Werkschrift 'Egypte, geschenk van de Nijl' - KMKG
Werkschrift 'Egypte, geschenk van de Nijl' - KMKG
Werkschrift 'Egypte, geschenk van de Nijl' - KMKG
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
© 2012 – Wettelijk <strong>de</strong>pot D/2012/0550/1 – Educatieve en culturele dienst – Algemene coördinatie: Anna Van Waeg – Tekst: Carla Van Lin<strong>de</strong>n en Christine Willemen – Tekeningen: Christine Willemen – Foto’s <strong>KMKG</strong> – Advies: Kristien De Henau en Dirk Huyge – Vorm: www.gestalte.be<br />
Het Ou<strong>de</strong> Egypte<br />
<strong>geschenk</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> nijl<br />
jubELpARKMusEuM - <strong>KMKG</strong> - jubELpARK 10 - 1000 bRussEL<br />
2<br />
2<br />
Vul het kruiswoordraadsel in.<br />
In <strong>de</strong> gekleur<strong>de</strong> vakjes kun je <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> een<br />
beroem<strong>de</strong> farao lezen.<br />
1. god <strong>van</strong> het schrift<br />
2. dit <strong>de</strong>ed <strong>de</strong> Nijl jaarlijks<br />
3. beschermgod <strong>van</strong> kin<strong>de</strong>ren en zwangere vrouwen<br />
4. graf <strong>van</strong> een e<strong>de</strong>le in het Ou<strong>de</strong> Rijk<br />
5. hierin bewaar<strong>de</strong> men <strong>de</strong> ingewan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> do<strong>de</strong><br />
6. papyrusrol die <strong>de</strong> do<strong>de</strong> helpt het hiernamaals te bereiken<br />
7. levensteken<br />
8. valkgod<br />
9. koningsgraf uit het Ou<strong>de</strong> Rijk<br />
10. behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> het lichaam <strong>van</strong> <strong>de</strong> overle<strong>de</strong>ne<br />
11. schriftteken<br />
12. god <strong>van</strong> <strong>de</strong> mummificatie<br />
6<br />
11<br />
1<br />
4<br />
9<br />
10<br />
7<br />
3<br />
12<br />
5<br />
8<br />
naam:<br />
datum:<br />
1
2<br />
$ Teken hier een pot die jij opvallend mooi of interessant vindt:<br />
2<br />
EgyptE vóór dE farao’s<br />
Rond 5500 v. Chr. ontston<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> Nijlvallei vaste ne<strong>de</strong>rzettingen waar men aan landbouw en veeteelt <strong>de</strong>ed en<br />
vaatwerk maakte. Grafgiften zijn een belangrijke bron <strong>van</strong> informatie over <strong>de</strong> leef- en <strong>de</strong>nkwereld <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ou<strong>de</strong><br />
Egyptenaren.<br />
Uit welke materialen werd het vroegste vaatwerk gemaakt?<br />
Omcirkel <strong>de</strong> juiste antwoor<strong>de</strong>n:<br />
glas / steen / kunststof / gebakken klei / metaal<br />
2<br />
Schminkpalet,<br />
Predynastische Tijd<br />
<br />
Rond 3100 v. Chr. begint een<br />
nieuwe perio<strong>de</strong> wanneer<br />
koning Narmer Opper- en<br />
Ne<strong>de</strong>r-Egypte verenigt.<br />
De perio<strong>de</strong> vóór <strong>de</strong> farao’s<br />
wordt inge<strong>de</strong>eld bij <strong>de</strong><br />
prehistorie omdat er nog geen<br />
schrift bestond.<br />
Kijk aandachtig naar <strong>de</strong> schminkpaletten en<br />
tracht zoveel mogelijk vormen te herkennen.<br />
Waarom kreeg <strong>de</strong> do<strong>de</strong> <strong>de</strong>ze giften mee?<br />
Mummificatie bestond nog niet. Hoe wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
do<strong>de</strong>n dan wel begraven en in welke houding?
2<br />
2<br />
dE farao<br />
Om <strong>de</strong> macht <strong>van</strong> <strong>de</strong> farao te tonen, wer<strong>de</strong>n<br />
overal in het land beel<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> koning<br />
geplaatst. Dat het beel<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> farao<br />
waren, kon men zien aan <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong><br />
kentekens:<br />
Ga op zoek naar <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> farao’s:<br />
kan jij enkele <strong>van</strong> hun kentekens vin<strong>de</strong>n?<br />
Fajoem, Nieuwe Rijk: 19 <strong>de</strong> dynastie<br />
Hatsjepsoet<br />
een <strong>van</strong> <strong>de</strong> weinige vrouwelijke farao’s die Egypte gekend heeft.<br />
Thoetmosis III<br />
<strong>de</strong> ‘Napoleon <strong>van</strong> Egypte’, een groot veroveraar.<br />
Amenhotep II<br />
<strong>de</strong> ‘sportieve koning’ die alle soldaten <strong>van</strong> zijn leger overtrof.<br />
Toetanchamon<br />
kwam op <strong>de</strong> troon toen hij amper 9 jaar oud was.<br />
Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
Ptolemaeische koning<br />
in zijn tijd werd Grieks <strong>de</strong> officiële taal.<br />
<br />
De koning stond aan <strong>de</strong> top <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
georganiseer<strong>de</strong> Egyptische<br />
maatschappij: hij was opperste<br />
legeraanvoer<strong>de</strong>r en verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />
voor <strong>de</strong> organisatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> landbouw.<br />
Zijn volk beschouw<strong>de</strong> hem niet als een<br />
gewone mens, maar als <strong>de</strong> aardse<br />
verschijning <strong>van</strong> <strong>de</strong> god Horus. Als<br />
bemid<strong>de</strong>laar tussen go<strong>de</strong>n en mensen<br />
was <strong>de</strong> farao verantwoor<strong>de</strong>lijk voor <strong>de</strong><br />
bouw <strong>van</strong> tempels en voor <strong>de</strong> cultus.<br />
Hij dien<strong>de</strong> offers aan <strong>de</strong> go<strong>de</strong>n te<br />
brengen opdat die op hun beurt <strong>de</strong><br />
mensen gunsten zou<strong>de</strong>n schenken. Na<br />
hun dood wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> farao’s vaak zelf<br />
vergod<strong>de</strong>lijkt en aanbe<strong>de</strong>n.<br />
Thebe, Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
Elkab/Necheb,<br />
Nieuwe Rijk:<br />
18 <strong>de</strong> dynastie<br />
Ptolemaeische Tijd<br />
3
2<br />
2<br />
4<br />
<br />
Om het uitgestrekte Egypte te regeren en<br />
te organiseren steun<strong>de</strong> <strong>de</strong> farao op een uitgebreid<br />
ambtenarenapparaat. De ambtenaren<br />
vorm<strong>de</strong>n een kleine, maar machtige en<br />
gerespecteer<strong>de</strong> groep. Het beroep ging vaak<br />
over <strong>van</strong> va<strong>de</strong>r op zoon. Jongens be stemd<br />
