van verdieping en evaluatie van de
concrete methodes nodig is en een kritische reflectie over het effect van al deze
initiatieven.
Belangrijke aandachtspunten bij de participatie-aanpak rond speelruimte blijken
te zijn:
1. het vroegtijdig samenzitten m et andere diensten en het scheppen
van een kader waarbinnen kinderen kunnen participeren
2. het oog hebben van bij het begin van het proces voor de timing en
het langdurig karakter van participatie
3. het verweven en niet volledig scheiden van enerzijds overleg met
volwassenen (de buurt) en anderzijds overleg met kinderen
4. het goed communiceren met het bestuur
5. het vormgeven van het participatieproces in overeenstemming met
de financiële ruimte
6. aandacht voor het proces en het sociaal leren
6NDWHEHOHLG HQ LQIUDVWUXFWXXU
D GH VLWXDWLH LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
6NDWHEHOHLG MHXJGSDUWLFLSDWLH FHQWUDDO
Gemiddeld 82 % van de respondenten geeft aan dat er in hun gemeente tijdens
deze legislatuur inspraak en participatie van kinderen geweest of nog gepland is
(ten tijde van de enquête) rond het skatebeleid en -infrastructuur.
%
¤ ¤¤¤
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
¡ ¨¡¤
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
94

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
We zien een relatief gelijkaardig beeld als bij het thema speelruimte. I n kleine
gem eenten ligt het percentage nog iets hoger dan bij middelgrote gemeenten.
I n gemeenten met minder dan 10.000 inwoners bedraagt het 81 % , in
gem eenten met 10.000 – 15.000 inwoners 77 % , in gemeenten met 15.000 –
30.000 inwoners 80 % en in gem eenten met 30.000-50.000 inwoners 92 % . I n
alle centrumsteden is er deze legislatuur sprake geweest van inspraak- of
participatieprojecten voor het skatebeleid.
-HXJGGLHQVW DOV WUHNNHU
I n 87 % van de gem eenten waar kinderen of jongeren bij de aanpak rond skateinfrastructuur
en beleid betrokken werden, is de jeugddienst de trekker van de
participatie-initiatieven.
%
¡ ¤¡ ¡¨¤
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Als we het thema skatebeleid tegenover het thema speelruimte plaatsen dan zien
we dat voor kleine gemeenten de jeugddienst iets minder de trekker is bij het
skatebeleid (78% bij skatebeleid vs 93 % bij speelruimte). Ook bij de grote
gem eenten en de centrumsteden zien we een klein verschil (90 % bij skatebeleid
vs 100 % bij speelruimte, in één centrumstad is de jeugddienst niet de trekker).
Beperkte verschillen dus, maar toch verschillen. De positie van de jeugddienst
bij speelruimte lijkt sterker en staat niet ter discussie, ze is iets minder sterk bij
de skateproblematiek.
I n gemiddeld 84 % van de lokale besturen is de jeugddienst zowel de trekker
voor de participatieprocessen rond speelruimte als voor deze rond het
skatebeleid. In 7% is ze de trekker rond speelruimte maar niet rond het
skatebeleid. I n 4 % is dit net andersom en in 5 % is de jeugddienst noch de
> 50.000
95

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
trekker voor de participatieprocessen rond speelruimte, noch voor deze rond
skatebeleid.
$FWLHI RQGHUVWHXQHQGH SDUWQHUV ELM GH DDQSDN URQG VNDWHEHOHLG HQ LQIUDVWUXFWXXU
De sterkst betrokken partners m.b.t. de jongerenparticipatie bij het skatebeleid
zijn de schepen van jeugd (50 % ), de technische dienst (44 % ) en de jeugdraad
(42 % ). Ook de sportdienst is relatief vaak betrokken (35 % ).
Minder betrokken partners zijn de dienst ruimtelijke ordening/ planning (19 % )
en de groendienst (14 % ).
I n de centrumsteden zijn de dienst ruimtelijke ordening en de groendienst iets
vaker een partner (+ / - 50 % ) en de schepen van jeugd iets minder. Voor de
betrokkenheid van de jeugdraad zien we een opvallend beeld. Naarm ate de
gem eenten groter worden, wordt de jeugdraad minder een actieve partner is
voor het skatebeleid, maar in de centrumsteden kantelt het beeld opnieuw. Daar
wordt de jeugdraad gemiddeld terug (veel) meer betrokken bij het skatebeleid.
I n de helft van de centrumsteden is de jeugdraad blijkbaar een actieve partner
bij de aanpak rond skatebeleid en –infrastructuur. Een gelijkaardig beeld zien
we voor de technische dienst.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
¡¦ ¤
¤ ¦ ¡ ¡
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Categorieën gem eenten
> 50.000
technische dienst
groendienst
sportdienst
dienst ruim telijke ordening /
ruimtelijke planning
jeugdraad
schepen van jeugd
Hoe groter de gemeente wordt, hoe vaker de groendienst een actieve partner is,
ook en vooral in de grote centrumsteden. Een complexer patroon zien we voor
de technische dienst. Deze vormt vooral in gem eenten m et minder dan 10.000
inwoners een sterke tandem m et de jeugddienst, dat daalt vervolgens maar klimt
weer sterk in de grote centrumsteden (+ 50.000 inwoners). Ook m.b.t. de
schepen van jeugd en de jeugdraad geldt een gelijkaardige vaststelling. Hoe
andere
96

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
kleiner het bestuur hoe m eer deze actief betrokken zijn, dat daalt vervolgens
maar, specifiek dan voor de jeugdraad, klimt weer in de grote centrumsteden.
:LH VWDSW QDDU ZLH "
I n gemiddeld 61 % van de gemeenten stapt de jeugddienst zelf actief naar
skaters. Als we enkel de gemeenten bekijken waar de jeugddienst de trekker is
dan loopt dit op tot 74 % . In gemiddeld 55 % van de gemeenten stappen
skaters naar de jeugddienst. In gemiddeld 28 % van de lokale besturen is er
geen toenadering of samenwerking tussen de jeugdactoren (jeugddienst en
skaters). I n ongeveer 10 % van de lokale besturen stappen skaters naar een
andere dienst binnen de gem eente of stapt een andere dienst actief naar skaters.
I n 36 % van de lokale besturen stapt geen enkele dienst actief naar skaters en in
41 % van de lokale besturen zoeken skaters nooit toenadering met het
gem eentebestuur.
Hoe groter de gemeente hoe meer de jeugddienst actief naar skaters stapt maar
ook hoe meer skaters de weg naar de jeugddienst vinden: daar is de wederzijdse
interactie duidelijk het sterkst. I n twee centrumsteden zien we in die
communicatie en uitbouw van contacten een centrale rol weggelegd voor een
andere dienst binnen de gemeente dan de jeugddienst.
Het opgaande patroon van initiatief van de jeugddienst parallel met de stijgende
toename van het initiatief vanuit de skaters wijst wellicht op een interessante
wisselwerking. Een actieve dienst lokt ook actie uit. Het is een interessant punt
dat aantoont dat een bestuur eigen initiatief kan en mag nemen en dat dit niet
noodzakelijk ten koste gaat van het spontane maatschappelijk initiatief. Beide
lijken elkaar te versterken en die interactie neemt toe naarmate de gemeenten
groter worden.
¤¡¡
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Categorieën gem eenten
> 50.000
jeugddienst stapt zelf naar
skaters
skaters stappen naar de
jeugddienst
andere dienst stapt zelf naar
skaters
skaters stappen naar andere
dienst binnen de gem eente
97

E GH SUDNWLMN NHUQYDVWVWHOOLQJHQ HQ DDQGDFKWVSXQWHQ
7LMGVDVSHFW
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Ook voor het skatebeleid is één van de moeilijkste factoren de tijdsduur van
skate-inrichtingsprocessen. Er is nood aan het betrekken en het sensibiliseren
van politici en buurtbewoners, er moet rekening gehouden worden m et de wet
op openbare aanbesteding en de Europese veiligheidsnorm ering, er m oet
rekening gehouden worden met de beleidscyclus (ambtelijke voorbereiding,
intern overleg, college, gemeenteraad, aanbesteding, uitvoering), soms m oet er
vooraf intensief gezocht worden naar een ideale locatie (centrum vs
deelgem eenten), ... Al deze factoren zorgen ervoor dat inrichtingsprojecten
rond skate-infrastructuur vaak een lange tijdsspanne innemen en in dat
tijdsperspectief zitten mogelijke fricties en conflicten vervat.
3DUWLFLSDWLH DOV HLVHQEXQGHO RI SDUWLFLSDWLH ELM KHW YRUPJHYHQ
Wanneer er vragen van skaters naar het schepencollege of de jeugddienst
kom en over de (her)inrichting van een terrein stuurt het schepencollege soms
aan om eerst een algemene en brede bevraging bij een ruimere groep van
skaters te doen. Dit houdt het gevaar in dat de participatie een geïsoleerde
deelactie wordt, ‘geen betrokkenheid bij het verdere proces’, die contraproductief
gaat werken omwille van de verwachtingspatronen.
Als de bevraging gebeurt zonder inzicht in de mogelijkheden en opportuniteiten
kunnen er te hoge verwachtingen ontstaan, wordt het moeilijk jongeren blijvend
te m otiveren en kan dit resulteren in niet of te laat terugkoppelen. Het scherp
stellen van het kader (budget, locatie, tijdsspanne, procesbegeleider ...) is een
belangrijke voorwaarde om stapsgewijs het bredere participatieproces naar
inrichting te kunnen plannen (m et aandacht voor terugkoppeling). Over het
algemeen blijkt uit ons onderzoek dat een interactieve aanpak ook beter werkt
voor deze thematiek en doelgroep dan het uitwerken van enquêtes.
([FOXVLHYH MHXJGUXLPWH NDQ PRHW KHW RRN EUHGHU "
Wellicht kan er soms ook nog inventiever gekeken worden naar en omgegaan
worden met skate-infrastructuur. Op dit moment is er binnen het skatebeleid
vooral aandacht voor exclusieve skateruimtes. Soms kan er misschien nog
geïntegreerder nagedacht worden over m ogelijkheden op andere plaatsen. Bij
de herinrichting van dorps- of stadskernen kunnen skatevriendelijke elementen
in de omgeving verwerkt worden zonder dat het een specifieke skatelocatie
wordt, ook grote bouwprojecten kunnen meer geïntegreerde en niet –exclusieve
mogelijkheden bieden. Door het beperkte zicht en de beperkte betrokkenheid
van jeugddiensten en jeugdraden bij het breder ruimtelijk beleid is die ruime
ruimtelijke kijk echter duidelijk een moeilijk punt. Dat leidt ertoe dat de
discussie eerder en sneller exclusief gaat over exclusieve skateruimtes waar de
jeugddienst dan wel een eigen dossier van kan maken.
Er is blijkbaar nood aan ofwel het herdenken van de positie van de jeugddienst in
relatie tot het ruimtelijke beleid, ofwel belangenbehartigers binnen deze hardere
98

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
diensten om nieuwe opportuniteiten aan te grijpen en skate-criteria mee te
nemen in het algem ene ruimtelijke beleid. Op dit moment is het skatebeleid als
gevolg van deze factoren eerder nog vooral en wellicht teveel een vraag-beleid
naar aparte ruimtes (vanwege de jeugddienst of jongeren).
7HJHQJHVWHOGH EHODQJHQ
Zeker m et betrekking tot het skatebeleid geldt dat de belangen van
buurtbewoners soms sterk tegengesteld kunnen zijn aan deze van kinderen. Het
is dan ook van belang dat de participatie van beide groepen geen twee volledig
gescheiden circuits zijn, wat in de praktijk vaak wel het geval lijkt te zijn en
waardoor uiteindelijk beide soorten afwegingen geïsoleerd worden ontwikkeld,
finaal botsen en een ‘of…of’ politieke keuze moet worden gemaakt.
,QIUDVWUXFWXXU ppQ ]DDN VNDWHEHOHLG QRJ LHWV DQGHUV
Waar rond fuiven vooral de klemtoon ligt op het uitwerken van een beleid en
(soms noodgedwongen) minder op infrastructuur is dit rond skaten net
omgekeerd. Er lijkt heel wat aandacht te gaan naar het inplanten van skateinfrastructuur,
maar er lijkt veel minder oog voor het uitwerken van een
skatebeleid. Er zijn bijvoorbeeld vaak verschillende mogelijkheden omtrent de
preventie-aanpak bij skateterreinen. Er kan gekozen worden voor een politionele
aanpak, het werken met een buurtwerker of toezicht vanuit de jeugddienst, één
of meerdere verantwoordelijke jongeren (analoog met fuifbuddy), ... Over het
algemeen lijkt daarover nog maar weinig te worden nagedacht en is er weinig tot
geen participatie omtrent dit soort ‘uitvoerings’materies. Het gevaar is reëel dat
hierdoor een kloof m et het stadsbestuur en de jeugddienst ontstaat omdat soms
dan blijkt hoe het stadsbestuur heel anders dan de jongeren naar deze
infrastructuur kijkt. Hoe het stadsbestuur ‘problem en’ rond de infrastructuur
denkt op te lossen, zegt veel over de m anier waarop men de infrastructuur
vanuit het perspectief van jongeren (of juist het gebrek daaraan) bekijkt.
6NDWHEHOHLG LQ .RUWULMN SROLWLHNH SULRULWHLW HQ VWHXQHQ RS HHQ EHSHUNW DDQWDO
WUHNNHUV
I n Kortrijk is, zoals bekend, tijdens de vorige legislatuur sterk geïnvesteerd in
skate-infrastructuur. Dat maakt het tot een interessante case die iets meer
toelichting verdient. De infrastructuur ging trouwens zowel over het centrum
met de grote skatebowl als over de uitbouw van infrastructuur in de
deelgem eenten. De sterke realisatiekracht hangt voornamelijk samen met ten
eerste een krachtig politiek engagem ent en ten tweede het geven van autonomie
aan een beperkt aantal jongeren.
Met de actieve steun van politici in het college heeft een kerngroep van jongeren
via de werkgroep ‘sk8, blade en bike’ het proces en de bijhorende participatie
mogen trekken en vormgeven. Dit proces is zeker niet altijd even vloeiend
verlopen en kende ups en downs, vooral in de uitvoerings- en afwerkingsfase,
maar over het algem een lijkt er nu consensus te zijn dat het proces de m oeite
waard was. De case leert dat participatie niet mag stoppen eens de ‘beslissing’
gevallen is: het imago van het bestuur komt pas in de fase nadien in een kritieke
fase als het over snelheid en kwaliteit van uitvoering gaat. De case leert zeker
99

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
en wellicht vooral dat het ‘uitbesteden’ van participatie aan autonome
organisaties (met een ondersteunende jeugddienst op de achtergrond) ook kan
lukken. De gedrevenheid en de trekkracht van deze jongeren, met hun brede
netwerken, zorgden voor een kwaliteit van betrokkenheid die het stadsbestuur
alleen wellicht nooit had kunnen bereiken.
Een interessant punt tot slot is dat de houding van om wonenden van de
skatebowl, die in aanvang sterk gekant waren tegen dit project, zelf ook
gekanteld is en dat is een proces van participatie waarbij het stadsbestuur zelf
weer wel de prominente rol heeft gespeeld. De terugkoppeling en
inspraaksessies van het stadsbestuur m et buurtbewoners zijn erg belangrijk
geweest. Bij dit intense skate-inrichtingstraject was ook het expertisecentrum
‘sk8, blade en bike’ betrokken die nu deze leerervaringen ook kan doorvertalen
naar andere besturen en contexten.
“We hebben geopteerd om van a – z inspraak te voorzien. We zijn in groep gaan kijken
naar Marseille-Montpellier. Hierdoor zijn jongeren gerecruteerd die nu zelf werkzaam
zijn als skate-m onitor of bij skateconstruct. Om wille van de com plexiteit van het dossier
is gekozen om een beperkte groep verantwoordelijk te m aken. Vandaar ook de
m oeilijkheden (dit blijkt ook uit de reacties op de website). Dit zijn leerm om enten, ook
voor het Vlaam s expertisecentrum skate, blade en bike. Als je nu de werking ziet dan
blijkt het proces zeker de m oeite waard. Het was de eerste m aal dat we m et zo’n groot
proces geconfronteerd werden. Jongeren zijn nu zelf ook wel erg tevreden.”
“De teneur om trent de skatebowl en de skate-infrastructuur is zeker niet één en al
positief, we krijgen ook m ails m et ‘wat hebben jullie hier nu geplaatst’. Dat gebeurt,
m aar dan m oeten wij die jongeren proberen te betrekken.”
“Er is wat wrevel geweest om dat de skatebowl klaar was m aar de om geving nog niet,
waardoor ze er niet op m ochten. Hierrond was er wel een slechte com m unicatie van de
stad naar de skaters. Hierdoor zij n heel wat skaters de stad en de jeugddienst negatief
gaan percipiëren, hoewel jeugddienst serieus zij n best gedaan heeft
(buurtvergaderingen, infosessies m et skaters, ...). De com m unicatie is niet
doorgekom en; waarom ze niet m ochten skaten. Het probleem gaat ook bovenlokaal.
Van andere gem eenten kom en skaters die er dan niet op m ochten waardoor wrevel
ontstaat. I k vind dat de jeugddienst daar geen fouten heeft gem aakt.”
F &RQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW VNDWHEHOHLG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW VNDWHEHOHLG
Naast de relatief grote aandacht voor kinderparticipatie bij speelruimte zien we
dat er ook heel wat aandacht gaat naar jeugdparticipatie rond skateinfrastructuur
en het skatebeleid. I n meer dan 80 % van de lokale besturen
worden jongeren op één of andere manier betrokken bij het skatebeleid.
Ook voor de jeugdparticipatie bij het skatebeleid is de jeugddienst meestal de
trekker. Andere sterk betrokken partners zijn de schepen van jeugd (50 % ), de
technische dienst (44 % ) en de jeugdraad (42 % ). Ook de sportdienst is relatief
100

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
vaak betrokken (35 % ). Minder betrokken actoren zijn de dienst ruimtelijke
ordening/ planning (19 % ) en de groendienst (14 % ). In de centrumsteden zijn
deze diensten wel vaker een partner (+ / - 50 % ) en is de schepen van jeugd iets
minder betrokken.
Hoe groter de gemeente hoe meer de jeugddienst actief naar skaters stapt maar
ook hoe meer skaters de weg naar de jeugddienst vinden: daar is de wederzijdse
interactie duidelijk het sterkst. Het opgaande patroon van initiatief van de
jeugddienst parallel met de stijgende toename van het initiatief vanuit de skaters
wijst wellicht op een interessante wisselwerking. Een actieve dienst kan actie
uitlokken en omgekeerd. Het is een interessant punt dat lijkt aan te tonen dat
een bestuur eigen initiatief kan en mag nemen en dat dit niet noodzakelijk ten
koste gaat van het spontane maatschappelijk initiatief.
Belangrijke aandachtspunten bij de participatie-aanpak rond skatebeleid zijn
1. participatie als een structureel proces zien, niet alleen als het polsen naar
noden, maar ook als betrokkenheid bij planning, uitvoering & evaluatie en
met aandacht voor terugkoppeling
2. het scherp stellen van het kader (budget, locatie, tijdsspanne,
procesbegeleider ...)
3. het verweven en niet volledig scheiden van overleg met de buurt en het
overleg m et skaters
4. aandacht hebben voor ‘uitvoerings’materies, skatebeleid is meer dan
skate-infrastructuur ‘plannen’, de inrichting en het beheer zijn evenzeer
bijzonder belangrijk en kapstokken voor participatie
5. het vormgeven van het participatieproces in overeenstemming met de
financiële ruimte.
$DQEHYHOLQJ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW VNDWHEHOHLG
De ervaringen met het skatebeleid zijn interessant voor de voeding van de
discussie over de wisselwerking tussen diensten en autonoom initiatief. Op dit
dom ein doen zich vrij veel processen van spontane initiatieven voor die
vervolgens in wisselwerking kom en met de werking vanuit de jeugddienst en van
andere gemeentelijke diensten. De vraag is of dit alleen geldt voor skateinitiatieven
dan wel of deze ervaringen leerpunten kunnen zijn voor de omgang
met autonome maatschappelijke initiatieven. I n deze betekenis kan dit nuttig
zijn om ‘aanbod-participatie’ (die vaak domineert, zeker in de opmaak van
jeugdbeleidsplannen) te confronteren m et ‘vraag-participatie’.
)XLIEHOHLG HQ LQIUDVWUXFWXXU
D GH VLWXDWLH LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
)XLIEHOHLG KRH JURWHU GH JHPHHQWH KRH YDNHU MHXJGSDUWLFLSDWLH
Gemiddeld 78 % van de respondenten geeft aan dat er in hun gemeente tijdens
deze legislatuur inspraak en participatie van jongeren geweest of (ten tijde van
de enquête) nog gepland is rond het fuifbeleid.
101

%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
¡
¡ £¢¡¥¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
30.000 - 50.000
Als we naar de grootte van de gem eenten kijken zien we een ander beeld dan bij
de thema’s speelruimte en skatebeleid. Hoe groter de gemeente hoe meer
jongeren betrokken worden bij het fuifbeleid. Participatie bij het fuifbeleid lijkt in
kleine gemeenten minder centraal te staan dan bij de thema’s speelruimte en
skatebeleid. I n één centrumstad worden jongeren niet betrokken m.b.t. het
fuifbeleid.
-HXJGGLHQVW DOV WUHNNHU
I n 81 % van de gemeenten waar kinderen of jongeren bij het fuifbeleid
betrokken worden, is de jeugddienst de trekker van de participatie-initiatieven.
%
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
> 50.000
¦ £§ ¡ ¤ ¡ ¨¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
102

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Als we de trekkersrol voor het fuifbeleid vergelijken m et deze voor het
speelruimte- en skatebeleid zien we een relatief gelijklopend beeld (overal + / -
10 % minder de trekker). I n twee centrumsteden is de jeugddienst niet de
trekker m.b.t het participatieproces rond fuifbeleid. De positie van de
jeugddienst bij het fuifbeleid lijkt dus iets minder sterk dan bij het speelruimte-
en skatebeleid, al zijn de verschillen niet zo uitgesproken.
$FWLHI RQGHUVWHXQHQGH SDUWQHUV ELM GH DDQSDN URQG IXLIEHOHLG HQ LQIUDVWUXFWXXU
De sterkst betrokken partners m.b.t. de j ongerenparticipatie bij het skatebeleid
zijn de jeugdraad (68 % ), de schepen van jeugd (62 % ) en de politie (53 % ).
Minder betrokken partners zijn de technische dienst (18 % ), de brandweer (23
% ) en de dienst ruimtelijke ordening/ planning (9 % ).
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemiddelde
¤¦ ¡ ¨¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
Categorieën gem eenten
> 50.000
politie
technische dienst
brandweer
sportdienst
dienst ruim telijke ordening /
ruim telijke planning
schepen van jeugd
jeugdraad
Hoe groter de gemeente hoe vaker de politie, de schepen van jeugd en de
jeugdraad actieve partners zijn. Voor centrumsteden kantelt dit beeld zoals dat
ook het geval was voor het skatebeleid en liggen deze percentages op al deze
punten terug iets lager. I n centrumsteden worden dan wel duidelijk meer
‘andere actoren’ betrokken dan in kleine gemeenten. Dat aantal stijgt lineair van
kleine gemeenten naar grotere steden. We kunnen verm oeden dat het in de
grote centrumsteden vooral gaat om buurtorganisaties, wijkwerkingen en
dergelijke.
I n kleine gem eenten en centrumsteden wijzen de cijfers erop dat het fuifbeleid
iets vaker autonoom vormgegeven binnen de jeugddienst in vergelijking met
middelgrote gem eenten.
andere
103

E GH SUDNWLMN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De onderstaande gegevens en besluiten zijn voornam elijk gebaseerd op de
survey. De problematiek van het fuifbeleid kwam minder ter sprake in de
kwalitatieve cases.
0HHVWDO JHwQWHJUHHUG PDDU MHXJGSDUWLFLSDWLH HHUGHU EHSHUNW WRW KHW EHWUHNNHQ
YDQ MHXJGUDDG HQ MHXJGYHUHQLJLQJHQ
Over het algem een zien we dat er in de laatste jaren binnen de m eeste lokale
besturen sterk werk gemaakt werd van een fuifbeleid. Dat thema staat
overduidelijk bijna overal op de beleidsagenda. Vaak wordt hieraan op een
geïntegreerde manier samengewerkt door diverse partners, zoals de jeugddienst,
de jeugdraad/ jeugdverenigingen, de schepen van jeugd, eventueel de
burgem eester, de politie, de brandweer, de dienst leefmilieu... Binnen de
jeugdraad gebeurt dit vaak vanuit een werkgroep fuifbeleid waarvan we in de
cases toch heel wat voorbeelden konden terugvinden. De cultuurdienst lijkt
zelden een betrokken partner en dat geldt in de grote steden ook voor het buurt-
en opbouwwerk.
Participatie van tieners en jongeren m.b.t. het fuifbeleid lijkt zich eerder te
beperken tot het betrekken van de jeugdraad, jeugdverenigingen en
jeugdhuizen. Dat verloopt dus eerder via vertegenwoordigers van organisaties.
I ndividuele jongeren worden eerder om hun m ening gevraagd in het kader van
de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan. Er lijkt minder aandacht te gaan
naar het betrekken van deze jongeren bij de uitvoering, bij het concreet
vormgeven van het fuifbeleid als het gaat over keuzes van locaties, beheer,
problematieken van veiligheid, toegankelijkheid enzovoort. Het is een goed
voorbeeld van het contrast tussen wat we eerder ‘inspraak in papier’ noemden
(bij opmaak van plannen) versus inspraak bij uitvoering waarbij de echte
beleidskeuzes worden gemaakt en conflicten m oeten worden opgelost.
Scholen zijn soms wel een inspraakkanaal in het kader van de opmaak van het
jeugdwerkbeleidsplan, maar zijn dan weer zelden een kanaal voor het mee
uitdenken en vorm geven van het fuifbeleid. Dit geldt eveneens voor
leerlingenraden. De ‘inspraak via organisaties’ moet dus gerelativeerd worden:
bepaalde kernorganisaties worden betrokken, andere niet.
“We m oeten ook jongeren buiten de jeugdverenigingen proberen te bereiken, dat
gebeurt nu nog niet of onvoldoende.”
“De politie heeft een fuifregelem ent opgesteld en hierbij de jeugdraden en -diensten
betrokken. Vooral de jongeren die naar de jeugdraad kom en worden betrokken (weinig
niet georganiseerde jongeren)”
“Via de jeugdraad worden de aanvraagprocedure en reglem enten besproken en
geadviseerd. I ndividuele jongeren worden niet bevraagd.”
104

)RFXV RS RQGHUVWHXQLQJ HQ UHVSRQVDELOLVHULQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Binnen de m eeste gemeenten ligt de focus van het fuifbeleid vooral op het
ondersteunen van verenigingen en jongeren. Zo zien we dat er inventarissen
van m ogelijke fuifruimtes worden opgelijst en gecommuniceerd, er wordt
gewerkt aan fuifcharters, fuifwijzers of fuifgidsen, er worden fuifboxen of
fuifkoffers ter beschikking gesteld, er zijn reglem enten voor fuifsubsidies, er
wordt gewerkt met fuifcheques of bestaande system en worden vereenvoudigd,
er worden fuifbussen ingelegd, ...
De grote of toch tenminste versterkte aandacht voor het fuifbeleid binnen lokale
besturen is er wel niet enkel gekomen vanuit een zorg voor de noden en
bekomm ernissen van tieners en jongeren. Uit het kwalitatieve luik van de
enquête blijkt dat het ook en soms wellicht op de eerste plaats gaat om het
responsabiliseren van tieners en jongeren gericht op het voorkomen van
overlast. De toegenomen politieke gevoeligheid is dus niet enkel kindgericht.
Zo worden er soms coördinatievergaderingen met diverse actoren gepland voor
het opzetten van een fuif (m et burgem eester, politie, ...), worden experimenten
gestart met fuifbuddy’s die een buffer moeten vormen tussen jongeren en de
buurt en omvatten de fuifcharters, fuifwijzers en fuifgidsen heel wat info om trent
het aanplakbeleid en de veiligheid, ... Er spelen dus wel meerdere m otieven die
de verhoogde beleidsaandacht verklaren.
,QIUDVWUXFWXXU EOLMIW VRPV HHQ NQHOSXQW SDUWLFLSDWLH YDDN DIZH]LJ RI EHSHUNW
Dankzij de aandacht voor het fuifbeleid is er in heel wat lokale besturen
infrastructuur bijgekomen of vernieuwd. Over het algemeen lijkt de
jongerenparticipatie bij de aanleg of renovatie van fuifinfrastructuur wel eerder
beperkt. Meestal, zoals hierboven al aangegeven, gaat het om een advies van
de jeugdraad en vaak dan nog relatief laat in het proces. Net zoals bij de
overige publieke infrastructuur (cultuurcentrum, sportcentrum, ...) en
(her)aanleg van dorps- of stadskernen zien we dus weinig echte structurele
participatieprocessen ontstaan rond fuif-infrastructuur.
Er is ook nog een groot aantal gem eenten dat blijft kampen met een tekort aan
fuifinfrastructuur. I n die gemeenten kan de vraag gesteld worden of er wel echt
sprake is van een fuifbeleid als nog niet aan de primaire voorwaarde daartoe is
voldaan.
Over het algemeen is er een consensus over de relatief goede samenwerking
tussen diensten en politici rond het ‘zachte’ faciliteren van het fuifbeleid
(fuifcharters, fuifwijzers, fuifgidsen, fuifboxen, fuifkoffers, vereenvoudiging
reglementering, fuifbussen, ...). Het nadenken over het ‘harde’ faciliteren in de
vorm van infrastructuur lijkt echter minder te gebeuren, verloopt eerder ad hoc
en in elk geval met minder sam enwerking tussen partners, met een beperkter
zicht van de jeugddienst en de jeugdraad en m et heel beperkte betrokkenheid
van jongeren zelf, zeker in de fase van de uitvoering.
105

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“1 fuifzaal voor 70 000 inwoners is te weinig. Rond 1 fuifzaal kan je geen fuifbeleid
bouwen. Het is daarom nodig dat er m eer fuifzalen kom en, en dat is niet evident in een
stad, waar je altijd wel iem and stoort.”
“De fuifprocedure werkt heel goed. Er is wel een frustratiegevoel om dat de vraag naar
een fuifzaal eindeloos blijft aanslepen en er onduidelijkheid heerst.”
“Er is op dit m om ent geen of slechte fuifinfrastructuur. Er is een fuifzaal in de m aak,
m aar ‘t is m oeilijk om jongeren te m otiveren om in een project te stappen waarbij de
zaal pas binnen 2 jaar af zal zijn”
“Moeilijkheid is budgetair. Er is m om enteel geen goedkope en geschikte fuifzaal.”
“I nfrastructuur blijft een probleem van de lange term ijn. Je voelt wel dat er m inder
fuiven zijn. Het jeugdwerk zijn de enige die hun fuiven niet hebben laten vallen (vb.
sportclubs nu niet m eer).” (Citaat gem eente 10)
F &RQFOXVLHV P E W MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ IXLIEHOHLG
I n de m eerderheid van de lokale besturen (bijna 80 % ) is er tijdens deze
legislatuur aandacht geweest voor jeugdparticipatie rond het fuifbeleid. Dat is
naast het skatebeleid duidelijk een meer prominent beleidsthema geworden
waarbij zich dus vormen van participatie ontwikkelen. Naargelang de grootte
van de gem eenten zien we een ander beeld dan bij de thema’s speelruimte en
skatebeleid. Hoe groter de gem eente hoe meer jongeren betrokken worden bij
het fuifbeleid. Participatie bij het fuifbeleid lijkt in kleine gemeenten minder
centraal te staan dan bij de thema’s speelruimte en skatebeleid. Dat lijkt op zich
vrij logisch gezien de wellicht toch ook regionaal ontwikkelende
uitgaanspatronen.
I n 81 % van de gemeenten waar kinderen of jongeren bij het fuifbeleid
betrokken worden, is de jeugddienst de trekker van de participatie-initiatieven.
De sterkst betrokken partners m.b.t. de jongerenparticipatie bij het fuifbeleid zijn
de jeugdraad (68 % ), de schepen van jeugd (62 % ) en de politie (53 % ).
Minder betrokken partners zijn de technische dienst (18 % ), de brandweer (23
% ) en de dienst ruimtelijke ordening/ planning (9 % ). Hoe groter de gemeente,
uitgezonderd voor centrumsteden, hoe vaker de politie, de schepen van jeugd en
de jeugdraad actieve partners zijn. I n centrumsteden worden dan wel duidelijk
meer ‘andere actoren’ betrokken dan in kleine gemeenten.
We stellen vast dat de jeugdparticipatie toch eerder beperkt blijft tot het
betrekken van de jeugdraad en jeugdverenigingen. De focus van het fuifbeleid
ligt ook niet altijd zozeer op het faciliteren van mogelijkheden voor jongeren en
het voorzien van ondersteuning hierbij, maar vaak evenzeer / meer (?) op het
responsabiliseren van tieners en jongeren gericht op het voorkomen van
overlast. De motieven voor participatie zijn hier op zijn minst gemixt.
106

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Over het algemeen lijkt er een consensus te bestaan over de relatief goede
samenwerking tussen diverse actoren (diensten, politici, jeugdraad) rond het
‘zachte’ faciliteren van het fuifbeleid (fuifcharters, fuifwijzers, fuifgidsen,
fuifboxen, fuifkoffers, vereenvoudiging reglementering, fuifbussen, ...). Het
nadenken over het ‘harde’ faciliteren in de vorm van infrastructuur lijkt echter
minder te gebeuren, verloopt eerder ad hoc en in elk geval met minder
samenwerking tussen partners, met een beperkter zicht van de jeugddienst en
de jeugdraad en m et heel beperkte betrokkenheid van jongeren zelf, zeker in de
fase van de uitvoering.
107

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
.LQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH ELM KHW UXLPWHOLMNH HQ
PRELOLWHLWVEHOHLG YDQ ORNDOH EHVWXUHQ
,QOHLGLQJ
I n dit hoofdstuk gaan we in op de kinder- en jongerenparticipatie bij het bredere
ruimtelijke en m obiliteitsbeleid van lokale besturen.
Voor de analyse van het ruimtelijk en m obiliteitsbeleid focussen we op zowel
ruimtelijke ingrepen als op het algemeen kaderend ruimtelijk beleid. Ruimtelijke
ingrepen die centraal stonden waren het verkeersveiliger maken van de
schoolomgeving, de (her)aanleg van fietspaden, de (her)aanleg van dorps- of
stadkernen en vernieuwingen inzake publieke infrastructuur. Breder kaderend
ruimtelijk beleid dat centraal stond was het ruimtelijk structuurplan, het
mobiliteitsplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen en bijzondere plannen van aanleg.
I n een eerste deel gaan we in op een aantal voorgaande onderzoeksresultaten
omtrent deze materie. I n een volgend deel focussen we kort op het proces van
ruimtelijke en m obiliteitsprojecten en de m ogelijkheden van kinder- en
jongerenparticipatie daarbij. Dit deel dient als basis om de aanbevelingen uit het
kwalitatieve luik beter te kaderen. Daarna volgen de conclusies uit de
kwantitatieve bevraging bij jeugdconsulenten en in een laatste deel schetsen we
een aantal kernvaststellingen en aandachtspunten die uit het kwalitatief
onderzoek naar boven kwamen.
9RRUJDDQG RQGHU]RHN
5XLPWHOLMNH RUGHQLQJ HQ NLQGHUSDUWLFLSDWLH (HQ QHWZHUNDQDO\VH YDQ KHW
ORNDOH EHOHLG LQ GH JHPHHQWH 6WDGHQ (HQ FDVHVWXG\ YDQ KHW
JHPHHQWHOLMN UXLPWHOLMN XLWYRHULQJVSODQ µ&HQWUXP 2RVWQLHXZNHUNH, GRRU
/DXZHUV +LOGH HQ 9DQGHUVWHGH :RXWHU
Dit was een actiegericht onderzoek gericht op het opsporen van kansen en
obstakels rond kinderparticipatie binnen lokale ruimtelijke besluitvorming.
Methodologisch werd er gekozen voor een casestudy m .b.t. de opmaak van het
Gemeentelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) in Oostnieuwkerke, een deelkern
van de gem eente Staden. Dit onderzoek gebeurde op basis van
planningsdocum enten, semi-gestructureerde interviews m et sleutelactoren,
observaties op planningsfora en gesprekken m et kinderen op het terrein. De
methodiek was speciaal gekozen om de meer ’verborgen’ stappen in het
beleidsproces en de ’verborgen’ actoren in het gezichtsveld te brengen.
Uit de netwerkanalyse bleek dat de m eeste geïnterviewde actoren in Staden
(college, dienst ruimtelijke ordening, jeugdraad, ...) principieel positief stonden
t.a.v. kinderparticipatie. Ondanks deze openheid bleken er toch een aantal
knelpunten te bestaan die kinderparticipatie belemmerden. Er werd snel op de
concrete inrichting van ruimte gefocust, en er was weinig aandacht voor de
planningsfase die het kader vormde voor de latere inrichting. Aandacht voor de
belangen van kinderen concentreerde zich ook vooral rond exclusieve
jeugdruimte, zoals speelterreinen, infrastructuur jeugdverenigingen, ... De
108

