jaaroverzicht 2009 - UZ Gent

Jaaroverzicht
2009

Voorwoord
Het is me een genoegen het jaaroverzicht 2009 van het UZ Gent
voor te stellen. De rijke inhoud van dit jaaroverzicht bewijst hoe
belangrijk het UZ Gent is voor de gezondheidszorg, zowel in
Oost-Vlaanderen als tot ver buiten de provinciegrenzen. Ook
op het vlak van wetenschappelijk onderzoek en opleiding is het
ziekenhuis toonaangevend, onder meer door de nauwe samenwerking
met de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
van de Universiteit Gent.
In 2009 bestond het UZ Gent 50 jaar,
een verjaardag die we uitbundig gevierd
hebben. In die vijftig jaar is het UZ Gent
uitgegroeid tot een ziekenhuis waar spitstechnologie
en een menselijke benadering
hand in hand gaan. De gezondheidszorg
evolueert steeds sneller. Daarom hebben
we in 2009 belangrijke stappen gezet om
het UZ Gent voor de toekomst klaar te
stomen. Samen met de Faculteit Geneeskunde
en Gezondheidswetenschappen en
de UGent hebben we speerpunten gedefinieerd voor het wetenschappelijk
en translationeel onderzoek. In die domeinen wil het
ziekenhuis tot de wereldtop behoren en blijven behoren.
In 2009 werd ook het startschot gegeven voor een reeks grote
infrastructuurwerken die het uitzicht van de campus ingrijpend
zullen veranderen. De nieuwe gebouwen en infrastructuur zullen
de zorg en het comfort voor de patiënten nog verbeteren. Daarnaast
zijn ook de plannen uitgetekend om, in samenwerking met
de faculteit, de faciliteiten voor wetenschappelijk onderzoek
verder uit te bouwen en onze internationale uitstraling te bestendigen.
De Campus Heymans (ziekenhuis, faculteit, vakgroepen
Ingenieurswetenschappen) evolueert zo naar een virtueel UMC
(Universitair Medisch Centrum).
Dit is mijn laatste jaaroverzicht als afgevaardigd bestuurder van
het UZ Gent. In 2009 werd dus de zoektocht naar een nieuwe
afgevaardigd bestuurder voor het UZ Gent gestart. Op 1 oktober
2010 geef ik de fakkel door aan Jef Peeters. Ondanks de moeilijke
economische context ziet de toekomst van het UZ Gent er
eerder rooskleurig uit. Het ziekenhuis wil bij de uitbouw van de
gezondheidszorg van de toekomst een leidende rol spelen. Met
hun enthousiasme en inzet dragen de meer dan 5.500 medewerkers
daar elke dag toe bij.
Prof. dr. Francis Colardyn
Afgevaardigd bestuurder UZ Gent
303

Missie en visie
Het UZ Gent is een van de grootste en meest gespecialiseerde
ziekenhuizen in Vlaanderen. Het ziekenhuis munt uit in kwalitatieve
en patiëntvriendelijke zorg. Patiënten uit binnen- en buitenland
kunnen in het UZ Gent terecht voor een uitgebreid pakket
aan basis- en hooggespecialiseerde zorg. De bekommernis van
alle artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers gaat in
de eerste plaats uit naar het comfort en de optimale verzorging
van de patiënten.
Het UZ Gent is een universitair ziekenhuis, dus naast patiëntenzorg
maken ook opleiding, wetenschappelijk onderzoek
en dienstverlening deel uit van de taken. Daarvoor werkt het
ziekenhuis nauw samen met de Faculteit Geneeskunde en
Gezondheidswetenschappen van de Universiteit Gent. In het
UZ Gent krijgen artsen, arts-specialisten en studenten uit een
reeks andere afstudeerrichtingen hun opleiding en in tal van
diensten werken onderzoekers aan nieuwe technieken om diagnose,
behandeling en zorg voortdurend te verbeteren.
505

01
Topklinische
patiëntenzorg
Al vijftig jaar biedt het UZ Gent een ruim zorgpakket: niet alleen
basisziekenhuiszorg, maar ook topklinische zorg. Alle medische
specialismen voor gewone en intensieve zorg zijn in het ziekenhuis
vertegenwoordigd, al ziet de medische zorg er vandaag
helemaal anders uit dan vijftig jaar geleden. Zo waren er in 2009
meer dagopnames dan meerdaagse opnames in het UZ Gent.
De enorme vooruitgang in de chirurgie, medische technologie
en medicatie maakt dat patiënten steeds vaker al dezelfde dag
naar huis kunnen. Bij de behandeling van chronische aandoeningen
raakt multidisciplinaire samenwerking dan weer meer
ingeburgerd. Specialisten uit verschillende disciplines werken
nauw samen en bepalen in overleg de behandeling van de patiënt.
En daarbij wordt verder gekeken dan het louter medische. Een
paar mijlpalen uit het afgelopen jaar …
h1
07