om schrijver te wor<strong>de</strong>n kregen een strenge<br />
opleiding.<br />
Er waren niet min<strong>de</strong>r dan 700 hiërogliefen<br />
en in <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis kwamen<br />
er steeds meer bij. Een hele klus om dat<br />
alles te onthou<strong>de</strong>n!<br />
HEt scHrift<br />
2<br />
Hier zie je <strong>de</strong> hiëroglief voor schrijfgerief.<br />
Kun je <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>len benoemen?<br />
1<br />
2<br />
Wij kennen een alfabet. Wat is het verschil<br />
met <strong>de</strong> hiërogliefen?<br />
In welke richting wer<strong>de</strong>n hiërogliefen<br />
geschreven?<br />
De god <strong>van</strong> <strong>de</strong> schrijfkunst was Thoth.<br />
Deze god kan op twee verschillen<strong>de</strong><br />
manieren wor<strong>de</strong>n voorgesteld:<br />
als een<br />
of als een<br />
Nieuwe Rijk<br />
3<br />
Dit is een afbeelding <strong>van</strong> een<br />
schrijver aan het werk.<br />
Vergelijk <strong>de</strong> houding <strong>van</strong> dit<br />
beeld met die waarin jij<br />
schrijft. Wat is er an<strong>de</strong>rs?<br />
Late Tijd<br />
<br />
Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie(?)<br />
Er werd geschreven op verschillen<strong>de</strong><br />
dragers. Vaak gebruikte men papyrusvellen.<br />
Ze wer<strong>de</strong>n gemaakt <strong>van</strong> papyrus, een soort<br />
riet dat in overvloed langs <strong>de</strong> Nijl groei<strong>de</strong>.<br />
Papyrusvellen waren kostbaar materiaal<br />
dat door <strong>de</strong> farao zelf ter beschikking<br />
werd gesteld. Voor oefeningen, schetsen en<br />
min<strong>de</strong>r belangrijke teksten gebruikte men<br />
dan ook goedkopere materialen zoals<br />
potscherven of stukken kalksteen, ook wel<br />
ostraca genoemd.
2<br />
In een serech<br />
Wie <strong>van</strong> jullie waagt zich aan <strong>de</strong><br />
ontcijfering <strong>van</strong> <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> tekens?<br />
of in een cartouche<br />
<br />
Het hiërogliefenschrift bleef in gebruik tot<br />
in <strong>de</strong> 4 <strong>de</strong> eeuw n. Chr. toen er al lang geen<br />
farao’s meer waren en <strong>de</strong> Romeinen over<br />
Egypte heersten. Ca. 650 v. Chr. ontwikkel<strong>de</strong><br />
zich het <strong>de</strong>motische schrift uit het<br />
hiëratische en aan het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> 4 <strong>de</strong><br />
eeuw kwam daaruit het Koptische schrift<br />
voort.<br />
HEt scHrift<br />
<br />
Hiërogliefen zijn pictogrammen die een<br />
object of een i<strong>de</strong>e kunnen weergeven. De<br />
Ou<strong>de</strong> Egyptenaren gebruikten <strong>de</strong>ze beeldtekens<br />
vooral om belangrijke teksten te<br />
noteren zoals in graven en tempels.<br />
Daarnaast werd het hiëratische schrift<br />
gebruikt, vooral in <strong>de</strong> administratie. Het<br />
was namelijk iets makkelijker om te leren<br />
en te gebruiken.<br />
Met een zuiver beeldschrift zoals het hiërogliefenschrift<br />
kon men moeilijk abstracte<br />
begrippen weergeven zoals geluk,<br />
gezond, angst of wor<strong>de</strong>n. Daarom gebruikten<br />
<strong>de</strong> Egyptenaren <strong>de</strong> pictogrammen ook<br />
als fonogrammen of klanktekens, om één-,<br />
twee- en drielettertekens weer te geven.<br />
Doffe klinkers schreef men niet.<br />
Schooltablet, Abydos, Nieuwe Rijk: 19 <strong>de</strong> dynastie<br />
Demotisch ostracon,<br />
Thebe, Romeinse Tijd<br />
Koptisch ostracon,<br />
Romeinse Tijd<br />
5
2<br />
2<br />
6<br />
<br />
Om <strong>de</strong> wereld rondom zich te verklaren,<br />
creëer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Egyptenaren een uitgebrei<strong>de</strong><br />
go<strong>de</strong>nwereld: voor bijna elk aspect <strong>van</strong> het<br />
leven was er een specifieke god.<br />
Gaan<strong>de</strong>weg ontstond er een georganiseer<strong>de</strong><br />
staatsgodsdienst waarop een groot stuk <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> macht <strong>van</strong> <strong>de</strong> farao berustte. Er wer<strong>de</strong>n<br />
tempels gebouwd voor <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong><br />
go<strong>de</strong>n waar priesters <strong>de</strong> eredienst<br />
verzorg<strong>de</strong>n. Sommige go<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>n<br />
vereerd in het hele land, an<strong>de</strong>re enkel in<br />
een bepaal<strong>de</strong> stad of streek.<br />
dE godEnwErEld<br />
Abydos was voor <strong>de</strong> Egyptenaren een belangrijke be<strong>de</strong>vaartplaats waar ze minstens één keer in hun leven naartoe<br />
wil<strong>de</strong>n reizen. Vaak lieten ze er dan een ge<strong>de</strong>nksteen of stèle oprichten met hun naam, beeltenis en een gebed.<br />
Vul <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n in op <strong>de</strong> juiste plaats:<br />
Stèle <strong>van</strong> Maï: hul<strong>de</strong> aan Osiris, Abydos, Nieuwe Rijk: 19 <strong>de</strong> dynastie<br />
koehorens / zonneschijf / Osiris / Horus / valk / dubbele kroon / gevleugel<strong>de</strong> zonneschijf / Isis / jeugdlok<br />
Links op <strong>de</strong> stèle staan drie go<strong>de</strong>n. ………………………… zit op een troon.<br />
Zijn vrouw (en zus) ………………………… staat achter hem. Ze heeft twee ………………………… op haar<br />
hoofd en daartussen <strong>de</strong> …………………………. Helemaal links staat hun zoon Horus met <strong>de</strong> kop <strong>van</strong> een<br />
…………………………. . Hij draagt een belangrijke kroon: <strong>de</strong> ………………………… <strong>van</strong> Ne<strong>de</strong>r- en Opper-<br />
Egypte. Tegenover <strong>de</strong>ze god<strong>de</strong>lijke familie staat een an<strong>de</strong>r stel: va<strong>de</strong>r en zoon. De jongen rechts is nog niet<br />
volwassen, dat zie je aan zijn …………………………Maar als hij opgroeit, wordt hij <strong>de</strong> grote farao Ramses II.<br />
Ten slotte wor<strong>de</strong>n alle aanwezigen beschermd door <strong>de</strong> …………………………. .<br />
Osiris is <strong>de</strong> god <strong>van</strong> het do<strong>de</strong>nrijk. Let goed op <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> zijn lichaam:<br />
waarop lijkt die?<br />
$ Teken het anchteken.<br />
Deze hiëroglief betekent ‘leven’.