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
trekkersrol om te participeren leek sterk vanuit de jongeren (of jeugddienst) zelf
te moeten kom en. Een persoon uit een jeugdvereniging slaagde er wel in via het
beleidsnetwerk ruimtelijke ordening om het thema van jeugdlokalen op de
agenda te plaatsen. Dit gebeurde echter niet via de jeugdraad, maar via twee
andere kanalen: via de politiek (gesprek met burgem eester en schepen van
jeugd) en via de Gecoro. Het ruimtelijk wegen bleef dus sterk geïsoleerd.
Jongeren m oesten zelf opportuniteiten zien op te sporen en gebruiken.
Bijna alle actoren m oesten aangeven dat ruimtelijke ordening en jeugd nog te
veel gescheiden circuits waren m et weinig informatiedoorstroming naar elkaar
(vb. naar ruimtelijke ordeningsfora zoals Gecoro, ambtenarenoverleg...).
Geografisch zaten de jeugddienst en de dienst ruimtelijke ordening ook erg of
heel verschillend ingebed, wat een extra drempel betekende. Er was wel sprake
van projectmatige samenwerking tussen de jeugddienst en de milieudienst.
Deze samenwerking bleef op zich geïsoleerd en ontstond door personen die
elkaar vonden.
De casestudy bewees dat de inbreng van kinderen aan een GRUP mogelijk is,
maar dat dit met veel drempels gepaard gaat en serieuze vaardigheden vergt om
de gebruikservaringen van kinderen te vertalen naar plangegevens (vb. via
geografische kaart). Kinderparticipatie in het complexe besluitvormingsproces
van ruimtelijke ordening bleek dus slechts mogelijk indien de
belangenbehartigers voldoende kennis hebben van zowel ruimtelijke ordening als
jeugdbelangen.
.LQGHUSDUWLFLSDWLH LQ ORNDOH PRELOLWHLWVSURMHFWHQ, 0HLUH -RKDQ
Dit was een actie-onderzoek in de gemeenten Rotselaar, Gent, Boechout en Sint-
Niklaas met de bedoeling te leren uit concrete cases van kinderparticipatie bij
mobiliteitsprojecten in lokale besturen. Het ging hierbij om de beleving en
evaluatie van specifieke, bestaande lokale situaties. Dit onderzoek was dan ook
in hoofdzaak bedoeld als input voor een praktische handleiding rond
kinderparticipatie. Methodologisch was binnen het onderzoek geopteerd voor
groepsgesprekken.
I n het algemeen werd vastgesteld dat actieve methoden van participatie het best
rendeerden (vb. via wandeling, het maken van foto’s, ...). Ook het geven van
‘keuze’ aan jongeren om te participeren betekende een meerwaarde, zowel de
keuze om te participeren als de keuze omtrent de manier van participeren.
Participatie bleek immers niet te werken als ‘verplicht’ en ‘opgelegd’ gegeven.
Bevragingen bleken best ook zo open m ogelijk te zijn uitgewerkt.
De algemene houding van de intermediair, de inspraakbegeleider, bleek erg
belangrijk. Aan de ene kant is een speelse en ontspannen houding nodig om de
inspraak te faciliteren, maar aan de andere kant moet er tegelijk op bepaalde
mom enten ook afstand kunnen genomen worden. De inspraakbegeleider moet
ook goed weten welke info nu exact nodig is. Dit bepaalt immers de keuze van
het inspraakinstrument. Dit bleek zeker geen vanzelfsprekendheid. Niet elk
beschreven project was immers een succes, één project (Sint-Niklaas) ging de
mist in. Dit lag voornam elijk aan het gebrek aan groepsdynamiek en een
discrepantie tussen ‘speelsheid’ en ‘onderzoek doen’.
109

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Uit dit onderzoek bleek ook het belang van herhaling, van diverse sessies binnen
een traject. Parallelle (vergelijkbare) sessies met verschillende groepen zorgt er
immers voor dat resultaten gecheckt en vergeleken kunnen worden.
+HW SURFHV YDQ UXLPWHOLMNH HQ PRELOLWHLWVSURMHFWHQ HQ GH
PRJHOLMNKHGHQ YRRU NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
Voor we ingaan op de centrale vaststellingen uit het kwantitatieve en
kwalitatieve luik van het onderzoek, willen we eerst kort het proces van
ruimtelijke en m obiliteitsprojecten duiden. Ruimtelijke inrichtingsprojecten zoals
de (her)aanleg van dorps- of stadskernen, een verkeersveilige schoolomgeving,
publieke infrastructuur, ... worden immers gekenmerkt door typische
beleidsactoren (minder procesgericht en vooral output-gericht) en een typisch
tijdsverloop (verschillende fasen en lange termijn-focus). De beschrijving van
het proces kan helpen als referentie- of reflectiekader om de bevindingen uit het
kwantitatieve en kwalitatieve luik en de aanbevelingen te plaatsen.
.ODVVLHNH EHOHLGVVHWWLQJ ELM LQULFKWLQJVSURMHFWHQ ©
De klassieke beleidssetting bij ruimtelijke inrichtingsprojecten ziet er als volgt
uit:
s
3URMHFWJURHS
• ontwerper
• ambtelijke
projectverantwoordelijke
• politieke
projectverantwoordelijke
• andere
projectgroepsleden:
ambteneraren,
schepenen, de lijn,
autonoom
gemeentebedrijf, ...
Belangengroepen, wijkcomités, eigenaars en burgers
&ROOHJH YDQ
%XUJHPHHVWHU HQ
6FKHSHQHQ
- Gemeenteraad
- Adviesraden
De aandacht voor de stem van kinderen en/ of jongeren bij inrichtingsprojecten
kan bijgevolg beïnvloed worden door een velerlei aan factoren en elementen.
1. Wat is de houding van het College (onder andere m edebepaald door de
‘ervaringen in het verleden’) ?
2. Wat is de houding van de schepen van Jeugd (‘kan en wil deze wegen op
ruimtelijk en mobiliteitsbeleid’) ?
9 Bron: Weet ik veel, handboek voor kinder- en jongerenparticipatie, Deel 4, p. 108
110

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
3. Wie is de projectverantwoordelijke en hoe vervult deze de functie (harde
of zachte sector, dienst of autonoom gemeentebedrijf, ...) ?
4. Welke partners worden betrokken en hoe (werkgroep of niet),
systematisch of ad hoc, ...) ?
5. Vanaf welk mom ent worden partners (diensten, ...) betrokken ?
6. Wie is de ontwerper en hoe staat die ten opzichte van participatie ?
7. Tijdsdruk (vb. verkiezingen) en financiële beperkingen
8. Hoe wordt het proces opgevat, hoe verloopt het managem ent van het
proces ?
9. Hoe zit het met de algemene openheid van het proces, de
communicatie,...
10....
)DVHULQJ YDQ HHQ LQULFKWLQJVSURMHFW
Een inrichtingsproject kent diverse fasen. Jeugdparticipatie en
belangenbehartiging kunnen in principe in alle fasen plaatsvinden.
I nrichtingsprojecten hebben in tegenstelling tot ruimtelijke planningsprojecten
(RUP, BPA, ...) geen vaste juridische procedures. De procedure van
inrichtingsprojecten en het verloop ervan kan bijgevolg lokaal erg verschillen.
Wel wordt steeds een grafisch plan ‘ontwerp’ opgemaakt, dat de basis vormt
voor de uitvoering van ruimtelijke of mobiliteitswerken.
)DVHULQJ LQULFKWLQJVSURMHFW
)DVH $JHQGHULQJ YDQ KHW LQULFKWLQJVSURMHFW
Dit is in de praktijk m eestal een politieke keuze
)DVH 3URMHFWGHILQLWLH HQ RSPDDN YDQ HHQ SURJUDPPD YDQ HLVHQ
2.1 Aanstelling van een ontwerper en vaststelling van de procedure
2.2 Opmaak van een visie en/ of inhoudelijk programma van eisen voor het
ontwerp
I n deze fase wordt het project afgelijnd in tijd, ruimte en budget.
)DVH 2SPDDN YDQ HHQ YRRURQWZHUS
3.1 De ontwerper analyseert de bestaande toestand (ruimtelijke analyse) en
ontwikkelt de eerste ontwerpideeën.
3.2 De ontwerper tekent het voorontwerp
)DVH 3UHVHQWDWLH YDQ KHW YRRURQWZHUS
)DVH 7RHWVLQJ HQ ELMVWXULQJ YDQ KHW YRRURQWZHUS
5.1 Gemeentelijke diensten, adviesraden en individuele burgers form uleren
10 Bron: Weet ik veel, handboek voor kinder- en jongerenparticipatie, Deel 4, p. 110-134
111

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
adviezen en opm erkingen
5.2 Aanpassing van het voorontwerp op basis van de adviezen en opm erkingen
5.3 Voorstellingen van het bijgestuurde voorontwerp
)DVH *RHGNHXULQJ GHILQLWLHI RQWZHUS
)DVH &RPPXQLFDWLH YDQ KHW GHILQLWLHYH RQWZHUS QDDU GH EHYRONLQJ
)DVH 8LWYRHULQJ YDQ GH ZHUNHQ
)DVH JHEUXLN DDQSDVVLQJHQ
3DUWLFLSDWLH YDQ NLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ DDQ KHW UXLPWHOLMN HQ
PRELOLWHLWVEHOHLG LQ 9ODDQGHUHQ HHQ RYHU]LFKW
I n de enquête bij jeugdconsulenten onderzochten we de participatie van kinderen
en jongeren in het ruimtelijk en mobiliteitsbeleid. Via intensiteitsstellingen
werden een aantal specifieke thema’s bevraagd zoals
• de (her)aanleg fietspaden,
• verkeersveilige speelomgeving,
• de (her)aanleg van dorps-/ stadskernen,
• de (her)aanleg publieke infrastructuur
• de opmaak van RUP’s of bpa’s.
Deze selectie van thema’s in het veld van ruimtelijke ordening en m obiliteit is
gemaakt op basis van de diepte-interviews uit de kwalitatieve fase. Het
overzicht is dus niet allesomvattend maar omvat de thema’s die bij
jeugdconsulenten centraal stonden en waarm ee we volgens ons toch de
belangrijkste aangrijpingspunten voor participatie-projecten vatten.
Daarnaast werd via opiniestellingen bij de jeugdconsulenten gepolst naar de
houding van hun gemeente t.a.v. jeugdparticipatie m.b.t. ruimtelijk en
mobiliteitsbeleid.
5HVXOWDWHQ LQWHQVLWHLWVVWHOOLQJHQ
Globaal kunnen we vaststellen dat er volgens de jeugdconsulenten in de meeste
gem eenten relatief weinig tot vaak geen aandacht is voor kinder- en
jongerenparticipatie bij ruimtelijke en m obiliteitsprojecten. Zo zien we dat bijna
70 % van de lokale besturen nooit jeugdparticipatie-initiatieven opzet rond de
aanleg of heraanleg van fietspaden. Enkel in 13 % van de besturen gebeurt dit
af en toe tot regelmatig. Gemiddeld zien we een wat hoger cijfer in gemeenten
met m eer dan 30.000 inwoners. Zo worden in iets meer dan 20 % van de lokale
besturen met 30.000-50.000 inwoners af en toe kinderen betrokken bij de
(her)aanleg van fietspaden. Voor de centrumsteden zien we een gedifferentieerd
beeld. Er zijn er waar dit reeds op regelmatige basis gebeurt, maar er zijn er
eveneens waar dit nog nooit of slechts één enkele keer is gebeurd.
112

100%
80%
60%
40%
20%
0%
Gemiddelde
£ ££ £££¡£££
£££ ¡ ¡££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
> 50.000
regelm atig (> 5
keer)
af en toe (2 - 5
keer)
één enkele keer
Voor het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving is er meer aandacht
voor één of andere vorm van participatie van kinderen en jongeren, maar toch
geeft 45 % van de jeugdconsulenten aan dat dit nog nooit gebeurd is in hun
gem eente. I n 25 % van de lokale besturen gebeurt dit wel af en toe tot
regelmatig, in elk geval dus meer dan één keer. Slechts in één centrumstad is
het regelmatig (meer dan 5 keer) een item geweest. I n gem eenten m et
30.000-50.000 inwoners zien we een hogere score t.o.v. kleinere gemeenten,
maar dat heeft vooral betrekking op éénmalige initiatieven.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£ £¡
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
nooit
£££ £££££ £
regelmatig (> 5
keer)
af en toe (2 - 5
keer)
één enkele keer
nooit
113

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
54 % van de lokale besturen heeft geen aandacht voor participatie van kinderen
en jongeren bij de inplanting of vernieuwingen van publieke infrastructuur. I n
ongeveer 20 % gaat daar wel duidelijke aandacht naar. In gemeenten m et
15.000-30.000 inwoners zien we gemiddeld het minst aandacht voor
kinderparticipatie rond de inplanting of vernieuwingen m.b.t. publieke
infrastructuur. Ook hier zien we terug het gedifferentieerd beeld bij de
centrumsteden. Er zijn er waar dit reeds af en toe tot regelmatig gebeurt, maar
er zijn er eveneens waar dit slechts één enkele keer gebeurd is.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£ £ ££££¡
££ £££ £ £ ££££ £
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
regelm atig (> 5
keer)
af en toe (2 - 5
keer)
één enkele keer
De laagste scores zien we voor de heraanleg van dorps- of stadskernen en de
opmaak van RUP’s of BPA’s. I n 73 % van de lokale besturen worden
daaromtrent nooit participatie-initiatieven opgezet naar kinderen of jongeren.
Voor de (her)aanleg van dorps- of stadskernen zien we terug het
gedifferentieerde beeld bij de centrumsteden.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£ ££ £££¡£££
££££ £¡¡££
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
nooit
regelm atig (> 5
keer)
af en toe (2 - 5
keer)
één enkele keer
nooit
114

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
< 10.000
5HVXOWDWHQ RSLQLHVWHOOLQJHQ
£ ££ £££
££
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
> 50.000
:HLQLJ EHWURNNHQ ELM GH SODQQLQJ PDDU QRJ PLQGHU ELM GH XLWYRHULQJ
regelmatig (> 5
keer)
af en toe (2 - 5
keer)
één enkele keer
Traditioneel wordt het beleidsproces als een logische opeenvolging van stappen
gezien; 1. beleidsplanning 2. beleidsuitvoering 3. beleidsevaluatie. I n de realiteit
klopt het beeld van één enkele beleidscyclus of één geheel van netjes
geïntegreerde beleidscycli niet. Beleid is eerder een continu proces waarbij
planning en uitvoering niet zomaar te scheiden zijn. Constant worden nieuwe
keuzes gemaakt op basis van opportuniteiten, houding of strategie van
betrokken partijen, ... Over deze kijk naar beleid hadden we het in ons tweede
hoofdstuk. Dit heeft een impact op het kijken naar en het invullen van de
begrippen jeugdparticipatie en belangenbehartiging. Tijdens de uitvoering
worden immers nog / even belangrijke beslissingen gemaakt die een impact
kunnen hebben op kinderen of jongeren als in de fase van de planning. Bij
stedenbouwkundige projecten moeten er immers nog heel wat keuzes gemaakt
worden na de planningsfase, over inrichting, kwaliteit, beheer,...
I n iets meer dan 60 % van de gem eenten gaat er volgens de jeugdconsulenten
geen tot heel weinig aandacht naar jeugdparticipatie bij de planning van
ruimtelijke projecten. Een gelijklopende vaststelling zien we voor
mobiliteitsprojecten. Bij de uitvoering van dit soort projecten is er gemiddeld
nog minder sprake van jeugdparticipatie. Enkel iets meer dan 25 % van de
betrokken jeugdconsulenten geeft aan dat hun gemeente op bepaalde momenten
aandacht schenkt aan jeugdparticipatie tijdens de uitvoering.
Slechts in ongeveer 3 % van de lokale besturen is jeugdparticipatie bij de
planning en uitvoering van mobiliteitsprojecten echt een prioriteit voor de
gem eente. Het minst aandacht voor kinderparticipatie zowel bij de planning als
nooit
115

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
bij de uitvoering zien we bij de gemeenten m et 15.000 – 30.000 inwoners.
Opvallend is dat er in de kleine gem eenten relatief meer aandacht gaat naar
participatie bij de planning en de uitvoering dan bij middelgrote gemeenten.
Voor de centrumsteden zien we een opmerkelijk beeld. Waar m.b.t. planning
nog ongeveer 70 % melding maakt van aandacht voor jeugdparticipatie, zien we
dat dit m.b.t. de uitvoering terugvalt tot rond de 30 % .
100%
££ £ £ £ ¡£ ££ ¡£ ¡£¡
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Planning ruimt. proj.
Uitvoering ruim t. proj.
££ ¡
Planning m ob.proj.
Uitvoering mob.proj.
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
116

'H *HFRUR YHHODO JHHQ YHUWHJHQZRRUGLJLQJ RI HHUGHU IRUPHHO
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n gemiddeld 50 % van de gem eenten worden kinderen en jongeren niet
betrokken bij de GECORO, noch via de jeugddienst noch via jeugdraad. In meer
dan de helft van de gevallen waar jongeren wel betrokken worden gaat het
vooral om een form ele betrokkenheid en m inder over het inhoudelijk meedenken
en het kunnen wegen via de GECORO. Hoe groter de gemeenten hoe vaker er
iemand van jeugd (jeugdraad/ jeugddienst) in de GECORO zetelt, maar hoe meer
dit ook als een louter form ele representatie gezien wordt. I n 15 % van de lokale
besturen van minder dan 15.000 tot 30.000 geven jeugdconsulenten aan dat de
betrokkenheid in de GECORO wel meer is dan alleen een formele
vertegenwoordiging. Bij besturen boven de 50.000 inwoners bedraagt dit 30 tot
45 % .
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
££ £¡£¥¡£ £
£ ¡£
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
30.000 - 50.000
> 50.000
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet akkoord
helem aal niet
akkoord
'H MHXJGUDDG ELM UXLPWHOLMNH HQ PRELOLWHLWVSURMHFWHQ ZLH ]HW GH VWDS "
Geen
vertegenwoordiging
in GECORO
Ongeveer 80 % van de jeugdconsulenten geeft aan dat hun jeugdraad niet tot
nauwelijks actief betrokken wordt bij ruimtelijke en m obiliteitsprojecten.
Anderzijds wordt ook aangegeven dat de jeugdraad weinig stappen zet en
initiatieven neemt om te wegen op ruimtelijke en m obiliteitsprojecten. Opvallend
is dat de cijfers nog lager zijn m.b.t. mobiliteitsprojecten dan voor ruimtelijke
projecten.
117

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Ruimt. proj.: jeugdr. betrokken
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
¡££ ¡ ¡£ ¥£ ¡¡¡
Ruimt. proj.: jeugdr. actief
Mob.proj.: jeugdr. betrokken
Mob.proj.: jeugdr. actief
helemaal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helemaal niet
akkoord
Opvallend is ook dat de cijfers niet positiever zijn als de lokale besturen groter
worden. Zo zien we dat ook in de meeste centrumsteden de jeugdraden relatief
weinig betrokken worden bij ruimtelijk of mobiliteitsprojecten. Waar ze wel
betrokken worden, merken we dat dit niet noodzakelijk uitmondt in het actief
meewerken aan projecten.
118

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Als we de vaststellingen m.b.t. ruimtelijk en m obiliteitsbeleid vergelijken met de
globale vaststellingen omtrent de jeugdraad (met ook de materies zoals cultuur,
sport, welzijn, ...) zien we gelijklopende tendensen maar toch ook enkele
verschillen. Globaal vindt de helft van de jeugdconsulenten dat in hun gem eente
thema’s die jeugd aanbelangen eerder voldoende voor advies aan de jeugdraad
worden voorgelegd (in vergelijking met 20 % bij ruimtelijk en mobiliteitsbeleid).
Daarnaast zagen we dat 60 % van de jeugdconsulenten stelt dat hun jeugdraad
zelf te weinig stappen zet naar het gem eentebestuur en werk maakt van de
beleidsadviserende functie (in vergelijking m et + / - 85 % bij ruimtelijk en
mobiliteitsbeleid).
0RELOLWHLWV HQ VWUXFWXXUSODQ ZHLQLJ MHXJGSDUWLFLSDWLH
I n iets meer dan 75 % van de lokale besturen m et een m obiliteits- of
structuurplan zijn er geen participatie-initiatieven opgezet naar kinderen of
jongeren rond de opmaak van deze plannen. Het betrekken van de jeugdraad of
de jeugddienst bij de opmaak hiervan wordt ongeveer even laag gescoord.
Globaal zijn er weinig verschillen tussen kleine en grote gem eenten. I n
centrumsteden zien we terug het gedifferentieerd beeld opduiken.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Struct.plan: jeugdpar.-initiat
£ £ £¡£ ££ ¡£ ¡£ £
Struct.plan: jeugddi/ jeugdra betr.
Mob.plan: jeugdpar.-initiat
Mob.plan: jeugddi/ jeugdra betr.
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
119

9DVWVWHOOLQJHQ XLW KHW NZDOLWDWLHYH OXLN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
0RELOLWHLWVGLHQVW JURHLHQGH NLQGJHULFKWKHLG NOHPWRRQ RS VFKRRORPJHYLQJ
Zowel in centrumsteden als in kleine en middelgrote gem eenten lijkt er een
toegenomen kindgerichtheid bij mobiliteitsdiensten. Er is aandacht voor
schoolvervoersplannen, het gebruik van module 10 in het kader van de
mobiliteitsconvenant, zone 30, opleiding tot gem achtigd opzichter, actie veilig
schoolbegin, gebruik fietsvadem ecum Vlaamse overheid, ... De aandacht blijft
echter sterk beperkt tot de schoolomgeving. Deze vaststelling sluit aan bij de
resultaten uit de enquête
3ROLWLHNH JHYRHOLJKHLG HQ VWLPXODQVHQ YDQ ERYHQORNDOH RYHUKHGHQ
Deze toegenom en kindgerichtheid rond schoolomgeving is niet enkel een
resultaat van lokale processen. Kindveiligheid in het schoolverkeer is immers
een politiek gevoelig thema op bovenlokaal niveau. Hierdoor is het niet enkel
een ‘item’ binnen jeugd, maar eveneens binnen m obiliteit, onderwijs, ...
Vanuit diverse niveaus en sectoren zijn er stimuli om kinderen bij de
verkeersveilige aanpak van de schoolomgeving te betrekken. Zo zijn er
subsidies vanuit het Vlaams Gewest voor gemeenten die schoolomgevingen in de
120

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
buurt van een gewestweg veiliger wensen te maken. Het gaat hierbij om de
module 10 in het kader van de mobiliteitsconvenant. Via deze module
verbinden de partijen zich ertoe de omgeving van een school herin te richten om
de verkeersveiligheid van de schoolgaande jeugd en verplaatsingen te voet, met
de fiets, het openbaar vervoer of in carpool te bevorderen. Concreet betekent
dit onder m eer snelheidsbeheersing, verbetering van de oversteekbaarheid, een
betere bescherming van de fietsers en voetgangers, reductie van
parkeermogelijkheid in de directe schoolomgeving en creatie van veilige
afzetmogelijkheden voor kinderen die met de auto worden gebracht. I n art. 4,
§1 (module 10) wordt van de lokale overheid gevraagd het ontwerp op te stellen
in nauw overleg m et de inrichtende macht, de ouders, de scholieren en de
buurtbewoners. I n art. 5, 6, en 7 worden de verwachtingen t.a.v. deze groepen
geduid. Participatie in het proces geldt dus als voorwaarde vanuit de Vlaamse
overheid.
Ook vanuit het onderwijs wordt de aandacht voor dit schoolvervoersplan
gestimuleerd. Zo werd het m eewerken van leerlingen bij het opstellen en
uitvoeren van een schoolvervoersplan en het verdedigen van hun eigen
standpunt hierin als een voorbeeld opgenomen om aan de vakoverschrijdende
eindtermen aardrijkskunde (horizontale samenhang) te voldoen.
Naast gesubsidieerde schoolvervoersplannen in het kader van de module 10 zijn
er ook heel wat gem eenten en scholen die zo’n plan niet-gesubsidieerd opmaken.
De m odule 10 is immers enkel van toepassing op gewestwegen. Tot nu toe zijn
er geen cijfers van het aantal gemeenten en scholen m et
schoolvervoersplannen. Er zijn wel cijfers voor de module 10. In totaal zijn er
tot en met mei 2006 98 modules afgesloten met lokale besturen in Vlaanderen.
Dit gaat zowel om centrumsteden (vb. Hasselt), middelgrote (vb. Herk-de-stad)
en kleinere (vb. Kortessem ) gemeenten. Een aantal gemeenten heeft meerdere
modules afgesloten.
-HXJGSDUWLFLSDWLH DOV YHUHLVWH LQYXOOLQJ VWHUN YHUVFKLOOHQG
De betrokkenheid van leerlingen, oudercomités en buurtbewoners bij deze
plannen wordt weliswaar vooropgesteld, maar de manier waarop wordt vrij
gelaten. In de realiteit is het dan ook zo dat het participatieve proces sterk
verschilt, al naargelang de school, de partners, de begeleiding, ... Scholen
lijken meestal een relatief grote autonomie te hebben om het participatieproces
vorm te geven. Dit geldt zowel binnen centrumsteden als binnen kleine en
middelgrote gem eenten.
“Het verkeersveiliger m aken van de schoolom gevingen gaat bij ons m eestal gepaard
m et infrastructurele m aatregelen. Hiervoor sluiten wij altijd m odule 10 "herinrichten
schoolom gevingen" af om aanspraak te m aken op subsidies. Daarbij wordt altijd een
schoolvervoersplan opgesteld. Dit gebeurt in sam enwerking m et de schooldirectie,
oudercom ité en leerlingenraad hetgeen vrij vlot verloopt.” (Citaat m obiliteitsdienst
gem eente 6)
“De ene school is veel bedrevener dan de andere. Scholen die m obiliteitsgericht
denken, zijn vaak bereid jeugd te betrekken. Scholen die je zelf m oet pushen om iets te
121

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
doen rond m obiliteit leveren dan vaak gewoon iets af wat aan de top gem aakt is.”
(Citaat m obiliteitsdienst gem eente 4)
“Vaak hangt het af van de directie en de goodwill van het oudercom ité. Sowieso
gebeurt er een bevraging ‘hoe kom j e naar school’, m aar de organisatie van bijvoorbeeld
een proj ectweek of een m obiliteitsdag hangt af van de goodwill van de directie en van
de ouderraad.” (Citaat m obiliteitsdienst gem eente 2)
Tussen onze 11 case-gemeenten zijn er grote verschillen, vooral inzake steun en
begeleiding. Soms komt de vraag naar opmaak van schoolvervoersplannen uit
het gem eentebestuur maar heel vaak komt deze ook uit scholen zelf. Dit zorgt
voor een verschillende mate van gedragenheid en kan impact hebben op de
ruimtelijke uitvoering. Voor bepaalde schoolvervoersplannen is de
mobiliteitsambtenaar de trekkende partij en procesbegeleider, terwijl andere
schoolvervoersplannen autonoom door scholen worden getrokken en opgezet.
I n bepaalde gemeenten wordt ook externe ondersteuning en begeleiding
gevraagd van organisaties zoals mobiel 21, Vlaamse stichting verkeer, ... maar
dit is zeker niet in alle gem eenten het geval.
De kwaliteit van participatie bij het schoolvervoersplan is dus variabel. Het gaat
van eerder sensibiliseren en informeren tot intensieve participatieprocessen en
van form ele betrokkenheid van leerlingenraden en oudercomités tot het
daadwerkelijk uitwerken van een gans participatietraject in klasverband.
Er lijkt over het algemeen weinig sturing vanuit het gem eentebestuur omtrent de
aard en intensiteit van het participatie-traject. Dit geldt ook voor de
mobiliteitsdienst. Zij lijken eerder faciliterend op te treden en te ondersteunen
dan daadwerkelijk het participatieproces mee vorm te geven. Binnen één lokaal
bestuur kan de participatie-aanpak bij diverse schoolvervoersplannen daarom
ook sterk verschillen. Dat kom t vooral omdat de procesbegeleiding voor een
groot deel aan de scholen zelf wordt overgelaten.
%LM MHXJGFRQVXOHQWHQ ZHLQLJ ]LFKW RS GH MHXJGSDUWLFLSDWLH URQG PRELOLWHLW
Opvallend is dat jeugdconsulenten heel weinig zicht hebben op of betrokken zijn
bij de participatie van kinderen en jongeren rond de schoolomgeving. I n één
gem eente is de jeugddienst wel sterk betrokken bij het mobiliteitsbeleid. In deze
gem eente is de jeugddienst sterk uitgebouwd, en is het diensthoofd jeugd hoog
ingeschaald binnen het organogram van de gemeente.
“Het volgende gaat uit van onze gem eentelijke jeugddienst: Op 27 m aart 2003 werd de
convenant"Veilige Schoolom geving" ondertekend door het gem eentebestuur, de
politiezone en de directie van de verschillende scholen. Na verschillende bijeenkom sten
van de betrokken instanties werden een aantal doelstellingen opgenom en in een
bepaalde overeenkom st (= convenant). Dit werd goedgekeurd tijdens de zitting van de
Gem eenteraad op 6 m aart 2003. De convenant werd opgem aakt m et de intentie om de
verkeersveiligheid gevoelig te verbeteren in de directe om geving van de verschillende
scholen. De volgende concrete doelstellingen zouden de verkeersveiligheid m oeten
verhogen: 1. Verhogen van toezicht en controle, 2. Organiseren van regelm atige
sensibiliseringsacties, 3. Verhogen van de verkeersopvoeding, 4. Verbeteren van de
122

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
verkeersinfrastructuur in functie van eden verhoogde verkeersveiligheid en een betere
snelheidsbeheersing, 5. Verm inderen van het aantal verkeersbewegingen in de
onm iddellijke nabijheid van de school, 6. Verbeteren van de "zichtbaarheid". Aan deze
doelstellingen werden een aantal zeer concrete acties gekoppeld m et verm elding wie
verantwoordelijk is voor de uitwerking ervan. De convenant werd afgesloten voor een
periode van 4 jaar en wordt jaarlijks door de betrokken partijen sam en geëvalueerd.
Met de jeugddienst wordt ook sam engewerkt rond het verkeersveilig m aken van de
om geving rond het nieuw in gebruik genom en Jeugdontm oetingscentrum (oa parkeren,
afsluiting voor gem otoriseerd vervoer, toekom stige herinrichting van naburig kruispunt
en weg), een jaarlijkse actie veilig schoolbegin, een tweejaarlijkse verkeerskwis,
opleiding gem achtigde opzichter.” (citaat m obiliteitsdienst gem eente 8)
$DQGDFKW PRQGW QLHW XLW LQ MHXJGSDUWLFLSDWLH ELM KHW EUHGHUH PRELOLWHLWVEHOHLG
Over het algem een konden we vaststellen dat de toegenom en kindgerichtheid
rond schoolomgevingen niet uitm ondt in bredere participatieprocessen m et
kinderen en jongeren rond m obiliteit. Ook voor de centrumsteden is dit het
geval. Rond de toeleiding naar speelruimte of jeugdinfrastructuur worden
vandaag relatief weinig participatieprocessen met kinderen en jongeren opgezet.
Er gaat wel aandacht naar het verkeersveiliger maken van de omgeving rond
JOC’s, jeugdlokalen, ... maar vaak gebeurt dit relatief autonoom en zonder veel
participatie van jongeren.
%UHGHU UXLPWHOLMN EHOHLG NLQGJHULFKWKHLG PLQGHU LQJHEXUJHUG
Kinder- en jongerenparticipatie bij de (her)aanleg van dorps- of stadskernen en
publieke infrastructuur lijkt over het algem een nog weinig ingeburgerd. Dit blijkt
ook uit de enquête. Een heel groot aantal jeugdconsulenten geeft in de enquête
bij de rubriek ‘gemiste kansen’ omtrent kinder- en jongerenparticipatie
voorbeelden aan m.b.t. de bouw en aanpassingswerken aan infrastructuur
(cultuur-, sport- en zelfs jeugdinfrastructuur) en m.b.t. de aan- en heraanleg van
dorps- of stadskernen.
3XEOLHNH LQIUDVWUXFWXXU enkele voorbeelden van ‘gem iste kansen’
“Voor de realisatie van een jeugdontm oetingscentrum is er géén enkele betrokkenheid
van jeugd geweest. Dit is schrijnend. Om wille van dit feit blijft het JOC een lege kille
doos.”
“Gem eentelijke zalen. Belangrijk is dat m en m oet leren uit de gem iste kansen en niet
opnieuw dezelfde fout m ag m aken (waar wel voor gevreesd wordt).”
“bouw gem eenschapscentrum ”
“bouw sportaccom edatie”
“Bij de plannen voor de bouw van een nieuwe sportaccom odatie werd de
jeugdraad/ j eugd veel te laat betrokken zodat er nadien veel rechtgezet diende te
worden (dreiging verlies speelruim te chiro en speelplein).”
“Er werd een evenem entenhal gezet en hierbij hield m en enkele rekening m et sport, niet
123

m et jeugd.”
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Besprekingen en uitwerking gem eentelijke feestzaal verliepen niet altijd van leien dakje
nuttige voorstellen jeugddienst/ jeugdraad niet altijd in dank aanvaard, laattijdige
wijzigingen, ...”
+HUDDQOHJ GRUSV RI VWDGVNHUQHQ enkele voorbeelden van ‘gem iste kansen’
“De heraanleg van het centrum : had wel een hangplek voor de tieners kunnen creëren.”
“heraanleg dorpskern (is m om enteel nog volop bezig)”
“heraanleg dorpskern (plan werd nooit aan jeugdraad voorgelegd)”
“heraanleg m arkt, bouw serviceflats nabij fuifzaal ....”
7H YDDN ]HOI LQVWHNHQ PRHWHQ ]RHNHQ
Een opmerking die regelmatig werd geform uleerd is dat de insteken rond
ruimtelijke inrichtingsprojecten te vaak vanuit de jeugddienst en de jeugdraad
moeten komen en dat de dienst ruimtelijke ordening zelden spontaan de weg
naar hen vindt. Dat doet zich wel voor als de dienst ruimtelijke ordening
opdrachten krijgt inzake de aanpak rond speelruimte. Dan zien we dat de
jeugddienst sneller betrokken wordt en er vervolgens ook in de gemeente meer
aandacht gaat naar kinderparticipatie bij ruimtelijke projecten die kinderen en
jongeren aanbelangen. Dit blijkt ook uit de enquête. Er is immers een
correlatie vast te stellen tussen de betrokkenheid van de dienst ruimtelijke
ordening bij de speelruimte-aanpak en de aandacht voor kinderparticipatie bij de
planning van ruimtelijke projecten. I n lokale besturen waar de dienst ruimtelijke
ordening bij de speelruimte-aanpak betrokken is, meent 59 % dat er aandacht is
voor kinderparticipatie bij de planning van bredere ruimtelijke projecten en
planvorming. I n gemeenten waar ze niet betrokken is, bedraagt dit slechts 28
% . Deze correlatie lijkt erop te wijzen dat wanneer de dienst ruimtelijke
ordening betrokken is bij de aanpak rond exclusieve jeugdruimtes waarbij
jeugdparticipatie al iets sterker ingeburgerd is, er ook m eer kans is dat zij die
leerervaringen meenemen naar bredere ruimtelijke projecten en planvorming.
De ervaringen bij ‘speelruimte’ maken de dienst blijkbaar meer vertrouwd en zo
werken acties in de sfeer van de ‘vrije tijd’ ook door op het ruimere beleid.
-HXJG DDQGDFKW YRRU H[FOXVLHYH MHXJGUXLPWHV
Omwille wellicht van het feit dat jeugdactoren aanhalen dat ze vaak zelf op zoek
moeten gaan naar insteken om te wegen op bredere ruimtelijke projecten, zien
we dat dit in de praktijk weinig gebeurt. Die stap is erg groot en vergt van de
vertrouwde jeugdactoren bijzonder veel slagkracht en invloed. De aandacht van
jeugdactoren en hun belangenbehartigers ligt daarom feitelijk heel sterk op
exclusieve jeugdruimtes, zoals speelterreintjes, infrastructuur van
jeugdbewegingen, sportvelden, ...
124

-HXJGSDUDJUDDI JHPHQJGH KRXGLQJ ]LH RRN
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
We stellen een gemengde houding vast bij jeugddiensten en
jeugdraadvoorzitters over het werken met of invoeren van een jeugdparagraaf.
Enkele jeugdconsulenten en jeugdraadvoorzitters zijn daarvan voorzichtige
voorstanders. Ze vrezen echter tegelijkertijd dat zonder een algemene
gedragenheid en een bewuste kindgerichtheid een jeugdparagraaf enkel leidt tot
een ritualisering en formalisering van de stem van kinderen en jongeren. Het
gevaar bestaat dat ze eerder zorgt voor schijnparticipatie dan voor echte
participatie. Meestal wordt het instrument ook pas voorzien bij de toetsing van
het voorontwerp en wordt enkel een beroep gedaan op formele
vertegenwoordiging (jeugdraad, ...). Dat is zowel laat in de beleidsvorming als
beperkt qua focus van participatie.
“I kzelf ben wel voorstander van een jeugdparagraaf om dat de spontane verbinding toch
niet zom aar gem aakt wordt” (Citaat gem eente 6)
“Een jeugdparagraaf ligt politiek gevoelig. I kzelf ben wel voorstander. Ook som m ige
schepenen en gem eenteraadsleden waren er voor. Het kan echter ook besluitvorm ing
vertragen. Dit m oet eens grondig bekeken worden. Er m oet een natuurlijke im puls
ontstaan om de jeugdraad te betrekken. Vb. bij aanleg rondpunt aan jeugdlokaal,
m isschien is er geen jeugdparagraaf nodig. Het m oet een natuurlijke im puls zijn.”
(Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 4)
“Een jeugdparagraaf is niet nodig door de om vang van de gem eente. De schepenen
staan hier ook niet achter” (Citaat gem eente 5)
“Het zou dwingend kunnen werken. Nu wordt bijna nooit advies gevraagd (vb.
eenzijdige verplaatsing van skatepark vanuit openbare werken, herinrichting
‘Hem elplein’,...)” (Citaat gem eente 1)
“De jeugdparagraaf is een m iddel om m eer inspraak te hebben. I k m erk dat we de
laatste tijd m eer en m eer inspraak hebben zonder de jeugdparagraaf. We hebben de
jeugdparagraaf dus niet nodig als m iddel om m eer inspraak te krijgen. Schepenen &
gem eenteraadsleden bellen m eer en de jeugddienst slaagt erin m eer jeugdthem a’s op
de agenda te krijgen. I k heb de indruk dat er m et de reorganisatie van de jeugddienst
(de jeugddienst in het stadhuis) waardoor er m eer contact is m et andere diensten
‘facility, ...’ m eer jeugdzaken op de agenda kom en.” (Citaat gem eente 4)
0HHVWDO JHwVROHHUG HQ RXWSXWJHULFKW ZHLQLJ SURFHVJHULFKW HQ LQWHQV
Als kinderen en jongeren bij ruimtelijke en mobiliteitsprojecten betrokken
worden dan gebeurt dit vaak erg outputgericht. Er lijkt minder aandacht te
gaan naar het leerproces dat participatie voor alle actoren kan betekenen. Het
leren omgaan met diverse belangen, kom en tot gezamenlijke compromissen, ...
staat veel minder centraal. Kinder- en jongerenparticipatie rond ruimtelijke of
mobiliteitsprojecten waarbij het ‘sociaal agogische leerproces’ centraal staat zijn
dan ook eerder uitzonderlijk. In het kader hieronder geven we enkele van deze
beperkte voorbeelden.
125