Twintig jaar
meniscustransplantatie
UZ Gent aan wereldtop
In 1989 voerde prof. dr.
René Verdonk de eerste
meniscustransplantatie uit in het
UZ Gent, toen een primeur in
België. Intussen heeft de dienst
Orthopedie en Traumatologie
ruim 350 meniscustransplantaties
op het actief. De dienst behoort
tot de wereldtop in zijn gebied.
De meniscus is een belangrijke schokdemper in de
knie. Meniscusproblemen in het kniegewricht komen
op elke leeftijd voor. Bij oudere mensen is artrose
de belangrijkste oorzaak, bij jonge mensen is beschadiging
meestal het gevolg van een ongeval of
overbelasting, bijvoorbeeld door intensief sporten.
Kijkoperatie
Bij de behandeling van meniscusletsels wordt er
tegenwoordig zoveel mogelijk naar gestreefd meniscusweefsel
te sparen. Patiënten die toch een volledige
meniscectomie of verwijdering van de meniscus
moeten ondergaan, kunnen in heel specifieke gevallen
geholpen worden met een meniscustransplantie.
“Enkel actieve patiënten jonger dan 50 jaar met
blijvende pijn na de meniscusverwijdering en die aan
een reeks andere criteria voldoen, komen voor een
meniscustransplantatie in aanmerking”, vertelt René
Verdonk. “We voeren per jaar zo’n 15 à 20 meniscustransplantaties
met levend donormateriaal uit. Sinds
2006 gebeurt dat artroscopisch, via een kijkoperatie.
Dat is minder ingrijpend: patiënten kunnen dezelfde
dag al terug naar huis”. Na revalidatie kunnen de
patiënten opnieuw normaal functioneren.
In 2007 had het UZ Gent opnieuw een primeur. Prof.
Verdonk en zijn team voerden toen met succes de
eerste chirurgische ingreep uit met een nieuwe kunstmeniscus
voor patiënten met specifieke meniscusletsels.
De ingreep gebeurde in het kader van Europees
klinisch onderzoek om de veiligheid en werking van
het implantaat te beoordelen. “Met die ingreep kunnen
we een andere groep patiënten, namelijk bepaalde
patiënten die een partiële meniscectomie ondergaan
hebben, verder helpen. Deze kunstmeniscus heeft
grote voordelen voor de patiënt: minder pijn, minder
slijtage en een verhoogde stabiliteit van de knie. Hij
kan ook makkelijk en nauwkeurig in de knie ingeplant
worden tijdens een kijkoperatie.”
Actief leven
De Actifit kunstmeniscus bestaat uit een resorberend
en uiterst poreus materiaal dat de ingroei van bloedvaten
stimuleert in de slechtdoorbloede delen van het
lichaam, zoals de meniscus. Het herstelt en bevordert
de natuurlijke groei van meniscusweefsel. Het
implantaat is sterk, duurzaam en biocompatibel (door
het lichaam aanvaard) en blijft toch zacht genoeg,
zodat het makkelijk in vorm kan worden gesneden en
nauwkeurig gehecht via een kijkoperatie. Na een korte
revalidatieperiode zou de patiënt in staat moeten zijn
om terug een actief leven te leiden. “In het kader van
de studie hebben wij 19 van de 52 uitgevoerde ingrepen
voor onze rekening genomen. Inmiddels hebben
we er al twintig buiten de studie om gedaan.”