Kijk aandachtig naar <strong>de</strong> kaart en<br />
kleef <strong>de</strong> go<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> juiste plaats.<br />
2<br />
4<br />
6<br />
1<br />
7<br />
5<br />
dE godEnwErEld<br />
Boeto<br />
3<br />
2<br />
Memphis<br />
Sakkara<br />
Aboe Simbel<br />
Hermopolis<br />
Heliopolis<br />
Boebastis<br />
9 8<br />
11<br />
10<br />
Vallei <strong>de</strong>r koningen<br />
Edfoe<br />
Kom Ombo Elkab Thebe<br />
Abydos<br />
Den<strong>de</strong>ra<br />
15<br />
12<br />
14<br />
13<br />
1 Horus / Hemelgod<br />
2 Hathor / Moe<strong>de</strong>rgodin<br />
3 Osiris / God <strong>van</strong> het do<strong>de</strong>nrijk<br />
4 sechmet / Godin <strong>van</strong> ziekte en genezing<br />
5 ptah / scheppingsgod<br />
6 Anoebis / God <strong>van</strong> <strong>de</strong> mummificatie<br />
7 Wadjet / beschermster Ne<strong>de</strong>r-Egypte<br />
8 Chepri / God <strong>van</strong> <strong>de</strong> ochtendzon<br />
9 Re / Zonnegod<br />
10 bastet / Kattengodin<br />
11 Thoth / God <strong>van</strong> het schrift<br />
12 seth / God <strong>van</strong> <strong>de</strong> chaos en verwarring<br />
13 Amon / God <strong>van</strong> <strong>de</strong> lucht<br />
14 Nechbet / beschermster Opper-Egypte<br />
15 sobek / Krokodillengod<br />
7
2<br />
2<br />
8<br />
<br />
Elke Egyptenaar hoopte naar het<br />
voorbeeld <strong>van</strong> Osiris na zijn dood weer<br />
levend te wor<strong>de</strong>n. Hij geloof<strong>de</strong> immers dat<br />
<strong>de</strong> dood niet het <strong>de</strong>finitieve ein<strong>de</strong><br />
beteken<strong>de</strong>, maar slechts een korte overgang<br />
naar het ver<strong>de</strong>re leven in het hiernamaals.<br />
Daar zou<strong>de</strong>n lichaam en ziel elkaar<br />
terugvin<strong>de</strong>n en een nieuw, volwaardig en<br />
eeuwig leven lei<strong>de</strong>n.<br />
Families die het zich kon<strong>de</strong>n veroorloven,<br />
lieten <strong>de</strong> lichamen <strong>van</strong> hun do<strong>de</strong>n<br />
behan<strong>de</strong>len door priesters. Ze probeer<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> do<strong>de</strong> er zo levendig mogelijk te laten<br />
uitzien. Het resultaat noemen we een<br />
mummie.<br />
$ Tussen <strong>de</strong> mummiewindsels wer<strong>de</strong>n allerlei amuletten gelegd om <strong>de</strong> do<strong>de</strong><br />
dE mummificatiE<br />
Hieron<strong>de</strong>r vind je het meest traditionele ‘recept’ <strong>van</strong> <strong>de</strong> mummificatie.<br />
Jammer genoeg zijn <strong>de</strong> han<strong>de</strong>lingen door elkaar geraakt.<br />
Zet jij ze in <strong>de</strong> juiste volgor<strong>de</strong>?<br />
2<br />
Kun je <strong>de</strong> vier verschillen<strong>de</strong> figuren herkennen?<br />
…. het lichaam wordt met meer<strong>de</strong>re lagen windsels omwikkeld<br />
…. een laag natron wordt in en rond het lichaam gelegd. Dit<br />
soort zout neemt het lichaamsvocht op en droogt dus het<br />
lichaam uit<br />
…. het lichaam wordt be<strong>de</strong>kt met een harsachtige substantie<br />
afkomstig <strong>van</strong> ce<strong>de</strong>rs, pijnbomen en sparren<br />
…. <strong>de</strong> do<strong>de</strong> krijgt een masker op het gezicht<br />
…. <strong>de</strong> ingewan<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n langs een sne<strong>de</strong> in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbuik<br />
weggehaald; soms wor<strong>de</strong>n ook <strong>de</strong> hersenen verwij<strong>de</strong>rd<br />
…. <strong>de</strong> buikholte wordt opgevuld met allerlei materialen zoals<br />
linnen, natron, zand of welrieken<strong>de</strong> en kostbare producten<br />
zoals wierook en mirre<br />
De canopen zijn een belangrijk <strong>de</strong>el <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> begrafenisuitzet.<br />
Wat bewaar<strong>de</strong> men hierin?<br />
extra te beschermen. Zoek en teken <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> gelukbrengers:<br />
Horusoog of oedjat-oog: dit sierlijke oog was een zeer belangrijk amulet. Het was het<br />
symbool <strong>van</strong> genezing, bescherming, perfectie en kracht.<br />
Djed-pijler: dit symbool noemt men ook wel <strong>de</strong> ruggengraat <strong>van</strong> Osiris en stond<br />
symbool voor eeuwigheid en duurzaamheid.