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
9RRUEHHOGHQ YDQ UXLPWHOLMNH SURFHVVHQ PHW DDQGDFKW YRRU KHW OHHUSURFHV
Er was een m ogelijkheid voorzien voor scholen om hun speelplaats te vernieuwen.
Scholen die intekenden m oesten dit via een participatief proces vorm gegeven (onder
begeleiding j eugddienst, technische dienst, ...). Ook werden zij aangem oedigd een p3participatie-traject
(‘m eesters in participatie’) op te starten. Dit was gericht op 5 e jaars
en gebeurde in sam enwerking m et centrum voor inform atieve spelen. Zowel bij het
vorm geven van de schoolspeelplaats als het p3-participatieproces stond de inbreng van
kinderen, het leren afwegen en het kom en tot gezam enlijke punten centraal. (Citaat
gem eente 6)
Na een vraag van burgers voor éénrichtingsverkeer besloot de m obiliteitsdienst tot een
m obiliteitsonderzoek. De vraag had im m ers een weerslag op een schoolom geving en de
bredere ruim telijke structuur. Vandaar is de m obiliteitsdienst gestart m et een intense
sam enwerking gedurende een gans jaar m et een laatste jaarsklas van de betrokken
secundaire school. Sam en m et hen is er een ruim telijke analyse gebeurd, is er gezocht
naar m ogelijke oplossingen, hebben jongeren hun voorstellen en aanbevelingen
voorgesteld op het College en op de verkeerscom m issie, ... Er was wel reeds een
engagem ent tussen scholen & de m obiliteitsdienst rond verkeersveilige schoolom geving
(alle scholen schoolvervoersplan) m aar deze intense m anier van werken was toch nieuw
voor de m obiliteitsdienst en de school. I n de toekom st wensen ze dit zeker m eer te
doen. “Wij vinden het een boeiend leerproces gezien jongeren enerzijds worden
betrokken en een zicht krijgen om trent wat m obiliteit allem aal is en anderzijds zorgt het
ook voor een heleboel input voor ons.” (Citaat m obiliteitsdienst gem eente 4)
6FKHSHQ YDQ MHXJG WH ZHLQLJ GRPHLQRYHUVFKULMGHQG
De schepen van jeugd lijkt het jeugdbeleid nog sterk door een ‘verticale’ of
sectorale bril te bekijken (jeugdwerkbeleid, speelruimte, ...). Ruimtelijke en
mobiliteitsprojecten met een impact op kinderen blijken echter slechts zelden via
de schepen van jeugd bij de jeugddienst of de jeugdraad op de agenda te
kom en.
Om kinderparticipatie te laten slagen, m oet haar timing sterk inspelen op de
timing van het beleidstraject, met de procedures en sleutelmomenten die daar
eigen aan zijn. Het is dan ook van belang zo vroeg mogelijk een zicht te hebben
op het beleidstraject. Hoe later in het besluitvormingsproces, hoe concreter het
project wordt en hoe meer weerstand er zal zijn om nog belangrijke wijzigingen
door te voeren (zowel bij College, ontwerper als projectleider). Het is dan ook
van belang zo vroeg mogelijk de jeugddienst en de jeugdraad op de hoogte te
brengen van ruimtelijke projecten die een impact hebben op kinderen of
jongeren. De schepen van jeugd zou theoretisch de natuurlijke match kunnen
maken voor dergelijke transversale jeugdmateries maar dat gebeurt in de
praktijk zelden.
&ROOHJH JHULFKW RS RXWSXW DINHULJ YDQ IRUPHHO LQERXZHQ
I n het college is er vaak een andere rationaliteit dan bij ambtenaren. Politici
denken sterk outputgericht en spelen graag snel in op vragen vanuit de
126

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
bevolking. Ambtenaren daarentegen hebben eerder een lange termijn-focus en
hebben meer voeling met en steunen vaker op formele planningsprocessen m et
allerlei afwegingen Die verschillende wijzen van kijken botsen in de feiten
geregeld.
“Er zijn nu wel een aantal zaken opgedrongen vanuit de I nterkabinettenWerkgroep
(I KW) op basis van info van de gebiedswerkers. Binnen dit I KW willen ze nu snel
inspelen op vragen uit de buurt. Dit druist in tegen onze m ethodiek en eerder
planm atige aanpak. Nu worden zaken geforceerd en toestellen rap rap geplaatst. Dit
druist wat in tegen onze planm atige aanpak. Som s is er ook niet genoeg ruim te, of is er
een stuk geen eigendom van de stad, ... dit leidt dan tot problem en.” (Citaat
groendienst gem eente 2)
“Er was nood aan skate-infrastructuur. Het eerste skateterrein kwam er echter op een
slechte plaats. De schepen heeft deze locatie autonoom gekozen.” (Citaat gem eente
11)
&HQWUXPVWHGHQ YDQ SDUWLFLSDWLH ELM VSHHOUXLPWH QDDU EUHGHUH SDUWLFLSDWLH
I n de twee bevraagde centrumsteden zagen we wel een tendens tot verbreding
van het speelruimtebeleid. Meer en meer worden de noden erkend om een
breder speelweefselbeleid te voeren, waarbij ook aandacht moet gaan naar
participatie omtrent de ‘toeleiding’ naar speelruimte. Er lijkt hiervoor stilaan een
draagvlak bij diverse diensten te groeien.
“I k ben de afgevaardigde van de m obiliteitsdienst in de plangroep speelruim te. Onze
taak is het m eedenken rond hoe om gaan m et speelweefsel en het aanbieden van
deskundigheid op detailniveau (vb. probleem analyse locatie, routes naar locaties). Er
zijn evenwel nog geen concrete projecten rond dat speelweefsel. Er is wel het project
‘de rode loper’, m aar dit is nog niet af en dus nog niet te evalueren. De andere
stadsproject-plannen zijn nog niet zo ver gevorderd om daar m ee om te gaan. Sowieso
is er wel aandacht voor verkeersveiligheid. Maar om dat te gaan vorm geven op een
‘speelweefsel’, zo ver zijn we nog niet. Nu zijn we in de fase van het uitdenken van een
globale ruim telijke structuur. Het speelweefselgedachtengoed is wel al doorgedrongen
bij heel wat mensen. Bij de aanleg van een speelplein kom t hierdoor nu aandacht voor
toeleidingsroutes.” (Citaat m obiliteitsdienst gem eente 2)
“Daarnaast zijn we bezig m et de opm aak van een draaiboek rond inspraak. Dat is
gestart vanuit speelruim te, m aar het is bedoeling dat het draaiboek voor m eerdere
zaken kan aangewend worden vb. op basis van een vraag vanuit externe of interne
diensten, wij willen dan het proces in kaart brengen tot het eindpunt/ realisatie.
Daarvoor werken we sam en m et K&S en wordt een bundel uitgewerkt die tegen de
zom er zal klaar zijn. Er zal een stuurgroep zijn die dat draaiboek zal beheren. Dit is
m iniem aan het groeien. Het m oet nog een ruim er draagvlak krijgen. Maar we hebben
daarin al serieuze stappen ingezet.” (Citaat gem eente 4)
127

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
&HQWUXPVWHGHQ JURWH VWDGVSURMHFWHQ YDQ JHHQ WRW KHHO LQWHQVH MHXJGSDUWLFLSDWLH
I n de centrumsteden zijn diverse stadsprojecten lopende of gepland in de
toekomst. I n Gent zijn er bijvoorbeeld de plannen en de lopende projecten voor
‘Zuurstof voor de Brugse Poort’, ‘Bruggen naar het Rabot’, ‘project
stationsom geving Sint-Pieters’, ‘het project Oude Dokken’. Naast deze lopende
projecten, zijn er ook nog bijkom ende ambities voor de nieuwe legislatuur zoals
bijvoorbeeld het stadsproject in Ledeberg,... Ook in Kortrijk zien we heel wat
aandacht voor stadsprojecten: Stationsomgeving, Vetex, Buda, Historisch
Kortrijk, Hoog Kortrijk, de Leiewerken, het project Sint-Denijsstraat en het
project Sint-Jan in de binnenstad.
De participatie van kinderen en jongeren bij deze projecten blijkt sterk te
verschillen. Het gaat van ‘totaal geen’ tot ‘betrokken in diverse fasen’. Wanneer
het gaat om relatief exclusieve jeugdruimtes is de jeugddienst meestal heel sterk
betrokken of soms de procesbegeleider. We zien dat bijvoorbeeld voor het
project van de Skatebowl bij het project Leiewerken in Kortrijk en voor de aanelg
van de buurtpleinen in de Brugse Poort in Gent. Bij projecten waar kinderen en
jongeren m edegebruiker van ruimte zijn is er over het algemeen minder
aandacht voor participatie maar zijn er toch wel projecten waar dit op een
innovatieve manier gebeurt. Onze algemene indruk is relatief positief: ons
aanvoelen is dat kinder- en jongerenparticipatie meer op de agenda komt dan
voorheen het geval was.
We verm elden voor Gent nog dat kinder- en jongerenparticipatie een vast thema
is bij de opmaak van de wijkprogramma’s in het kader van de gebiedsgerichte
werking. Dat is er gekomen op initiatief van de ambtelijke verantwoordelijken.
2QWZHUSEXUHDXV SDUWLFLSDWLH QLHW DDQJHOHHUG VWHXQHQ RS SURJUDPPD YDQ HLVHQ
Traditioneel gaat er in architectuuropleidingen en aanvullende opleidingen in de
ruimtelijke planning en stedenbouw relatief weinig tot geen aandacht naar
participatief ontwerpen. Ook voor kindgericht ontwerpen lijkt er weinig aandacht
tijdens deze opleidingen. Ontwerpers zijn dus geen ‘natuurlijke’
belangenbehartigers op basis van de opleiding al lijkt het belang van interactie
en participatie wel sterker door te dringen in de cultuur van deze opleidingen dan
voorheen het geval was.
Ontwerpers steunen echter wel sterk op het inhoudelijk programma van eisen
dat hen door het bestuur wordt aangereikt als basis voor het voorontwerp. Dit
program ma van eisen bestaat uit technische bepalingen (lastenboek),
inhoudelijke elementen en functies van het terrein, ontwerprichtlijnen en
procesmatige elementen. Op die manier kunnen diensten erin slagen te wegen
op projecten en kunnen belangen van diverse groepen behartigd worden.
“Voor het project Oude dokken hebben we geprobeerd als groendienst van bij het begin
betrokken te zij n. Wij hebben m ee de randvoorwaarden (aanwezige natuurwaarden)
bepaald voor de ontwerpwedstrijd. En op het m om ent waarop OMA aangesteld is,
hebben we een rondleiding gegeven (stadsecoloog en ik als ontwerper) (naar
natuurwaarden en groenstructuur, m et linken naar spoorstructuur). We zijn m ee
128

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
betrokken bij het voorontwerp alsook bij de eerste schetsen (m et dwarsverbindingen
over het water). Wij zijn dan ook blijven ham eren op de ontwikkeling als waterstadspark.
Op term ijn m oet dat resulteren in één groot recreatief park. We proberen
dit te bewaken. We zullen proberen ze ook eens naar de werkgroep speelruim te te
krijgen. Maar het project staat wel nog sterk in de kinderschoenen. Er kan nog van
alles gebeuren.” (Citaat gem eente 2)
&RQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW
UXLPWHOLMN HQ PRELOLWHLWVEHOHLG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW UXLPWHOLMN HQ PRELOLWHLWVEHOHLG
Over het algemeen lijkt er op dit moment nog weinig aandacht voor
jeugdparticipatie in het algemene ruimtelijk en mobiliteitsbeleid. Dit geldt zowel
voor de (her)aanleg van fietspaden, de inplanting of vernieuwingen m.b.t.
publieke infrastructuur, de (her)aanleg van dorps- of stadskernen als voor de
meer structureel kaderende instrumenten zoals de opmaak van het
structuurplan, mobiliteitsplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen (Rup’s) of
bijzondere plannen van aanleg (Bpa’s).
Voor een aantal aspecten is de aandacht, m ede door im pulsen van het
bovenlokale niveau, wel sterk toegenomen. Dit geldt voor het speelruimtebeleid
(zie hierboven) en voor het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving. De
aandacht voor jeugdparticipatie in het verkeersveiliger maken van de
schoolomgeving wordt over het algemeen sterk getrokken door
mobiliteitsdiensten en ontwikkelt zich vaak buiten het zicht en de betrokkenheid
van jeugddiensten en jeugdraden. De kwaliteit van de participatie hierbij is erg
variabel. Het gaat van eerder sensibiliseren en informeren tot intensieve
participatieprocessen en van formele betrokkenheid van leerlingenraden en
oudercomités tot het daadwerkelijk uitwerken van een gans participatietraject in
klasverband. Dat alles geeft op dit moment nog geen aanleiding tot participatie
bij het bredere mobiliteitsbeleid.
Kinder- en jongerenparticipatie staat in toenem ende mate op de agenda van de
grote steden in de planvorming van de grote stadsprojecten, zij het dat dit nog in
zeer wisselende vorm en van intensiteit en kwaliteit verloopt. De betrokkenheid
van diensten bij de opmaak van het programma van eisen voor de ontwerpers is
een cruciale factor voor de agendering en de planning van de participatie.
Jeugddiensten en jeugdraden m oeten m eestal zelf zoeken naar insteken in
ruimtelijke en m obiliteitsprojecten met een impact op kinderen of jongeren. Dat
stijgt boven hun mogelijkheden uit. Daardoor is de focus en de impact van de
jeugddienst en de jeugdraad vooral gericht op jeugdexclusieve ruimtes. Een
vertegenwoordiging in de Gecoro biedt nauwelijks waarborgen op een beter zicht
en belangenbehartiging. De sterke sectorale gerichtheid van de schepen van
jeugd beperkt over het algemeen het domeinoverschrijdend zicht en de impact
op ruimtelijke materies. Hierdoor komen ruimtelijke en mobiliteitsprojecten die
de belangen van kinderen en jongeren raken te weinig of te laat op de agenda
129

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
van de jeugdraad en de jeugddienst, en dreigt hun inbreng vooral een ritueel te
worden. Dit gevaar zien we ook opduiken m.b.t. de jeugdparagraaf.
Partnerschappen met diensten rond thema’s als het speelruimte-, skate- of
fuifbeleid lijken wel kansen en impulsen te bieden voor meer jeugdbetrokkenheid
en –participatie. We stelden vast dat de betrokkenheid van de dienst ruimtelijke
ordening bij de plannen voor speelruimte over het algemeen eerder de
belangstelling activeert voor participatieve processen in het bredere ruimtelijke
beleid. De ervaringen op een beperkt terrein lijken de cultuur van dit type dienst
te kunnen beïnvloeden.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW UXLPWHOLMN HQ
PRELOLWHLWVEHOHLG
We lijsten een aantal reflectie- en aandachtselementen op die van belang kunnen
zijn voor het structureler inbouwen van participatie bij ruimtelijke en
mobiliteitsprojecten.
Het inbouwen van participatieverplichtingen vanuit de Vlaamse overheid, mits
voldoende algemeen geformuleerd, heeft belang en effect. Het is denkbaar om
het plannen van participatie in het algemeen en kinder- en jongerenparticipatie
in het bijzonder in algemene zin te verplichten bij de opmaak van plannen. Zelfs
al is dat helemaal geen waarborg voor kwaliteit, het zorgt er tenminste wel voor
dat participatie wordt geagendeerd en dat er minstens moet worden over
nagedacht. Verplichtingen die verdergaan hebben evenwel geen zin, het is dus
niet wenselijk om concrete modellen op te leggen. Fora over praktijken en
ervaringsuitwisseling (zie hierboven) die gericht zijn op discussie en opbouwen
van leerervaringen hebben uiteraard wel zin.
Lokale besturen kunnen kinder- en jongerenparticipatie als voorwaarde opnem en
in de program ma’s van eisen, lastenboeken, aanbestedingen en zeker en vooral
bij de aanstelling van ontwerpers. Dat is evenmin een waarborg voor kwaliteit
maar het dwingt tenminste tot enige reflectie en kan ook maatschappelijk
initiatief uitlokken.
Het is om vele redenen vanuit het oogpunt van goed managem ent, maar zeker
ook voor de belangenbehartiging van kinderen en jongeren, opportuun om te
werken m et een professionele projectstructuur voor het proces rond projecten op
basis van verschillende betrokken diensten. Daardoor neemt de kans toe dat
participatie op de agenda komt en dat er meer reflectie ontstaat over het proces
en de evaluatie van het proces. Naarmate de aandacht voor kinder- en
jongerenparticipatie met mondjesmaat bij verschillende diensten toeneem t,
krijgen dergelijke projectgroepen m eer belang als fora om deze participatie te
stabiliseren, te verbreden en te verdiepen. In het licht van een meer structureel
verankerde belangenbehartiging is dat een belangrijke strategie. Algemene
criteria van goed beleid zoals integratie en afstemming leiden zo tot praktijken
en bestuurlijke ‘arrangementen’ (in de vorm bijvoorbeeld van projectgroepen)
waardoor en waarin meer ruimte komt voor participatie-initiatieven en dat is in
het belang van de zwakste groepen in de lokale samenleving, al is die koppeling
geen automatisme.
130

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het is absoluut nodig om op een m eer dynamische en interactieve manier naar
ruimtelijke participatieprocessen te kijken. Omdat een intensief en kwaliteitsvol
participatieproces niet tegelijkertijd overal en voor alle projecten kan, is het
nuttig strategische keuzes te m aken en te werken m et echte pilootprojecten (zie
ook ons voorstel om dit in te bouwen in de algem ene strategische planning van
de gem eenten). Belangrijke voorwaarden voor kwaliteit zijn tijd en ruimte voor
discussie. Zijn die voorwaarden niet aanwezig, dan is het beter om helemaal
niet met participatie te werken maar bewust te kiezen voor eenzijdige vormen
van inspraak en informatieverstrekking en dat ook expliciet en helder duidelijk te
maken. I n het andere geval werkt dat negatief door, ook op de intensieve
projecten waar men dan wel meer werk van participatie wil maken.
De schepen van jeugd zou pleitbezorger moeten zijn voor participatie van
kinderen en jongeren in het college en bij de oprichting van stuurgroepen en het
vastleggen van lastenboeken. Door de actieve uitoefening van deze rol kan een
meer structurele procesmatige participatie realiteit worden, meer alvast dan via
form ele instrum enten als de jeugdparagraaf.
Participatie in planprocedures is belangrijk maar is slechts een eerste aanzet tot
processen. Over participatie in de uitvoeringsfase is vaak nog maar weinig
aandacht: dat is de fase waarin vaak de echte keuzes worden gemaakt, de fase
waarin vaak nog wijzigingen optreden, het is ook de fase van de concrete
uitvoering, van de inrichting en het beheer van de ruimte. Om dat vaak pas in de
uitvoering duidelijk wordt hoe concrete ingrepen gevolgen hebben voor kinderen
of jongeren moet daar dus veel meer aandacht naartoe gaan. Ook op dit punt
schieten de jeugdwerkbeleidsplannen zeker te kort en is een omslag in het
denken nodig: rond welke uitvoeringsdossiers willen we in de volgende twee jaar
kinderen en jongeren betrekken ? En nogm aals: uitvoering gaat hier ook over de
kwaliteit waarm ee bepaalde ingrepen uiteindelijk zullen gebeuren, over de
manier waarop ruimte concreet zal worden ingericht, over de wijze waarop
ruimte zal worden beheerd. Dat zijn, telkens weer, aangrijpingspunten voor
participatie.
Gerichtheid op belevingen, ervaringen, emoties, verhalen,… en niet alleen op
praten en vergaderen is fundamenteel voor de kwaliteit van de participatie in het
algemeen en versterkt in het bijzonder de opportuniteiten voor kinder- en
jongerenparticipatie. Het is dus zeker nodig om de aandacht en de instrum enten
te richten op wat kinderen concreet doen, op hoe jongeren ruimte ervaren, op
wat er aan spontaan maatschappelijk initiatief in een bepaalde ruimte groeit.
Een mix van technieken is dus aangewezen en is in het belang van kinderen en
jongeren.
De projectverantwoordelijke is diegene die inrichtingsprojecten procesmatig
uitdenkt, vorm geeft, begeleidt en opvolgt. Dit kan een ambtenaar uit een dienst
ruimtelijke ordening zijn, maar is soms ook een kabinetsm edewerker (in grotere
steden) of een verzelfstandigde partner (AGB). Die keuze op zich moet m et zorg
gebeuren. Wie de procesbegeleider voor het participatietraject wordt, is geen
neutrale keuze: ze werkt sterk in op het proces, onder andere op de gerichtheid
op participatie. Het is dus van belang mensen te kiezen met een open cultuur en
voor wie participatie bij het beroepsbeeld hoort van een goede procesbegeleider.
131

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het is belangrijk om participatie-sessies te koppelen. Het kan tijdelijk nuttig zijn
om apart met kinderen en jongeren aan de slag te gaan maar dit kan niet het
basiskenm erk van het proces zijn. Het is zeker niet wenselijk om de jeugddienst
aan de slag te laten gaan m et kinderen terwijl de grote mensen ondertussen met
de buurt praten, in van elkaar gescheiden processen. Er is nood aan één proces
met verschillende niveaus van werken en vormen van acties.
132

&XOWXXU VSRUW ZHO]LMQ HQ SUHYHQWLH
,QOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit deel wordt ingegaan op een aantal thema’s die in het onderzoek beperkter
aan bod gekomen zijn. De info is gebaseerd op resultaten uit de enquête, een
lezing van de cultuurbeleidsplannen van de casegem eenten, een beperkte
mailbevraging bij de cultuurdiensten in de casegem eenten en een mailbevraging
bij jeugdconsulenten uit gemeenten waar de jeugdparticipatie voor één of
meerdere van deze thema’s relatief goed tot uitstekend werd gescoord. Eerst
wordt ingegaan op het thema cultuur. Daarna wordt gefocust op de
kernvaststellingen omtrent de aandacht voor jeugdparticipatie vanuit de
sportdienst, welzijnsdienst en de politie/ preventiedienst.
-HXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH DDQGDFKW YDQXLW FXOWXXU
D VWDQG YDQ ]DNHQ LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
-HXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW FXOWXXU EHSHUNW
I n 60 % van de lokale besturen heeft de cultuurdienst volgens de jeugdconsulent
tijdens deze legislatuur nooit of slechts één enkele keer een initiatief rond kinder-
en jongerenparticipatie opgestart. I n ongeveer 20 % is dit af en toe (2 - 5 keer)
gebeurd. In ongeveer 7 % gebeurt dit regelmatig en in 3 % zelfs heel vaak. 8
% van de lokale besturen heeft geen zicht op mogelijke jeugdparticipatieinitiatieven
vanuit de dienst cultuur.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¢¤£¦¥¨§© §§ £££££© £ ¨© ¨§§ £¨£
££££ ¥¨ ¨ £¦£
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡
30.000 - 50.000
> 50.000
heel vaak (m eer dan
10 keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5 keer)
één enkele keer
nooit
geen zicht op
Opmerkelijk is dat de grootte van de gem eenten hier weinig toe doet. In kleine
en middelgrote gemeenten zien we zelfs iets meer de antwoorden ‘regelmatig’ en
‘heel vaak’ naar boven kom en dan in de grote en de centrumgemeenten. I n één
133

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
centrumstad heeft de jeugddienst ook geen zicht op mogelijke jeugdparticipatieinitiatieven
vanuit de cultuurdienst.
I n het beperkte aantal gemeenten (ongeveer 20 in de survey) waar
jeugdconsulenten de aandacht voor jeugdparticipatie binnen cultuur hoger
schalen gaat het vooral om intensere samenwerking rond projecten tussen de
jeugddienst en de cultuurdienst en zien we aanzetten naar een grotere
betrokkenheid in de planning en de programmatie (sterkere betrokkenheid van
de jeugdraad, bezoek aan leerlingenraden, jongeren worden via jeugdhuis
betrokken bij culturele program matie, onderwerpen van cultuurstages worden
mee bepaald en geëvalueerd door kinderen, een gezamenlijke kinderkrant in
scholen, jongeren kiezen m ee de filmvoorstellingen, ...).
-HXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW FXOWXXU JURWH JHPHHQWHQ PLQGHU WHYUHGHQ
Gemiddeld vindt meer dan 50 % van de jeugdconsulenten dat er onvoldoende
jeugdparticipatie-initiatieven worden opgezet vanuit de cultuurdienst.
Opmerkelijk is dat bijna 20 % hierover geen mening heeft. I ets minder dan 30%
is dus gematigd tot echt positief omtrent de inzetten van hun cultuurdienst voor
kinder- en jongerenparticipatie.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
£¦¥££¨£¨£ ¥¨ ¨ £ ¨ £¨£
< 10.000
£¦ £¥¨§© §§
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡
30.000 - 50.000
> 50.000
voldoende
eerder voldoende
eerder
onvoldoende
onvoldoende
geen mening
Opmerkelijk is ook dat hoe groter de gemeente is, hoe vaker jeugdconsulenten
de gerichtheid op jeugdparticipatie vanuit de cultuurdienst als onvoldoende
scoren. I n 3 centrumsteden heeft de jeugddienst hierover geen mening, terwijl
slechts één van deze drie geen zicht had op m ogelijke participatie-initiatieven
vanuit de cultuurdienst.
134

E GH SUDNWLMN
3DUWLFLSDWLH JHHQ HHQGXLGLJ EHJULS
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
De invulling van het begrip participatie is niet dezelfde binnen het dom ein cultuur
als binnen het domein jeugd. Waar binnen de jeugdsfeer het begrip vooral
ingevuld wordt als ‘deelnemen aan het beleid’ staat deze invulling binnen cultuur
slechts zelden centraal. In de sfeer van cultuur wordt participatie vooral gezien
als het deelnemen aan activiteiten. Dit deelnemen aan activiteiten kan
opgesplitst worden in ‘actieve’ en ‘passieve’ participatie. Actieve participatie
heeft betrekking op het zelf uitvoeren van culturele activiteiten vb. het opvoeren
van een toneelstuk, het volgen van dansles, ... en passieve participatie gaat
over het bijwonen van cultuur vb. het kijken naar een voorstelling,
tentoonstelling, ... Dit lijkt ons een fundamenteel gegeven: in de sfeer van
cultuur is het participatie-gegeven vooral functioneel, gekoppeld aan respons op
aanbod, opgevat als het uiten van individuele preferenties. Het is veel minder
dan in de jeugdsfeer spontaan gekoppeld aan beleidsbeïnvloeding of
belangenbehartiging.
*HwQWHJUHHUG WRW HQ PHW KHW SODQQHQ
De opmaak van zowel het cultuurbeleidsplan als het jeugdwerkbeleidsplan lijkt
geïntegreerd te gebeuren. Meestal zitten de jeugdconsulent en de
cultuurbeleidscoördinator in elkaars stuurgroep of worden ze betrokken via een
inspraakmoment. Het resultaat hiervan zie je binnen de twee beleidsplannen.
Zowel binnen het cultuurbeleidsplan als in het jeugdwerkbeleidsplan is er
aandacht voor jeugddoelstellingen als omgekeerd.
*HwQWHJUHHUGH RSPDDN
“Naast de cultuurbeleidscoördinator m aken aldus de beleidsverantwoordelijke voor
cultuur, de bibliothecaris, de directeur van de academ ie voor woord en m uziek, de
jeugdconsulent, het afdelingshoofd Cultuur Sport en Recreatie, de voorzitter van de
culturele raad, de verantwoordelijke van de gem eentelijke coördinatiecel en twee
geïnteresseerde inwoners van de gem eente deel uit van de regiegroep. (citaat uit
cultuurbeleidsplan casegem eente)”
“De erkende private professionele actoren worden aangeschreven m et een open vraag en
uitnodiging tot debat; ook de verwante stedelijke instellingen en diensten
(volwassenvorm ing, deeltijds kunstonderwijs, welzijns- en jeugddienst,…) worden
uitgenodigd tot reflectie. Vertrekpunten hierbij zijn de stedelijke beleidsbrief 2001-2006,
hoofdstuk Cultuur en enkele geform uleerde specifieke uitdagingen. (citaat uit
cultuurbeleidsplan casegem eente)”
“De jeugdconsulent is vertegenwoordigd in de stuurgroep cultuurbeleidsplan. De
jeugdconsulent weet wat er leeft onder de jongeren & brengt voorstellen aan: bv.
plaatsing infoborden en plakzuilen voor oa. jeugdverenigingen.”
9RRUEHHOGHQ GRHOVWHOOLQJHQ
2.1 Verenigingen van am ateurkunsten kunnen gebruik m aken van gem eentelijke
135

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
ondersteuning om hun werking en bekendheid te verbeteren
Resultaat : de am ateurverenigingen ervaren een goede ondersteuning en stim ulans in .
hun werking wat een stijging van het ledenaantal tot gevolg zou m oeten hebben.
I ndicatoren :
- aantal goedgekeurde projectsubsidies
- overleg tussen am ateurverenigingen via hoorzittingen
- nieuw reglem ent am ateurtoneelkringen
- RSVWDUW MHXJGZHUNLQJ DPDWHXUWRQHHONULQJHQ
- aantal deelnem ers ‘Week van de am ateurkunsten’
- ledenaantal am ateurverenigingen
2.2. De jeugd heeft de m ogelijkheid in eigen gem eente het lagere
graadsaanbod ‘beeldende kunst’ te volgen
Resultaat : de zes opleidingsjaren ‘lagere graad’ zijn operationeel
I ndicatoren : - aantal leerlingen / aantal opleidingsjaren
4.4. Het kinder- en jongerenbeleid dient verder uitgebouwd in overleg m et jeugddienst
en scholen
Resultaat : een groot aantal jongeren participeert aan het cultureel aanbod en m aakt
volwaardig deel uit van de werking
I ndicatoren : - aantal activiteiten voor jongeren / schoolbrochure
Door de andere invulling van het begrip participatie merken we wel dat er binnen
cultuurbeleidsplannen relatief weinig aandacht is voor ‘inspraak en participatie’.
I n het kader van de opmaak van het cultuurbeleidsplan is deze er meestal wel,
maar dit lijkt dan wel sterk gescheiden vorm te worden gegeven, gescheiden van
deze voor het jeugdwerkbeleidsplan of inspraakvormen bij andere plannen,
ondanks het sam enzitten in de stuurgroep.
Het plannen van inspraak en participatie, het beleidsmatige aspect dus, lijkt
echter volledig afwezig in de cultuurbeleidsplannen. Er is weinig tot helemaal
geen aandacht voor de vraag ‘hoe kinderen en jongeren betrekken bij het
vormgeven van het cultuurbeleid ?’. De uitzonderingen bevestigen hier duidelijk
de regel.
“I k tracht m ijn expertise vanuit (het) jeugd(centrum ) binnen te brengen bij Cultuur. Zo
heb ik een jeugdnota opgem aakt en voorgelegd aan de stad. Het is niet evident om als
program m ator rekening te houden m et doelgroepen gezien je program m eert voor het
jaar erop, m aar toch wil ik die reflex inbouwen. Bij de Jeugdprogram m atie zoals Jonk
bijvoorbeeld willen we werken m et een groep van jongeren die ideeën aanlevert. We
hebben de program m atiecom m issie verjongd en ook jeugdraders betrokken. Met
kinderen die naar de film - en vertelnam iddagen kom en gaan we sam en zitten en vragen
naar de wensen voor volgend jaar. Wat we gewoon waren vanuit jeugd probeer ik nu
hier binnen te brengen. Vroeger was er binnen cultuur geen doelgroep reflex.” (Citaat
gem eente 4)
“Rond het cultuurcentrum was er 0,0 % inspraak. Dit ging om een m iljoenenproj ect.
Het is een schande dat wij als jeugdraad niet betrokken zijn. Er is wel éénm aal een
designgesprek om na te denken over program m atie, m aar dit betekende niets. Nu gaan
we m et de jeugddienst en de cultuurdienst vanaf septem ber norm aalgezien in
werkgroepen werken, m aar dit kom t veel te laat. De schepen van jeugd en van cultuur
zijn ook van een andere partij. Dit is een conflictueuze relatie.” (Citaat gem eente 3)
136

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Participatie van kinderen in de program m atie ligt veel m oeilijker. De program m atie
wordt wel, in de m ate van het m ogelijke ‘getoetst’ aan de m ening van kinderen, door hen
m ee op prospectie te nem en. Nadeel: vaak zijn dit dezelfde kinderen die dan ook m eer
vertrouwd zijn m et het ‘theater’ en daardoor al ‘anders’ kijken.” (Citaat cultuurdienst
gem eente 7)
“Voor aanpassingen aan het cultuurcentrum werd geen inspraak van jongeren en/ of
kinderen gevraagd. Er wordt wel rekening gehouden m et de jonge bezoekers (kleine
kapstokken, info op bereikbare hoogte, enz)” (Citaat cultuurdienst gem eente 7)
'RPLQDQWLH YDQ GH FXOWXXUUDDG RS KHW YODN YDQ LQVSUDDN HQ SDUWLFLSDWLH
Voor inspraak en participatie in het cultuurbeleid gaat blijkbaar veel aandacht
naar de cultuurraad. I n ons onderzoek hebben we gemerkt dat de
vertegenwoordiging van de jeugdraad in de cultuurraad in de realiteit weinig
betekent en weinig effect heeft. De meerwaarde voor jeugdraad en jeugddienst
lijkt erg beperkt en de stimulansen naar initiatieven van betrokkenheid zijn
nagenoeg niet aanwezig.
“De huidige culturele raad wordt hervorm d binnen de geest van het decreet op het lokaal
cultuurbeleid. Centrale krachtlijnen hierbij zijn:
- aparte sectorale raden voor respectievelijk het verenigingsleven, de brede professionele
kunstensector, en de (sem i)professionele erfgoedsector (zijnde wellicht de drie
toekom stige decretale beleidsdom einen)
- behoud van de grote waarde van de territoriale culturele werkgroepen die, sam en m et
vertegenwoordigers uit andere sectoren (o.a. jeugd), vaak als een soort dorpsraad
werken
- autonom ie geven aan diverse raden tot zelforganisatie
- betrekken van geïnteresseerde burgers in raden en open inspraakm om enten
Daarnaast speelt het uitgebreid netwerk van culturele beheerstructuren, m et een sterke
inbreng van de cultuursectoren en geïnteresseerde deskundigen, een grote rol.”
“Onze gem eente is rijkelijk voorzien aan inspraakorganen, die niet alleen financieel m aar
ook (bijna) allem aal adm inistratief worden bijgestaan door personeel van de gem eente.
Er is de sportraad, gehandicaptenraad, seniorenraad, de wereldenraad, de jeugdraad, de
cultuurraad, de adviescom m issie voor de bibliotheek, de gezinsraad, de preventieraad,
GeCoRo (ruim telijke ordening), GLOCK (overleg karnavalsverenigingen), het
gem eentelijk feestcom ité, vzw cultuur en het nieuwe beheersorgaan (raad van bestuur)
van het gem eenschapscentrum . Overleg tussen de verschillende adviesraden gebeurde in
een Overlegplatform Gem eentelijke Adviesraden. Doch sinds het wegvallen van de
verplichte inspraak in de gem eentelijke begroting is dit overlegplatform niet m eer
sam engekom en. Uit de bevraging blijkt dat er nood is aan overleg tussen de raden.”
“Er is m eer contact tussen diensten (cultuur, jeugd, sport zitten sam en) en er is kennis
van de raden, m aar de sam enwerking tussen raden ontbreekt.”
*HwQWHJUHHUG ZHUNHQ QD KHW SODQQHQ "
137