h1
09

Thuishemodialyse
Meer flexibiliteit voor nierpatiënten
De dienst Medische Nierziekten
leert patiënten sinds het voorjaar
van 2009 opnieuw aan om
zich thuis volledig zelfstandig
te (hemo)dialyseren. Patiënten
krijgen zo meer flexibiliteit
voor de planning en uitvoering
van de dialyse en moeten zich
niet meer op vaste tijdstippen
naar het UZ Gent verplaatsen.
Thuishemodialyse ontlast
ook de dialyseafdeling van
het ziekenhuis: er blijft meer
opnamecapaciteit voor patiënten
die niet voor thuisdialyse in
aanmerking komen.
Prof. dr. Raymond Vanholder, diensthoofd Medische
Nierziekten. “Zo’n 35 jaar geleden zijn we voor het
eerst gestart met een programma voor thuishemodialyse
maar daar hebben we na 20 jaar een punt achter
gezet door de opkomst van de buikvliesspoeling of
peritoneale dialyse. Thuishemodialyse had toen trouwens
nog een heel zware impact op de patiënten en
hun omgeving: de dialyseapparatuur was ingewikkeld
en niet gebruiksvriendelijk. Dat is nu helemaal anders.”
Praktisch cursuspakket
Vandaag is er terug vraag naar thuishemodialyse.
En op die vraag is de dienst Medische Nierziekten
ingegaan. “Patiënten die lichamelijk stabiel zijn, de
juiste mentale instelling hebben en nog niet getransplanteerd
werden, komen voor thuishemodialyse
in aanmerking. Thuishemodialyse heeft het grote
voordeel dat patiënten kunnen dialyseren als het
hen past, en dat ze niet afhankelijk zijn van de ziekenhuisplanning.
We hebben een praktisch cursuspakket ontwikkeld
waarmee onze ervaren verpleegkundigen de patiënten
de procedure aanleren. Ook patiënten uit andere
centra in Vlaanderen kunnen die opleiding volgen.
De cursus duurt zes weken en wordt zowel in het
ziekenhuis als thuis gegeven. Eind 2009 hadden drie
patiënten het systeem al onder de knie, twee andere
waren de opleiding aan het volgen. We laten patiënten
trouwens nooit aan hun lot over. Bij problemen
kunnen ze 24 uur op 24 terecht bij een wachtdienst
die zowel medische als technische ondersteuning
biedt.”
Patiënten hoeven relatief weinig te investeren om
thuis te kunnen dialyseren. Er moet enkel meer capaciteit
aangevraagd worden voor de toelevering van
water en elektriciteit. Het UZ Gent levert het dialysemateriaal:
kunstnier, leidingen en medicatie. Voor het
water en de elektriciteit voorziet het ziekenhuis een
onkostenvergoeding. “We controleren ook nauwgezet
de waterkwaliteit: de zuiverheid van het water is heel
belangrijk bij nierdialyse.”

h1
11

Vangnet voor chronische nierpatiënten
Nierfalen ontstaat wanneer de nieren niet optimaal
werken en het bloed in het lichaam onvoldoende
zuiveren. Het is een sluipende ziekte, die lang zonder
symptomen kan blijven, maar die wel 300.000 Vlamingen
treft. De aandoening tijdig opsporen is belangrijk:
in het beginstadium van de ziekte kunnen immers heel
wat preventieve maatregelen genomen worden. De
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid heeft een
‘zorgtraject chronische nierinsufficiëntie’ uitgewerkt om
de samenwerking tussen patiënt, huisarts en specialist
te stroomlijnen en de ondersteuning van de chronische
nierpatiënt te versterken. In het UZ Gent waren eind
2009 al meer dan 260 patiënten in dit zorgtraject ingeschreven.
En dat aantal neemt snel toe.
Het opsporen van nierproblemen is een opdracht bij
uitstek voor de huisarts. Eens de diagnose van chronische
nierziekte gesteld is, moet een behandelingsschema
opgesteld worden. In die fase is de patiënt al
vaak twee derde van zijn nierfunctie kwijt. Het zoeken
Eind 2009 werd door een team van vasculair chirurgen
en nefrologen de honderdste nier-pancreastransplantatie
in het UZ Gent uitgevoerd. Deze
zware ingreep is aangewezen bij diabetes type I bij
relatief jonge patiënten (30 à 50 jaar oud) die kampen
met een moeilijk te regelen glycemie en nierinsufficientie.
Het ziekenhuis voert sinds 1994 nier-pancreastransplantaties
uit, met mooie overlevingscijfers.
Meer dan 90% van de patiënten kan vele jaren na de
gecombineerde nier-pancreasoperatie genieten van
een nieuw leven.
naar de oorzaken van het probleem, het opstellen
van het behandelingsplan en het informeren van de
patiënt is de taak van de nefroloog en zijn team. Dat
team bestaat naast de nefroloog uit verpleegkundigen,
diëtisten, sociaal werkers, psychologen, … die
de patiënt begeleiden. Als het behandelplan klaar is,
neemt de huisarts het weer van de specialist over.
Enkele malen per jaar herevalueert de nefroloog de
toestand van de patiënt. Die intense samenwerking
tussen verschillende disciplines is essentieel bij een
chronische aandoening zoals nierlijden.
Het zorgtraject chronische nierinsufficiëntie geeft
patiënten ook recht op verhoogde financiële tegemoetkomingen
voor bezoeken bij de huisarts en de
specialist en voor dieetadvies en ondersteuning door
een multidisciplinair team. Met al die stimulansen wil
de overheid de preventieve aanpak van nierlijden versterken
in de hoop het aantal dialysepatiënten terug
te kunnen dringen.
Honderdste nier-pancreastransplantatie
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Getransplanteerde organen UZ Gent
Getransplanteerde organen UZG
Het aantal nier-pancreastransplantaties is de laatste
jaren evenwel gedaald. Er zijn minder jonge donoren
omdat er – gelukkig – minder slachtoffers van
verkeers- en werkongevallen zijn. Er zijn wel meer
type I-diabetici, maar zij worden ook steeds efficiënter
verzorgd en evolueren minder snel naar dialyse.
Patiënten staan vandaag gemiddeld 24 maanden
op de wachtlijst voor de nier-pancreastransplantatie
plaatsvindt.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Nier (levende donor)
Nier (overleden donor)
Pancreas
Lever (levende donor)
Lever (overleden donor)
Hart