2<br />
2<br />
mummiEs<br />
De juiste antwoor<strong>de</strong>n vormen het beroep <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze mummie:<br />
Dit is een mummie uit het Nieuwe Rijk m<br />
Een sarcofaag is een stenen mummiekist o<br />
Deze mummie ligt op zijn rug d<br />
Het houten voorwerp aan het hoof<strong>de</strong>in<strong>de</strong> i<br />
is een hoofdsteun<br />
De do<strong>de</strong> kreeg sandalen mee omdat men geloof<strong>de</strong> r<br />
dat <strong>de</strong> mummie na <strong>de</strong> dood weer kon lopen<br />
De stokken die langszij liggen dienen om vijan<strong>de</strong>n J<br />
te verslaan<br />
Het mummiemasker gaf <strong>de</strong> do<strong>de</strong> weer een mooi E<br />
en jong gezicht<br />
Mummie <strong>van</strong> <strong>de</strong> ‘borduurster’, Antinoë<br />
Dit is <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong> borduurster Euphemia. Eigenlijk was ze een weefster, dat kan je zien aan <strong>de</strong> spullen die met<br />
haar begraven zijn. Ze stierf toen ze ongeveer 50 jaar oud was. We weten dat ze tot <strong>de</strong> gegoe<strong>de</strong> klasse behoor<strong>de</strong><br />
omdat ze wel vier lagen mooie kledij draagt!<br />
Zoek op hoe oud <strong>de</strong>ze mummie ongeveer is.<br />
p Dit is een mummie uit het Mid<strong>de</strong>nrijk<br />
B sarcofaag is een an<strong>de</strong>r woord voor scarabee<br />
l Deze mummie ligt op zijn linkerzij<br />
K Het houten voorwerp aan het hoof<strong>de</strong>in<strong>de</strong><br />
is een voetsteun<br />
t De do<strong>de</strong> kreeg alle kledij mee<br />
die een leven<strong>de</strong> mens nodig heeft, dus ook sandalen<br />
i De stokken die langszij liggen zijn een teken<br />
<strong>van</strong> rijkdom en waardigheid<br />
f De do<strong>de</strong> kreeg een masker omdat <strong>de</strong> Egyptenaren<br />
zich graag verkleed<strong>de</strong>n<br />
Het lichaam <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze vrouw werd niet door een priester gemummificeerd, maar droog<strong>de</strong> helemaal uit door het hete<br />
woestijnzand.<br />
Waaraan kun je zien dat <strong>de</strong>ze mummie op natuurlijke wijze is bewaard?<br />
Antinoë, 12 <strong>de</strong> dynastie<br />
9
10<br />
<br />
De jaarlijkse Nijloverstroming bepaal<strong>de</strong><br />
het ritme <strong>van</strong> <strong>de</strong> seizoenen. Zo ken<strong>de</strong><br />
Egypte drie seizoenen <strong>van</strong> telkens vier<br />
maan<strong>de</strong>n. Tij<strong>de</strong>ns het overstromingsseizoen<br />
werd slib (vruchtbare mod<strong>de</strong>r) afgezet in<br />
het Nijldal. Geduren<strong>de</strong> het zaaiseizoen<br />
<strong>de</strong>ed men aan irrigatielandbouw. Ten slotte<br />
was er het oogstseizoen. Het Nijldal<br />
noem<strong>de</strong> men het Zwarte Land (Kemet)<br />
naar het donkere slib op <strong>de</strong> oevers.<br />
De woestijn rondom werd het Ro<strong>de</strong> Land<br />
(Desjeret) genoemd omdat <strong>de</strong> rotsen<br />
’s avonds roze kleuren in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rgaan<strong>de</strong><br />
zon.<br />
2<br />
2<br />
2<br />
dE niJl<br />
Met zijn meer dan 6500 km lengte, waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> laatste 1200 km door<br />
Egypte, is <strong>de</strong> Nijl <strong>de</strong> langste rivier ter wereld.<br />
2<br />
Dit zijn<br />
Het Nijlwater was niet alleen belangrijk<br />
voor <strong>de</strong> landbouw. Waarvoor nog meer<br />
<strong>de</strong>nk je?<br />
Wat <strong>de</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> landbouwers wanneer <strong>de</strong><br />
vel<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r water ston<strong>de</strong>n?<br />
Ze liggen in<br />
Opper / Ne<strong>de</strong>r-Egypte*<br />
<br />
Het soort graf waarin een<br />
do<strong>de</strong> werd begraven was<br />
afhankelijk <strong>van</strong> zijn rijkdom<br />
en status. Arbei<strong>de</strong>rs en<br />
boeren wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> hele<br />
Ou<strong>de</strong>gyptische perio<strong>de</strong> lang<br />
in het zand begraven.<br />
Koningen, ambtenaren,<br />
priesters en schrijvers<br />
had<strong>de</strong>n <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>len om zich<br />
met <strong>de</strong> beste zorg te<br />
omringen.<br />
Sakkara en het plateau <strong>van</strong> Giza liggen vlakbij <strong>de</strong><br />
huidige hoofdstad <strong>van</strong> Egypte.<br />
Weet jij hoe die heet?<br />
Tij<strong>de</strong>ns het Nieuwe Rijk wer<strong>de</strong>n koningen en hoge<br />
ambtenaren in rotsgraven te ruste gelegd.<br />
Een bekend voorbeeld is <strong>de</strong> Vallei <strong>de</strong>r Koningen in<br />
Opper / Ne<strong>de</strong>r-Egypte*.<br />
* schrap wat niet past
Waar kun je wat vin<strong>de</strong>n? Kleef <strong>de</strong> tekeningen op<br />
<strong>de</strong> juiste plaats op <strong>de</strong> kaart.<br />
2<br />
3<br />
1<br />
15<br />
2<br />
Rosetta<br />
Wadi Natroen<br />
Giza<br />
8<br />
4<br />
Memphis<br />
dE niJl<br />
Amarna<br />
9<br />
13 14<br />
7<br />
5<br />
Vallei <strong>de</strong>r koningen<br />
12<br />
Thebe<br />
Aswan Qurta<br />
6<br />
11<br />
10<br />
1 Witte kroon<br />
2 Nechbet<br />
3 Lotus<br />
4 Ro<strong>de</strong> kroon<br />
5 Wadjet<br />
6 papyrus<br />
7 Rotsgraven<br />
8 pirami<strong>de</strong>n<br />
9 Zandsteen<br />
10 Kalksteen<br />
11 Goud<br />
12 Olijven<br />
13 Vlas<br />
14 Graan<br />
15 Natronzout<br />
11
2<br />
2<br />
2<br />
12<br />
EEn mastaBa uit HEt oudE riJK<br />
Dit is <strong>de</strong> grafkapel <strong>van</strong> <strong>de</strong> mastaba <strong>van</strong> Neferirtenef. Het graf stond<br />
in sakkara en werd gebouwd tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> 5 <strong>de</strong> dynastie. Op <strong>de</strong> muren<br />
staan verschillen<strong>de</strong> facetten <strong>van</strong> zijn leven afgebeeld. Naast schrijver<br />
en jurist in dienst <strong>van</strong> <strong>de</strong> farao kun je hem met luipaardvel om ook<br />
als priester herkennen. Tenslotte zie je hoe hij zich thuis met zijn<br />
gezin ontspant.<br />
Kijk zorgvuldig en tracht in on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> tekst<br />
<strong>de</strong> ontbreken<strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n in te vullen:<br />