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Eenmaal de plannen voor cultuur en voor jeugdwerk zijn opgemaakt, lijkt de
aandacht voor geïntegreerd werken te verdwijnen. Jeugddiensten en
cultuurdiensten lijken zich dan eerder terug te plooien op zichzelf en een eigen
koers te varen, ook waar er eventueel een gezamenlijk afdelings- of
departementshoofd is. Zo zien we bijvoorbeeld nog maar weinig sporen van
integratie op het vlak van vorming, subsidies, promotiekanalen, ... Een
belangrijke factor hierbij is de rol en het mandaat van de schepen. Is deze voor
beide materies bevoegd of slechts voor een van beide ? Ook de rol van het
afdelingshoofd is erg belangrijk. In vele lokale besturen is dit nu de
cultuurbeleidscoördinator. Door de recentere planverplichting binnen het dom ein
cultuur (2003-2004) is onze indruk dat daardoor de kans eerder toeneemt op
een grotere interne gerichtheid tussen de cultuurinstellingen onderling. De
overwegende aandacht en energie gaat naar het uitbouwen van een eigen
sectoraal cultuurbeleid, waardoor het afstemmen en het uitbouwen van een
globaal vrijetijdsbeleid minder hoog op de agenda staat. De samenwerking m et
de jeugddienst lijkt daar het eerst onder te lijden.
F &RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ GH FXOWXUHOH VIHHU
I n 60 % van de lokale besturen heeft de cultuurdienst volgens de jeugdconsulent
tijdens deze legislatuur nooit of slechts één enkele keer een initiatief rond kinder-
en jongerenparticipatie opgestart. Opvallend is dat hoe groter de gem eente is,
hoe vaker jeugdconsulenten de gerichtheid op jeugdparticipatie vanuit de
cultuurdienst als onvoldoende percipiëren.
Een belangrijke kanttekening bij dit cijfer (die nog extra werd getoetst door een
beperkte bevraging bij cultuurdiensten) is dat het begrip participatie binnen
cultuur anders ingevuld wordt dan binnen de ‘sector’ jeugd. De klemtoon ligt op
het ‘deelnem en aan activiteiten’ en niet op het ‘deelnem en aan het beleid’. Het
deelnemen aan activiteiten kan dan nog onderscheiden worden in actieve en
passieve participatie. Actieve participatie staat dan voor het zelf uitvoeren van
culturele activiteiten, waar passieve participatie slaat op het bijwonen van
culturele activiteiten. I n de sfeer van cultuur is het participatie-gegeven dus
vooral functioneel, gekoppeld aan respons op aanbod, opgevat als het uiten van
individuele preferenties. Het is veel minder dan in de jeugdsfeer spontaan
gekoppeld aan beleidsbeïnvloeding of belangenbehartiging.
I n de cultuurbeleidsplannen van onze 11 cases blijkt dat ‘jeugd’ wel een
bijzondere doelgroep is, waarnaar zowel bij de opmaak van het plan als bij de
jaarlijkse evaluaties aandacht gaat, maar is er weinig tot geen aandacht voor het
plannen van participatie. Het voordeel is wel, dat meer dan binnen jeugd, het
ondersteunen van autonome initiatieven als vorm van participatie wordt erkend
en gestimuleerd.
Over het algemeen lijkt de aandacht voor het geïntegreerd werken zich te
concentreren rond de opmaak van de plannen. Eenmaal de plannen voor cultuur
en voor jeugdwerk zijn opgemaakt, lijkt de aandacht voor geïntegreerd werken
te verdwijnen. Jeugddiensten en cultuurdiensten lijken zich dan eerder terug te
plooien op zichzelf en een eigen koers te varen, ook waar er eventueel een
gezam enlijk afdelings- of departementshoofd is. Zo zien we bijvoorbeeld maar
138

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
weinig sporen van integratie op het vlak van vorming, subsidies,
prom otiekanalen, ...
We merken een sterke dominantie van de cultuurraad op het vlak van inspraak
en participatie, waarbij de vertegenwoordiging van de jeugdraad in de
cultuurraad in de realiteit weinig betekent en weinig effect heeft.
I n het beperkte aantal gemeenten (ongeveer 20 in de survey) waar
jeugdconsulenten de aandacht voor jeugdparticipatie binnen cultuur hoger
schalen gaat het vooral om intensere samenwerking rond projecten tussen de
jeugddienst en de cultuurdienst en zien we aanzetten naar een grotere
betrokkenheid in de planning en de programmatie (sterkere betrokkenheid van
de jeugdraad, bezoek aan leerlingenraden, jongeren worden via jeugdhuis
betrokken bij culturele program matie, onderwerpen van cultuurstages worden
mee bepaald en geëvalueerd door kinderen, een gezamenlijke kinderkrant in
scholen, jongeren kiezen m ee de filmvoorstellingen, ...).
GH DDQGDFKW YRRU MHXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW GH VSRUWGLHQVW
ZHO]LMQVGLHQVW HQ GH SROLWLH SUHYHQWLHGLHQVW
I n dit deel wordt kort ingegaan op de vaststellingen uit de enquête over de
aandacht voor kinder- en jongerenparticipatie binnen de domeinen ‘sport’,
‘welzijn’ en ‘politie/ preventie’. Deze dom einen kwamen maar zijdelings aan bod,
daarom nem en we ze hier samen.
D GH DDQGDFKW YRRU MHXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW GH VSRUWGLHQVW
Globaal zien we een eerder ontevreden houding bij jeugddiensten omtrent de
aandacht voor kinder- en jongerenparticipatie vanuit de sportdienst. Slechts iets
meer dan 25 % van de respondenten scoort dit voldoende. Hoe groter de
gem eenten, hoe negatiever de score. Opvallend is ook het relatief groot
percentage ‘geen m ening’ (gemiddeld 20 % ). Dat duidt op een beperkt of
wellicht zelfs afwezig zicht vanuit de jeugddienst.
139

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¦¨¨ ¨ ¨ ¨ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡
30.000 - 50.000
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
> 50.000
voldoende
eerder voldoende
eerder
onvoldoende
onvoldoende
geen mening
Als we dit bekijken t.o.v. het aantal participatie-initiatieven dat volgens de
jeugddienst door de sportdienst wordt opgezet dan zien we een bevestiging van
het patroon. Gemiddeld wordt in bijna 60 % van de lokale besturen volgens de
jeugddienst nooit of slechts één enkele keer een participatie-initiatief opgestart
en ligt het aantal jeugdparticipatie-initiatieven hoger in kleine dan in grote
gem eenten. De ‘geen mening’ uit de vorige grafiek lijkt effectief sterk verband
te houden met het ‘geen zicht’ in onderstaande grafiek.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
¤¦¨ ¨ ¨ ¨
¨ ¨ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡¡
30.000 - 50.000
> 50.000
heel vaak (m eer dan
10 keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5 keer)
één enkele keer
nooit
geen zicht op
140

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n die gemeenten waar de teneur omtrent de jeugdparticipatie-gerichtheid van
de sportdienst positiever is merken we uit de extra bevraging (via mailronde) dat
het voornam elijk gaat om intensere samenwerkingsverbanden rond concrete
projecten (vb. betrokkenheid bij aanleg skatepark, bij buurtsport, bij grabbel- of
swappas, m edewerking aan Roefeldag, Dag van het Kind, ...). De beperktere
professionalisering in kleine gemeenten zorgt voor een natuurlijker partnerschap
tussen de sportdienst en de jeugddienst. We zagen dat soort partnerschappen
ook al voor het speelruimtebeleid en dat vertaalt zich dus ook in de cijfers over
de relatie met de sportdienst.
De inspraak- of participatie-initiatieven die in het kader van de opmaak van het
jeugdwerkbeleidsplan door de jeugddienst worden georganiseerd lijken over het
algemeen goed gecommuniceerd naar de sportdienst. Zelf participatieinitiatieven
opzetten of m ee nadenken omtrent jeugdparticipatie lijkt wel nog
eerder uitzondering dan regel binnen de sportdienst.
Vooral voor ‘infrastructurele’ materies is de impact op kinderen en jongeren het
grootst. Over het algemeen worden kinderen en jongeren of de jeugdraad niet
of te laat bij belangrijke ‘jeugdrelevante’ infrastructurele projecten betrokken.
(vb. aanleg sporthal en zwembad). En we merken dat er volgens de
jeugddiensten bij de sportdiensten ook weinig aandacht is voor problematieken
zoals het bestrijden van de non-participatie, de uitval en de uitsluiting, de
toegankelijkheid van het aanbod en van de infrastructuur.
E GH DDQGDFKW YRRU MHXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW GH ZHO]LMQVGLHQVW
Ook voor de aandacht voor kinder- en jongerenparticipatie vanuit de
welzijnsdienst(en) zien we een eerder ontevreden houding bij jeugddiensten.
Gemiddeld 50 % van de respondenten scoort dit onvoldoende en 30 % heeft hier
geen m ening over. In vergelijking met het vorige onderdeel zien we in een
aantal centrumsteden wel een iets positievere teneur.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¦¨¨ ¨ ¨ ¨ ¨
< 10.000
¦ ¨
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡¡
30.000 - 50.000
> 50.000
voldoende
eerder voldoende
eerder
onvoldoende
onvoldoende
geen m ening
Het aantal participatie-initiatieven dat volgens de jeugddienst door de
welzijnsdienst(en) wordt opgezet stijgt wanneer de gemeente groter wordt.
141

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Globaal blijft het aantal initiatieven wel heel beperkt. I n iets meer dan 60 % van
de lokale besturen heeft/ hebben de welzijnsdienst(en) volgens de jeugddienst
nooit of slechts één enkele keer een participatie-initiatief opgestart.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¤ ¨ ¨ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡¡
30.000 - 50.000
> 50.000
/RNDDO VRFLDDO EHOHLG HQ GH EHODQJHQ YDQ NLQGHUHQ HQ MRQJHUHQ
heel vaak (meer dan 10
keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5 keer)
één enkele keer
nooit
geen zicht op
Over het algem een lijken de discussies over het lokaal sociaal beleid in het kader
van het gelijknamige decreet buiten het zicht van de jeugddiensten te gebeuren.
Dit bem oeilijkt het categoriaal inbrengen van de belangen van jeugd, maar zorgt
er tevens voor dat de participatiecapaciteit die binnen een jeugddienst
opgebouwd is niet benut wordt. Dit lijkt dus wel erg te evolueren naar twee
aparte werelden, zoals onderstaande citaten aantonen.
“De jeugddienst zat tot nu toe niet in de stuurgroep voor het lokaal sociaal beleid. Wij
hebben hiervoor gelobbyd en nu m ogen we het hoofdstuk ‘jeugd’ uitwerken binnen het
lokaal sociaal beleidsplan. Maar het lijkt wel dat het Ocm w dit plan graag eng wil
houden.” (Citaat gem eente 6)
“Er is sam enwerking m et de sociale dienst van het OCMW, m aar deze is niet
gestructureerd. Zij verspreiden ook veel te weinig inform atie naar de bevolking (ook
andere diensten) vb. ouders m et 3 kinderen hebben recht op sociale tussenkom sten.
Dit kan in principe actief beheerd worden. Maar dit gebeurt passief, via beperkte
infokanalen, waardoor doelgroepen niet bereikt worden. Het versterkt de sterken en
verzwakt de zwakken.” (Citaat gem eente 11)
“Met welzijn & Ocm w zijn er opportuniteiten, m aar deze worden te weinig benut. We
zijn niet betrokken bij het lokaal sociaal beleid” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Wij hebben wel zicht op de vorderingen binnen het lokaal sociaal beleid, m aar dit
gebeurt niet via het OCMW.” (Citaat gem eente 3)
“Wij doen een jaarlijkse them atische bevraging bij kinderen. Eénm aal was het them a
142

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
lokaal sociaal beleid. De resultaten werden gecom m uniceerd naar het College
(burgem eester), de OCMW-voorzitter en de diensten. Hoe het lokaal sociaal beleid
daarna verder aangepakt werd, daar heb ik geen zicht op.” (Citaat gem eente 1)
F 'H DDQGDFKW YRRU MHXJGSDUWLFLSDWLH YDQXLW GH SROLWLH SUHYHQWLHGLHQVW
Jeugddiensten scoren de aandacht voor kinder- en jongerenparticipatie vanuit de
politie/ preventiedienst gemiddeld erg laag. Slechts iets meer dan 20 % van de
respondenten scoort dit voldoende. 30 % heeft hierover geen mening.
Opvallend is de eerder negatievere scores in centrumsteden, zeker in vergelijking
met de vorige item s. Slechts in één centrumstad wordt de aandacht als
voldoende gescoord.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¦¨¨ ¨ ¨ ¨ ¨
¨¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡
30.000 - 50.000
> 50.000
voldoende
eerder voldoende
eerder
onvoldoende
onvoldoende
geen m ening
Het aantal jeugdparticipatie-initiatieven vanuit de politie of preventiedienst blijft
erg beperkt. Er zijn relatief weinig verschillen naar gelang de grootte van de
gem eenten.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
¤ ¨¨ ¨ ¨ ¨
Gemiddelde
¨ ¨ ¦
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡¡
30.000 - 50.000
> 50.000
heel vaak (m eer dan
10 keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5 keer)
één enkele keer
nooit
geen zicht op
143

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n die gem eenten waar de aandacht positief gescoord wordt gaat het vooral over
een intensere projectgerichte sam enwerking tussen de jeugddienst en de
politie/ preventiedienst, bijvoorbeeld voor initiatieven rond het fuif- en
skatebeleid, een project jeugdadviseurs, de betrokkenheid in de preventiecel
van het comité bijzondere jeugdzorg. Zelf participatie-initiatieven opzetten of
mee nadenken over participatie-initiatieven vanuit politie en preventiediensten
lijkt uitzonderlijk.
G &RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ VSRUW ZHO]LMQ HQ SUHYHQWLH
SROLWLH
We zien ten aanzien van sport, welzijnsdiensten, politie/ preventiediensten een
negatieve score inzake hun aandacht voor jeugdparticipatie. In die gemeenten
waar de evaluatie iets positiever is, merken we uit de extra mailbevraging dat
het voornam elijk gaat om intensere samenwerkingsverbanden rond concrete
projecten, en minder over het autonoom of m ee opzetten van participatieinitiatieven
voor kinderen en jongeren. We zien de categoriale ambities van de
jeugddienst, waar deze zich zo profileert, eerder botsen met de houding van de
sportdienst, welzijnsdienst of de preventiedienst/ politie. Deze lijken de
jeugddienst eerder te bevestigen als vrijetijdsdienst. Zolang het gaat om
‘jeugdspecifieke’ materies vinden de partners elkaar soms wel (bijvoorbeeld:
skatepark, fuifbeleid, ...), maar zodra het verder gaat lost het partnerschap op.
(bijvoorbeeld: rond sportinfrastructuur, lokaal sociaal beleid, community policing
en politionele preventie, ...). Dan staan jeugddienst en de hier beschreven
diensten ver van elkaar.
144

-HXJGSDUWLFLSDWLH LQ KHW RPJDDQ PHW GRHOJURHSHQ
,QOHLGLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit deel brengen we de beperkte bevindingen samen die te maken hebben met
het betrekken van “bijzondere” doelgroepen in het jeugdbeleid van lokale
besturen. Bijzondere doelgroepen zijn groepen die vanuit beleidsoogpunt
moeilijk bereikbaar zijn en we hebben ze omschreven als allochtone jeugdigen,
kansarme jeugd of kinderen en jongeren met een handicap.
We hebben binnen het onderzoek geen diepte-analyse gevoerd naar het bereik
van doelgroepen via de participatie-initiatieven of naar het gericht opzetten van
participatie-initiatieven voor deze doelgroepen. Dat zou een andere
onderzoekaanpak vergen. In wat volgt beschrijven we in welke mate gemeenten
zelf aangeven bijzondere doelgroepen te bereiken en bespreken we een aantal
elementen die van belang kunnen zijn voor het kijken naar en omgaan m et
participatie van bijzondere doelgroepen.
6WDQG YDQ ]DNHQ LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
DDQGDFKWVSXQWHQ
D VWDQG YDQ ]DNHQ
I n bijna 60 % van de lokale besturen is het betrekken van bijzondere
doelgroepen een aandachtspunt voor de jeugddienst. Hoe groter de gemeente
hoe m eer dit het geval is. Dit lijkt logisch omwille van de vaak grotere
concentratie van bepaalde doelgroepen. In vier centrumsteden is het een sterk
aandachtspunt, in vijf andere iets minder maar ook in die steden staat het steeds
op de agenda. In één centrumstad lijkt het minder een aandachtspunt.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¨¨¨
¨¨¨¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¡ ¡¡¡
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Globaal zien we relatief weinig verschillen in het bereiken van diverse
145

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
doelgroepen via de participatie-initiatieven. I n iets meer dan 20 % van de
lokale besturen heeft de jeugddienst geen zicht op het bereiken van doelgroepen
via de opgezette participatie-initiatieven. Kansarme kinderen en jongeren
worden het meest bereikt (in 40 % van de lokale besturen). Kinderen en
jongeren van allochtone afkomst en kinderen en jongeren met een handicap in
bijna 30 % van de lokale besturen. Over de intensiteit en kwaliteit waarm ee dat
gebeurt hebben we niet m eer informatie.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Allochtonen
¨ ¨ ¤ ¤ ¨
Kansarmen
Jongeren met een handicap
¢¡¤£¦¥¨§¢© ¥¨¢§¢¥¥¤¥¤£¦¥
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
geen zicht
Hoe groter de gemeente hoe hoger het bereik van kinderen en jongeren van
allochtone afkomst via de participatie-initiatieven. Toch zien we dat slechts één
centrumstad helemaal akkoord gaat m et de stelling. Dit wijst er op dat het toch
niet zomaar gebeurt en dat de vertegenwoordiging van die groep toch vaak beter
kan.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¨ ¨ ¨ ¨
¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¢¤¦¨¢ ¨¢¢¢¤¤¦
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
geen zicht op
146

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n bijna 30 % van de lokale besturen met minder dan 10.000 inwoners tot
30.000 inwoners is er geen zicht op het bereiken van kansarme jongeren via de
participatie-initiatieven. Ook hier zien we dat hoe groter de gemeente is, hoe
beter het zicht wordt op en het bereik van kansarm e kinderen en jongeren via de
participatie-initiatieven.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¨ ¨ ¨ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¢¤¦¨¢ ¨¢¢¢¤¤¦
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
geen zicht op
Voor het bereik van kinderen en jongeren met een handicap zien we een iets
ander patroon. Kleine gem eenten m et minder dan 10.000 inwoners lijken iets
beter te scoren op het bereik van kinderen en jongeren m et een handicap via de
participatie-initiatieven dan middelgrote besturen. Bij centrumsteden lijkt dit
moeilijker te lukken dan voor kinderen en jongeren van allochtone afkomst of
kansarme jeugd.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¨ ¤ ¤ ¨ ¤
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¤¢ ¤¢¢¢¤¤¦
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
geen zicht op
147

E DDQGDFKWVSXQWHQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
3DUWLFLSDWLH JHULFKW RS GDWDYHU]DPHOLQJ HHUGHU GDQ RS VRFLDDO OHUHQ"
Door de hoger beschreven klemtoon op ‘inspraak in de planning’ lijkt participatie
in de eerste plaats een zaak van het verzamelen van de nodige informatie.
Vanuit dat opzet zijn voorgestructureerde kanalen als de school of het jeugdwerk
en methodes als de enquête of het klasgesprek vrij evident. Het is dat
uitgangspunt dat mede in de hand werkt dat bepaalde doelgroepen als ‘moeilijk
bereikbaar’ omschreven kunnen worden.
Participatie ingevuld als dataverzam eling heeft niet alleen het nadeel van het
selectieve bereik (hooggeschoolde en kansrijkere jeugdigen zijn dan bijna
automatisch oververtegenwoordigd), het bevordert ook de neiging om
participatie in aparte circuits te organiseren. I edereen wordt bevraagd in zijn of
haar ‘eigen groep’. Onderlinge discussie en dialoog overheen breuklijnen als
etniciteit en sociale klasse lijkt weinig aan de orde, niettegenstaande de
verontrustende vaststellingen op dat vlak aangaande culturele enclaves, … (zie
ook synthese Visitatie Stedenbeleid m.b.t. de ongerustheid over de relaties
tussen allochtone en autochtone jeugdigen). ASO-leerlingen worden apart
bevraagd van BSO-leerlingen, ook autochtone en allochtone jongeren krijgen via
participatieprojecten weinig gelegenheid tot het leren van elkaar. Heel moeilijk
‘aanspreekbare’ groepen (bv. jongeren uit de bijzondere jeugdzorg of jeugdigen
met een handicap) worden zowat altijd apart van hun leeftijdsgenoten bevraagd,
waardoor ze bevestigd worden in hun ‘buiten-gewone’ situatie.
Een andere breuklijn die niet overbrugd wordt is die tussen jeugdigen en
volwassenen. Nochtans is daar ook heel wat ongerustheid over (cf. de recent
opnieuw gem ediatiseerde generatiekloof). Jeugdparticipatie afzonderen van
participatie van volwassenen komt de impact en positieve uitkomsten van
participatie in de jeugdige leefwereld nochtans niet ten goede (zie ook Percy-
Smith 2006).
De praktijk waarbij participatie beschouwd wordt als een proces van sociaal leren
en waarbij van daaruit de dialoog aangegaan wordt m et jeugdigen over hun
bezigheden, ervaringen, m eningen, … m.b.t. de ‘lokale samenleving’ lijkt vrij
zeldzaam. Dergelijke dialoog lijkt in algemene zin niet gezien te worden als
participatie (of onderdeel van specifieke jeugdwerkvorm en, zie verder). Maar ook
heel concrete, gerichte initiatieven waarbij een intensief proces wordt opgezet
met een (bijzondere) groep jeugdigen blijven een rariteit. Wellicht vragen
dergelijke zaken te veel tijd en/ of deskundigheid.
Het eigenaardige is wel dat de sam enwerking met de mensen die dergelijke
deskundigheid in huis (zouden moeten) hebben ook niet echt vlot lijkt te
verlopen.
148

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
6DPHQZHUNLQJ PHW µIURQWOLMQZHUNHUV VWUDDWKRHNZHUN EXXUWZHUN RSERXZZHUN
EHSHUNW WRW LQVSUDDN LQ GH SODQQHQ HQ EHSHUNW OHHUHIIHFW
We hebben in ons onderzoek vastgesteld dat de jeugdwerkbeleidsplannen niet
geïsoleerd tot stand komen. Naast het betrekken van kinderen en jongeren is er
steeds aandacht voor het bevragen van bevoorrechte getuigen uit overige
dom einen. I n deze bevraging staat het betrekken van gemeentelijke
‘frontlijnwerkers’ (straathoekwerk, buurtwerk, opbouwwerk, wijkwerkers, ...),
waar deze er zijn, relatief centraal. Participatie van bijzondere doelgroepen bij
de opmaak van de plannen wordt zeker voor een deel op deze ‘indirecte’ manier
opgevangen.
Net als de samenwerking m et andere gemeentelijke actoren lijkt ook deze
samenwerking terug te vallen na de planperiode. Er worden weliswaar soms
gezam enlijke projectmatige initiatieven opgezet, maar globaal lijkt ieder op zijn
terrein bezig met zijn of haar doelgroepen. Een domeinoverschrijdend ‘leereffect’
lijkt eerder uitzondering dan regel. Welke methodes bij welke doelgroepen m et
welke effecten kunnen worden ingezet, deze info lijkt te weinig bij jeugddiensten
te geraken en omgekeerd lijken ‘frontlijnwerkers’ als het straathoekwerk,
buurtwerk, opbouwwerk, ... te weinig zicht te hebben op of gebruik te maken
van de inspraak- en participatiecapaciteit binnen jeugddiensten.
Als het bij gemeentelijke ‘frontlijnwerkers’ al moeilijk ligt, dan is dat zeker zo
voor niet-gem eentelijke initiatieven of landelijke jeugdverenigingen die zich
richten op bijzondere doelgroepen. Organisaties als Arktos, Uit de Marge, Groep
I ntro, KAJ, Oranje, Sjaloom, Jeugd en Stad, Habbekrats, Lejo, … focussen zich
specifiek op laaggeschoolde jongeren, kinderen en jongeren van etnisch-cultureel
diverse afkomst of jonge mensen met een handicap, en trachten een koppeling
te maken tussen een jeugdwerkaanbod en de bestrijding van uitsluiting en
achterstelling. Op deze manier trachten ze kansen te creëren en te investeren in
de maatschappelijke participatie van kinderen en jongeren die uit de boot vallen.
Deze aanpak en diversiteit wordt vanuit het bovenlokale niveau ook nadrukkelijk
gestimuleerd. De capaciteit binnen diverse jeugdinstanties die lokaal ageren,
lijkt vrij geïsoleerd te blijven. Ze wordt op het eerste gezicht weinig gedeeld en
gecommuniceerd met elkaar.
Hier duikt het begrip ‘regie’ terug op. Het is van belang
samenwerkingsverbanden te realiseren tussen publieke en private organisaties,
ook op domeinen waar het lokaal bestuur niet direct bevoegd voor is, maar
waarvoor het zich wel verantwoordelijk voelt vanuit een brede zorg over de
ontwikkeling van de lokale samenleving.
“Er is geen structureel overleg m et het partnerschap tussen erkende landelijke socioculturele
verenigingen van m igranten, het stadsbestuur, het opbouwwerk en het
integratiecentrum , m aar wel projectm atige sam enwerking. Wij zitten als jeugddienst
niet in de stuurgroep. Wij hebben daar in het begin wel voor gesolliciteerd, m aar we
zijn niet opgenom en. De m otivatie was dat als de j eugddienst betrokken werd andere
diensten ook zouden willen volgen. Het blijft natuurlijk wel vreem d dat bijvoorbeeld het
RI SO er dan wel in zit en wij niet.” (Citaat gem eente 2)
149

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW RPJDDQ PHW
GRHOJURHSHQ
Wij hebben geen diepte-analyse gevoerd omtrent het omgaan met doelgroepen
binnen lokale besturen, maar halen toch enkele elem enten aan die van belang
kunnen zijn voor het kijken naar en het om gaan met doelgroepen.
Globaal is in bijna 60 % van de lokale besturen het betrekken van bijzondere
doelgroepen een aandachtspunt voor de jeugddienst. I n iets meer dan 20 % van
de lokale besturen heeft de jeugddienst geen zicht op het bereiken van
doelgroepen via de opgezette participatie-initiatieven. Kansarme kinderen en
jongeren worden het meest bereikt (in 40 % lokale besturen). Kinderen en
jongeren van allochtone afkomst en kinderen en jongeren met een handicap in
bijna 30 % van de lokale besturen.
Het is niet altijd duidelijk wat de inbreng van die jeugdigen dan uiteindelijk is in
het gevoerde jeugdbeleid, tenzij het gaat om heel specifieke initiatieven.
Door de klemtoon op ‘inspraak in de planning’ lijkt participatie in de eerste plaats
een zaak van het verzamelen van de nodige informatie, en dus veel minder een
zaak van sociaal leren. Breuklijnen als leeftijd en sociale klasse worden bij de
bevraging hierdoor weinig overstegen. Een meer informele, m aar daarom niet
minder doordachte benaderingswijze van deze groepen, lijkt nog weinig aan de
orde. Er is bij de jeugdconsulenten die we bevraagd hebben een duidelijke
schroom op dat vlak. Of omdat het niet duidelijk is wat dat kan opbrengen, of
omdat er geen mandaat is (hetzij van het eigen bestuur, hetzij vanuit de
veronderstelling dat de Vlaamse Gem eenschap enkel “echte inspraak en
participatie” wil zien).
Degenen die deskundige ondersteuning zouden kunnen bieden op dat vlak
kom en ook niet altijd even goed in beeld. Zowel voor de opmaak van het plan
als rond concrete projecten zien we wel een samenwerking tussen de jeugddienst
en ‘frontlijnwerkers’ (straathoekwerk, buurtwerk, opbouwwerk, ...) ontstaan,
maar toch lijkt elk zich sterk op het eigen terrein bezig te houden met de eigen
doelgroepen. Een domeinoverschrijdend ‘leereffect’ lijkt eerder uitzondering dan
regel. Er lijkt nog weinig uitwisseling in de zin van ‘elkaar aanvullen’,
‘gezamenlijk actie ondernemen’, ‘onderling leren van elkaar’, …. Die uitdaging is
nog groter m.b.t. niet-gem eentelijke initiatieven of landelijke
jeugdverenigingen die zich richten op bijzondere doelgroepen.
150

%HVWXXUVNXQGLJH NDGHUV
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
I n dit hoofdstuk brengen we de bevindingen sam en die te maken hebben met de
bestuurskundige context van de lokale besturen. Het gaat om slechts enkele
elementen die we in ons theoretisch kader in hoofdstuk 2 hebben omschreven en
geduid: de rol van politici (het college en de schepen voor de jeugd), de impact
van ambtenaren (de professionalisering, het managementteam en de werking
van de jeugddienst, cq jeugdconsulent) en de interbestuurlijke factoren (de
verhouding m et de Vlaamse overheid, de positionering van de lokale besturen
ten opzichte van de lokale levenssferen waarin kinderen en jongeren verkeren).
3ROLWLHNH YDULDEHOHQ
6WDQG YDQ ]DNHQ LQ 9ODDQGHUHQ UHVXOWDWHQ HQTXrWH
,QLWLDWLHI YDQXLW KHW FROOHJH
Volgens de jeugdconsulenten is kinder- en jongerenparticipatie in de helft van de
gem eenten een prioriteit op het niveau van het college.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gemiddelde
¤ ¨
¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¤¢ ¤¢¢¢¤¤¦
30.000 - 50.000
50.000 <
helem aal akkoord
eerder akkoord
eerder niet
akkoord
helem aal niet
akkoord
Deze cijfers worden echter m eteen gerelativeerd door de volgende bevindingen.
I n 40 % van de gemeenten is het college nooit de trekker geweest van
initiatieven voor kinder- en jongerenparticipatie tijdens deze legislatuur, in 20 %
is het college dat één enkele keer geweest, in 45 % af en toe (2-5 keer) en in
minder dan 5 % regelmatig (meer dan 5 keer). Uiteraard zeggen deze cijfers
niet alles: het kan dat ‘af en toe’ in de feiten wel belangrijk is, dat hangt dan af
van de aard en de reikwijdte van de initiatieven. Maar ook bij een zachte en
151

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
welwillende interpretatie van deze gegevens blijkt dat de inschatting van de
jeugdconsulenten toch vrij optimistisch is.
De grootte van de gem eenten doet er op dit vlak weinig toe, al scoort de
categorie ‘af en toe’ in centrumsteden wel hoger dan gemiddeld. In 3 van de 10
centrumsteden is het College zelfs nooit de trekker geweest tijdens deze
legislatuur.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Gem iddelde
,QLWLDWLHI YDQXLW GH VFKHSHQ
¨ ¨ ¤ ¨
¨ ¨ ¨
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¤¦¨¢ ¨¢¢¨¢¨¦¢
30.000 - 50.000
50.000 <
heel vaak (m eer
dan 10 keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5
keer)
één enkele keer
De scores van de schepen van jeugd zijn iets maar ook weer niet zo veel beter:
in 20 % van de gem eenten is de schepen nooit de trekker geweest en in 20 %
één enkele keer. I n 40 % van de gemeenten komt er dus nauwelijks initiatief
van de schepen van jeugd. In 40 % van de gem eenten trekt de schepen af en
toe (2 tot 5 initiatieven), in 15 % regelmatig (5-10) en in 5 % heel vaak (meer
dan 10 keer of ongeveer 2 initiatieven per jaar). De grootte van de gemeenten
is hier ook niet zo relevant al is de categorie ‘af en toe’ in de centrumsteden wel
behoorlijk groter dan gemiddeld. De centrumsteden vertonen onderling een zeer
gedifferentieerd beeld: van zeer passieve tot zeer actieve schepenen, maar de
schaal is dus niet de eerste en zeker niet de enige verklarende factor.
nooit
152

100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
¤ ¨ ¨ ¤
¤ ¨ ¨
Gem iddelde
< 10.000
10.000 - 15.000
15.000 - 30.000
¤¦¨¢ ¨¢¢¨¢¨¦¢
UHVXOWDWHQ NZDOLWDWLHI RQGHU]RHN
30.000 - 50.000
50.000 <
heel vaak (meer
dan 10 keer)
regelm atig ( 5 - 10
keer)
af en toe ( 2 - 5
keer)
één enkele keer
We starten met de m eest relevante letterlijke citaten uit onze interviews in de 11
case-gemeenten. De volgende citaten komen uit de kleinere gemeenten en
steden en zijn niet van toepassing voor Kortrijk en Gent.
“Het College heeft gekozen om geen stuurgroep op te richten. Er is een grote
desinteresse. Over het algem een lukken structurele werkgroepen niet in onze gem eente
doordat het College daar niet in gelooft. Dit geldt ook voor de schepen van jeugd. Het
College is echt tegen inspraak. Dit geldt niet enkel voor jeugdparticipatie, m aar ook
voor volwassenen vb. aanleg dorpskern. Er gebeurt nooit buurtonderzoek en
hoorzittingen zijn louter luisterzittingen. Alle schepenen werken op die m anier. Het
JWBP is dan ook niet gelezen door de lokale politici. I k probeer m ij in te dekken door
afspraken te m aken m et de secretaris, vb. vaststellingen op College gezet,
beleidsdoelstellingen op College, ... Doordat het JWBP nooit gelezen wordt ontstaan
som s conflicten. Vb. Wanneer de jeugdraad teruggrijpt naar zaken in het JWBP en de
schepen hier niet van weet en hier ook niet voor te vinden is (vb. m bt jeugddienst, JI P).
I k zie als jeugdconsulent de schepen 3 x per jaar. De schepen kom t af en toe wel naar
de jeugdraad, m aar dit lijkt dan sterk op dienstbetoon. Voor speelpleinen is er door
politieke tegenkanting geen inspraak van kinderen. Ook zijn er bijvoorbeeld voor de
kliksons geen lokale vragen toegevoegd, er was im m ers geen consensus om trent die
vragen, deze waren te kritisch t.a.v. het eigen beleid. Zo zijn er tal van voorbeelden.”
(Citaat gem eente 11)
“Behalve de schepen van jeugd is er geen enkele politicus op de hoogte van
jeugdbeleid/ JWBP. Er kom en dan ook weinig reacties op het JWBP, en als er al kom en
gaat het niet over de inhoud. Dit m aakt wel dat doelstellingen niet altijd gedragen zijn.
Het JWBP wordt uitgevoerd door de jeugddienst en de jeugdraad en het m obiliteitsplan
door het College, er is im m ers geen dienst m obiliteit.” (Citaat gem eente 10)
nooit
153

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“ Elk voorstel uit de oppositie wordt bij voorbaat niet opgenom en. De oppositie had
bijvoorbeeld een piste ontwikkeld voor een nieuwe fuifzaal (m et locatie & ontwerp). Het
huidige bestuur heeft echter gekozen voor een renovatie van de bestaande fuifzaal,
terwijl het voorstel van de oppositie ons en de jeugdraad beter leek. De renovatie van
de fuifzaal nu werd wel m ee begeleid door de jeugdraad, m aar echt sprake van een
inspraak- en participatieproces was er niet.” (Citaat gem eente 1)
“De schepen van jeugd heeft nu wel een groot plan om trent het dom ein van het JOC,
waar hij de straat wil afzetten, met sportdienst, cultuurdienst, jeugddienst, ... maar dit
willen ze nu snel snel door de jeugdraad halen om dat het volgende week op het college
m oet kom en. Het is op zich wel een goed plan, m aar het is jam m er dat de jeugdraad
niet betrokken is. We hebben wel een goede relatie m et het College, maar we worden
veel te laat in de besluitvorm ing betrokken. Rond het nieuwe cultuurcentrum was er 0,0
% inspraak. De schepen van jeugd en van cultuur zijn ook van een andere partij. Dit
zorgt ervoor dat het partijpolitieke dossiers worden Alle plannen liggen klaar, het moet
alleen nog gegund worden, dat is het zowat eigenlijk.” (Citaat jeugdraadvoorzitter
gem eente 3)
“Er is een goede sam enwerking m et de schepen en de beleidsverantwoordelijke. Deze
laatste was schepen van jeugd de eerste drie jaar van de legislatuur. Zij kan dossiers
doordrukken. Bij cultuur en sport lukt dit som s m oeilijker. De belangenbehartiging voor
participatie en inspraak kom t wel vnl. vanuit de jeugddienst of de jeugdraad. De
schepen vraagt zelf en toe bij onze voorstellen tot betrokkenheid: ‘m oet dit nu wel zo,
kan dat niet rapper zo ...’” (Citaat gem eente 6)
“Binnen de jeugdraad is de schepen niet actief noch creatief. Deze probeert wel te
kom en, vooral voor verduidelijking of om politieke projecten voor te stellen. De schepen
geeft een grote m ate van autonom ie aan de adm inistratie en bepaalt vooral het budget.”
(Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Wij hebben een jonge schepen, die tracht te wegen op het jeugdbeleid vb. speelzone in
bos (speelbos), aantrekken onafhankelijke leden in jeugdraad. De schepen is sturend.
Dit is zowel positief als negatief. Som m ige jeugdraadsleden dreigen dicht te klappen,
m aar het positieve zijn de creatieve ideeën” (Citaat gem eente 5)
“De schepen van jeugd is vaker dan vroeger aanwezig op de jeugdraad. Hij was vroeger
bewust niet aanwezig. Hij wou im m ers niet sturen. Nu kom t hij observeren en als er
vragen zijn kan hij helpen.” (Citaat gem eente 9)
'H NOHLQH JHPHHQWHQ
Uit de citaten, die de belangrijkste bevindingen gebundeld weergeven, blijkt een
zeer gemixt beeld: van zeer passieve en gesloten colleges tot een paar actieve
en sturende schepenen, met schepenen in een ondersteunende en bemiddelende
rol in een soort tussenpositie. Het beeld van een actief college dat initiatief
neem t, zit helemaal niet in deze citaten en komt in de 11 onderzochte
gem eenten ook niet voor.
Het is in elk geval erg opvallend dat de schepen van jeugd, waar hij of zij ook
redelijk actief is en redelijke verhoudingen met de jeugdraad en jeugddienst
heeft opgebouwd, ook in die situaties weinig bijdraagt tot dom einoverschrijdende
projecten (bvb in de sfeer van ruimtelijke ordening of mobiliteit,…). Dat stelden
154