Extra gereedschap
in de kist
Groepstherapieën in de
Kinder- en Jeugdpsychiatrie
Groepsessies voor kinderen en
jongeren met psychiatrische
problemen zijn een zinvolle en
welkome aanvulling op andere
behandelingen. De afdeling
Kinder- en Jeugdpsychiatrie
heeft een aanbod van negen
Xxxx Xxxxxxxxx verschillende vormen van
Xxxxxxxxxxxxxxxxxx
groepsgerichte therapieën of
programma’s. Kinderen, jongeren
en hun ouders leren er hoe ze
best kunnen omgaan met hun
psychiatrische problemen.
Sociale vaardigheidstraining voor kinderen, training
voor kleuters met gedragsmoeilijkheden, positief
opvoeden voor ouders, groepstraining voor kinderen
met angst en depressie, … “De programma’s die
we aanbieden hebben de proef van de wetenschap
doorstaan”, vertelt dr. Eric Schoentjes, kinder- en
jeugdpsychiater van de Universitaire Dienst Psychiatrie.
“Ze vormen een aanvulling op andere ondersteuning
bij psychiatrische problemen, zoals begeleiding
op school, medicatie, … De deelnemers gaan naar
huis met extra kennis en vaardigheden: we voegen
gereedschap toe in de kist met ondersteuning die ze
al krijgen. We merken trouwens dat de deelnemers
elkaar stimuleren tijdens de groepsessies, wat het
effect versterkt.”
Wetenschappelijk onderzoek
h1
13
De meeste programma’s worden internationaal gebruikt.
“Wij hebben geen monopolie op die groepsessies.
Ook centra voor leerlingenbegeleiding, Kind &
Gezin en andere instellingen gebruiken programma’s
als STOP (Samen Terug Op Pad). Maar wij hebben
de programma’s aangepast aan kinderen en jongeren
met ernstige en complexe klachten die op dat niveau
onvoldoende geholpen kunnen worden. We doen ook
wetenschappelijk onderzoek om de doeltreffendheid
van de programma’s verder te onderbouwen.
Naast de programma’s met internationale weerklank,
hebben we groepsessies van eigen makelij, zoals
psycho-educatie en sociale vaardigheidstraining.”
De eerste sessies startten in 2007 en het aanbod
breidt steeds verder uit. Van elk programma vinden
jaarlijks twee reeksen plaats. Ze richten zich in de
eerste plaats op kinderen en jongeren, maar er zijn
ook programma’s voor ouders, zoals Triple P: positief
opvoeden. Ouders worden altijd nauw bij de sessies
betrokken: ze worden uitgenodigd voor infovergaderingen
en evaluatiegesprekken. De deelnemers zijn
kinderen en jongeren (en hun ouders) die al in het UZ
Gent in behandeling zijn of die doorverwezen worden
door partners zoals centra voor geestelijke gezondheidszorg.
“Deze evidence-based aanpak werpt zijn vruchten af
als aanvulling op andere behandelingen. De groepsessies
hebben het voordeel dat we in een korte tijd
meerdere patiënten kunnen helpen. De medewerkers
van de afdeling geven ook opleidingen aan bv. centra
voor geestelijke gezondheidszorg zodat zij de programma’s
op hun beurt kunnen toepassen.”