druiventrossen / Ikni / sikkels / vrouw / ezeltjes / man<strong>de</strong>n / vijgen /<br />
aap / dorsvloer / vlas<br />
Enkele mannen zijn in bomen geklommen om ……………………………<br />
te plukken. ‘Ze zijn heerlijk!’, zegt een <strong>van</strong> hen. On<strong>de</strong>r <strong>de</strong> bomen staan<br />
hun makkers klaar om <strong>de</strong> vruchten te verzamelen in …………………….<br />
Kun je ont<strong>de</strong>kken wat Neferirtenef en zijn<br />
familie zoal <strong>de</strong><strong>de</strong>n om zich te ontspannen?<br />
Sakkara, Ou<strong>de</strong> Rijk: 5 <strong>de</strong> dynastie<br />
Daaron<strong>de</strong>r zijn wijnranken te zien die over een pergola geleid zijn. Voorzichtig leggen plukkers <strong>de</strong> rijpe<br />
…………………………… in mandjes. Ver<strong>de</strong>r zien we hoe Neferirtenef samen met zijn ……………………………<br />
het werk <strong>van</strong> <strong>de</strong> boeren op zijn vel<strong>de</strong>n inspecteert. Hij heeft ook zijn hond …………………………… meegenomen<br />
en een dwerg die een …………………………… aan <strong>de</strong> leiband houdt. De boeren zaaien, ploegen, verzamelen<br />
…………………………… en maaien graan met ……………………………. De bussels graan wor<strong>de</strong>n vervoerd op<br />
<strong>de</strong> rug <strong>van</strong> ……………………………. Die zien we even later ook aan het werk op <strong>de</strong> …………………………….<br />
‘Draai je om’, zegt een boer tegen een <strong>van</strong> hen die zich koppig gedraagt.<br />
Welke offergaven krijgt Neferirtenef mee in zijn graf?
2<br />
EEn rotsgraf uit HEt niEuwE riJK<br />
Dit Thebaanse rotsgraf behoor<strong>de</strong> toe aan <strong>de</strong> voorname Egyptenaar Nacht. Hij leef<strong>de</strong><br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> 18 <strong>de</strong> dynastie en moest toezien op <strong>de</strong> tuinen, vel<strong>de</strong>n, visvijvers, boom- en<br />
wijngaar<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> tempel <strong>van</strong> Amon in Thebe.<br />
Kijk aandachtig naar <strong>de</strong> voorstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> begrafenisstoet <strong>van</strong> Nacht en som<br />
zoveel mogelijk voorwerpen op die men aan <strong>de</strong> do<strong>de</strong> meegaf.<br />
Oesjebti <strong>van</strong> Pachedoe,<br />
Nieuwe Rijk<br />
2<br />
2<br />
De do<strong>de</strong> kreeg ook kisten vol kleine beeldjes <strong>van</strong> boeren en arbei<strong>de</strong>rs mee: <strong>de</strong> oesjebti’s of<br />
‘antwoor<strong>de</strong>rs’. Ze zijn voorzien <strong>van</strong> <strong>de</strong> tekst ‘hier ben ik’ en ver<strong>van</strong>gen <strong>de</strong> do<strong>de</strong> wanneer die op<br />
het veld moet werken in het hiernamaals.<br />
In het Nieuwe Rijk kreeg men het liefst 365 oesjebti’s mee.<br />
Waarom net zoveel?<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> begrafenis wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> priesters rituele han<strong>de</strong>lingen verricht en teksten<br />
gereciteerd. Heel belangrijk was het ‘mondopeningsritueel’ dat werd uitgevoerd bij <strong>de</strong> mummie<br />
en <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> do<strong>de</strong> die mee in het graf wer<strong>de</strong>n geplaatst.<br />
Wat kan <strong>de</strong> bedoeling zijn <strong>van</strong> het mondopeningsritueel?<br />
Etui voor het mondopeningsritueel,<br />
Abydos, Ou<strong>de</strong> Rijk<br />
13
14<br />
HEt wEgEn <strong>van</strong> HEt Hart<br />
Dit is het do<strong>de</strong>nboek <strong>van</strong> Tasjeritmontoe, een tempelmuzikante die tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
ptolemaïsche Tijd leef<strong>de</strong> en in Thebe werd begraven. Dit fragment toont hoe ze<br />
voor <strong>de</strong> troon <strong>van</strong> Osiris verschijnt. De god <strong>van</strong> <strong>de</strong> do<strong>de</strong>nwereld oor<strong>de</strong>elt samen<br />
met <strong>de</strong> godin Maät of <strong>de</strong> do<strong>de</strong> goed geleefd heeft. Ze luisteren naar haar<br />
negatieve biecht en leggen haar hart op een weegschaal. De Ou<strong>de</strong> Egyptenaren<br />
geloof<strong>de</strong>n immers dat je hart je geweten was, <strong>de</strong> zetel <strong>van</strong> je verstand.<br />
2<br />
Zet op basis <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> gegevens <strong>de</strong> juiste cijfers bij <strong>de</strong> juiste figuren<br />
1. Tasjeritmontoe, <strong>de</strong> overle<strong>de</strong>ne<br />
2. Osiris, god <strong>van</strong> het Do<strong>de</strong>nrijk en voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze rechtbank<br />
3. een tribunaal <strong>van</strong> 42 rechters, één voor elke provincie <strong>van</strong> Egypte<br />
4. Ammit, ‘zij die <strong>de</strong> do<strong>de</strong>n verslindt’<br />
5. Thoth, <strong>de</strong> god <strong>van</strong> het schrift<br />
6. Maät, godin <strong>van</strong> <strong>de</strong> wet en <strong>de</strong> or<strong>de</strong><br />
7. Horus, <strong>de</strong> hemelgod, zoon <strong>van</strong> Osiris<br />
8. <strong>de</strong> weegschaal<br />
9. het hart<br />
10. gewicht in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> Maät<br />
11. Anoebis, god <strong>van</strong> <strong>de</strong> mummificatie<br />
12. lotusbloem met <strong>de</strong> vier Horuskin<strong>de</strong>ren<br />
Scarabee, Nieuwe Rijk<br />
<br />
Vanaf het Nieuwe Rijk<br />
krijgt <strong>de</strong> do<strong>de</strong> in zijn graf een<br />
papyrus vol teksten en<br />
magische spreuken mee die<br />
hem moeten helpen veilig het<br />
hiernamaals te bereiken: een<br />
do<strong>de</strong>nboek. Hierin wordt het<br />
do<strong>de</strong>ngericht beschreven.<br />
<br />
De Ou<strong>de</strong> Egyptenaren waren<br />
wel een beetje bang voor dit<br />
oor<strong>de</strong>el. Daarom leg<strong>de</strong>n ze<br />
een amulet in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> een<br />
mestkever, <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong><br />
hartscarabee, op <strong>de</strong> plaats <strong>van</strong><br />
het hart <strong>van</strong> <strong>de</strong> do<strong>de</strong>. Op <strong>de</strong>ze<br />
geluksbrenger staat meestal<br />
een spreuk uit het do<strong>de</strong>nboek<br />
waarin het hart wordt<br />
opgeroepen niet tegen <strong>de</strong><br />
eigenaar er<strong>van</strong> te getuigen.