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
we in de onderscheiden hoofdstukken ook al vast. De schepenen blijven
blijkbaar binnen een door henzelf beperkt omschreven sectoraal
‘bevoegdheidsdomein’ en zij zijn nauwelijks, althans in deze 11 gevallen, de
‘pleitbezorgers’ of ‘belangenbehartigers’ van kinderen en jongeren voor ruimere
thematieken uit het brede jeugdbeleid.
Binnen de gelimiteerde invulling van de meer actieve schepenen van jeugd is het
profiel van de faciliterende, coachende, hulpvaardige en ondersteunende schepen
het meest dominant. We vonden eigenlijk nauwelijks sporen van schepenen die
trekkers zijn inzake projecten van jeugdparticipatie. De actieve schepenen
stellen zich overwegend welwillend-ondersteunend maar ook vooral volgend op.
'H FHQWUXPVWHGHQ
De verhalen in Kortrijk en Gent klinken toch anders en bevestigen wat we
hierboven het gedifferentieerde beeld van de centrumsteden hebben genoemd.
Het lijkt er op dat de colleges van de grotere steden wel in toenem ende mate
initiatief nemen voor projecten van betrokkenheid, m et nam e op buurt- en
wijkniveau. Dat staat wel uitdrukkelijk op de agenda en houdt het college bezig,
engageert vaak ook het hele college in de initatieven die worden opgezet. Het
gaat hier evenwel zelden over expliciet op kinderen of jongeren gerichte
initiatieven al kunnen deze de aandacht hiervoor wel stimuleren. De dominante
aandacht en trekkersrol voor kinder- en jongerenparticipatie komt in de
centrumsteden toch bijna altijd vanuit de ambtenaren.
$PEWHOLMNH YDULDEHOHQ
DOJHPHQH SURIHVVLRQDOLVHULQJ
Het was geen expliciet thema van onderzoek in dit kader, daarvoor zouden
andere methodes moeten worden ingezet. Toch stellen we, aan de rand van dit
onderzoek, enkele fenomenen vast inzake de professionalisering van de
gem eenten die wellicht nuttig kunnen zijn voor toekomstige discussies over deze
thematiek.
De jeugdconsulenten zijn bij de eerste lichting ‘professionelen’ die de gemeenten
zijn binnengekomen. Zij kwamen overwegend terecht op het m iddenniveau van
de organisaties. Nu, zoveel jaren later, is de stroom van professionelen sterk
toegenomen en zijn zowel boven de jeugdconsulenten (in de am btelijke
hiërarchie) als naast de jeugdconsulenten (op de middenniveaus) tal van nieuwe
functies bijgekomen die qua basisprofiel ongeveer vergelijkbaar zijn. Uiteraard
vergt dit nuances en zijn er verschillen per gemeente, ook naargelang het niveau
van inschaling (A of B niveau) van de jeugdconsulenten. De jeugdconsulenten
zijn dus lang niet (meer) de enige professionelen die bezig zijn met participatie,
die doelgroepgericht werken of die met vormen van interactieve plannen aan de
slag zijn. De conclusie is zeker overdreven maar de indruk ontstaat van een
soort ‘wet van de remmende voorsprong’ waarbij het vernieuwende effect van
jeugddiensten nu wordt overschaduwd, eventueel zelfs verdrongen door de
acties van andere professionelen. De incentives van de Vlaamse overheid
hebben hier zeker een rol gespeeld. Het lijkt er dus op dat er veel meer
155

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
(potentiële) belangenbehartigers en in elk geval meer bevolkingsgerichte
‘concurrenten’ zijn bijgekomen waardoor ‘vertrouwde’ belangenbehartigers op
zoek m oeten naar een nieuwe positionering en andere vormen van netwerken.
Het viel ons, eveneens terzijde, op dat er geen of nauwelijks een relatie bestaat
tussen jeugdconsulenten en informatie-ambtenaren. Dat zijn, wat betreft
participatie-initiatieven, twee gescheiden werelden.
Vooral in de wat grotere gemeenten en zeker in de centrumsteden neemt de
professionalisering van de organisatie ook vorm en aan die naar ons aanvoelen
van groot belang kunnen zijn voor de problematiek van betrokkenheid van
kinderen en jongeren en wellicht vooral voor de ontwikkeling van nieuwe
platformen of netwerken voor belangenbehartiging:
De opkomst van meer uitvoeringsgerichte ‘front-ambtenaren’
(wijkwerking, gebiedsgerichtheid, grote stadsprojecten,…);
Regie-discussies: toeleiding naar arbeidsmarkt, wonen, onderwijs,
lokaal sociaal beleid ... en de oprichting van brede overlegfora met
lokale instellingen en lokale private organisaties;
De uitbouw van Geografische I nformatie Systemen en de uitbouw
van centrale meldpunten voor klachten en suggesties. Hier worden
enerzijds in GIS veel gegevens op een nooit eerder geziene wijze
professioneel gedigitaliseerd (op buurt- en wijkniveau) en worden
anderzijds in de m eldpunten veel gegevens verzameld die het
mogelijk maken om zicht te krijgen op allerlei soorten van
meldingen en suggesties.
Over elk van hier opgesomde initiatieven is veel te zeggen en zijn zeker ook heel
wat kritische opmerkingen te maken, maar dat is niet de essentie van waar het
hier om gaat. Ons punt is dat we tijdens onze interviews vaststelden dat
nagenoeg al deze ontwikkelingen vooreerst bij jeugddiensten ofwel niet eens
gekend zijn, ofwel helemaal buiten het gezichtsveld van de jeugddiensten
plaatsgrijpen.
&DVH *HQW WRHQDGHULQJ WXVVHQ KHW FDWHJRULDOH HQ WHUULWRULDOH
Eén uitzondering zien we m.b.t. de opkomst van meer uitvoeringsgerichte ‘frontambtenaren’.
I n Gent is er een duidelijke samenwerking tussen de jeugddienst
en de dienst gebiedsgerichte werking. Deze samenwerking is echter pas tot
stand gekom en door het wegvallen van de jeugdwijkwerkers binnen de
jeugddienst. Hierdoor is de jeugddienst op zoek moeten gaan naar andere
partners om de categoriale en territoriale invalshoek te koppelen. Door het
aanreiken van methodieken aan de gebiedsgerichte werkers om met inspraak en
participatie van kinderen en jongeren om te gaan zijn zo nieuwe
belangenbehartigers voor kinderen en jongeren ontstaan, die misschien wel een
bredere impact kunnen hebben. Zo zijn de jeugddienst en de mobiliteitsdienst
traditioneel erg gescheiden werelden (m et uitzondering misschien voor het
thema speelruimte), maar wordt de dienst gebiedsgerichte werking door beiden
ingeschakeld voor het organiseren van inspraak en participatie. Op dit moment
lijkt de samenwerking wel nog weinig tot een beter dienstoverschrijdend zicht te
leiden. Twee elementen lijken hiervoor aan de basis te liggen. Enerzijds doordat
156

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
de gebiedsgerichte werking nog sterk als uitvoeringskanaal wordt ingeschakeld
door overige diensten. Anderzijds door de sterke interne gerichtheid van de
gebiedsgerichte werking op de wijkprogramma’s en –plannen. Hierdoor ligt de
klemtoon op dit moment nog vooral op ‘inspraak in nieuwe plannen’
(wijkprogramma’s/ -plannen) i.p.v. op het ‘plannen van de inspraak’. Op dit
mom ent lijken er weinig weerstanden van andere diensten tegenover deze dienst
die nog sterk zijn eigen profiel aan het zoeken is. Wel zien we dat de rationaliteit
van de gebiedswerking sterker aansluit bij de politieke rationaliteit ‘het snel
inspelen op info uit de buurt’ dan bij de ambtelijke ‘meer planmatig, lange
termijn’. Een opportuniteit is in ieder geval dat de gebiedsgerichte werking in
heel wat platformen en werkgroepen opgenomen is vb. plangroep speelruimte,
werkgroep Oude Dokken, Bruggen naar ’t Rabot, ... De rol binnen
stadsprojecten lijkt op dit moment wel nog sterk te verschillen.
“I n Drongen is er een proefproject gebeurd m et Kind en Sam enleving om
kinderparticipatie in de beleidsplannen in te plannen. De wijkplannen vlotten op dat
m om ent niet, en toen kwam gebiedsgerichte werking af m et wijkprogram m a’s en zijn
we gaan focussen om ons karretje daaraan te koppelen. Een gans traject m et diverse
wijkplatform s onder coaching van K&S werd vooropgesteld. Sam en werd gezocht naar
de cruciale m om enten waarop kinderen m oesten betrokken worden. Dat zijn er drie
geworden. De m oeilijkheid was dat Gebiedsgerichte werking reeds begonnen was en
dat de diverse wijken elk in een ander tijdsschem a zaten. Met K&S hebben we
sam engezeten om trent ‘wat willen we te weten kom en, wat m oet erin, over hoeveel
wijken gaat dat, hoeveel jongeren m oeten we bevragen om representatief te zijn, ...’
We stonden dus voor een gigantische opdracht.
Een andere factor is dat er werd gekeken naar het team jeugdwijkwerkers om de
participatie-opdracht uit te voeren. Dit waren de m edewerkers binnen de jeugddienst
die het m eest in de wijken stonden. Vlak voor de uitvoering van de m ethodiek is beslist
om het team op te doeken. De kernvraag was ‘hoe gaan we als jeugddienst om gaan
m et territoriale werking’.
Dan hebben we m ethodieken ontwikkeld voor de m ensen van gebiedsgericht werken.
Wij hebben geprobeerd leuke m ethodieken te ontwikkelen, die weinig voorbereiding
nodig hadden en die m akkelijk uit te voeren waren (waar je geen jeugdwerker m oest
voor zijn). I n de zom er zijn deze dan in 5 deelgem eenten uitgetest, vnl. om te kijken
‘waarm ee zijn we iets en waarm ee niet’.
Er is gewerkt via de wijkplatform s die een gegevenheid zijn binnen gebiedsgericht
werken. Daarvoor wilden we m ethodieken aanreiken Vb. een ‘focusgroep’ kan erg
interessant zijn m aar is zeer arbeidsintensief, het ‘m aken van elfjes’ is een m ethodiek
die interessant kan zijn rond woonom geving, de m ethodiek is weinig kwantitatief, m aar
interessant voor bijvoorbeeld de opm aak van een wijkprogram m a; ‘konijn en leeuw’ is
een stellingenspel, waar je heel veel inform atie uit haalt. Zo worden diverse
m ethodieken aangereikt.
We hebben ook een m ethodiek ontwikkeld om kwantitatieve gegevens te verzam elen.
Een infobundel voor de gebiedscoördinator + een box per wijk. Bij deze m ethodiek zijn
de them a’s van gebiedsgericht werken vertaald naar kinderen. Gebiedswerkers worden
opgeleid en gaan dan naar scholen, buurten en doen een spel m et kinderen. We hebben
de 12 them a’s van gebiedsgericht werken vertaald in 10 kinderthem a’s en rond ieder
them a een affiche gem aakt m et een bijhorende opdracht. We hebben ook een
handleiding m et tips ontwikkeld tot in detail (zo zijn er 10 pakketten gem aakt, die
157

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
uitgetest zijn in scholen en daarna aan de m ensen van gebiedsgerichte werking zijn
uitgelegd). Mensen van gebiedsgerichte werking kunnen steeds ondersteuning vragen.
1 e ronde is nu afgewerkt (vnl. rond ‘wat is gebiedsgerichte werking, wat kan het
betekenen’), 2 e ronde binnenkort. Focusgroepen m et jongste groepen bleken niet
interessant (zij hebben im m ers geen wijkgevoel) en tieners blijven een m oeilijke te
groep om te bereiken, dit m oet echt via persoonlijk contacten. Een piste waar nu aan
gedacht wordt is om contacten te leggen via leerlingenraden.
Eénm aal de wijkprogram m a’s af zijn, dan kom t er nog een sam enwerking waarbij de
wijkprogram m a’s naar kinderen vertaald zullen worden.”
“Er zijn nu wel een aantal zaken opgedrongen vanuit de interkabinettenwerkgroep op
basis van info van de gebiedswerkers. Nu willen ze nu snel inspelen op vragen uit de
buurt. Dit druist wat in tegen onze m ethodiek en eerder planm atige aanpak. Nu
worden zaken geforceerd en toestellen rap rap geplaatst. Som s is er ook niet genoeg
ruim te, of is er een stuk geen eigendom van de stad, ... dit leidt dan tot problem en.”
“Per wijk circuleren de wijkprogram m a’s. I edereen van onze dienst kan daar zijn input
op geven. Volgende stap zijn wijkprogram m a’s, m aar daar heb ik geen zicht op ? I k zie
docum enten passeren, waar de plannen van iedereen gebundeld worden. Maar op de
rol van de gebiedscoördinatoren heb ik nog geen zicht.”
“Er wordt sam engewerkt m et de gebiedsgerichte werking m .b.t. de inspraak &
com m unicatie). Andere diensten worden in de voorfase betrokken. Sinds ‘98 is er
inspraak in het kader van de verkeersleefbaarheidsplannen.”
GH SURIHVVLRQDOLVHULQJ YDQ GH YHUWHJHQZRRUGLJLQJ
Een bijzondere vorm van ‘professionalisering’, waarbij we de term wat uitrekken,
heeft te maken met de vertegenwoordiging vanuit de jeugdraad in allerlei raden
en commissies. Waar we hierm ee in onze cases te maken kregen, is het besluit
vrij eenduidig: dit stelsel van getrapte vertegenwoordiging zorgt vooral voor
nieuwe problemen maar zelden voor nieuwe kansen. De meerwaarde voor
jeugdraad en jeugddienst lijkt erg beperkt en de stimulansen naar initiatieven
van betrokkenheid zijn nagenoeg niet aanwezig, één enkele uitzondering niet te
na gesproken (laatste citaat).
“We m oeten pogen m eer te wegen via de diverse raden. Het probleem is dat we echt
m oeten zoeken naar m ensen voor deze raden. Dit blijken som s dan niet de juiste
m ensen te zijn. Ze kom en weinig naar de jeugdraad, rapporteren onvoldoende,... De
vertegenwoordigsting in de GECORO is bijvoorbeeld een m andaat van 6 jaar, m aar zij
kom t nooit naar de jeugdraad. We hebben haar gesm eekt ontslag te nem en gezien we
geen zicht kregen op haar rol. We willen naar de toekom st dan ook realistischer
om springen m et raden, vb. door m ensen uit andere raden aan te spreken en niet
noodzakelijk telkens iem and uit de jeugdraad daarin te plaatsen (vb. m .b.t. cultuur).
Voor de GECORO m oet er dan m isschien wel iem and uit de jeugdraad in.” (citaat
jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“De voorzitter van de gem ina is jeugdraadslid en zit autom atisch in de cel m obiliteit. De
doelstelling actieplan m obiliteit uit het JWBP is nooit een concreet plan geworden, m aar
wordt wel geconcretiseerd via het m obiliteitsplan en de voorzitter van de gem ina.”
(Citaat gem eente 10)
158

D 8LWERXZ
8LWERXZ HQ LQEHGGLQJ YDQ GH MHXJGGLHQVW
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Tussen deeltijds en voltijds werkende jeugdconsulenten blijken de verschillen
beperkt te zijn. Er zijn in elk geval geen verschillen inzake hun opvattingen en
houdingen ten aanzien van participatie.
Er zijn beperkte verschillen op het niveau van de inzet en het gebruik van
instrum enten: minder enquêtes naar jeugdverenigingen (73 vs 83 % ), minder
interactieve instrumenten naar jeugdverenigingen (47 vs 62 % ), minder
enquêtes naar kinderen (47 vs 56 % ) en minder interactieve instrum enten naar
kinderen (26 vs 32 % ). Dat alles lijkt vrij logisch als we rekening houden met de
beperktere inzetbare tijd van deeltijdse jeugdconsulenten.
De uitbouw van jeugddiensten (het aantal inhoudelijke personeelsleden) lijkt
globaal weinig impact te hebben op de houding t.a.v. jeugdparticipatie en op de
jeugdparticipatiegerichtheid bij niet-‘jeugdexclusieve’ materies. De extra
professionalisering lijkt dus in hoofdzaak sectoraal ingezet te worden (vrije tijd,
jeugdwerk, jeugdexclusieve materies) en niet om dom einoverschrijdend de
belangen beter te behartigen. De uitbouw heeft wel een effect op het aantal en
de aard van participatie-initiatieven (intenser, minder gericht op bevragen, meer
op sociaal leren).
Uit het kwalitatieve onderzoek kom en nog enkele verbanden boven met de
organisatiekenmerken:
• Hoe groter de gem eente, hoe m eer ‘interactief’ gewerkt wordt
• Hoe groter, hoe meer aandacht voor sociale leerprocessen
• Hoe hoger de jeugdconsulent is ingeschaald en hoe centraler de
jeugdconsulent zit binnen de organisatie, hoe beter het
dom einoverschrijdend zicht (en dito sam enwerking)
• Waar gewerkt wordt met ‘participatieconsulenten’ blijkt dat overal te gaan
over jonge, relatief laag ingeschaalde medewerkers (vb: Lier, Izegem,
Kortrijk, Gent) die t.a.v. andere diensten een vrij onduidelijke positie
innem en.
E MXULGLVFKH LQEHGGLQJ HQ RI I\VLHNH ORFDWLH
Maakt het verschil voor de netwerken tussen diensten of de jeugddienst al dan
niet een apart statuut heeft en al dan niet in het gem eentehuis is gehuisvest ?
Er zijn twee punten die misschien kunnen worden verdedigd, maar helemaal
zeker zijn we niet om dat het staal van gem eenten hiervoor te klein is.
Het statuut van een vzw lijkt over het algemeen meer kans in te houden voor
meer afstand en een wat moeilijke verhouding met andere diensten, zoals blijkt
uit enkele citaten hieronder. Een verschuiving van locatie naar het
gem eentehuis lijkt toch over het algemeen een stimulans te zijn om de contacten
159

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
met de diensten aan te halen en gebruik te maken van de directe
toegankelijkheid en directe contacten met diensten. Dat betekent daarom dus
niet dat die contacten niet goed kunnen zijn als de jeugddienst in een apart JOC
zit. Het besluit mag dus niet omgekeerd worden gelezen.
• Ruimtelijke locatie: geen eenduidig beeld
I n vb. Kortrijk (gemeentehuis), Lanaken (apart), Lier (JOC),
Puurs (JOC) en Zom ergem (apart) zijn er goede contacten
met andere diensten
I n Essen (gem eentehuis), Izegem (JOC, vzw) en Zaventem
(apart) is dat moeilijker
• Ruimtelijke locatie in het JOC: toch soms drempel
Kortrijk: verschuiving naar het stadhuis een nieuwe drive
door de veelheid aan informele contacten met andere
diensten.
Ook in Izegem bem oeilijkt de inbedding in het JOC het
dom einoverschrijdend werken.
“Het vzw-statuut van de dienst m aakt geen verschil. Het voordeel aan onze ligging
buiten het stadhuis is dat we laagdrem peliger zijn. Het nadeel is dat we niet in het
centrum zitten.” (Citaat gem eente 6)
“Het feit dat we een vzw zijn zorgt voor wantrouwen. De sportdienst heeft dit ook. Dit
bem oeilijkt de am btelijke sam enwerking m et vaste stadsdiensten. Nu gaan ze dit ook
doen m et de cultuurdienst (CC wordt vzw). De gem eentesecretaris speelt hier te weinig
een rol in. Er is wel een overleg geweest tussen de schepen van jeugd, de jeugdraad en
de gem eentesecretaris vb. om trent adviezen waar geen rekening m ee werd gehouden,
adviezen die niet gevraagd zijn, ... m aar we m erken weinig van dit gesprek. Wij hebben
nu wel model van afsprakennota om trent adviezen, maar één jaar verder is er nog niks
m ee gebeurd. (citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Vzw-structuur zorgt voor flexibiliteit maar veroorzaakt wantrouwige houding bij andere
diensten” (citaat gem eente 3)
“Er is een grote evolutie geweest van een positie als externe buitendienst (m et
jeugddienst, jongerenatelier en kinderopvang in één JOC) naar een gedeeltelijke
integratie binnen de stadsdiensten. Over het algem een is er een positieve houding
om trent de hervorm ingen aan het organigram .” (Citaat gem eente 4)
“De organisatiewijziging om trent de jeugddienst ‘van JOC naar stadsdienst’ is er
gekom en gedurende de grote vakantie waardoor de jeugdraad eigenlijk heel weinig tot
niet kon wegen. Al bij al vind ik de reorganisatie zelf wel positief. Bij aanvang behoorde
ik ook tot het kam p van de tegenstanders/ twijfelaars m aar nu zie ik de positieve
gevolgen.” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 4)
0DQDJHPHQWWHDP
De enquête bij de jeugdconsulenten leverde ons beperkt materiaal op ivm het
functioneren van het managementteam:
160

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• I n 40 % van de gemeenten, vooral de kleinere, is er geen dergelijk team.
Hoe groter de gemeente, hoe meer kans dat er wel een managementteam
is
• Waar er wel een managem entteam bestaat, stimuleert dit in gemiddeld 50
% van de gemeenten het dienstoverschrijdend werken en dat gebeurt in
centrumsteden opvallend meer dan in gem eenten tussen 30.000 – 50.000
inwoners.
De conclusie kan natuurlijk niet zijn dat in kleine gemeenten geen contacten
tussen diensten zijn omdat er geen managementteam is. Het is eerder
omgekeerd: er is geen dergelijk team omdat er veel inform ele contacten en
korte communicatielijnen bestaan tussen de diensten en omdat het aantal
leidinggevenden erg beperkt is. In grotere gemeenten en zeker in
centrumsteden lijkt de conclusie wel gerechtvaardigd dat het bestaan van een
managem entteam de contacten tussen diensten activeert. De vraag is evenwel
welke soort contacten. Het kunnen contacten zijn die eerder gericht zijn op
coördinatie van het managem ent (bijvoorbeeld voor de aanpak van het
personeelsbeleid, de interne procedures,…) dan op beleidsmatige sam enwerking
en zeker op samenwerking voor participatieprojecten.
De enquête leerde ons dit laatste punt nog iets meer:
• I n m eer dan 95 % van de gevallen zeggen de jeugdconsulenten:
‘dienstoverschrijdend werken hangt af van ambtenaren die elkaar vinden’.
Dit geldt nog het m eest in centrumsteden. Hoe groter de gemeente hoe
meer belangenbehartiging blijkbaar afhangt van het netwerk van
ambtenaren
• I n gemiddeld 2/ 3 van de gemeenten zorgt het managementteam niet voor
een beter zicht op andere diensten. Kleine gem eenten zijn hierover
positiever dan grotere gem eenten.
De doorlichting van onze 11 kwalitatieve cases liet ons toe nog wat dieper te
graven: de managementteams zijn over het algemeen weinig beleidsvormend in
de perceptie van de jeugdconsulenten die overigens vaak maar een heel beperkt
zicht blijken te hebben op deze teams en daar weinig informatie en ‘return’ van
krijgen. In gemeenten met een al wat lossere organisatiecultuur is het
managem entteam geen rem maar ook geen stimulans tot m eer samenwerking.
Er wordt wel, met nam e in de grotere steden, gewaarschuwd voor de
ontwikkeling van managementteams als een extra bureaucratische laag in de
organisatie die leidt tot m eer formalisering, meer hiërarchie, meer en langere
lijnen van verantwoording (waarbij nu veel zaken eerst op het managementteam
moeten komen, waar ze vroeger op dienstniveau werden beslist).
Hier komt de problematiek van de ‘rem mende voorsprong’ die we hierboven
hebben belicht weer aan de orde. Die remmende voorsprong geldt zeker m.b.t.
de oprichting en instelling van managementteams binnen lokale besturen. Door
de toenmalige administratieve context waarin een jeugdconsulent werd
aangeworven (meestal op B- of C-niveau) hebben zij geen rechtstreekse toegang
tot dit orgaan. Het managementteam kan bijgevolg een serieuze impact hebben
op de rol van de jeugdconsulent.
161

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Er tekenen zich theoretisch enkele mogelijke ontwikkelingsrichtingen af, die
evenwel voer zijn voor verder onderzoek omwille van het nog vrij prille karakter
van de managementteams. Ze worden ondersteund door de citaten hieronder:
o Als de jeugdconsulent een sterke positie inneem t in het managementteam,
direct of indirect via ondersteunende diensthoofden, kan dat de
belangenbehartiging versterken
o Als het managem entteam de beleidsvormende rol naar zich toe trekt en de
jeugdconsulent is daar direct of indirect niet sterk vertegenwoordigd, dan
kunnen jeugdconsulenten verworden tot uitvoerende krachten die niet
meespelen op het niveau van de beleidsdiscussies
o Als het managem entteam vooral gericht is op het organisatie-, personeels-
en financieel management, kan het beleidsmatige zich naar beneden in de
organisatie verleggen, tot op het middenniveau waar de jeugdconsulenten
vooral werken. Jeugdambtenaren fungeren dan als frontlijnambtenaren
die door hun contacten met het werkveld een belangrijke beleidsimpact
hebben. Als dit gepaard gaat m et een directe en sterke betrokkenheid van
politici bij de uitwerking en uitvoering van het beleid en een niet te
formalistisch rigide structuur kunnen jeugdconsulenten als veldwerkers in
een directe dialoog met de schepen een sterke impact hebben op het
beleid.
“Er is een m anagem entcom ité en dit werkt relatief goed, vb. wanneer er een
infrastructurele aanpassing m oet gebeuren aan een lokaal, kom t dit in decem ber op de
agenda en in m aart zijn de plannen klaar. Het afdelingshoofd vrije tijd behartigt de
belangen van jeugd goed. Er wordt gewerkt via een prioriteitenlijst. Jeugd is ook een
relatief belangrijk dom ein in onze gem eente (500.000 euro). Daarnaast zorgt de
beleidsverantwoordelijke ook voor de juiste steun. Zij kan dossiers erdoor drukken.
(Citaat gem eente 6)
“Com m unicatie is een duidelijk faalpunt binnen stad. Het m anagem entteam is te weinig
inhoudelijk bezig. Van het diensthoofdenoverleg (cultuur, sport, jeugd, welzijn) stroom t
weinig terug. Binnen elke dienst is er een com m unicatieprobleem .” (Citaat
jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Er is geen dienstenoverleg, wel een diensthoofdenoverleg, m aar hier zien we weinig of
niks van. Deze diensthoofden laten de projectam btenaren wel werken.” (Citaat
gem eente 11)
“Het m anagem entteam is recent opgestart en verloopt nog stroef. Het gaat over
huisstijl, brochures, nieuwe gem eentedecreet, nieuwe wet op vrijwilligers,... Mede
hierdoor zijn we goed op de hoogte van zaken op de gem eenteraad” (Citaat gem eente
5)
“I n onze gem eente is er geen m anagem entteam . Dit is wel een gem is. Je m oet altijd
alles zelf gaan vragen en je m oet zelf op zoek gaan naar wat op gem eenteraad kom t”
(Citaat gem eente 9)
“Bij ons is er geen m anagem entteam , m aar doordat ik ook inform atie-am btenaar ben
heb ik een beter dom einoverschrijdend zicht” (Citaat gem eente 10)
162

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Er is een duidelijk negatieve im pact van het slecht functioneren van het
m anagem entteam en het diensthoofdenoverleg op het sam enwerken m et diensten en
het zicht hebben op diensten. Veelal gaat het gewoon om conflicten tussen m ensen die
doorwegen op het m anagem entteam ...” (Citaat gem eente 3)
“Door de invoering van een m anagem entteam is er een extra laag in de organisatie
bijgekom en en er wordt nogal op geham erd de form ele kanalen te volgen.
Jeugdvorm ingswerker naar diensthoofd (jeugdconsulent), diensthoofd naar m anager
(vrije tijd), dan naar andere m anager, dan terug naar diensthoofd. Er worden wel
inform ele kanalen gebruikt, m aar bepaalde diensten ham eren toch op het volgen van de
form ele kanalen. Ook de m anager vrije tijd (ook cultuurbeleidscoördinator) ham ert
hierop. Deze is relatief recent in dienst m aar heeft nog geen stappen ondernom en naar
de jeugddienst vb. naar betrokkenheid van de jeugddienst in het kader van het
cultuurbeleidsplan” (Citaat gem eente 1)
“Op een aantal vlakken rendeert het m anagem entteam . Het rendeert rond de
kernprocessen m .b.t. de jeugdwerkinitiatieven. Vroeger had de stad dit in handen, nu
de jeugddienst en dit is efficiënter. Het heeft nu wel nog vooral een rol van
bekrachtiger. De grootste uitdaging is de afstem m ing m et sociale zaken.” (Citaat
gem eente 2)
“De secretaris is vooral bezig m et personeelsbeleid en m inder beleidszaken. Het gaat
vooral om beheer van de adm inistratie.” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
,QWUD HQ LQWHUEHVWXXUOLMNH YDULDEHOHQ
I n dit onderdeel kijken we eerder naar lokale besturen, en de positie van de
jeugdconsulent, dan ‘in’ lokale besturen, zoals in de voorgaande onderdelen.
Eerst kijken we welke posities jeugddiensten innemen in de verschillende
leefwerelden van kinderen en jongeren, vervolgens is de vraag of lokale besturen
in deze leefwerelden rollen spelen, tenslotte focussen we kort op de impact van
bovenlokale impulsen, met name convenanten zoals mobiliteitsconvenant,
cultuurconvenant,…
9HUZLMGHQGH NULQJHQ URQG MHXJGGLHQVWHQ
We brengen in dit punt de elementen samen die ons toelaten iets te zeggen over
de verhoudingen tussen de ‘werelden’ waarin kinderen en jongeren functioneren
en de mate waarin jeugddiensten daar contacten m ee hebben, m ee
samenwerken. We spreken van ‘verwijdende kringen’ vanuit de jeugddienst
bekeken: dat betekent dat de jeugddiensten het dichtst staan bij kring 1, het
meest veraf van kring 6. Natuurlijk is dat beeld te generiek en zullen er zeker
lokale verschillen zijn in deze rangorde. We baseren ons hierbij vooral op de
positionering van de jeugddiensten in de 11 kwalitatieve cases. Dit zijn de zes
kringen:
1. Jeugdwerk, vrije tijd (sterk dominant in jeugdraden, dominant in
jeugddiensten)
2. Ruimte en m obiliteit (groendiensten, RO, mobiliteitsdiensten: meer
ontvankelijkheid, bredere kijk – dus ook meer kindgericht ?)
163

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
3. Cultuur, sport (lijken natuurlijke vrijetijds’partners’, maar zijn dat in
de feiten niet, hangt wel van organisatiestructuur af)
4. Sociaal beleid (OCMW, welzijnszorg,…)
5. Onderwijs (wel gebruikt als kanaal voor bevraging, maar niet als
leefwereld op zich) en arbeidsmarkt
6. Bijzondere jeugdzorg, jeugdrecht, huisvesting, politie (nagenoeg
helemaal buiten het blikveld: zijn echte aparte lokale werelden)
Dat jeugdwerk en vrijetijd de kern vorm en van de bezigheden van jeugddiensten
is op meerdere plaatsen in dit onderzoek al beklemtoond. Ruimtelijke ordening
en mobiliteit zijn door de aandacht vanuit het jeugdwerk voor jeugdruimte en
door autonom e ontwikkelingen binnen deze dom einen de actoren waarmee
vervolgens het meest contacten zijn. Die interacties groeien naar ons aanvoelen
in aantal en kwaliteit. Toch stelden we hier ook al vast dat binnen deze sectoren
eigenstandige initiatieven ontwikkeld worden, buiten medeweten en
samenwerking m et de jeugddiensten om.
Pas dan kom en cultuur en sport. Dat kan verwondering wekken omdat dat twee
sectoren zijn die dicht bij de jeugddienst en de dominante gerichtheid op vrije
tijd aanleunen. We stelden vast dat professionelen in deze sectoren vrij sterk op
zichzelf zijn gericht, sport wellicht nog m eer dan cultuur, al zullen plaatselijke
factoren hier ook voor verschillen zorgen. ‘Participatie’ in cultuur en sport heeft
meestal de betekenis van ‘deelnemen aan activiteiten’.
Sociaal beleid, onderwijs, arbeidsmarkt vallen bijna helemaal buiten het blikveld
van de jeugddiensten. Dat zijn echte aparte lokale werelden. De discussies over
het lokaal sociaal beleid in het kader van het gelijknamige decreet openen hier
misschien nieuwe opportuniteiten zoals de citaten hieronder aangeven.
“De jeugddienst zat tot nu toe niet in de stuurgroep voor het lokaal sociaal beleid. Wij
hebben hiervoor gelobbyd en nu m ogen we het hoofdstuk ‘jeugd’ uitwerken binnen het
lokaal sociaal beleidsplan. Maar het lijkt wel dat het Ocm w dit plan graag eng wil
houden.” (Citaat gem eente 6)
“Er is sam enwerking m et de sociale dienst van het OCMW, m aar deze is niet
gestructureerd. Zij verspreiden ook veel te weinig inform atie naar de bevolking (ook
andere diensten) vb. ouders m et 3 kinderen hebben recht op sociale tussenkom sten.
Dit kan in principe actief beheerd worden. Maar dit gebeurt passief, via beperkte
infokanalen, waardoor doelgroepen niet bereikt worden. Het versterkt de sterken en
verzwakt de zwakken.” (Citaat gem eente 11)
“Met welzijn & Ocm w zijn er opportuniteiten, m aar deze worden te weinig benut. We
zijn niet betrokken bij het lokaal sociaal beleid” (Citaat jeugdraadvoorzitter gem eente 3)
“Wij hebben wel zicht op de vorderingen binnen het lokaal sociaal beleid, m aar dit
gebeurt niet via het OCMW.” (Citaat gem eente 3)
164

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
“Wij doen een jaarlijkse them atische bevraging bij kinderen. Eénm aal was het them a
lokaal sociaal beleid. De resultaten werden gecom m uniceerd naar het College
(burgem eester), de OCMW-voorzitter en de diensten. Hoe het lokaal sociaal beleid
daarna verder aangepakt werd, daar heb ik geen zicht op.” (Citaat gem eente 1)
Dezelfde redenering ivm de verwijdende kringen kan grosso modo worden
gebruikt om de rol van de lokale besturen te beschrijven. Het is vooral ten
aanzien van de werelden onder 4, 5 en 6 dat zich hier en daar discussies over ‘de
regierol’ van de lokale besturen ontwikkelen. Dat is vooral een fenomeen van de
grotere gem eenten en centrumsteden. Dat gaat gepaard met discussies over de
kerntaken van de lokale besturen en m et name over de vraag of ze dan nog als
aanbieder van eigen dienstverlening in het veld actief moeten / m ogen zijn.
Daar wordt erg verschillend tegenaan gekeken. Moet je bijvoorbeeld met de
twee voeten in de onderwijspraktijk staan om geloofwaardig te kunnen
onderhandelen m et onderwijsactoren of m ag je net geen betrokken partij meer
zijn om optimaal de leem tes in het onderwijsbeleid te kunnen helpen opvangen
en het onderwijsbeleid op lokaal niveau m ee te helpen sturen of ‘regisseren’ ?
&RQYHQDQWHQ
We hebben in het onderzoek aangegeven dat er van de convenanten, naast deze
in het kader van het jeugdbeleid, effecten uitgaan op lokale actoren. We
illustreerden dat bijvoorbeeld met de impact van de mobiliteitsconvenant op
projecten inzake verkeersveiligheid in de schoolomgeving.
I n het algemeen is onze vaststelling dat deze convenanten in eerste instantie
vooral de sectoralisering van het gemeentebestuur versterken en daarbinnen dan
wel voor enige vernieuwing, ook inzake participatiepraktijken, kunnen zorgen.
De vaststelling lijkt gerechtvaardigd dat ieder apart ‘geïntegreerd’ werkt.
Tussen deze aparte decretale regelingen komen er in elk geval weinig
verbindingen tot stand. De kernvraag is of dit alles de belangen van de zwakste
groepen in de lokale samenleving ten goede komt. Dat is met een versterkte
sectoralisering zelden het geval.
&RQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ RPWUHQW MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH
EHVWXXUVNXQGLJH NDGHUV
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH EHVWXXUVNXQGLJH NDGHUV
Kinder- en jongerenparticipatie lijkt slechts in beperkte mate een prioriteit voor
colleges. De politieke rationaliteit is vooral gericht op realisaties en botst soms
met de am btelijke rationaliteit in functie van planning en participatie. We zien de
schepen van jeugd vooral optreden in een ondersteunende en bemiddelende rol.
De schepen legt zelden verbindingen naar het ruimere jeugdbeleid en stelt zich
vooral ‘sectoraal’ op. Ambtenaren spelen in het agenderen van kinder- en
165