2<br />
2<br />
<br />
In <strong>de</strong> do<strong>de</strong>nwereld wil <strong>de</strong><br />
Egyptenaar een volledig<br />
persoon zijn. De bewaring<br />
<strong>van</strong> zijn lichaam alleen<br />
volstaat niet. Iemands ziel<br />
kan pas écht weer tot leven<br />
komen wanneer <strong>de</strong><br />
verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>len <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
persoon weer samenkomen.<br />
dE nEgatiEvE BiEcHt<br />
2<br />
2<br />
Luister even naar een paar fragmenten uit het do<strong>de</strong>nboek <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
beeldhouwer Neferrenpet. Hij leef<strong>de</strong> tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> 19 <strong>de</strong> dynastie en<br />
werd in Thebe begraven. uiterst rechts staat hij in gebedshouding<br />
voor Osiris bij wie hij moet biechten:<br />
Ik heb niet gedood<br />
Ik heb niet laten do<strong>de</strong>n<br />
Ik heb een arme zijn bezit niet ontnomen<br />
Ik heb niemand laten hongeren<br />
Ik heb een dienaar niet bij zijn meester belasterd<br />
Ik heb geen verdriet berokkend<br />
….<br />
Ik ben zuiver, ik ben zuiver<br />
We noemen <strong>de</strong>ze biecht een ‘negatieve’ biecht.<br />
Waarom?<br />
Zoek in het boek <strong>de</strong> <strong>de</strong>len en verbind <strong>de</strong><br />
beschrijving met <strong>de</strong> juiste afbeelding:<br />
1. De ka is je levenskracht en wordt voorgesteld als je dubbelganger<br />
2. De ba is je bewegingsvrijheid en wordt voorgesteld als een vogel met<br />
een mensenhoofd<br />
3. De sjoet is je schaduw<br />
4. De ib is je hart, geheugen en verstand<br />
5. je ren is je naam. Als men die vergeet, is het of je een twee<strong>de</strong> keer<br />
sterft<br />
Met welk vervoermid<strong>de</strong>l stelt <strong>de</strong> do<strong>de</strong> zich zijn reis naar<br />
<strong>de</strong> an<strong>de</strong>re wereld voor?<br />
Welke gevaren komt <strong>de</strong> do<strong>de</strong> zoal tegen op zijn weg?<br />
15
Ook mo<strong>de</strong>llen <strong>van</strong> boten wer<strong>de</strong>n meegegeven in het graf.<br />
2<br />
2<br />
16<br />
<br />
De landbouw was <strong>van</strong> het<br />
grootste belang voor <strong>de</strong><br />
Ou<strong>de</strong>gyptische samenleving.<br />
De hele maatschappij leef<strong>de</strong><br />
immers op het ritme <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
jaarlijkse Nijloverstroming.<br />
Het was <strong>de</strong> farao die <strong>de</strong><br />
organisatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> landbouw<br />
stevig in han<strong>de</strong>n had.<br />
Mo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> een bakkerij en<br />
een brouwerij, Antinoë<br />
BoErEn En arBEidErs<br />
In <strong>de</strong> graven zijn altijd afbeeldingen <strong>van</strong> het<br />
werk op het land terug te vin<strong>de</strong>n. In het<br />
Mid<strong>de</strong>nrijk kreeg <strong>de</strong> do<strong>de</strong> beeldjes <strong>van</strong> dienaren<br />
mee die in het hiernamaals niet alleen op <strong>de</strong><br />
vel<strong>de</strong>n moesten werken, maar ook allerlei<br />
huishou<strong>de</strong>lijke taken uitvoer<strong>de</strong>n.<br />
2<br />
Noteer hoe oud <strong>de</strong>ze beeldjes<br />
zijn en zoek <strong>de</strong> perio<strong>de</strong><br />
op in <strong>de</strong> tijdslijn.<br />
Deze boot heeft <strong>de</strong> zeilen gestreken,<br />
hij vaart dus stroom waarts. In welke windrichting is dat?<br />
Deze boot heeft <strong>de</strong> zeilen gehesen, hij vaart dus<br />
stroom waarts. In welke windrichting is dat?<br />
In Egypte waren boten meestal niet <strong>van</strong> hout gemaakt want er<br />
groei<strong>de</strong>n weinig bomen. Voor zwaar<strong>de</strong>re schepen werd duur<br />
hout ingevoerd.<br />
Uit welk materiaal zijn ze gemaakt?<br />
Kun je enkele taken herkennen?<br />
Uit welk eenvoudig, goedkoop en gemakkelijk<br />
te ver<strong>van</strong>gen materiaal wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> kleinere<br />
boten gemaakt?<br />
Mo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> een beenhouwerij<br />
Mo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> een schip,<br />
Sidmant el-Gebel<br />
Mo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> een schip,<br />
Sidmant el-Gebel
In <strong>de</strong> eerste plaats wer<strong>de</strong>n<br />
kunstenaars gezien als bezielers<br />
of scheppers <strong>van</strong> leven:<br />
men geloof<strong>de</strong> dat een beeld,<br />
reliëf of schil<strong>de</strong>ring magische<br />
eigenschappen had en weer<br />
levend kon wor<strong>de</strong>n door het<br />
opzeggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> juiste teksten.<br />
De kunst gaf immers<br />
niet <strong>de</strong> zichtbare werkelijkheid<br />
weer, maar <strong>de</strong> wereld<br />
zoals hij werd geschapen:<br />
perfect en eeuwig.<br />
2<br />
KunstEnaars<br />
Hoe tonen <strong>de</strong> Egyptenaren dat<br />