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
jongerenparticipatie een belangrijke en autonome rol en dat is zeker zo, maar
niet alleen daar, in de grotere steden.
De uitbouw van jeugddiensten (het aantal inhoudelijke personeelsleden) lijkt
globaal weinig impact te hebben op de houding t.a.v. jeugdparticipatie en op de
jeugdparticipatiegerichtheid bij niet-‘jeugdexclusieve’ materies. De extra
professionalisering lijkt dus in hoofdzaak sectoraal ingezet te worden (vrije tijd,
jeugdwerk, jeugdexclusieve materies) en niet om dom einoverschrijdend de
belangen beter te behartigen. De uitbouw heeft wel een effect op het aantal en
de aard van participatie-initiatieven (intenser, minder gericht op bevragen, meer
op sociaal leren).
De toename van professionelen heeft impact op de positie van de jeugddiensten.
Er komen meerdere betrokken diensten, elk met een eigen gerichtheid op het
zelf ontwikkelen van initiatieven. De leidinggevenden van deze diensten zijn
meestal beter en hoger ingeschaald in de gemeentelijke organisatie dan de
jeugdconsulenten. De jeugddiensten kom en daardoor over het algemeen verder
te staan van managem entteams, waar deze zich ontwikkelen. I n de
managem entteams lijkt de problematiek van participatie op dit m oment
nauwelijks aan bod te kom en.
I n de centrumsteden zien we verschillende vormen van professionalisering met
een belangrijke potentiële maar soms ook al feitelijke impact op kinder- en
jongerenparticipatie, belangenbehartiging en de rol van de jeugddienst. Die
professionalisering zien we in de opkomst van meer uitvoeringsgerichte ‘frontambtenaren’
(wijkwerking, gebiedsgerichtheid, grote stadsprojecten,…), de
regie-discussies op terreinen waar het bestuur vroeger niet actief was zoals
bijvoorbeeld toeleiding naar de arbeidsmarkt, wonen, onderwijs, lokaal sociaal
beleid ... en de uitbouw van geografische informatiesystemen en centrale
meldpunten voor klachten en suggesties. Deze professionalisering verloopt op
een zelfstandige wijze, ook in de manier waarop koppelingen worden gemaakt
naar kinderen en jongeren. We m erken dat er weliswaar nu en dan sprake is
van koppelingen m et de jeugddiensten maar de rol en de positie van de
jeugddiensten ten aanzien van deze organisatie-ontwikkelingen roept toch vooral
veel vragen op.
De m eest actieve en de meest breed functionerende jeugddiensten maken op dit
mom ent hun rol van ‘domeinoverschrijdende’ netwerkmakelaar vooral waar via
frontlijnwerking waarbij ambtenaren elkaar vinden rond en vanuit concrete
projecten. Door evoluties zoals het oprichten en uitbouwen van
managem entteams lijkt deze spontane ‘domeinoverschrijdende’ netwerkfunctie
van de jeugddienst onder druk te kom en. Het is voorlopig nog te vroeg om
daarover conclusies te form uleren, ook al om wille van de verscheidenheid tussen
de gem eenten. Het is ook nog de vraag hoe politici zullen reageren op een
forser geprofileerd m anagementteam.
De belangstellingssferen en de betrokkenheid van de jeugddiensten (over het
algemeen beschouwd) in de verschillende dom einen van de lokale samenleving,
kunnen als een cirkel met verwijdende kringen worden voorgesteld:
vrijetijdsbesteding bevindt zich dan centraal in die belangstelling en zo deint dat
166

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
uit tot kringen van maatschappelijke domeinen waar de jeugddiensten helemaal
buiten staan. Hier en daar ontwikkelen zich in die dom einen wel discussies en
praktijken over de regierol van gemeenten maar dat gebeurt buiten het zicht van
de jeugddiensten, in het beste geval m et enige formele betrokkenheid.
I n die verwijdende kringen komen diensten als mobiliteit, groen, ruimtelijke
ordening dichter bij de belangstelling en betrokkenheid van jeugddiensten dan
diensten als cultuur en sport, alhoewel deze laatste zich ook in de sfeer van de
vrije tijd ontwikkelen. Het begrip ‘participatie’ krijgt in deze domeinen ook een
andere m eer op deelname gerichte betekenis.
Domeinen als het sociaal beleid, het onderwijs, de arbeidsmarkt, de bijzondere
jeugdzorg, jeugdrecht en huisvesting lijken het verst verwijderd van de
jeugddienst. Het onderwijs wordt door de jeugddiensten vooral als platform voor
bevraging gebruikt en waar met het onderwijs ad hoc participatieprocessen
ontstaan is dat eerder m et andere diensten (zie mobiliteitsdienst in relatie tot
veilige schoolomgeving) dan met de jeugddienst.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU GH EHVWXXUVNXQGLJH LQEHGGLQJ YDQ MHXJGGLHQVWHQ
De gemeentelijke organisaties wijzigen en de indruk bestaat dat deze wijzigingen
zich vooral in de loop van de laatste jaren in versneld tempo hebben
voorgedaan. De professionalisering is over het algemeen toegenom en. De
ontwikkelingen van organisatievorm en en van vormen van dienstverlening op
regionaal niveau (voor de kleine gem eenten) en op wijkniveau (voor de
centrumsteden) zijn markante gebiedsgerichte evoluties. Gemeenten en steden
werken ook steeds meer m et vormen van verzelfstandiging en met vormen van
publiek-private samenwerking. In nogal wat domeinen zijn er discussies aan de
gang over de kerntaken en over de rol van de lokale besturen buiten hun eigen
juridische bevoegdheden. Die discussies worden onder de veellagige noem er
‘regie’ gevat en onder die noem er doen zich veelsoortige ontwikkelingen voor.
Meer en m eer werken gem eenten op organisatie-breed niveau en met projecten
om de samenwerking tussen diensten te verbeteren. Het managementteam zou
daarvan de emanatie moeten zijn. Deze ontwikkelingen zijn nog pril en roepen
veel vragen op over kwaliteit en impact. Het Gemeentedecreet versterkt een
aantal zaken en zet ook nieuwe ontwikkelingen in gang. We hadden het op
andere plaatsen al over de verplichting om te werken m et strategische planning
en met jaarplannen gekoppeld aan de begroting. Het Gemeentedecreet voert
niet alleen de verplichting in om te werken met een managementteam, maar
koppelt aan dat team ook een aantal taken, in relatie tot en op basis van
afspraken met het college.
Het is tegen dit veranderende of schuivende decor dat de discussie over de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren en vervolgens ook deze over
participatie van deze groepen moet worden geplaatst. Onze algem ene indruk is
dat die koppeling nog maar weinig tot stand is gekom en. Praktijken en posities
blijven vaak lang doorwerken op basis van de organisatie die er was, niet op
basis van de organisatie zoals die zich ontwikkelt. Het is nodig om dit wijzigende
decor in de discussie te betrekken om het debat over belangenbehartiging,
participatie en de rol van jeugddienst/ jeugdraad te kunnen plaatsen. Dat is
misschien op dit moment het meest strategische debat dat kan worden gevoerd.
167

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Onze indruk is dat discussiepatronen over de rol van jeugddiensten soms nog te
zeer gekoppeld zijn aan organisatiemodellen die dominant waren ten tijde van de
groei van jeugddiensten. Dat is dan ook meteen ons, weliswaar heel open
geformuleerd advies: maak werk van deze discussie, maak m eer werk van de
modernisering van de discussie over participatie en belangenbehartiging in het
licht van de gewijzigde organisatorische settings.
De toenemende professionalisering houdt zeker kansen in: meerdere actoren
kunnen op een m eer professionele wijze werk maken van de belangenbehartiging
van kinderen en j ongeren, m eer actoren kunnen participatie-initiatieven aan en
kunnen deze organiseren. Er komen m eer aanknopingspunten of
toegangspoorten voor deze belangenbehartiging. De toegenomen
professionalisering houdt ook gevaren in op enerzijds sectoralisering van naast
elkaar opgezette initiatieven en anderzijds van een sterke druk vanuit de
professionelen naar processen die meer op maat van de professionals en in
functie van hun agenda’s worden opgezet dan dat ze bedacht zijn met en
opgebouwd zijn vanuit maatschappelijke bewegingen en initiatieven.
De gem eentebesturen hebben een sterke sectorale ontwikkeling gekend en de
professionalisering versterkt deze beweging nog. Het sectorale denken staat
evenwel ook onder druk. Soms is een sectoraal gericht program ma zeker nuttig
en noodzakelijk maar voor heel wat problematieken volstaat een dominante
sectorale benadering niet. We zien dat gemeenten en steden de nood voelen om
te werken m et projectstructuren, bijvoorbeeld voor belangrijke fysieke ingrepen.
We merken dat een territoriale focus aan belang wint waardoor de druk ook van
daaruit toeneemt om meer integrerend te denken. We merken tot slot dat ook
schotten tussen publieke en private organisaties bevraagd worden, bijvoorbeeld
op domeinen waar het regie-debat wordt gevoerd, waarbij het lokaal sociaal
beleid nu wellicht het meest in het oog springt. Dit alles kan een belangrijke
impact hebben op het kijken naar en vorm geven van een categoriaal beleid zoals
het jeugdbeleid.
Het zou ons in het bestek van dit onderzoek te ver leiden maar wellicht is de
positionering van categoriale beleidsafwegingen in de gemeentelijke organisatie
(in de verhouding tussen sectorale en gebiedsgerichte afwegingen) op dit
mom ent wel het m eest problematisch. Dat geldt dus niet alleen voor kinderen
en jongeren maar het geldt wellicht wel op de eerste plaats voor kinderen en
jongeren. Andere categorieën van de bevolking zijn sterker en beter
georganiseerd, hebben meer form ele toegangen en hebben erkende en vaak
sterk gepositioneerde belangenverdedigers.
We eindigen daarom, op de grens van dit onderzoek, met meer open vragen dan
antwoorden, tussen enerzijds opportuniteiten zien en meer aanknopingspunten
zien groeien voor belangenbehartiging en anderzijds veel vragen over de
gevolgen van organisatorische ontwikkelingen voor de belangen van kinderen en
jongeren.
Meer dan ooit wordt de vraag hoe deze belangen in en rond de gemeentelijke
netwerkorganisatie worden ingebouwd of uitgebouwd en wat daarbinnen de rol is
van een dienst die zichzelf ‘jeugddienst’ noemt. I n het denken over een nieuwe
168

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
generatie van organisatie-ontwikkeling op het lokale niveau moeten deze vragen
zeker worden meegenomen maar moeten de antwoorden wellicht dus ook herijkt
worden. Het was niet de opdracht van dit onderzoek om dit helemaal te
verkennen, we houden het dan ook bij enkele voorzetten voor thema’s die in zo’n
debat aan bod kunnen kom en:
o Moeten deze belangen explicieter op stafniveau worden ingebouwd, ter
ondersteuning van het managementteam, eventueel gekoppeld aan een
meer veralgemeende aandacht voor categoriale overwegingen ?
o Moet er geleidelijk aan gedacht worden om m eerdere jeugdgerichte
beleidsfuncties in de gem eentelijke organisatie uit te bouwen, waarbij de
jeugddienst, overwegend bezig met ’jeugdexclusieve’ materies, weliswaar
een plaats heeft als ondersteunende dienst maar waarbij op meerdere
niveaus in de organisatie aspecten van het jeugdbeleid een plaats krijgen?
o Moet de organisatie van lokale besturen zelf meer werk maken van een
professionele om kadering van sleutelfiguren in de organisatie die m et
belangen van kinderen en jongeren te maken hebben, in de vorm van
stuurgroepen, vaste commissies en dergelijke ?
o Moet de druk voor betere belangenbehartiging van kinderen en jongeren
eventueel meer worden verzelfstandigd in vorm en van publiek-private
samenwerking en met meer en betere bundeling van relevante diensten
en maatschappelijke organisaties, met ruimte ook voor autonome
processen vanuit kinderen en jongeren zelf ?
o Moeten de veldwerkers die rechtstreeks met kinderen en jongeren werken
niet m eer kunnen wegen op de organisatie, beter worden gehoord,
sterkere impulsen kunnen geven voor beleidsprioriteiten ?
o Moeten er m eer instrumenten worden ingebouwd of voorzieningen worden
uitgebouwd waarbij kinderen en jongeren zelf initiatieven kunnen
agenderen, participatie kunnen afdwingen,… ?
Bij het beantwoorden van deze vragen moet niet alleen de gemeentelijke
organisatie zelf voor ogen worden gehouden. Het is belangrijk om ook na te
gaan hoe de belangenbehartiging gediend wordt en kan worden versterkt in de
fora die onder de noemer van ‘regie’ het licht zien. Zo is onder andere de vraag
of het gemeentebestuur ten aanzien van deze overlegvormen niet een aantal
harde randvoorwaarden moet stellen op het vlak van participatie als
basisprincipe voor de werking van alle actoren die rond de tafel zitten. Het
spreekt vanzelf dat een gem eentebestuur dat alleen m et legitimiteit kan eisen als
ze dat zelf toepast. In die zin kan hier een interessante interactie en
wisselwerking ontstaan tussen publieke en private actoren in de gemeenten.
Zo’n debat over deze thematiek en vragen zal zich noodzakelijkerwijze op twee
niveaus bewegen: dat van de lokale besturen en de Vlaamse overheid. Een
aantal gevolgen voor lokale besturen zijn in dit rapport aan bod gekomen. Voor
de Vlaamse overheid is de vraag wat er na het jeugd(werk)beleidsplan komt of
wat er naast dit plan dient te komen. De verdiensten maar ook de grenzen van
dit instrument zijn ondertussen wel duidelijk. Hoe kan de Vlaamse overheid de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren sterker op de agenda plaatsen en
welke instrum enten kan/ m oet/ wil zij inzetten om dat te ondersteunen ? Dat is, u
raadt het al, wellicht voer voor een volgend onderzoek.
169

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
+RRIGVWXN %XQGHOLQJ YDQ FRQFOXVLHV HQ DDQEHYHOLQJHQ
,QOHLGLQJ
I n dit hoofdstuk bundelen we de conclusies en form uleren we aanbevelingen.
Niet voor elk onderdeel zijn er aanbevelingen of zijn de aanbevelingen in
dezelfde mate uitgewerkt. We beperkten ons tot die onderdelen waar we het
meest zijn op ingegaan tijdens de kwantitatieve en de kwalitatieve fase van het
onderzoek. Dat geeft ons de m eeste en de meest betrouwbare informatie
opgeleverd. Dat er bij bepaalde stukken geen aanbevelingen staan, is dan ook
helemaal geen aanduiding van het mindere belang van deze stukken. Het heeft
alles te maken m et de beperkingen die nu eenmaal aan dit type van onderzoek
zijn verbonden.
Het onderzoek moest een stand van zaken geven van de participatiepraktijk in
de Vlaamse gemeenten. Dat lijkt een evidente vraag maar ze is
onderzoeksmatig lastig uit te werken. Aan wie vraag je in dat verband immers
wat en hoe betrouwbaar is die informatie dan ? De vraag van de opdrachtgever
om een generalistisch beeld te krijgen botst met de vraag met welke kwaliteit
participatieprojecten worden aangepakt en de vraag naar de effecten van deze
projecten. Dat laatste vergt eerder case-onderzoek en ook dan nog blijven deze
vragen lastig te beantwoorden. De breedheid van het onderzoek stond dus
enigszins de diepgang in de weg. We hebben de beperkingen van een brede
survey bij jeugddiensten proberen op te vangen door een combinatie van
documentenanalyse, aanvullende telefonische bevragingen en vooral door
doorgedreven case-onderzoek in 11 gem eenten. We vermelden graag dat de
respons op de survey uitermate groot was, veel groter dan wat normalerwijze
kon worden verwacht. De thematiek en de vraagstelling in de survey waren
duidelijk inspirerend en motiverend. We hadden de indruk dat dit voor veel
jeugddiensten ook een vorm van zelf-evaluatie is geweest.
3DUWLFLSDWLH HQ EHODQJHQEHKDUWLJLQJ
Naarmate het onderzoek vorderde is de problematiek van de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren meer prominent op de voorgrond
gekomen. We stellen immers vast dat veel participatie-projecten ad hoc zijn,
soms eenmalig, nu en dan gebeuren, maar evengoed nu en dan weer niet of niet
meer. We stellen vast dat er vele domeinen van de lokale samenleving zijn waar
er helemaal geen sprake is van participatie of waar participatie een erg
eenzijdige en utilitaire betekenis heeft.
Vooraleer participatie-trajecten starten, zijn er eigenlijk al heel wat keuzes
gemaakt. Beslissingen tot opzetten van participatieprojecten zijn zelf voorwerp
van beleid en dus van macht en machtsverhoudingen. Vaak is het zo, en dat
geldt ook in de volwassen wereld, dat participatieprojecten ontstaan vanuit een
noodwendigheid, vanuit druk, vanuit meningsvorming in de publieke opinie. Dat
alles kunnen we ‘belangenverdediging’ en ‘belangenformulering’ noemen, in
essentie dus politieke processen. Participatie-projecten m et kinderen en
170

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
jongeren lijden soms (vaak ?) onder een gebrek aan opvolging op het m oment
dat de resultaten hiervan in strijd komen met andere overwegingen of belangen,
bijvoorbeeld tijdens de begrotingsopmaak of bij cruciale beslissingen voor
projecten of infrastructuren. Wie verdedigt op dat moment, als het er echt toe
doet, de belangen van kinderen en jongeren zoals die uit participatie-initiatieven
boven zijn gekomen ? Er zijn dus twee vragen, die evenwel heel sterk met
elkaar verbonden zijn: hoe staat het met de participatiepraktijk en hoe staat het
met de belangenbehartiging ? Hoe sterker de belangenverdediging is
uitgebouwd, hoe meer druk ontstaat op de participatiepraktijk en hoe meer deze
praktijken ook effectief kunnen zijn in de betekenis van effect-vol. Hoe zwakker
de belangenbehartiging en -verdediging, hoe groter de kans dat er nauwelijks
participatiepraktijken zijn, dat deze beperkt blijven tot ad hoc initiatieven, dat de
effecten ervan onduidelijk zijn of dat ze helemaal geen doorwerking hebben in de
beleidspraktijk. Een sterk uitgebouwd net van belangenbehartiging is dan te
beschouwen als de grondlaag waarop succesvolle participatiepraktijken groeien
en worden gebouwd. Als die grondlaag er niet is of zwak is, dan zijn deze
praktijken zwak, hangen deze praktijken wat scheef in de hengsels of blijven ze
niet lang overeind.
De problematiek van de belangenverdediging kom t in deze conclusies aan bod,
zij het niet altijd expliciet. Dit was geen onderzoek over de belangenverdediging
van kinderen en jongeren in Vlaamse gem eenten. Zo’n onderzoek zou overigens
nog veel lastiger uit te voeren zijn dan dit onderzoek. Maar uiteraard kunnen we
daar ook niet naast kijken: dat is het meest expliciet het geval in de
hoofdstukken over de jeugdraad, de jeugddiensten en de verhouding m et de
meest relevante beleidsdomeinen in de lokale samenleving. Ook als we deze
vraag zelf niet hadden willen behandelen, zouden de resultaten van dit
onderzoek ons daartoe toch hebben gedwongen.
Daarmee bereiken we echter meteen ook de grenzen van ons onderzoek. We
beseffen dat we, aan die grenzen gekomen, op kritische vaststellingen stuiten.
Die lijken met nam e voor de jeugddiensten en de jeugdconsulenten ambetant.
Belangenbehartiging in de lokale samenleving is veel breder dan wat de werking
van jeugddiensten dekt. Dat speelt zich af (of zou zich kunnen en m oeten
afspelen) in ruime kringen van die lokale samenleving waarop de gemiddelde
jeugddiensten nauwelijks zicht hebben en waarmee ze ook weinig voeling
hebben. Het misverstand is dan snel gegroeid dat dit als een verwijt wordt
geformuleerd of als een depreciatie wordt gezien van wat jeugddiensten doen.
Dat is niet onze bedoeling. Het is mogelijk dat de conclusie moet zijn dat de
jeugddienst goed werkt en dat de belangenbehartiging van kinderen en jongeren
in de gem eente toch niet sterk is. De werking, de uitbouw en de positie van
jeugddiensten in de gem eentelijke organisaties kunnen immers ook met
structurele grenzen te maken hebben, los van de persoonlijke kwaliteiten van
professionelen. Evengoed, en dat is waar wij voor pleiten, zou dit de aanleiding
kunnen zijn tot een interessant debat in onze gem eenten: waar staan we m et de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren, wat is de rol van een reeks van
actoren in dat perspectief, wat is de rol van de jeugddienst in dat netwerk ? Het
is alvast met die constructieve ingesteldheid dat we deze conclusies en
aanbevelingen hebben geschreven.
171

+HW MHXJGZHUNEHOHLGSODQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ KHW MHXJGZHUNEHOHLGSODQ
3ODQQLQJ YDQ GH LQVSUDDN"
I nspraak en participatie in jeugdwerkbeleidsplannen staan nagenoeg volledig in
het teken van de planning zelf. Inspraak en participatie in de
jeugdwerkbeleidsplanning heeft door die gerichtheid op de opm aak van het plan
zelf een overwegend instrumentele focus. Het voornaamste doel lijkt zoveel
mogelijk informatie te genereren. De nadruk valt daarbij eerder op verbreding
(zoveel mogelijk soorten groepen bereiken) dan op verdieping, eerder op
verwerven van informatie dan op bewerken van informatie, eerder op product
dan op proces. I nspraak en participatie zijn in deze vorm van plannen zelf
nauwelijks een beleidsobject. De vraag welke strategische keuzes gemaakt zullen
worden in de komende jaren inzake participatiepraktijken, -projecten, -aanpak
komt niet aan bod.
$IVWHPPLQJ PHWKRGHQ HQ GRHOJURHSHQ"
Bij het opzetten van inspraak en participatie richt men zich op een
verscheidenheid van doelgroepen. Jeugdconsulenten geven aan dat ze de
voorkeur geven aan interactieve werkvormen, maar in de praktijk is er een
duidelijke klemtoon op enquêtes. Enquêtes waarvan de beleidsmatige relevantie
(welk doel moet een enquête dienen, wat zullen we m et de resultaten doen?) en
de technische aspecten (opbouw, verwerking) niet altijd even goed verzorgd
lijken. Het overwicht op enquêtes als methodiek vergroot de scheeftrekking in
het bereik van participatieprojecten. Het geloof in het verzam elen van info via
enquêtes lijkt in de praktijk dan toch te overwegen op de wil om een dialoog op
te zetten m et jeugdigen. Ook de dialoog met frontlijnwerkers lijkt eigenaardig
genoeg soms beperkt tot enquêtering. Wellicht wordt dit ook in de hand gewerkt
door het beeld dat dit voor de administratie ‘beter’ is –meer au sérieux wordt
genomen- dan meer open participatieve processen.
'H UHODWLH 9ODDQGHUHQ ± ORNDDO
Het lijkt dus zo dat lokale besturen impliciet bepaalde ‘normen’ overnem en die
niet als zodanig tot de form ele vereisten behoren. Ook als Vlaanderen het niet
wil, stuurt m en blijkbaar toch. De voornaamste vaststelling ten aanzien van het
Vlaamse niveau is echter dat de jeugdbeleidsplannen op dat niveau niet verwerkt
of gesystematiseerd worden. De verhouding m et de lokale besturen lijkt vooral
gericht op ondersteuning van de gemeente met het oog op de form ele vereisten
in het plan. Rond de inhoud van het plan ontwikkelt zich geen interactief
leerproces m et de gemeenten. Vlaanderen gaat ook niet op zoek naar tendensen
overheen de specifieke inhoud van de lokale plannen.
De prille ervaring met de visitatie van centrumsteden kan hier misschien een
omslag betekenen.
172

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ KHW MHXJGZHUNEHOHLGSODQ
6WUDWHJLVFKH SODQQLQJ
Het lijkt de onderzoekers van belang om bij de strategische planverplichting die
met het nieuwe gemeentedecreet wordt opgelegd, aandacht te hebben voor
participatie. Het gaat hierbij zowel om participatie in het algem een als om
kinder- en jongerenparticipatie in het bijzonder. De koppeling tussen het
jeugdbeleidsplan en het strategisch plan van de gemeente (en het jaarplan als
onderdeel van dat strategisch plan, gekoppeld aan de begroting/ budgetten) zal
niet evident zijn. Dat geldt ook voor alle andere sectorale beleidsplannen in de
gem eente, maar om wille van de categoriale ambities vormt dit een extra
uitdaging binnen het jeugdbeleid. Het gevaar bestaat dat het jeugdbeleidsplan
‘sectoraal’ binnen dit gemeentelijk strategisch plan ingeschoven wordt. Het zou
kunnen dat dit de aandacht voor ‘brede’ jeugdparticipatie niet ten goede komt.
Door (jeugd)participatie expliciet op te nemen als object van de gemeentelijke
strategische planning kan een breder draagvlak voor j eugdparticipatie ontstaan
en kunnen op diverse niveaus binnen de gem eentelijke organisatie
belangenbehartigers voor kinderen en jongeren opstaan, groeien of versterkt
worden.
Het is daarbij wenselijk om de ‘inspraak in de plannen’ om te buigen naar het
‘plannen van de inspraak’. Dit kan een kwalitatieve verdiepingsslag betekenen,
naast de verbreding die nu in hoofdzaak beoogd wordt. Het is essentieel om na
te denken over de vraag welke participatie-projecten en initiatieven men in de
volgende periode centraal wil plaatsen en waarom ? De strategische
planverplichting opent wellicht perspectieven om deze vraag in de gemeentelijke
organisatie ter discussie te stellen en het draagvlak voor participatieprojecten te
vergroten.
2SHUDWLRQHOH SODQQLQJ"
Het lijkt wenselijk om de focus binnen het jeugdbeleidsplan zelf ook eerder op
het strategische niveau te leggen, en minder op het concrete operationele en
actie-niveau, m et uitzondering wellicht voor het eerste jaar van uitvoering van
het plan. Zo kan het jeugdbeleidsplan meer een werkinstrument worden dat
gedurende de uitvoering ervan continu vorm krijgt en kan inspelen op nieuwe
opportuniteiten, kansen en knelpunten tijdens de legislatuur. Nu lijkt de extreme
piek van aandacht voor het concreet uitwerken van acties voor drie jaar aan het
begin van een planningsprocedure te sterk beslag te leggen op jeugddiensten.
I n combinatie met de tijdsdruk stimuleert dat voor de volgende jaren het naar
binnen plooien ‘bij het uitwerken van acties zoals voorzien in het
jeugdbeleidsplan’. Dat kan een hypotheek leggen op de cruciale aandacht die
moet gaan naar m ee opvolgen en wegen op de algemene planning in en van de
gem eente. Zeker nu de termijnen van plannen meer en m eer naar de toekomst
(wellicht ?) zullen samenvallen, moet er vooral aandacht gaan naar die
strategische afstem ming.
173

,QWHUDFWLHYH SODQQLQJ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Technisch lijkt het ons interessant om nog m eer in te zetten op interactieve
instrum enten. De wil is er duidelijk wel, maar het onderzoek toont ons dat die
niet makkelijk om te zetten is in de praktijk.
Een kritische evaluatie van het gebruik van participatiemethoden binnen de
gem eente is in elk geval op zijn plaats. Een eerste stap is wellicht dat participatie
gerichter en selectiever wordt ingezet. Geen verplicht rondje info verzamelen,
maar vertrekken vanuit de vraag ‘wat het oplevert voor kinderen en jongeren en
voor het beleid’.
2QGHUVWHXQLQJ YDQXLW KHW 9ODDPVH QLYHDX
Het lijkt de onderzoekers daarom ook noodzakelijk dat er vanuit het Vlaamse
niveau (Vlaamse administratie, VVJ, Steunpunt jeugd) een duidelijke en
afgestemde com municatie wordt opgezet omtrent de formele vereisten voor het
nieuwe jeugd(werk)beleidsplan 2008-2010. Lokale besturen dreigen anders
ongewild vast te houden aan de structuur van het vorige jeugdwerkbeleidsplan.
Een deregularisering en vereenvoudiging op Vlaams niveau zorgt immers niet
automatisch voor een helderder beeld bij lokale actoren. Bij het vorige
beleidsplan was er al weinig zicht op de manier van evalueren op Vlaams niveau,
en het vereenvoudigen van de opbouw van het jeugdbeleidsplan van acht naar
twee hoofdstukken kan dit troebel beeld nog versterken.
Het lijkt ons wenselijk dat het Vlaamse niveau het werken op strategisch niveau
stimuleert en de link met de algemene strategische planning van het bestuur
voor het hoofdstuk ‘breed jeugdbeleid’ centraal stelt. Het afbouwen en
beperken van de ‘inspraak en participatie in de planning’ ten voordele van het
‘plannen van de inspraak en participatie’ moet hierbij aangemoedigd worden.
Het lijkt ons van belang om in een eerste fase te focussen op de koppeling met
de algemene strategische nota om zo de inspraak en participatie van kinderen en
jongeren te plannen voor de periode 2008-2010.
Het is van belang om ook op Vlaams niveau en voor het Vlaamse niveau van de
jeugdbeleidsplannen werk- en leerinstrum enten te maken. Door een gebrek aan
lokale inbedding en een focus op de technisch-instrumentele aspecten van de
beoordeling, ging er tot nu toe weinig energie naar inhoudelijke analyse en
konden er op Vlaams niveau weinig leereffecten optreden.
De "Ronde van de centrumsteden", met werkbezoeken van de afdeling Jeugd aan
de betrokken jeugddienst, kan een interessante stap zijn naar meer ‘leergericht’
samenwerken mits ook andere jeugdactoren betrokken worden (jeugdraad,
actieve jongeren, ...) en het materiaal thematisch gebundeld en actief
teruggekoppeld wordt naar de steden, zodat steden ook echt over zichzelf en van
elkaar kunnen leren. Het zou ook een meerwaarde kunnen bieden als er
bijvoorbeeld op de regionale overlegtafels voor jeugddiensten, de vormingsdagen
voor jeugdconsulenten, de opleiding tot jeugdconsulent,... aandacht kom t voor
de evaluatie van participatiepraktijken, de ervaringsuitwisseling over de planning
van de inspraak, de koppeling tussen het jeugdbeleidsplan en de algemene
174

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
strategische planning van de gemeente. Reflectie hieromtrent kan leiden tot een
verbeterde leercurve.
'H MHXJGUDDG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGUDDG
Het onderzoek bevestigt elementen die al door ander onderzoek werden
aangebracht. Het lijkt ons belangrijk dat de bevestiging van opeenvolgende
onderzoeken doorheen de tijd erop wijst dat de positie van de jeugdraad een
structureel en geen conjunctureel gegeven is, al evolueren bepaalde jeugdraden
natuurlijk zelf wel in cyclische fasen van dynamiek en terugval. Die cycli zijn
zeer persoonsgebonden. Het gaat in elk geval niet om een opgaande beweging
waarbij jeugdraden in steeds toenem ende mate zouden wegen op het brede
jeugdbeleid. Het is duidelijk dat vooral via projectwerking hier en daar wel
verruimende vormen van werking ontstaan die vanuit de jeugdraden zijn
gestimuleerd en ondersteund. Het dominante profiel van de jeugdraad blijft
evenwel structureel gekoppeld aan het jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding en
het is vooral in een verruimde interpretatie van dat laatste dat hier en daar
vernieuwende en vaak autonome participatieve projectwerking wordt ontwikkeld.
Ons onderzoek lijkt erop te wijzen dat de verhouding tussen de jeugdconsulent
en de jeugdraad eerder harmonieus is en dat er meestal sprake is van een vrij
goede samenwerking. Uit de koppeling m et het JEMP-onderzoek zien we dat de
perceptie van de jeugdconsulent en de jeugdraad omtrent de werking en de
focus van de jeugdraad sterk gelijklopend zijn.
De schepen van jeugd respecteert over het algemeen de autonomie van de
jeugdraad maar bevestigt deze daardoor ook eerder in de sfeer van het
jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding. De schepen neemt overwegend een
afstandelijke positie in en waar dat gekoppeld is aan een positieve houding is die
veeleer ondersteunend. I n de zeldzame gevallen waarbij de schepen van jeugd
ruime thema’s rond jeugdbeleid aanbrengt, is dat vaak laat in de besluitvorming.
De representatie van de jeugdraad in raden en commissies werkt overwegend
niet: het versterkt noch verbreedt de werking en de aandachtspunten van de
jeugdraad. Als systeem van belangenbehartiging werkt dit nauwelijks of niet en
waar er wel effecten zijn is dat tijdelijk en gekoppeld aan enkele sterke
netwerkende sleutelfiguren.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGUDDG
Er lijkt op dit moment geen behoefte aan nog maar eens een pleidooi voor meer
open jeugdraden met een breder profiel en actieterrein. Het is ondertussen wel
duidelijk dat dit pleidooi structurele grenzen heeft. Het lijkt ons beter om deze
grenzen helder te benoemen en van daaruit te redeneren over de
participatiepraktijk en de plaats en rol van de jeugdraad daarbinnen en in een
concept van belangenbehartiging.
175

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het is wellicht een te voorspelbare aanbeveling maar een debat in de gemeenten
over de plaats en rol van de jeugdraad en de uitbouw van de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren is geen luxe. Dat is volgens ons
nodig omwille van de veranderingen die in de gemeentelijke organisatie plaats
hebben (zie hieronder). Dat is ook geen luxe omdat, zonder dergelijke discussie,
onuitgesproken verwachtingspatronen blijven leven die niet kunnen worden
ingelost of automatismen blijven bestaan die niet productief blijken te zijn. Een
dergelijk debat tussen de sleutelfiguren is nuttig om dit te vermijden en
verwachtingen te expliciteren. Het spreekt vanzelf dat een jeugdraad m et
ambitie om dit soort discussie aan te zwengelen daartoe moet worden
ondersteund. In het algemeen lijken de jeugd(werk)beleidsplannen dit soort
debat niet echt te hebben gestim uleerd. Op gezette tijden kan dit nochtans
bijdragen tot een strategische discussie die blikverruimend werkt en die ruimte
kan bieden voor nieuwe lokale praktijken en verhoudingen.
Binnen dat debat is de rol en functie van de schepen van jeugd zeker aan de
orde en daarm ee ook, direct of indirect, de rol en functie van de jeugdconsulent.
Op dit laatste punt komen we hieronder terug. Omdat we vaststellen dat de rol
van de schepen van jeugd te impliciet is, niet uitgesproken is, ontstaan daar ook
verwachtingen en frustraties over in de verhouding met de jeugdraad.
Verwachten we dat de schepen van jeugd in de gem eente zich opstelt als de
belangenbehartiger van kinderen en jongeren en wat betekent dit,
geconfronteerd ook met het strategisch plan en de jaarplannen van de
gem eente, gekoppeld aan de bespreking van de begroting ?
De feitelijke dominantie van jeugdwerk en de vrijetijdsbesteding in de werking
van de jeugdraden enerzijds en anderzijds de impliciete verwachtingen ten
aanzien van de jeugdraad als belangenbehartiger van het brede jeugdbeleid
botsen m eestal. Soms ontstaan hieruit interessante autonom e projecten, maar
fundamenteel lijkt deze koppeling zelf vragen op te roepen. Het m eest
interessante, constructieve en open debat lijkt dan ook eerst dat te zijn over de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren in de lokale samenleving en
vervolgens over de plaats van de jeugdraad vanuit dat perspectief. In dat
verband is in elk geval duidelijk dat het systeem van representatie in de
representatie (raden in raden) niet werkt als platform voor deze
belangenbehartiging. We denken eerder in de richting van open fora,
discussiemomenten, confrontaties tussen sleutelfiguren uit verschillende
sectoren, kortom aan m eer dynamische vorm en van actie en interactie. De
jeugdraad heeft daarin een plaats en een betekenis, maar de jeugdraad valt
daarmee niet sam en (zie ook hieronder bij punt 8).
.LQGHUJHPHHQWHUDDG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH NLQGHUJHPHHQWHUDDG
I n bijna 30 % van de gemeenten is er een kindergemeenteraad. De grootte van
de gemeente lijkt niet bepalend te zijn. Twee derde van deze
kindergem eenteraden zijn opgericht tijdens de laatste legislatuur.
176

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Het merendeel van deze kindergemeenteraden is gericht op concrete realisaties,
meestal rond thema’s die kinderen zelf aandragen. Bij één vierde van de
kindergem eenteraden ligt de klemtoon minder op concrete realisaties maar
vooral op het sociaal-agogische, waarbij kinderen kennismaken met de werking
van gemeente- en stadsbesturen, een thema leren uitwerken, in contact komen
met diverse actoren, leren omgaan m et verschillende partijen en belangen, ...
I n die gevallen is de band met de beleidsvorming secundair.
I n twee van onze elf casegemeenten wordt gewerkt met een
kindergem eenteraad, de ene in hoofdzaak gericht op concrete realisaties en de
andere vooral op het sociaal-agogische. In beide gem eenten stelden we een
positieve teneur vast maar m erkten we ook dat daar vrij veel wordt in
geïnvesteerd. Daarom ook beperkt men de kindergemeenteraad tot één keer
per jaar. Het zou kunnen dat we hier twee van de ‘best practices’ hebben
getroffen. De resultaten van de survey geven alvast aan dat de kritieken op de
kindergem eenteraden niet onterecht zijn wellicht vooral in die gemeenten waar
kindergem eenteraden frequent georganiseerd worden en waar de investering in
de omkaderende kwaliteit beperkt is.
+HW UXLPWHOLMNH HQ KHW PRELOLWHLWVEHOHLG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ VSHHOUXLPWH
Kinderparticipatie over speelruimte is tijdens de laatste legislatuur duidelijk een
belangrijk item geweest. We kunnen m et bijna zekerheid stellen dat dit vooral
een effect is van de bepalingen in het Jeugdwerkbeleidsplan en van de manier
waarop lokale actoren deze stimulans hebben opgepikt. I n bijna alle lokale
besturen worden kinderen op één of andere manier betrokken bij het
speelruimtebeleid. In 57 % van de lokale besturen zegt het bestuur zelf dat het
bij de aanleg van nieuwe speelpleinen systematisch voor de participatie van
kinderen kiest. Dat is een hoog cijfer, al leert de diepte-bevraging in de 11 cases
dat er soms vragen te stellen zijn over de wijze van aanpakken, over de kwaliteit
waarmee dat gebeurt, de inbedding in beleidsprocessen, de financiering, de
samenwerking met andere diensten… De kwantiteit lijkt er in elk geval te zijn en
dat er ‘iets’ moet gebeuren bij aanleg of heraanleg lijkt ondertussen wel een vast
punt te zijn geworden op de beleidsagenda. Over de effecten, kwaliteit en
procesmatige aanpak zijn meer kritische vragen te stellen.
De jeugddienst is bijna altijd de trekker voor kinderparticipatie over speelruimte.
De schepen van jeugd en de jeugdraad zijn in meer dan 60 % van de lokale
besturen een actieve partner maar ze zijn dat dus evengoed in 40 % van de
gem eenten niet.
Speelpleinmonitoren en de jeugdkrant/ nieuwsbrief worden relatief weinig ingezet
als instrumenten om kinderen te motiveren mee te participeren. Brieven aan
huis en vooral buurtvergaderingen met de ouders zijn het populairst. Dat laatste
roept veel vragen op over enerzijds de verhouding tussen het werken m et
kinderen en ouders en anderzijds het werken met kinderen en de buurt. Uit de
cases blijkt dat dit toch vaak gescheiden processen zijn. Het versterkt ons
aanvoelen dat na de fase van de gestegen kwantiteit van initiatieven rond
speelruimte nu wellicht eerder een periode van verdieping en evaluatie van de
177

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
concrete m ethoden nodig is en een kritische reflectie over het effect van al deze
initiatieven.
Belangrijke aandachtspunten bij de participatie-aanpak rond speelruimte blijken
te zijn:
1. het vroegtijdig samenzitten met andere diensten en het scheppen van een
kader waarbinnen kinderen kunnen participeren
2. het oog hebben van bij het begin van het proces voor de timing en het
langdurig karakter van participatie
3. het verweven en niet volledig scheiden van enerzijds overleg met
volwassenen (de buurt) en anderzijds overleg m et kinderen
4. het goed communiceren met het bestuur
5. het vormgeven van het participatieproces in overeenstemming met de
financiële ruimte.
6. aandacht voor het proces en het sociaal leren
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW UXLPWHOLMN HQ
PRELOLWHLWVEHOHLG
Over het algemeen lijkt er op dit moment nog weinig aandacht voor
jeugdparticipatie in het algemene ruimtelijk en mobiliteitsbeleid. Dit geldt zowel
voor de (her)aanleg van fietspaden, de inplanting of vernieuwingen m.b.t.
publieke infrastructuur, de (her)aanleg van dorps- of stadskernen als voor de
meer structureel kaderende instrumenten zoals de opmaak van het
structuurplan, mobiliteitsplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen (Rup’s) of
bijzondere plannen van aanleg (Bpa’s).
Voor een aantal aspecten is de aandacht, m ede door im pulsen van het
bovenlokale niveau, wel sterk toegenomen. Dit geldt voor het speelruimtebeleid
(zie hierboven) en voor het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving. De
aandacht voor jeugdparticipatie in het verkeersveiliger maken van de
schoolomgeving wordt over het algemeen sterk getrokken door
mobiliteitsdiensten en ontwikkelt zich vaak buiten het zicht en de betrokkenheid
van jeugddiensten en jeugdraden. De kwaliteit van de participatie hierbij is erg
variabel. Het gaat van eerder sensibiliseren en informeren tot intensieve
participatieprocessen en van formele betrokkenheid van leerlingenraden en
oudercomités tot het daadwerkelijk uitwerken van een gans participatietraject in
klasverband. Dat alles geeft op dit moment nog geen aanleiding tot participatie
bij het bredere mobiliteitsbeleid.
Kinder- en jongerenparticipatie staat in toenem ende mate op de agenda van de
grote steden in de planvorming van de grote stadsprojecten, zij het dat dit nog in
zeer wisselende vorm en van intensiteit en kwaliteit verloopt. De betrokkenheid
van diensten bij de opmaak van het programma van eisen voor de ontwerpers is
een cruciale factor voor de agendering en de planning van de participatie.
Jeugddiensten en jeugdraden m oeten m eestal zelf zoeken naar insteken in
ruimtelijke en m obiliteitsprojecten met een impact op kinderen of jongeren. Dat
stijgt boven hun mogelijkheden uit. Daardoor is de focus en de impact van de
jeugddienst en de jeugdraad vooral gericht op jeugdexclusieve ruimtes. Een
vertegenwoordiging in de Gecoro biedt nauwelijks waarborgen op een beter zicht
178

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
en belangenbehartiging. De sterke sectorale gerichtheid van de schepen van
jeugd beperkt over het algemeen het domeinoverschrijdend zicht en de impact
op ruimtelijke materies. Hierdoor komen ruimtelijke en mobiliteitsprojecten die
de belangen van kinderen en jongeren raken te weinig of te laat op de agenda
van de jeugdraad en de jeugddienst, en dreigt hun inbreng vooral een ritueel te
worden. Dit gevaar zien we ook opduiken m.b.t. de jeugdparagraaf.
Partnerschappen met diensten rond thema’s als het speelruimte-, skate- of
fuifbeleid lijken wel kansen en impulsen te bieden voor meer jeugdbetrokkenheid
en –participatie. We stelden vast dat de betrokkenheid van de dienst ruimtelijke
ordening bij de plannen voor speelruimte over het algemeen eerder de
belangstelling activeert voor participatieve processen in het bredere ruimtelijke
beleid. De ervaringen op een beperkt terrein lijken de cultuur van dit type dienst
te kunnen beïnvloeden.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW UXLPWHOLMN HQ
PRELOLWHLWVEHOHLG
We lijsten een aantal reflectie- en aandachtselementen op die van belang kunnen
zijn voor het structureler inbouwen van participatie bij ruimtelijke en
mobiliteitsprojecten.
Het inbouwen van participatieverplichtingen vanuit de Vlaamse overheid, mits
voldoende algemeen geformuleerd, heeft belang en effect. Het is denkbaar om
het plannen van participatie in het algemeen en kinder- en jongerenparticipatie
in het bijzonder in algemene zin te verplichten bij de opmaak van plannen. Zelfs
al is dat helemaal geen waarborg voor kwaliteit, het zorgt er tenminste wel voor
dat participatie wordt geagendeerd en dat er minstens moet worden over
nagedacht. Verplichtingen die verdergaan hebben evenwel geen zin, het is dus
niet wenselijk om concrete modellen op te leggen. Fora over praktijken en
ervaringsuitwisseling (zie hierboven) die gericht zijn op discussie en opbouwen
van leerervaringen hebben uiteraard wel zin.
Lokale besturen kunnen kinder- en jongerenparticipatie als voorwaarde opnem en
in de program ma’s van eisen, lastenboeken, aanbestedingen en zeker en vooral
bij de aanstelling van ontwerpers. Dat is evenmin een waarborg voor kwaliteit
maar het dwingt tenminste tot enige reflectie en kan ook maatschappelijk
initiatief uitlokken.
Het is om vele redenen vanuit het oogpunt van goed managem ent, maar zeker
ook voor de belangenbehartiging van kinderen en jongeren, opportuun om te
werken m et een professionele projectstructuur voor het proces rond projecten op
basis van verschillende betrokken diensten. Daardoor neemt de kans toe dat
participatie op de agenda komt en dat er meer reflectie ontstaat over het proces
en de evaluatie van het proces. Naarmate de aandacht voor kinder- en
jongerenparticipatie mondjesmaat bij verschillende diensten toeneemt, krijgen
dergelijke projectgroepen m eer belang als fora om deze participatie te
stabiliseren, te verbreden en te verdiepen. In het licht van een meer structureel
verankerde belangenbehartiging is dat een belangrijke strategie. Algemene
criteria van goed beleid zoals integratie en afstemming leiden zo tot praktijken
en bestuurlijke ‘arrangementen’ (in de vorm bijvoorbeeld van projectgroepen)
179

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
waardoor en waarin meer ruimte komt voor participatie-initiatieven en dat is in
het belang van de zwakste groepen in de lokale samenleving, al is die koppeling
geen automatisme.
Het is absoluut nodig om op een m eer dynamische en interactieve manier naar
ruimtelijke participatieprocessen te kijken. Omdat een intensief en kwaliteitsvol
participatieproces niet tegelijkertijd overal en voor alle projecten kan, is het
nuttig strategische keuzes te m aken en te werken m et echte pilootprojecten (zie
ook ons voorstel om dit in te bouwen in de algem ene strategische planning van
de gem eenten). Belangrijke voorwaarden voor kwaliteit zijn tijd en ruimte voor
discussie. Zijn die voorwaarden niet aanwezig, dan is het beter om helemaal
niet met participatie te werken maar bewust te kiezen voor eenzijdige vormen
van inspraak en informatieverstrekking en dat ook expliciet en helder duidelijk te
maken. I n het andere geval werkt dat negatief door, ook op de intensieve
projecten waar men dan wel meer werk van participatie wil maken.
De schepen van jeugd zou pleitbezorger moeten zijn voor participatie van
kinderen en jongeren in het college en bij de oprichting van stuurgroepen en het
vastleggen van lastenboeken. Door de actieve uitoefening van deze rol kan een
meer structurele procesmatige participatie realiteit worden, meer alvast dan via
form ele instrum enten als de jeugdparagraaf.
Participatie in planprocedures is belangrijk maar is slechts een eerste aanzet tot
processen. Over participatie in de uitvoeringsfase is nog maar weinig aandacht:
dat is de fase waarin vaak de echte keuzes worden gemaakt, de fase waarin
dikwijls nog wijzigingen optreden, het is ook de fase van de concrete uitvoering,
van de inrichting en het beheer van de ruimte. Omdat geregeld pas in de
uitvoering duidelijk wordt hoe concrete ingrepen gevolgen hebben voor kinderen
of jongeren moet daar dus veel meer aandacht naartoe gaan. Ook op dit punt
schieten de jeugdwerkbeleidsplannen zeker te kort en is een omslag in het
denken nodig: rond welke uitvoeringsdossiers willen we in de volgende twee jaar
kinderen en jongeren betrekken ? En nogm aals: uitvoering gaat hier ook over de
kwaliteit waarm ee bepaalde ingrepen uiteindelijk zullen gebeuren, over de
manier waarop ruimte concreet zal worden ingericht, over de wijze waarop
ruimte zal worden beheerd. Dat zijn, telkens weer, aangrijpingspunten voor
participatie.
Gerichtheid op belevingen, ervaringen, emoties, verhalen,… en niet alleen op
praten en vergaderen is fundamenteel voor de kwaliteit van de participatie in het
algemeen en versterkt in het bijzonder de opportuniteiten voor kinder- en
jongerenparticipatie. Het is dus zeker nodig om de aandacht en de instrum enten
te richten op wat kinderen concreet doen, op hoe jongeren ruimte ervaren, op
wat er aan spontaan maatschappelijk initiatief in een bepaalde ruimte groeit.
Een mix van technieken is dus aangewezen en is in het belang van kinderen en
jongeren.
De projectverantwoordelijke is diegene die inrichtingsprojecten procesmatig
uitdenkt, vorm geeft, begeleidt en opvolgt. Dit kan een ambtenaar uit een dienst
ruimtelijke ordening zijn, maar is soms ook een kabinetsm edewerker (in grotere
steden) of een externe partner. Die keuze op zich moet met zorg gebeuren. Wie
de procesbegeleider voor het participatietraject wordt, is geen neutrale keuze: ze
180

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
werkt sterk in op het proces, onder andere op de gerichtheid op participatie. Het
is dus van belang mensen te kiezen met een open cultuur en voor wie
participatie bij het beroepsbeeld hoort van een goede procesbegeleider.
Het is belangrijk om participatie-sessies te koppelen. Het kan tijdelijk nuttig zijn
om apart met kinderen en jongeren aan de slag te gaan maar dit kan niet het
basiskenm erk van het proces zijn. Het is zeker niet wenselijk om de jeugddienst
aan de slag te laten gaan m et kinderen terwijl de grote mensen ondertussen met
de buurt praten, in van elkaar gescheiden processen. Er is nood aan één proces
met verschillende niveaus van werken en vormen van acties.
6NDWHEHOHLG
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW VNDWHEHOHLG
Naast de relatief grote aandacht voor kinderparticipatie bij speelruimte zien we
dat er ook heel wat aandacht gaat naar jeugdparticipatie rond skateinfrastructuur
en het skatebeleid. I n meer dan 80 % van de lokale besturen
worden jongeren op één of andere manier betrokken bij het skatebeleid.
Ook voor de jeugdparticipatie bij het skatebeleid is de jeugddienst meestal de
trekker. Andere sterk betrokken partners zijn de schepen van jeugd (50 % ), de
technische dienst (44 % ) en de jeugdraad (42 % ). Ook de sportdienst is relatief
vaak betrokken (35 % ). Minder betrokken actoren zijn de dienst ruimtelijke
ordening/ planning (19 % ) en de groendienst (14 % ). In de centrumsteden zijn
deze diensten wel vaker een partner (+ / - 50 % ) en is de schepen van jeugd iets
minder betrokken.
Hoe groter de gemeente hoe meer de jeugddienst actief naar skaters stapt maar
ook hoe meer skaters de weg naar de jeugddienst vinden: daar is de wederzijdse
interactie duidelijk het sterkst. Het opgaande patroon van initiatief van de
jeugddienst parallel met de stijgende toename van het initiatief vanuit de skaters
wijst wellicht op een interessante wisselwerking. Een actieve dienst kan actie
uitlokken en omgekeerd. Het is een interessant punt dat lijkt aan te tonen dat
een bestuur eigen initiatief kan en mag nemen en dat dit niet noodzakelijk ten
koste gaat van het spontane maatschappelijk initiatief.
Belangrijke aandachtspunten bij de participatie-aanpak rond skatebeleid zijn
1. participatie als een structureel proces zien, niet alleen als het polsen naar
noden, maar ook als betrokkenheid bij planning, uitvoering & evaluatie en
met aandacht voor terugkoppeling
2. het scherp stellen van het kader (budget, locatie, tijdsspanne,
procesbegeleider ...)
3. het verweven en niet volledig scheiden van overleg met de buurt en het
overleg m et skaters
4. aandacht hebben voor ‘uitvoerings’materies, skatebeleid is meer dan
skate-infrastructuur ‘plannen’, de inrichting en het beheer zijn evenzeer
bijzonder belangrijk en kapstokken voor participatie
5. het vormgeven van het participatieproces in overeenstemming met de
financiële ruimte.
181

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
$DQEHYHOLQJ RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW VNDWHEHOHLG
De ervaringen met het skatebeleid zijn interessant voor de voeding van de
discussie over de wisselwerking tussen diensten en autonoom initiatief. Op dit
dom ein doen zich vrij veel processen van spontane initiatieven voor die
vervolgens in wisselwerking kom en met de werking vanuit de jeugddienst en van
andere gemeentelijke diensten. De vraag is of dit alleen geldt voor skateinitiatieven
dan wel of deze ervaringen leerpunten kunnen zijn voor de omgang
met autonome maatschappelijke initiatieven. I n deze betekenis kan dit nuttig
zijn om ‘aanbod-participatie’ (die vaak domineert, zeker in de opmaak van
jeugdbeleidsplannen) te confronteren m et ‘vraag-participatie’.
)XLIEHOHLG
&RQFOXVLHV P E W MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ IXLIEHOHLG
I n de m eerderheid van de lokale besturen (bijna 80 % ) is er tijdens deze
legislatuur aandacht geweest voor jeugdparticipatie rond het fuifbeleid. Dat is
naast het skatebeleid duidelijk een meer prominent beleidsthema geworden
waarbij zich dus vormen van participatie ontwikkelen. Naargelang de grootte
van de gem eenten zien we een ander beeld dan bij de thema’s speelruimte en
skatebeleid. Hoe groter de gem eente hoe meer jongeren betrokken worden bij
het fuifbeleid. Participatie bij het fuifbeleid lijkt in kleine gemeenten minder
centraal te staan dan bij de thema’s speelruimte en skatebeleid. Dat lijkt op zich
vrij logisch gezien de wellicht toch ook regionaal ontwikkelende
uitgaanspatronen.
I n 81 % van de gemeenten waar kinderen of jongeren bij het fuifbeleid
betrokken worden, is de jeugddienst de trekker van de participatie-initiatieven.
De sterkst betrokken partners m.b.t. de jongerenparticipatie bij het fuifbeleid zijn
de jeugdraad (68 % ), de schepen van jeugd (62 % ) en de politie (53 % ).
Minder betrokken partners zijn de technische dienst (18 % ), de brandweer (23
% ) en de dienst ruimtelijke ordening/ planning (9 % ). Hoe groter de gemeente,
uitgezonderd voor centrumsteden, hoe vaker de politie, de schepen van jeugd en
de jeugdraad actieve partners zijn. I n centrumsteden worden dan wel duidelijk
meer ‘andere actoren’ betrokken dan in kleine gemeenten.
We stellen vast dat de jeugdparticipatie toch eerder beperkt blijft tot het
betrekken van de jeugdraad en jeugdverenigingen. De focus van het fuifbeleid
ligt ook niet altijd zozeer op het faciliteren van mogelijkheden voor jongeren en
het voorzien van ondersteuning hierbij, maar vaak evenzeer / meer (?) op het
responsabiliseren van tieners en jongeren gericht op het voorkomen van
overlast. De motieven voor participatie zijn hier op zijn minst gemixt.
Over het algemeen lijkt er een consensus te bestaan over de relatief goede
samenwerking tussen diverse actoren (diensten, politici, jeugdraad) rond het
‘zachte’ faciliteren van het fuifbeleid (fuifcharters, fuifwijzers, fuifgidsen,
fuifboxen, fuifkoffers, vereenvoudiging reglementering, fuifbussen, ...). Het
nadenken over het ‘harde’ faciliteren in de vorm van infrastructuur lijkt echter
182

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
minder te gebeuren, verloopt eerder ad hoc en in elk geval met minder
samenwerking tussen partners, met een beperkter zicht van de jeugddienst en
de jeugdraad en m et heel beperkte betrokkenheid van jongeren zelf, zeker in de
fase van de uitvoering.
-HXJGSDUDJUDDI
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH MHXJGSDUDJUDDI
De jeugdparagraaf komt in ons onderzoek relatief weinig voor. Vooral
centrumsteden (4) hebben er voor gekozen dit instrument in te voeren als
form ele buffer om de belangen van kinderen en jongeren bij ruimtelijke
projecten in te brengen. Deze centrumsteden werken daarmee al een tijdje.
Daarnaast zijn er ook een aantal middelgrote en kleinere besturen die het
instrum ent eerder recent hebben ingevoerd.
I n de 11 kwalitatieve cases, allemaal gemeenten zonder jeugdparagraaf, was de
teneur bij jeugddiensten en jeugdraden omtrent het instrum ent eerder sceptisch.
Ondanks het vaak relatief beperkte zicht op en de geringe betrokkenheid bij
ruimtelijke projecten zien zij een jeugdparagraaf zonder breed draagvlak vooral
evolueren tot een formalisering van de stem van kinderen en jongeren, zonder
daadwerkelijke betrokkenheid of participatie.
I n de gemeenten en steden m et een jeugdparagraaf lijkt deze scepsis ook te
worden bevestigd. Het gebruik verzandt vaak in een ritualisering van de kinder-
en jongerparticipatie. Slechts in één stad stelden we een echt positieve teneur
vast maar dan nog is het instrument ‘jeugdparagraaf’ maar één factor naast
andere factoren en is het effect op zich van de jeugdparagraaf moeilijk te
isoleren. Op dit moment lijkt het instrument dus nauwelijks te zorgen voor meer
continue en structurele participatie.
-HXJGSDUWLFLSDWLH LQ GH FXOWXUHOH VIHHU
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH LQ GH FXOWXUHOH VIHHU
I n 60 % van de lokale besturen heeft de cultuurdienst volgens de jeugdconsulent
tijdens deze legislatuur nooit of slechts één enkele keer een initiatief rond kinder-
en jongerenparticipatie opgestart. Opvallend is dat hoe groter de gem eente is,
hoe vaker jeugdconsulenten de gerichtheid op jeugdparticipatie vanuit de
cultuurdienst als onvoldoende percipiëren.
Een belangrijke kanttekening bij dit cijfer (die nog extra werd getoetst door een
beperkte bevraging bij cultuurdiensten) is dat het begrip participatie binnen
cultuur anders ingevuld wordt dan binnen de ‘sector’ jeugd. De klemtoon ligt op
het ‘deelnem en aan activiteiten’ en niet op het ‘deelnem en aan het beleid’. Het
deelnemen aan activiteiten kan dan nog onderscheiden worden in actieve en
passieve participatie. Actieve participatie staat dan voor het zelf uitvoeren van
culturele activiteiten, waar passieve participatie slaat op het bijwonen van
183

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
culturele activiteiten. I n de sfeer van cultuur is het participatie-gegeven dus
vooral functioneel, gekoppeld aan respons op aanbod, opgevat als het uiten van
individuele preferenties. Het is veel minder dan in de jeugdsfeer spontaan
gekoppeld aan beleidsbeïnvloeding of belangenbehartiging.
I n de cultuurbeleidsplannen van onze 11 cases blijkt dat ‘jeugd’ wel een
bijzondere doelgroep is, waarnaar zowel bij de opmaak van het plan als bij de
jaarlijkse evaluaties aandacht gaat, maar is er weinig tot geen aandacht voor het
plannen van participatie. Het voordeel is wel, dat meer dan binnen jeugd, het
ondersteunen van autonome initiatieven als vorm van participatie wordt erkend
en gestimuleerd.
Over het algemeen lijkt de aandacht voor het geïntegreerd werken zich te
concentreren rond de opmaak van de plannen. Eenmaal de plannen voor cultuur
en voor jeugd zijn opgemaakt, lijkt de aandacht voor geïntegreerd werken te
verdwijnen. Jeugddiensten en cultuurdiensten lijken zich dan eerder terug te
plooien op zichzelf en een eigen koers te varen, ook waar er eventueel een
gezam enlijk afdelings- of departementshoofd is. Zo zien we bijvoorbeeld maar
weinig sporen van integratie op het vlak van vorming, subsidies,
prom otiekanalen, ...
We merken een sterke dominantie van de cultuurraad op het vlak van inspraak
en participatie, waarbij de vertegenwoordiging van de jeugdraad in de
cultuurraad in de realiteit weinig betekent en weinig effect heeft.
I n het beperkte aantal gemeenten (ongeveer 20 in de survey) waar
jeugdconsulenten de aandacht voor jeugdparticipatie binnen cultuur hoger
schalen gaat het vooral om intensere samenwerking rond projecten tussen de
jeugddienst en de cultuurdienst en zien we aanzetten naar een grotere
betrokkenheid in de planning en de programmatie (sterkere betrokkenheid van
de jeugdraad, bezoek aan leerlingenraden, jongeren worden via jeugdhuis
betrokken bij culturele program matie, onderwerpen van cultuurstages worden
mee bepaald en geëvalueerd door kinderen, een gezamenlijke kinderkrant in
scholen, jongeren kiezen m ee de filmvoorstellingen, ...).
-HXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH DDQGDFKW YDQXLW VSRUW ZHO]LMQ HQ SROLWLH
SUHYHQWLH
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ VSRUW ZHO]LMQ HQ SUHYHQWLH SROLWLH
We zien ten aanzien van sport, welzijnsdiensten, politie/ preventiediensten een
negatieve score inzake hun aandacht voor jeugdparticipatie. In die gemeenten
waar de evaluatie iets positiever is, merken we uit de extra mailbevraging dat
het voornam elijk gaat om intensere samenwerkingsverbanden rond concrete
projecten, en minder over het autonoom of m ee opzetten van participatieinitiatieven
voor kinderen en jongeren. We zien de categoriale ambities van de
jeugddienst, waar deze zich zo profileert, eerder botsen met de houding van de
sportdienst, welzijnsdienst of de preventiedienst/ politie. Deze lijken de
jeugddienst eerder te bevestigen als vrijetijdsdienst. Zolang het gaat om
184

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
‘jeugdspecifieke’ materies vinden de partners elkaar soms wel (bijvoorbeeld:
skatepark, fuifbeleid, ...), maar zodra het verder gaat lost het partnerschap op.
(bijvoorbeeld: rond sportinfrastructuur, lokaal sociaal beleid, community policing
en politionele preventie, ...). Dan staan jeugddienst en de hier beschreven
diensten ver van elkaar.
-HXJGSDUWLFLSDWLH HQ KHW RPJDDQ PHW GRHOJURHSHQ
&RQFOXVLHV P E W MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GRHOJURHSHQ
Wij hebben geen diepte-analyse gevoerd omtrent het omgaan met doelgroepen
binnen lokale besturen, maar halen toch enkele elem enten aan die van belang
kunnen zijn voor het kijken naar en het om gaan met doelgroepen.
Globaal is in bijna 60 % van de lokale besturen het betrekken van bijzondere
doelgroepen een aandachtspunt voor de jeugddienst. I n iets meer dan 20 % van
de lokale besturen heeft de jeugddienst geen zicht op het bereiken van
doelgroepen via de opgezette participatie-initiatieven. Kansarme kinderen en
jongeren worden het meest bereikt (in 40 % lokale besturen). Kinderen en
jongeren van allochtone afkomst en kinderen en jongeren met een handicap in
bijna 30 % van de lokale besturen.
Het is niet altijd duidelijk wat de inbreng van die jeugdigen dan uiteindelijk is in
het gevoerde jeugdbeleid, tenzij het gaat om heel specifieke initiatieven.
Door de klemtoon op ‘inspraak in de planning’ lijkt participatie in de eerste plaats
een zaak van het verzamelen van de nodige informatie, en dus veel minder een
zaak van sociaal leren. Breuklijnen als leeftijd en sociale klasse worden bij de
bevraging hierdoor weinig overstegen. Een meer informele, m aar daarom niet
minder doordachte benaderingswijze van deze groepen, lijkt nog weinig aan de
orde. Er is bij de jeugdconsulenten die we bevraagd hebben een duidelijke
schroom op dat vlak. Of omdat het niet duidelijk is wat dat kan opbrengen, of
omdat er geen mandaat is (hetzij van het eigen bestuur, hetzij vanuit de
veronderstelling dat de Vlaamse Gem eenschap enkel “echte inspraak en
participatie” wil zien).
Degenen die deskundige ondersteuning zouden kunnen bieden op dat vlak
kom en ook niet altijd even goed in beeld. Zowel voor de opmaak van het plan als
rond concrete projecten zien we wel een samenwerking tussen de jeugddienst en
‘frontlijnwerkers’ (straathoekwerk, buurtwerk, opbouwwerk, ...) ontstaan, maar
toch lijkt elk zich sterk op het eigen terrein bezig te houden met de eigen
doelgroepen. Een domeinoverschrijdend ‘leereffect’ lijkt eerder uitzondering dan
regel. Er lijkt nog weinig uitwisseling in de zin van ‘elkaar aanvullen’,
‘gezamenlijk actie ondernemen’, ‘onderling leren van elkaar’, …. Die uitdaging is
nog groter m.b.t. niet-gem eentelijke initiatieven of landelijke
jeugdverenigingen die zich richten op bijzondere doelgroepen.
185

-HXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH EHVWXXUOLMNH FRQWH[W
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
&RQFOXVLHV RYHU MHXJGSDUWLFLSDWLH HQ GH EHVWXXUVNXQGLJH NDGHUV
Kinder- en jongerenparticipatie lijkt slechts in beperkte mate een prioriteit voor
colleges. De politieke rationaliteit is vooral gericht op realisaties en botst soms
met de am btelijke rationaliteit in functie van planning en participatie. We zien de
schepen van jeugd vooral optreden in een ondersteunende en bemiddelende rol.
De schepen legt zelden verbindingen naar het ruimere jeugdbeleid en stelt zich
vooral ‘sectoraal’ op. Ambtenaren spelen in het agenderen van kinder- en
jongerenparticipatie een belangrijke en autonome rol en dat is zeker zo, maar
niet alleen daar, in de grotere steden.
De uitbouw van jeugddiensten (het aantal inhoudelijke personeelsleden) lijkt
globaal weinig impact te hebben op de houding t.a.v. jeugdparticipatie en op de
jeugdparticipatiegerichtheid bij niet-‘jeugdexclusieve’ materies. De extra
professionalisering lijkt dus in hoofdzaak sectoraal ingezet te worden (vrije tijd,
jeugdwerk, jeugdexclusieve materies) en niet om dom einoverschrijdend de
belangen beter te behartigen. De uitbouw heeft wel een effect op het aantal en
de aard van participatie-initiatieven (intenser, minder gericht op bevragen, meer
op sociaal leren)
De toename van professionelen heeft impact op de positie van de jeugddiensten.
Er komen meerdere betrokken diensten, elk met een eigen gerichtheid op het
zelf ontwikkelen van initiatieven. De leidinggevenden van deze diensten zijn
meestal beter en hoger ingeschaald in de gemeentelijke organisatie dan de
jeugdconsulenten. De jeugddiensten kom en daardoor over het algemeen verder
te staan van managem entteams, waar deze zich ontwikkelen. I n de
managem entteams lijkt de problematiek van participatie op dit m oment
nauwelijks aan bod te kom en.
I n de centrumsteden zien we verschillende vormen van professionalisering met
een belangrijke potentiële maar soms ook al feitelijke impact op kinder- en
jongerenparticipatie, belangenbehartiging en de rol van de jeugddienst. Die
professionalisering zien we in de opkomst van meer uitvoeringsgerichte ‘frontambtenaren’
(wijkwerking, gebiedsgerichtheid, grote stadsprojecten,…), de
regie-discussies op terreinen waar het bestuur vroeger niet actief was zoals
bijvoorbeeld toeleiding naar de arbeidsmarkt, wonen, onderwijs, lokaal sociaal
beleid ... en de uitbouw van geografische informatiesystemen en centrale
meldpunten voor klachten en suggesties. Deze professionalisering verloopt op
een zelfstandige wijze, ook in de manier waarop koppelingen worden gemaakt
naar kinderen en jongeren. We m erken dat er weliswaar nu en dan sprake is
van koppelingen m et de jeugddiensten maar de rol en de positie van de
jeugddiensten ten aanzien van deze organisatie-ontwikkelingen roept toch vooral
veel vragen op.
De m eest actieve en de meest breed functionerende jeugddiensten maken op dit
mom ent hun rol van ‘domeinoverschrijdende’ netwerkmakelaar vooral waar via
frontlijnwerking waarbij ambtenaren elkaar vinden rond en vanuit concrete
projecten. Door evoluties zoals het oprichten en uitbouwen van
186

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
managem entteams lijkt deze spontane ‘domeinoverschrijdende’ netwerkfunctie
van de jeugddienst onder druk te kom en. Het is voorlopig nog te vroeg om
daarover conclusies te form uleren, ook al om wille van de verscheidenheid tussen
de gem eenten. Het is ook nog de vraag hoe politici zullen reageren op een
forser geprofileerd m anagementteam.
De belangstellingssferen en de betrokkenheid van de jeugddiensten (over het
algemeen beschouwd) in de verschillende dom einen van de lokale samenleving,
kunnen als een cirkel met verwijdende kringen worden voorgesteld:
vrijetijdsbesteding bevindt zich dan centraal in die belangstelling en zo deint dat
uit tot kringen van maatschappelijke domeinen waar de jeugddiensten helemaal
buiten staan. Hier en daar ontwikkelen zich in die dom einen wel discussies en
praktijken over de regierol van gemeenten maar dat gebeurt buiten het zicht van
de jeugddiensten, in het beste geval m et enige formele betrokkenheid.
I n die verwijdende kringen komen diensten als mobiliteit, groen, ruimtelijke
ordening dichter bij de belangstelling en betrokkenheid van jeugddiensten dan
diensten als cultuur en sport, alhoewel deze laatste zich ook in de sfeer van de
vrije tijd ontwikkelen. Het begrip ‘participatie’ krijgt in deze domeinen ook een
andere m eer op deelname gerichte betekenis.
Domeinen als het sociaal beleid, het onderwijs, de arbeidsmarkt, de bijzondere
jeugdzorg, jeugdrecht en huisvesting lijken het verst verwijderd van de
jeugddienst. Het onderwijs wordt door de jeugddiensten vooral als platform voor
bevraging gebruikt en waar met het onderwijs ad hoc participatieprocessen
ontstaan is dat eerder m et andere diensten (zie mobiliteitsdienst in relatie tot
veilige schoolomgeving) dan met de jeugddienst.
$DQEHYHOLQJHQ RYHU GH EHVWXXUVNXQGLJH LQEHGGLQJ YDQ
MHXJGGLHQVWHQ
De gemeentelijke organisaties wijzigen en de indruk bestaat dat deze wijzigingen
zich vooral in de loop van de laatste jaren in versneld tempo hebben
voorgedaan. De professionalisering is over het algemeen toegenom en. De
ontwikkelingen van organisatievorm en en van vormen van dienstverlening op
regionaal niveau (voor de kleine gem eenten) en op wijkniveau (voor de
centrumsteden) zijn markante gebiedsgerichte evoluties. Gemeenten en steden
werken ook steeds meer m et vormen van verzelfstandiging en met vormen van
publiek-private samenwerking. In nogal wat domeinen zijn er discussies aan de
gang over de kerntaken en over de rol van de lokale besturen buiten hun eigen
juridische bevoegdheden. Die discussies worden onder de veellagige noem er
‘regie’ gevat en onder die noem er doen zich veelsoortige ontwikkelingen voor.
Meer en m eer werken gem eenten op organisatie-breed niveau en met projecten
om de samenwerking tussen diensten te verbeteren. Het managementteam zou
daarvan de emanatie moeten zijn. Deze ontwikkelingen zijn nog pril en roepen
veel vragen op over kwaliteit en impact. Het Gemeentedecreet versterkt een
aantal zaken en zet ook nieuwe ontwikkelingen in gang. We hadden het op
andere plaatsen al over de verplichting om te werken m et strategische planning
en met jaarplannen gekoppeld aan de begroting. Het Gemeentedecreet voert
niet alleen de verplichting in om te werken met een managementteam, maar
187

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
koppelt aan dat team ook een aantal taken, in relatie tot en op basis van
afspraken met het college.
Het is tegen dit veranderende of schuivende decor dat de discussie over de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren en vervolgens ook deze over
participatie van deze groepen moet worden geplaatst. Onze algem ene indruk is
dat die koppeling nog maar weinig tot stand is gekom en. Praktijken en posities
blijven vaak lang doorwerken op basis van de organisatie die er was, niet op
basis van de organisatie zoals die zich ontwikkelt. Het is nodig om dit wijzigende
decor in de discussie te betrekken om het debat over belangenbehartiging,
participatie en de rol van jeugddienst/ jeugdraad te kunnen plaatsen. Dat is
misschien op dit moment het m eest strategische debat dat kan worden gevoerd.
Onze indruk is dat discussiepatronen over de rol van jeugddiensten soms nog te
zeer gekoppeld zijn aan organisatiemodellen die dominant waren ten tijde van de
groei van jeugddiensten. Dat is dan ook meteen ons, weliswaar heel open
geformuleerd advies: maak werk van deze discussie, maak m eer werk van de
modernisering van de discussie over participatie en belangenbehartiging in het
licht van de gewijzigde organisatorische settings.
De toenemende professionalisering houdt zeker kansen in: meerdere actoren
kunnen op een m eer professionele wijze werk maken van de belangenbehartiging
van kinderen en j ongeren, m eer actoren kunnen participatie-initiatieven aan en
kunnen deze organiseren. Er komen m eer aanknopingspunten of
toegangspoorten voor deze belangenbehartiging. De toegenomen
professionalisering houdt ook gevaren in op enerzijds sectoralisering van naast
elkaar opgezette initiatieven en anderzijds van een sterke druk vanuit de
professionelen naar processen die meer op maat van de professionals en in
functie van hun agenda’s worden opgezet dan dat ze bedacht zijn met en
opgebouwd zijn vanuit maatschappelijke bewegingen en initiatieven.
De gem eentebesturen hebben een sterke sectorale ontwikkeling gekend en de
professionalisering versterkt deze beweging nog. Het sectorale denken staat
evenwel ook onder druk. Soms is een sectoraal gericht program ma zeker nuttig
en noodzakelijk maar voor heel wat problematieken volstaat een dominante
sectorale benadering niet. We zien dat gemeenten en steden de nood voelen om
te werken m et projectstructuren, bijvoorbeeld voor belangrijke fysieke ingrepen.
We merken dat een territoriale focus aan belang wint waardoor de druk ook van
daaruit toeneemt om meer integrerend te denken. We merken tot slot dat ook
schotten tussen publieke en private organisaties bevraagd worden, bijvoorbeeld
op domeinen waar het regie-debat wordt gevoerd, waarbij het lokaal sociaal
beleid nu wellicht het meest in het oog springt. Dit alles kan een belangrijke
impact hebben op het kijken naar en vorm geven van een categoriaal beleid zoals
het jeugdbeleid.
Het zou ons in het bestek van dit onderzoek te ver leiden maar wellicht is de
positionering van categoriale beleidsafwegingen in de gemeentelijke organisatie
(in de verhouding tussen sectorale en gebiedsgerichte afwegingen) op dit
mom ent wel het m eest problematisch. Dat geldt dus niet alleen voor kinderen
en jongeren maar het geldt wellicht wel op de eerste plaats voor kinderen en
jongeren. Andere categorieën van de bevolking zijn sterker en beter
188