iemand belangrijk is?<br />
Beel<strong>de</strong>n en reliëfs waren beschil<strong>de</strong>rd.<br />
Ook hier was er een afspraak:<br />
mannen wer<strong>de</strong>n gekleurd<br />
en vrouwen<br />
Amon/Toetanchamon,<br />
Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
De uitzon<strong>de</strong>ring die <strong>de</strong> regel bevestigt: Amarna<br />
In het Nieuwe Rijk schud<strong>de</strong> farao Amenhotep IV <strong>de</strong> religieuze en artistieke regels grondig door elkaar. Tij<strong>de</strong>ns zijn Amarnarevolutie<br />
riep hij <strong>de</strong> zonnegod Aton uit tot enige god en stel<strong>de</strong> zichzelf aan als enige priester <strong>van</strong> zijn cultus. Vervolgens<br />
veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> <strong>de</strong> koning zijn naam in Echnaton. Na zijn dood werd <strong>de</strong> klok weer teruggedraaid.<br />
2<br />
Vergelijk dit reliëf met <strong>de</strong> afbeeldingen die je al<br />
gezien hebt. Kan je <strong>de</strong> verschillen benoemen?<br />
<br />
Elke afbeelding moest <strong>de</strong> juiste verhoudingen<br />
hebben. Daarom werd het vlak eerst in<br />
vierkanten ver<strong>de</strong>eld.<br />
Oefening met voeten, Ptolemaeische Tijd<br />
Beeldhouwersmo<strong>de</strong>l <strong>van</strong><br />
Achnaton, el-Amarna/Achetaton?,<br />
Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
<br />
Kunst was een belangrijk propagandamid<strong>de</strong>l<br />
voor het beleid <strong>van</strong> <strong>de</strong> farao en moest<br />
aan strikte regels beantwoor<strong>de</strong>n. Dit neemt<br />
niet weg dat er bepaal<strong>de</strong> ten<strong>de</strong>nsen waren.<br />
Kleine verschillen in <strong>de</strong> uitbeelding <strong>van</strong><br />
personen maken het mogelijk een afbeelding<br />
bij bena<strong>de</strong>ring te dateren aan <strong>de</strong> hand<br />
<strong>van</strong> zijn stijlkenmerken, ook al voldoet het<br />
werk aan <strong>de</strong> strenge normen <strong>van</strong> <strong>de</strong> officiële<br />
kunst en is het dus zeker geen realistisch<br />
portret.<br />
17
2<br />
2<br />
18<br />
dE vroliJKE Kant <strong>van</strong> EgyptE<br />
<br />
De Ou<strong>de</strong> Egyptenaren hiel<strong>de</strong>n<br />
wel <strong>van</strong> een feestje. De<br />
muzikale on<strong>de</strong>rsteuning daarvoor<br />
bestond meestal uit verschei<strong>de</strong>nesnaarinstrumenten,<br />
één of meer<strong>de</strong>re fluiten<br />
en zangers. Het ritme werd<br />
aangegeven door handgeklap.<br />
2<br />
Waarvoor dienen <strong>de</strong> ‘torentjes’ die <strong>de</strong> muzikanten op<br />
hun hoofd hebben? Omcirkel het juiste antwoord.<br />
als versiering / om hun pruik op zijn plaats te hou<strong>de</strong>n / als parfum / om<br />
insecten af te weren<br />
De elegante juwelen die <strong>de</strong> Egyptenaren droegen, spreken ook <strong>van</strong>daag nog tot <strong>de</strong> verbeelding.<br />
De inspiratie voor motieven en kleuren haal<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Egyptenaren uit <strong>de</strong> natuur.<br />
De uitein<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze ketting zijn gemo<strong>de</strong>lleerd naar een plant.<br />
Als je <strong>de</strong> rebus oplost, vind je zijn naam!<br />
B = P<br />
-STET<br />
Thebe, westelijke oever: Dal <strong>de</strong>r<br />
Koningen?, Nieuwe Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
Naast <strong>de</strong> religieuze en politieke kunst die we in tempels en graven<br />
terugvin<strong>de</strong>n, zijn er ook an<strong>de</strong>re kunstwerken bewaard. Egyptische kunstenaars<br />
maakten bij wijze <strong>van</strong> oefening of gewoon voor hun plezier vaak kleine<br />
afbeeldingen op goedkoop materiaal zoals potscherven of stukken kalksteen.<br />
Heel vaak staan op <strong>de</strong>ze ostraca humoristische voorstellingen.<br />
Wat is er eigenaardig of grappig aan <strong>de</strong>ze<br />
voorstellingen?<br />
- ANOE<br />
-S<br />
B = P<br />
- HO<br />
Fragment uit <strong>de</strong><br />
reconstructie <strong>van</strong> het graf<br />
<strong>van</strong> Nacht, Thebe, Nieuwe<br />
Rijk: 18 <strong>de</strong> dynastie<br />
De muis en <strong>de</strong> kat,<br />
Nieuwe Rijk<br />
De harpspelen<strong>de</strong> aap,<br />
Nieuwe Rijk
dE arcHEologiE<br />
Vandaag zijn onze archeologen in het Opper-Egyptische Qurta aan het werk. Ze ont<strong>de</strong>kten 180 rotstekeningen <strong>van</strong> wel<br />
15 000 jaar oud! Hier hoef<strong>de</strong> men niet te graven: <strong>de</strong> gravures wer<strong>de</strong>n op rotsklippen gevon<strong>de</strong>n, sommige tot 35 m hoog,<br />
waar ze al duizen<strong>de</strong>n jaren aan weer en wind waren blootgesteld.<br />
2<br />
Wat zie je?<br />
2<br />
Een archeoloog zoekt naar materiële overblijfselen<br />
en sporen uit het verle<strong>de</strong>n, maar archeologie is<br />
meer dan enkel graven! Zet in <strong>de</strong> juiste volgor<strong>de</strong>:<br />
Veldwerk<br />