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
georganiseerd, hebben meer form ele toegangen en hebben erkende en vaak
sterk gepositioneerde belangenverdedigers.
We eindigen daarom, op de grens van dit onderzoek, met meer open vragen dan
antwoorden, tussen enerzijds opportuniteiten zien en meer aanknopingspunten
zien groeien voor belangenbehartiging en anderzijds veel vragen over de
gevolgen van organisatorische ontwikkelingen voor de belangen van kinderen en
jongeren.
Meer dan ooit wordt de vraag hoe deze belangen in en rond de gemeentelijke
netwerkorganisatie worden ingebouwd of uitgebouwd en wat daarbinnen de rol is
van een dienst die zichzelf ‘jeugddienst’ noemt. I n het denken over een nieuwe
generatie van organisatie-ontwikkeling op het lokale niveau moeten deze vragen
zeker worden meegenomen maar moeten de antwoorden wellicht dus ook herijkt
worden. Het was niet de opdracht van dit onderzoek om dit helemaal te
verkennen, we houden het dan ook bij enkele voorzetten voor thema’s die in zo’n
debat aan bod kunnen kom en:
o Moeten deze belangen explicieter op stafniveau worden ingebouwd, ter
ondersteuning van het managementteam, eventueel gekoppeld aan een
meer veralgemeende aandacht voor categoriale overwegingen ?
o Moet er geleidelijk aan gedacht worden om m eerdere jeugdgerichte
beleidsfuncties in de gem eentelijke organisatie uit te bouwen, waarbij de
jeugddienst, overwegend bezig met ’jeugdexclusieve’ materies, weliswaar
een plaats heeft als ondersteunende dienst maar waarbij op meerdere
niveaus in de organisatie aspecten van het jeugdbeleid een plaats krijgen?
o Moet de organisatie van lokale besturen zelf meer werk maken van een
professionele om kadering van sleutelfiguren in de organisatie die m et
belangen van kinderen en jongeren te maken hebben, in de vorm van
stuurgroepen, vaste commissies en dergelijke ?
o Moet de druk voor betere belangenbehartiging van kinderen en jongeren
eventueel meer worden verzelfstandigd in vorm en van publiek-private
samenwerking en met meer en betere bundeling van relevante diensten
en maatschappelijke organisaties, met ruimte ook voor autonome
processen vanuit kinderen en jongeren zelf ?
o Moeten de veldwerkers die rechtstreeks met kinderen en jongeren werken
niet m eer kunnen wegen op de organisatie, beter worden gehoord,
sterkere impulsen kunnen geven voor beleidsprioriteiten ?
o Moeten er m eer instrumenten worden ingebouwd of voorzieningen worden
uitgebouwd waarbij kinderen en jongeren zelf initiatieven kunnen
agenderen, participatie kunnen afdwingen,… ?
Bij het beantwoorden van deze vragen moet niet alleen de gemeentelijke
organisatie zelf voor ogen worden gehouden. Het is belangrijk om ook na te
gaan hoe de belangenbehartiging gediend wordt en kan worden versterkt in de
fora die onder de noemer van ‘regie’ het licht zien. Zo is onder andere de vraag
of het gemeentebestuur ten aanzien van deze overlegvormen niet een aantal
harde randvoorwaarden moet stellen op het vlak van participatie als
basisprincipe voor de werking van alle actoren die rond de tafel zitten. Het
spreekt vanzelf dat een gem eentebestuur dat alleen m et legitimiteit kan eisen als
189

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
ze dat zelf toepast. In die zin kan hier een interessante interactie en
wisselwerking ontstaan tussen publieke en private actoren in de gemeenten.
Zo’n debat over deze thematiek en vragen zal zich noodzakelijkerwijze op twee
niveaus bewegen: dat van de lokale besturen en de Vlaamse overheid. Een
aantal gevolgen voor lokale besturen zijn in dit rapport aan bod gekomen. Voor
de Vlaamse overheid is de vraag wat er na het jeugd(werk)beleidsplan komt of
wat er naast dit plan dient te komen. De verdiensten maar ook de grenzen van
dit instrument zijn ondertussen wel duidelijk. Hoe kan de Vlaamse overheid de
belangenbehartiging van kinderen en jongeren sterker op de agenda plaatsen en
welke instrum enten kan/ m oet/ wil zij inzetten om dat te ondersteunen ? Dat is, u
raadt het al, wellicht voer voor een volgend onderzoek.
190

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
191

%LEOLRJUDILH
2QGHU]RHNVUDSSRUWHQ
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• Bouverne-De Bie, M. en Wildemeersch, D. in sam enwerking met Claeys A.
en Van Duffel, K. (2002), 2QGHU]RHNVSURMHFW /RNDDO -HXJGEHOHLG LQ
RQWZLNNHOLQJ, Onderzoek in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse
Gemeenschap, Administratie Wetenschap en I nnovatie, Afdeling
Wetenschappen, Universiteit Gent en Katholieke Universiteit Leuven,
258 p.
• Gilsing, Rob (2005), %HVWXXU DDQ EDQGHQ ORNDDO MHXJGEHOHLG LQ GH JUHHS
YDQ QDWLRQDDO EHOHLG, Sociaal en cultureel planbureau, Den Haag, 372 p.
• Jans M. en De Backer, K. (2002), -HXJG ZHUN HQ PDDWVFKDSSHOLMNH
SDUWLFLSDWLH (OHPHQWHQ YRRU HHQ SUDNWLMNWKHRULH. Brussel: JeP, 32 p.
• Meire, J. (2005), .LQGHUSDUWLFLSDWLH LQ ORNDOH PRELOLWHLWVSURMHFWHQ Mobiel
21 en Kind en sam nleving vzw, 90 p.
• Lauwers H. en Vanderstede, W., (2005) 5XLPWHOLMNH RUGHQLQJ HQ
NLQGHUSDUWLFLSDWLH (HQ QHWZHUNDQDO\VH YDQ KHW ORNDOH EHOHLG LQ GH
JHPHHQWH 6WDGHQ (HQ FDVHVWXG\ YDQ KHW JHPHHQWHOLMN UXLPWHOLMN
XLWYRHULQJVSODQ µ&HQWUXP 2RVWQLHXZNHUNH, Meise, Onderzoekscentrum
Kind en Samenleving, 183 p.
• Pauwels, T., Van Gool B. (2006). :LM WUHNNHQ RQ]H SODQ ZHO 'H LPSDFW YDQ
VWUDWHJLVFKH SODQQLQJ RS ORNDOH EHOHLGVVWUXFWXUHQ HQ FXOWXUHQ. 121 p.
• Pröpper, I., e.a (2004), /RNDOH UHJLH XLW PDFKW RI RQPDFKW " 2QGHU]RHN
QDDU GH RSWLPDOLVHULQJ YDQ GH JHPHHQWHOLMNH UHJLHIXQFWLH Vught, 191 p.
• Redig G. (2000) 'H JHPHHQWHOLMNH MHXJGDPEWHQDDU DOV NHUQDFWRU LQ HHQ
LQWHUDFWLHI EHOHLG 0RJHOLMNKHGHQ HQ EHJUHQ]LQJHQ YDQ DPEWHOLMNH
RQGHUVWHXQLQJ YDQ EHOHLGVQHWZHUNHQ HQ VRFLDOH OHHUSURFHVVHQ. Antwerpen:
VVJ, 259 p.
• VVJ onder coördinatie van Van Nieuwenhove, K., (2003), /RNDDO
-HXJGZHUNEHOHLG RQGHU]RFKW, Onderzoek in opdracht van het Ministerie van
de Vlaamse Gemeenschap, Administratie Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur, Afdeling Jeugd en Sport, 259 p.
%URQQHQ P E W LQVSUDDN SDUWLFLSDWLH ORNDOH GHPRFUDWLH
• Baggen P., Masschelein J., Wildemeersch D., (2000), “Mogelijkheden en
grenzen van de participatiepedagogiek: de ontwikkelingssamenwerking als
voorbeeld”, I n: 3HGDJRJLHN 20 (4).
• Bouverne-De Bie, M, Coussée, F, “Participatie : van compensatie naar
dialoog”, In: 6WUD[ -HXJGZHUN YHUNHQW GH WRHNRPVW / Van Bouchaute, B,
192

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Van de Walle, I & Verbist, D. (Red.). - Leuven : Uitgeverij Garant, 2001, p.
123-131.
• Bouverne-De Bie, M, Coussée, F, “Jeugdwerk in een
participatiedemocratie”. Van Bouchaute, B., Vandewalle, I ., Verbist, D.,
(red.), 2001, In: 6WUD[ -HXJGZHUN YHUNHQW GH WRHNRPVW, Leuven, Garant.
• Coussee, F., “Participatie kent geen grenzen.”, in .UD[ 9DNEODG YRRU KHW
MHXJGZHUN 2, 2002, p. 14-17.
• Dekker, P. en Hooghe M., (2003), “De burger-nachtwaker: naar een
informalisering van de politieke participatie van de Nederlandse en
Vlaamse bevolking ”, In: 6RFLRORJLVFKH JLGV, 50: 2, p. 156-181.
• “Goesting in democratie, over de interactie tussen de kiezer en lokaal
beleid, cultuur en middenveld” (2006), met bijdragen van Bart Caron, Ann
Demeulemeester, Filip De Rynck, Carl Devos & Dries Verlet, Gie Goris, Guy
Cassiers, Mark Suykens, i.s.m. Kunst en Democratie, 152 p.
• De Rynck en Maes, (1996), “Kwaliteitszorg in het binnenlands bestuur”,
studie in opdracht van de VVP.
• De Rynck, F. en Suykens, M., (1990), “Openbaarheid van bestuur in de
Vlaamse Gemeenten”, I n: 7HJHQVSUDDN &DKLHU 2SHQEDDUKHLG YDQ %HVWXXU,
Kluwer, Brussel, p 56-78.
• De Rynck, F. en M. Suykens, (2003), “Bestuurlijke vernieuwing in de
lokale besturen”, I n: Baert, H (ed), cs, +DQGERHN 6DPHQOHYLQJVRSERXZ LQ
9ODDQGHUHQ, Die Keure, pp 167-187.
• Hartman I . (1998) “De andere kant van politieke participatie.
Kanttekeningen bij de huidige democratisering van bovenaf”, in 9RUPLQJ
14 (1): 7-18.
• Hemerijck, A., (2003), “Vier kernvragen van beleid”, ,Q % HQ 0
7LMGVFKULIW YRRU EHOHLG SROLWLHN HQ PDDWVFKDSSLM
• Hemerijck, A., (2001), “De institutionele beleidsanalyse: Naar een
intentionele verklaring van beleidsverandering”. I n: T. Abma en R.J. in 't
Veld, Handboek Beleidswetenschap, Meppel: Boom , 83-95.
• Kalk, E. en De Rynck, F. (2003), “Burgerbetrokkenheid en
Bewonersparticipatie” I n: 9RRUVWXGLHV 'H (HXZ YDQ GH VWDG 2YHU
VWDGVUHSXEOLHNHQ HQ UDVWHUVWHGHQ, Die Keure, p. 453-479.
• De Rynck, F., e.a., (2003), “Bestuur en burgerschap in de stadsrepubliek”,
I n: :LWERHN 'H HHXZ YDQ GH VWDG 2YHU VWDGVUHSXEOLHNHQ HQ
UDVWHUVWHGHQ, Die Keure, p. 189 -224.
193

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• Maes, R. en De Rynck, F., (1989), “Gem eentelijk beleid in samenspraak,
Leidraad voor een democratische en doelmatige besluitvorming”, Koning
Boudewijnstichting, Brussel, 190 p.
• Pröpper, I. en Steenbeek, D. (1999), “De aanpak van interactief beleid,
elke situatie is anders” Bussum, 205 p.
• Redig, G. m.m.v. Ipermans, M. en Haepers, T., (2003), “Prozac noch
viagra. Een optimistisch verhaal over de daad- en zaadkracht van
jeugdraden in Vlaamse steden en gemeenten” 17 p.
• Redig, G., (2005), “Mandarijnen m et pit, lokale ambtenaren als voorhoede
van een interactief overheidsbeleid”, In: 6RFLDOH LQWHUYHQWLH, 12 p.
• Van Gils, J. “Duel of duet. Een toekomst voor kinderparticipatie”
Mechelen, Bakermat, 160 p.
• Van Gool, B. (2003), “Beleidsparticipatie en beleidsbëinvloeding in het
Vlaamse lokaal bestuur”, in 9720 19-28.
,QWHUQDWLRQDOH OLWHUDWXXU
• Bessant, J. (2004), “Mixed messages: Youth participation and democratic
practice”, I n: $XVWUDOLDQ -RXUQDO RI 3ROLWLFDO 6FLHQFH, vol. 39, no. 2, july, p.
387-404.
• Cairns, Liam, (2005), “Having their Say: Young People and Participation:
European Experiences”, I n: &KLOG )DPLO\ 6RFLDO :RUN; Vol. 10 Issue 4, p
370-371.
• De Rynck, F en E. Wayenberg, " Local governm ent in Flanders, Brussels
and Wallonia: towards more convergence or divergence in Belgium's local
governm ent system ?", In: 3DJH ( HQ 0 *ROGVPLWK HG /RFDO
JRYHUQPHQW LQ FRPSDUDWLYH SHUVSHFWLYH (working title, forthcoming)
• Finn, J.L. and Checkoway, B. (1998), “Young people as com petent
community builders: A challenge to social work”, In: 6RFLDO ZRUN, vol 43,
number 4, p 335-345.
• Freeman, C. (2005), “Future shapers: children, young people, and
planning in New Zealand local.” I n: (QYLURQPHQW 3ODQQLQJ &
*RYHUQPHQW 3ROLF\, Vol. 23 Issue 2, p 227-246.
• Freeman, C. (2005), forthcoming "Colliding worlds: Planning with children
and young people for better cities", I n: *OHHVRQ % DQG 6QLSH 1 (GV
&UHDWLQJ &KLOG )ULHQGO\ &LWLHV 1HZ 3HUVSHFWLYHV DQG 3URVSHFWV, Routledge.
• Freeman, C. (1996); “Local government and emerging models of
participation in the Local Agenda 21 process”. I n: /LWWOHZRRG 6WHSKHQ
-RXUQDO RI (QYLURQPHQWDO 3ODQQLQJ 0DQDJHPHQW, Vol. 39 Issue 1.
194

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• Freeman, C. (2002), “Locating Skateparks: The Planner's Dilemma.” I n:
5LRUGDQ 7DPDUD 3ODQQLQJ 3UDFWLFH 5HVHDUFK, Aug2002, Vol. 17 Issue 3,
p 297-316.
• Freeman, C. (1999), “Children's participation in environmental decision
making”, in Buckingham- Hatfield, S and Percy, S (eds.) &RQVWUXFWLQJ
/RFDO (QYLURQPHQWDO $JHQGDV 3HRSOH 3ODFHV DQG 3DUWLFLSDWLRQ, Routledge,
London. p. 68-80.
• Francis, M. and Lorenzo, R. (2002), “Seven realms of children’s
participation”, I n: -RXUQDO RI HQYLURQPHQWDO SV\FKRORJ\, p. 157-169.
• Horelli, L. (2001), “A comparison of children’s autonom ous m obility and
environm ental participation in northern and southern Europe – the cases
of Finland and Italy”, I n: -RXUQDO RI &RPPXQLW\ DQG $SSOLHG 3V\FKRORJ\.
• Kovacheva S (2002) Keys to Youth Participation in Eastern Europe.
Strasbourg: Council of Europe.
• Lauwers Hilde, Johan Meire, Wouter Vanderstede en Jan Van Gils,
“Methods in the making. Som e methodological implications of considering
children as actors”. (2005), internationale conferentie Childhoods 2005 in
Oslo van 29 juni tot 3 juli, in het kader van recent wetenschappelijk
onderzoek naar kinderen en jongeren, 19 p.
• Tonucci, F. and Rissotto, A. (2001), “Why do we need children’s
participation”, I n: -RXUQDO RI &RPPXQLW\ $SSOLHG 6RFLDO 3V\FKRORJ\,
Volume 11, Issue 6 , p. 407 – 419.
$QGHUH EURQQHQ OLWHUDWXXU
• Jeugdwerkbeleidsplannen 10 gemeenten op basis van een aselecte
steekproef; vier generaties (1996-1998, 1999-2001, 2002-2004 en 2005-
2007)
• Jeugdwerkbeleidsplannen case-gemeenten
• Cultuurbeleidsplannen case-gem eenten
• Zoekboek Jeugdwerk 2005-2007
• Verslagboek Colloquium 10 jaar Jeugdwerkbeleidsplanning
• Cijferboek jeugdwerk 2005-2007
• Vlaams Jeugdbeleidsplan 2006-2009
• Leidraad jeugdruimteplan
195

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• “Publieke ruimte: kinderen toegelaten”, Vlaams Netwerk Kindvriendelijke
Steden
• Coussée, F. (2005), “De identiteit van het jeugdwerk als pedagogisch
aanbod. Onderzoek naar de betekenis van het jeugdwerk in de vrije tijd
van jeugdigen” (doctoraat)
• Ackaert, J. (2005), “De burgem eestersfunctie in België. Analyse van haar
legitimering en van de bestaande rolpatronen en conflicten” (doctoraat)
• Suykens, M., e.a., (1983) $DQ KHW ZHUN 3UDNWLMNERHN YRRU HHQ
JHPHHQWHOLMN MHXJGZHO]LMQVEHOHLG Brussel S
• VVSG, e.a., Weet ik veel!, Handboek voor kinderen- en
jongerenparticipatie, (2006), politea.
• -RQJ JHOHHUG HQ -RQJ JHGDDQ: een bijeenkomst in Benelux-verband van
experten op het terrein van kinderparticipatie op 1, 2 en 3 oktober 2003. 11
• 0HWKRGHQ HQ LQVWUXPHQWHQ YRRU EXUJHUSDUWLFLSDWLH, Het Instituut voor
Publiek en Politiek (I PP) 12
11 http: / / www.wvc.vlaanderen.be/ jeugdbeleid/ publicaties/ jong_geleerd/ index.htm
12 http: / / www.publiek-politiek.nl/ thema_s/ lokaal_regionaal/ burgerparticipatie
196

%,-/$*( Enquête bij jeugddiensten
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
(148Ç7( ,1635$$. (1 3$57,&,3$7,( 9$1 .,1'(5(1 (1 -21*(5(1
,1 (1 $$1 +(7 /2.$$/ %(/(,'
ENQUÊTE KINDER- EN JONGERENPARTICIPATIE
I n opdracht van de Vlaamse Administratie, afdeling Jeugd en Sport, voeren wij
een onderzoek rond kinder- en jongerenparticipatie binnen lokale besturen.
Het doel van het onderzoek is te leren van en uit lokale praktijken. Wat gebeurt
er inzake kinder- en jongerenparticipatie, hoe wordt dit geëvalueerd, wat zijn de
houdingen erom trent, ... Via deze online-enquête wensen we dit in kaart te
brengen voor de 308 Vlaamse gemeenten.
Alle deelnemende gemeenten zullen een rapportage met de resultaten uit dit
onderzoek toegestuurd krijgen (naar type gemeente op basis van inwonersaantal
en uitbouw jeugddienst). Het is geenszins de bedoeling te evalueren, maar wel
te kijken waar gem eenten staan en hieruit te leren.
- Voor welke gem eente vult u deze enquête in ?
- Welke functie vervult u binnen de jeugddienst ?
- Vervult u deze functie voltijds of deeltijds ?
o Voltijds
o Deeltijds
- Hoelang vervult u deze functie reeds in uw gem eente ?
- Waar bevindt de jeugddienst zich ?
o gem eentehuis
o locatie buiten het gemeentehuis
o jongerenontmoetingscentrum (JOC)
'((/ 6WHOOLQJHQ GHHO
1. OPINIESTELLINGEN
0 helemaal niet akkoord
0 eerder niet akkoord
0 eerder akkoord
0 helemaal akkoord
• Kinder- en jongerenparticipatie is een politieke prioriteit binnen het
College
• De algemene aandacht van andere diensten binnen de gem eente voor de
belangen van kinderen en jongeren is tijdens deze legislatuur
toegenomen.
• De baten van kinder- en jongerenparticipatie wegen voor u als
jeugdconsulent op tegen de kosten
197

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
• Kinder- en jongerenparticipatie in het kader van de opmaak van het
jeugdwerkbeleidsplan bevestigt wat u al weet
• Mocht de decretale vereiste inzake participatie wegvallen dan zou u als
jeugddienst minder aandacht besteden aan kinder- en
jongerenparticipatie.
• Vertegenwoordiging van kinderen en jongeren via anderen (ouders,
scholen, speelpleinmonitoren ...) is even belangrijk als betrokkenheid van
kinderen en jongeren zelf.
• De aandacht binnen het jeugdbeleid van mijn gemeente is de laatste
legislatuur verschoven van een vrijetijdsaanpak naar een
dom einoverschrijdende aanpak.
• Dienstoverschrijdend werken hangt af van ambtenaren die elkaar weten te
vinden.
• Dienstoverschrijdend werken wordt gestimuleerd door het
managem entteam.
• Dankzij het managementteam heeft u als jeugddienst een beter zicht op
de werking van andere diensten.
• Het gemeentebestuur legt alle thema’s die jeugd aanbelangen voor advies
voor aan de jeugdraad.
• De jeugdraad maakt actief werk van haar beleidsadviserende functie
• Participatie van kinderen en jongeren in onze gemeente blijft beperkt tot
het betrekken van de jeugdraad.
• De jeugdraad zet autonoom participatie-initiatieven voor kinderen en
jongeren op.
• I nteractieve participatie-instumenten (vb. groepsgesprek, interview,
inspraakspel, ...) leveren meer bruikbare info op dan enquêtes.
• Voor het opzetten van activiteiten leren we meer uit deelnamecijfers van
voorgaande activiteiten dan uit bevragingen.
• Wij hebben als jeugddienst een goed en actueel zicht op de werking van
de leerlingenraden.
• Naar de doelgroep 16- tot 25-jarigen organiseren wij weinig inzake
participatie.
• Het betrekken van bijzondere doelgroepen is een aandachtspunt voor ons
als jeugddienst.
• Via onze jeugdparticipatie-initiatieven bereiken we ook allochtone kinderen
en jongeren.
• Via onze jeugdparticipatie-initiatieven bereiken we ook kinderen en
jongeren met een handicap.
• Via onze jeugdparticipatie-initiatieven bereiken we ook kansarme kinderen
en jongeren.
• Wij hebben als jeugddienst de middelen om ons m et bijzondere
doelgroepen bezig te houden
,17(16,7(,767(//,1*(1
0 nooit
0 een enkele keer
0 af en toe (2 – 5 keer)
0 regelmatig (5 - 10 keer)
0 heel vaak (> 10 keer)
198

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
:LH LQLWLHHUW LQVSUDDN HQ SDUWLFLSDWLH LQLWLDWLHYHQ LQWHQVLWHLWVWHOOLQJHQ
1. Het initiatief tot het opzetten van initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie deze legislatuur komt van het College.
2. Het initiatief tot het opzetten van initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie deze legislatuur komt van de Schepen van Jeugd.
3. Het initiatief tot het opzetten van initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie deze legislatuur komt van de jeugdraad.
4. Het initiatief tot het opzetten van initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie deze legislatuur komt van de jeugddienst.
5. Het initiatief tot het opzetten van initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie deze legislatuur komt van andere diensten binnen de
gem eente.
'((/ -(8*':(5.%(/(,'63/$1 GHHO
We willen binnen deze enquête kort nagaan welke inspraakinitiatieven u heeft
opzet naar aanleiding van de opmaak van het JWBP 2005-2007.
Wij beseffen dat wij deze info in principe in de jeugdwerkbeleidsplannen kunnen
opzoeken. De administratie en de VVJ beschikken echter niet over een digitale
versie van elke jeugdwerkbeleidsplan. Toch vinden we het belangrijk de
inspraak naar aanleiding van de opmaak van de jeugdwerkbeleidsplannnen eens
voor alle 308 gemeenten kort te inventariseren.
5RQG GH NOLNVRQV ]LMQ JHHQ YUDJHQ RSJHQRPHQ 'H JHJHYHQV KLHURPWUHQW
YHUNULMJHQ ZLM YLD GH 99-
(148Ç7(6 1 $ 9 +(7 -:%3
Naar welke groepen zette u een vorm van enquêtering op voor de opmaak van
het jeugdwerkbeleidsplan (2005-2007) ?
o jeugdverenigingen
o kinderen van 6 - 10 jaar
o tieners van 10 - 16 jaar
o jongeren van 16 - 25 jaar
o lagere scholen
o middelbare scholen
o bevoorrechte getuigen
o politici
199

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
,17(5$&7,(9( ,167580(17(1 1 $ 9 +(7 -:%3 YE JURHSVJHVSUHN
LQVSUDDNVSHO
Naar welke groepen zette u interactieve inspraak-instrumenten in voor de
opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan (2005-2007) ?
o jeugdverenigingen
o kinderen van 6 - 10 jaar
o tieners van 10 - 16 jaar
o jongeren van 16 - 25 jaar
o lagere scholen
o middelbare scholen
o bevoorrechte getuigen
o politici
:HONH GULH OHYHUGHQ KHW PHHVW EUXLNEDUH LQIR RS "
Welke drie inspraakacties leverden in dalende volgorde het m eest bruikbaar
materiaal op voor de opmaak van het jeugdwerkbeleidsplan ?
'HHO 7+(0$7,6&+ GHHO
I n het volgende deel wordt dieper ingegaan op een aantal
participatiethem a’s. Deze thema’s zijn geselecteerd op basis van een
verkennend onderzoek met diepte-interviews in een aantal gem eenten.
- speelruimte voor kinderen
- skatebeleid en -infrastructuur
- fuifbeleid en -infrastructuur
- ruimtelijk beleid en mobiliteitsbeleid
- kindergemeenteraad of - parlement
- jeugdparagraaf/ jeugdeffectenrapport
- project rond de gemeenteraadsverkiezingen
SPEELRUI MTE
Is er inspraak en participatie van kinderen geweest of gepland rond speelruimte
in uw gemeente ?
o ja
o nee
Wanneer worden kinderen betrokken rond speelruimte ?
200

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
o systematisch zowel bij de aanleg van nieuwe als bij de heraanleg
van bestaande speelterreinen
o altijd bij de aanleg van nieuwe speelpleinen
o ad hoc, afhankelijk van de noden en de situatie
o slechts één enkele keer
Welke partners zijn actief ondersteunend bij de aanpak rond speelruimte
o groendienst
o dienst ruimtelijke ordening / ruimtelijke planning
o technische dienst
o schepen van jeugd
o jeugdraad
o andere
Wie trekt het participatieproces ?
o jeugddienst
o andere actor
Hoe bereik je en motiveer je de kinderen voor participatie m.b.t. speelterreinen ?
o via speelpleinmonitoren
o brieven aan huis
o jeugdkrant/ jeugdnieuwsbrief
o buurtvergadering m et de ouders
o andere
Kan u de participatie-aanpak kort schetsen ? (methode: enquête, inspraakspel,
mee laten uittekenen, ... )
Zijn er eventuele leerpunten uit de participatie-aanpak rond speelruimte
(factoren die het proces bem oeilijken) ?
6.$7(%(/(,'
Is er inspraak en participatie van jongeren geweest of gepland rond het
skatebeleid in uw gemeente ?
o ja
o nee
201

Hoe worden jongeren betrokken rond skatebeleid ?
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
o jeugddienst stapt zelf naar skaters
o skaters stappen naar de jeugddienst
o andere dienst stapt zelf naar skaters
o skaters stappen naar andere dienst binnen de gemeente
Welke partners zijn actief ondersteunend bij de participatie-aanpak rond
skatebeleid
o technische dienst
o groendienst
o sportdienst
o dienst ruimtelijke ordening / ruimtelijke planning
o schepen van jeugd
o jeugdraad
o andere
Wie trekt het participatieproces ?
o jeugddienst
o andere
Kan u kort de participatie-aanpak schetsen (methode) ?
Zijn er eventuele leerpunten uit de participatie-aanpak rond het skatebeleid
(factoren die het proces bem oeilijken) ?
)8,)%(/(,'
Is er inspraak en participatie van jongeren geweest of gepland rond het fuifbeleid
in uw gemeente ?
o ja
o nee
Welke partners zijn actief ondersteunend bij de participatie-aanpak rond
fuifbeleid en -infrastructuur ?
o politie
o brandweer
202

o technische dienst
o sportdienst
o dienst ruimtelijke ordening / ruimtelijke planning
o schepen van jeugd
o jeugdraad
o andere
Wie trekt het participatieproces ?
o jeugddienst
o andere
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Kan u de participatie-aanpak rond fuifbeleid en -infrastructuur schetsen ?
- welke jongeren worden betrokken ?
- schetsen aanpak van het inspraak- en participatieproces
Zijn er eventuele leerpunten uit de participatie-aanpak rond fuifbeleid en -
infrastructuur (factoren die het proces bemoeilijken) ?
58,07(/,-. %(/(,' (1 02%,/,7(,76%(/(,'
I n dit deel focussen we op ruimtelijke en m obiliteits-projecten. Om die
begrippen te duiden schetsen we hieronder kort enkele voorbeelden.
Voorbeelden van mogelijke ruimtelijke projecten zijn de heraanleg van dorps- of
stadskernen, de heraanleg van delen van wijken, inplanting van publieke
infrastructuur, de opmaak van het ruimtelijk structuurplan, RUP’s en BPA’s, ...
Voorbeelden van mogelijke mobiliteitsprojecten zijn de aanleg of heraanleg van
straten, voet- en fietspaden, het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving,
de opmaak van een schoolvervoersplan, het herbekijken van
verkeerssignalisatie, de opmaak van het m obiliteitsplan, ...
OPI NI ESTELLINGEN
0 helemaal niet akkoord
0 eerder niet akkoord
0 eerder akkoord
0 helemaal akkoord
1. Uw gem eente besteedt aandacht aan jeugdparticipatie wanneer er
UXLPWHOLMNH SURMHFWHQ worden JHSODQG.
203

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
2. Uw gem eente besteedt aandacht aan jeugdparticipatie wanneer er
UXLPWHOLMNH SURMHFWHQ worden XLWJHYRHUG.
3. Uw gem eente besteedt aandacht aan jeugdparticipatie wanneer er
PRELOLWHLWVSURMHFWHQ worden JHSODQG.
4. Uw gem eente besteedt aandacht aan jeugdparticipatie wanneer er
PRELOLWHLWVSURMHFWHQ worden XLWJHYRHUG.
5. De betrokkenheid van de jeugdraad of de jeugddienst in de GECORO is
louter form eel (+ 0 geen vertegenwoordiging in GECORO)
6. De jeugdraad ZRUGW DFWLHI EHWURNNHQ bij UXLPWHOLMNH SURMHFWHQ.
7. De jeugdraad ZHUNW DFWLHI PHH aan UXLPWHOLMNH SURMHFWHQ
8. De jeugdraad ZRUGW DFWLHI EHWURNNHQ bij PRELOLWHLWVSURMHFWHQ
9. De jeugdraad ZHUNW DFWLHI PHH aan PRELOLWHLWVSURMHFWHQ.
10.Jeugdparticipatie rond mobiliteitsprojecten (vb. verkeersveilige
schoolomgeving, aanleg fietspaden, ...) beperkt zich tot het voorleggen
aan de jeugdraad.
11.Rond de opmaak van het mobiliteitsplan zijn er participatie-initiatieven
opgezet naar kinderen of jongeren. (+ optie O geen m obiliteitsplan)
12.De jeugdraad of de jeugddienst is actief betrokken bij de opmaak van het
mobiliteitsplan. (+ optie O geen mobiliteitsplan)
13.Rond de opmaak van het structuurplan zijn er participatie-initiatieven
opgezet naar kinderen of jongeren. (+ optie O geen m obiliteitsplan)
14.De jeugdraad of de jeugddienst is actief betrokken bij de opmaak van het
structuurplan. (+ optie O geen m obiliteitsplan)
INTENSI TEITSSTELLINGEN
0 nooit
0 een enkele keer
0 af en toe (2 – 5 keer)
0 regelmatig (> 5 keer)
1. Rond de aanleg van fietspaden worden participatie-initiatieven opgezet
naar kinderen of jongeren.
2. Rond het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving worden
participatie-initiatieven opgezet naar kinderen of jongeren
3. Rond de heraanleg van dorps- of stadskernen worden participatieinitiatieven
opgezet naar kinderen of jongeren.
4. Rond de inplanting of vernieuwingen m.b.t. publieke infrastructuur worden
participatie-initiatieven opgezet naar kinderen of jongeren.
5. Rond de opmaak van RUP’s of BPA’s worden participatie-initiatieven
opgezet naar kinderen of jongeren.
204

.,1'(5*(0((17(5$$' 2) 3$5/(0(17
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Is er een kindergem eenteraad of -parlement binnen uw gemeente (of
jeugdgemeenteraad / -parlement)?
o ja
o nee
Hoe lang loopt dit project reeds ?
Hoe vaak wordt het georganiseerd ?
Welke leeftijdsdoelgroep wordt beoogd ?
Wie zijn de actief betrokken partners (diensten, jeugdraad, schepen, ...)?
Wordt het georganiseerd m et het oog op concrete resultaten ?
Kan u de aanpak even schetsen ?
Zijn er eventuele leerpunten ?
-(8*'3$5$*5$$) RI .,1'(5 -21*(5(1())(&7(15$33257
Wordt binnen uw gem eente gewerkt m et een jeugdparagraaf of een kinder-
/ jongereneffectenrapport ?
205

o ja
o nee
Hoe lang bestaat dit instrum ent reeds ?
Voor welke beleidsdomeinen wordt dit instrument gebruikt ?
Kan u de methode van aanpak even schetsen ?
Zijn er eventuele leerpunten ?
352-(&7 *(0((17(5$$'69(5.,(=,1*(1
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Wordt er binnen uw gemeente door de jeugddienst of de jeugdraad een
participatieproject naar kinderen of jongeren gepland rond de komende
gem eenteraadsverkiezingen ?
o ja
o nee
o onzeker
Welke leeftijdsdoelgroep wordt beoogd ?
Wie zijn de actief betrokken partners (diensten, jeugdraad, schepen, ...)?
Wie trekt het proces ?
206

Kan u de aanpak even schetsen ?
Zijn er eventuele m oeilijkheden tot nu toe ?
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
'((/ %5((' 3(563(&7,() 0 % 7 -(8*'3$57,&,3$7,( GHHO
I n het vorige onderdeel hebben we een aantal them a’s behandeld waarbij
jeugdparticipatie vaak centraal staat. I n dit laatste deel willen we op zoek gaan
naar
1. unieke participatie-initiatieven binnen uw gemeente die nog niet aan bod zijn
gekomen
2. eventuele gemiste kansen binnen uw gemeente
3. de appreciatie omtrent jeugdparticipatie in overige dom einen
4. de voornaamste inspiratiebronnen bij het opzetten van nieuwe initiatieven.
81,(.( 3$57,&,3$7,( ,1,7,$7,(9(1
Zijn er nog participatie-initiatieven naar kinderen of jongeren opgezet of gepland
binnen uw gemeente die nog niet zijn opgelijst in het voorgaande deel ?
Gelieve in het volgende deel een zo compleet mogelijk beeld te schetsen van
deze initiatieven.
INITIATI EF 1 (tot 5)
Wat was (is) de aanleiding of inspiratie voor het opzetten van dit participatieinitiatief
?
Welke was (is) de beoogde leeftijdsdoelgroep ?
207

2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Welke partners waren (zijn) actief ondersteunend ? Wie trok het proces ?
Welke was (is) de participatie-aanpak (m ethode) ?
Wat waren de kernresultaten uit dit participatie-initiatief ?
Zijn er eventuele leerpunten m .b.t. dit participatie-initiatief ?
*(0,67( .$16(1
Zijn er projecten waar kinderen of jongeren niet bij betrokken zijn en waar dit
wel gewenst was (al dan niet via jeugdraad, jeugddienst of participatieproces
met kinderen of jongeren) ?
(vb. bouw cultuur-/ gemeenschapscentrum, aanpassingen sportaccomodatie,
ruimtelijk uitvoeringsplan, heraanleg dorpskern, aanpak verkeersveiligheid, ...)?
29(5,*( ',(167(1
INTENSI TEITSSTELLINGEN
0 nooit
0 een enkele keer
0 af en toe (2 – 5 keer)
0 regelmatig (5 - 10 keer)
0 heel vaak (> 10 keer)
• De cultuurdienst heeft deze legislatuur initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie opgestart.
• De sportdienst heeft deze legislatuur initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie opgestart.
• De welzijnsdienst heeft deze legislatuur initiatieven rond kinder- en
jongerenparticipatie opgestart.
• De politie/ preventiedienst heeft deze legislatuur initiatieven rond kinder-
en jongerenparticipatie opgestart.
APPRECIATI ESTELLINGEN
208

O onvoldoende
O eerder onvoldoende
O eerder voldoende
O voldoende
O er is geen inspraak binnen dit domein
O geen zicht op dit domein
2QGHU]RHN NLQGHU HQ MRQJHUHQSDUWLFLSDWLH
2006
Hoe vindt u het opzetten van initiatieven rond kinder- en jongerenparticipatie
door overige gemeentelijke diensten binnen uw gemeente
• Cultuurdienst
• Sportdienst
• Welzijnsdienst
• Politie / preventiedienst
:$$5 +$/(1 -8//,( '( ,163,5$7,( "
Waar halen jullie doorgaans de inspiratie voor het opzetten jeugdgerichte
initiatieven (breder dan participatie) in uw gem eente ?
o VVJ
o idee jeugdraad
o idee buurtbewoners
o idee kinderen / jongeren
o pers
o andere gemeenten
o idee jeugddienst zelf
o idee schepen van jeugd
o idee College
209