Analyse en on<strong>de</strong>rzoek <strong>van</strong> <strong>de</strong> vondsten<br />
Prospectie/verkenning<br />
Publicatie<br />
Egypte heeft een zeer lange en rijke geschie<strong>de</strong>nis, er liggen dan ook heel wat schatten verborgen in het woestijnzand. De<br />
belgische archeologen werken al geruime tijd op <strong>de</strong> site <strong>van</strong> Elkab in Opper-Egypte. Deze stad was het centrum <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
cultus <strong>van</strong> <strong>de</strong> giergodin Nechbet en was duizen<strong>de</strong>n jaren bewoond, <strong>van</strong> <strong>de</strong> tijd vóór <strong>de</strong> farao’s tot <strong>de</strong> ptolemaeïsche<br />
perio<strong>de</strong>.<br />
2<br />
In 1937 vond men dit beeld:<br />
Zoek het in <strong>de</strong> collectie en<br />
vervolledig <strong>de</strong> fiche.<br />
Vindplaats: tempel <strong>van</strong> Nechbet te Elkab (het vroegere Necheb)<br />
Materiaal:<br />
Grootte:<br />
Datering:<br />
Wie/wat?:<br />
<br />
De belangrijkste taken <strong>van</strong><br />
een museum zijn erfgoed<br />
bewaren, on<strong>de</strong>rzoeken en<br />
toegankelijk maken voor het<br />
publiek. De archeologen <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> Koninklijke Musea voor<br />
Kunst en Geschie<strong>de</strong>nis doen<br />
al sinds 1937 on<strong>de</strong>rzoek in<br />
Egypte.<br />
19
Ou<strong>de</strong> Rijk of Pirami<strong>de</strong>ntijd<br />
2700 – 2200 v.Chr. (3 <strong>de</strong> tot 6 <strong>de</strong> dynastie)<br />
De farao’s wor<strong>de</strong>n in pirami<strong>de</strong>n begraven, <strong>de</strong><br />
hoogwaardigheidsbekle<strong>de</strong>rs in mastaba’s naast <strong>de</strong> pirami<strong>de</strong>n.<br />
De hoofdstad is Memphis.<br />
Mid<strong>de</strong>nrijk<br />
2040 – 1700 v.Chr. (11 <strong>de</strong> tot 12 <strong>de</strong> dynastie)<br />
sterke farao’s trekken <strong>de</strong> macht weer naar zich toe<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong>ze bloeiperio<strong>de</strong>. Typisch zijn <strong>de</strong> beeldjes<br />
<strong>van</strong> dienaren die wor<strong>de</strong>n meegegeven in <strong>de</strong> graven.<br />
Nieuwe Rijk<br />
1550 – 1070 v.Chr. (18 <strong>de</strong> tot 20 ste dynastie)<br />
beken<strong>de</strong> farao’s zoals Toetanchamon en Ramses II<br />
wor<strong>de</strong>n in rotsgraven in <strong>de</strong> Vallei <strong>de</strong>r Koningen begraven.<br />
Er zijn veel buitenlandse contacten.<br />
Thebe is één <strong>van</strong> <strong>de</strong> belangrijkste ste<strong>de</strong>n.<br />
Late Tijd<br />
664 – 323 v.Chr. (25 ste tot 31 ste dynastie)<br />
Egypte wordt enkele malen geregeerd door<br />
buitenlandse heersers zoals <strong>de</strong> perzen.<br />
Romeinse Tijd 30 v.Chr. – 395<br />
In 30 v.Chr. verovert keizer Augustus Egypte<br />
dat een Romeinse provincie wordt.<br />
Islam<br />
640 – <strong>van</strong>daag<br />
De Arabieren veroveren Egypte in<br />
640 en versprei<strong>de</strong>n er <strong>de</strong> islam.<br />
2000<br />
<strong>van</strong>daag<br />
1000<br />
1500<br />
500<br />
500<br />
v.Chr.<br />
0<br />
Predynastische Tijd<br />
ca. 5500 – 3100 v.Chr.<br />
De landbouw wordt aangepast aan het Nijlregime.<br />
1500<br />
v.Chr.<br />
1000<br />
v.Chr.<br />
2000<br />
v.Chr.<br />
3000<br />
v.Chr.<br />
2500<br />
v.Chr.<br />
4000<br />
v.Chr.<br />
3500<br />
v.Chr.<br />
Der<strong>de</strong> Tussenperio<strong>de</strong><br />
1070 – 664 v.Chr. (21 ste tot 24 ste dynastie)<br />
De hogepriesters <strong>van</strong> <strong>de</strong> tempel <strong>van</strong> Amon grijpen<br />
<strong>de</strong> macht en ver<strong>de</strong>len het rijk in twee.<br />
Christelijke Tijd<br />
395 – 640<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong>ze perio<strong>de</strong> bekeren veel<br />
Egyptenaren zich tot het christendom.<br />
5000<br />
v.Chr.<br />
4500<br />
v.Chr.<br />
5500<br />
v.Chr.<br />
Vroegdynastische Tijd<br />
3100 – 2700 v.Chr. (1 ste en 2 <strong>de</strong> dynastie)<br />
Opper-Egypte en Ne<strong>de</strong>r-Egypte wor<strong>de</strong>n<br />
ééngemaakt door koning Narmer. Het<br />
hiërogliefenschrift ontstaat<br />
en ontwikkelt zich.<br />
Eerste Tussenperio<strong>de</strong><br />
2200 – 2040 v.Chr. (7 <strong>de</strong> tot 10 <strong>de</strong> dynastie)<br />
provinciegouverneurs grijpen <strong>de</strong> macht en<br />
regeren onafhankelijk.<br />
Twee<strong>de</strong> Tussenperio<strong>de</strong><br />
1700 – 1550 v.Chr. (13 <strong>de</strong> tot 17 <strong>de</strong> dynastie)<br />
buitenlandse heersers, <strong>de</strong> Hyksos, regeren<br />
over een groot <strong>de</strong>el <strong>van</strong> Egypte.<br />
Ptolemaeische Tijd<br />
323 – 30 v.Chr.<br />
Alexan<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Grote verovert Egypte in 332 v.Chr.<br />
Zijn opvolgers heten vaak ptolemaios. De laatste farao <strong>van</strong><br />
Egypte is Cleopatra VII. Zij wordt in een zeeslag verslagen<br />
door <strong>de</strong> Romeinen.