Samenwerking met
Interstedelijk Centrum
voor Leerlingenbegeleiding
Sinds de start van het schooljaar 2009-2010 neemt
dr. Eric Schoentjes om de twee weken een halve
dag deel aan de leerlingenbesprekingen van het
Interstedelijk Centrum voor Leerlingenbegeleiding
(ICLB) van de Stad Gent. Vera Van Heule, directrice
van het ICLB: “Onze multidisciplinaire teams van
artsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers,
logopedisten en psychologen/pedagogen begeleiden
alle scholen van het Onderwijs Stad Gent
en een aantal scholen buiten de stad. We voelden
dat we nood hadden aan versterking vanuit kinderpsychiatrische
hoek. We worden steeds vaker ge-
Psychiatrische
zorg aan bed
Ongeveer één derde van de opgenomen patiënten
kampt met psychiatrische of psychische problemen.
Een goede behandeling van die problemen is belangrijk
voor het genezingsproces, verhoogt de behandeltrouw
en verkort de duur van het ziekenhuisverblijf.
Dat is werk voor specialisten. Om patiënten met
psychiatrische of psychische problemen professioneel
bij te staan en te behandelen, kunnen artsen en
verpleegkundigen van alle ziekenhuisafdelingen sinds
confronteerd met kinderen met gedragsproblemen.
Door de samenwerking met het UZ Gent kunnen we
betere hypothesen formuleren en dus kwaliteitsvoller
advies geven aan scholen, ouders en leerlingen.
De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie zal ons
trouwens ook vormingen geven over problemen
waar we vaak mee in aanraking komen. De samenwerking
is een aanwinst. We waren trouwens geen
onbekenden voor elkaar: via de UZ-school van de
Stad Gent voor patiënten, was er al samenwerking
met het departement onderwijs van de stad.”
Ook het UZ Gent is opgetogen over de samenwerking.
Eric Schoentjes: “We zijn er nu sneller bij:
van bij het ontstaan van de problemen kunnen we
scholen en leerkrachten advies geven. Dat maakt
de verwijzing naar onze afdeling soms overbodig of
op z’n minst gerichter en werkbaarder. Een betere
samenwerking tussen hulpverlening en school komt
de leerlingen zeker ten goede.”
september 2009 een beroep doen op het Multidisciplinair
Liaison Psychiatrisch Team (MLPT). Dat team
bestaat uit psychiaters, psychiatrisch verpleegkundigen,
een psycholoog en een sociaal werker en maakt
deel uit van de Universitaire Dienst Psychiatrie. Het
team doet consulten aan bed op alle ziekenhuisafdelingen
en geeft advies aan de andere zorgverleners die
de patiënt omringen. Tussen september en december
2009 verzorgde het MLPT 417 consulten.

Dezelfde dag
terug naar huis
Aantal dagopnames blijft stijgen
In 2009 waren er in het UZ Gent
bijna de helft meer dagopnames
dan in 2005. De laatste twee jaar
is de toename van het aantal
dagopnames groot.
Dat is opmerkelijk voor een
universitair ziekenhuis waar
voornamelijk ernstig tot
zeer ernstig zieke patiënten
behandeld worden, vaak ook
na doorverwijzing uit andere
ziekenhuizen. De groei in
dagopnames is een trend die
zich wereldwijd steeds meer
begint af te tekenen. Die evolutie
heeft alles te maken met de
enorme vooruitgang van de
chirurgische mogelijkheden, de
medische technologie en de
medicamenteuze behandelingen.
“Vorig jaar werden 46.855 patiënten in het UZ Gent
opgenomen voor een dagopname en net geen 35.000
voor meerdere dagen”, zegt Filip Demeyere, directeur
verpleging. “In 2005 was dat nog respectievelijk
32.000 en 33.400. Een dagopnamepatiënt komt naar
het UZ Gent voor een chirurgische ingreep onder
narcose (bv. plaatsen van trommelvliesbuisjes, sterilisatie
bij mannen, enz.), een technisch onderzoek
met of zonder narcose (bv. een gastroscopie) of een
kankerbehandeling (chemotherapie of bestraling).”
Aantal ligdagen daalt
h1
15
Bij de meerdaagse opnames (dus met minstens één
overnachting) valt het op dat het aantal ligdagen
daalt. “Doorgaans verblijven onze patiënten vandaag
minder lang in het ziekenhuis. De laatste jaren stellen
we een algemene verkorting van de opnameduur
vast. De vroegere kortverblijven van één tot drie
dagen zijn vandaag vaak ingekort tot dagopnames,
zonder aan kwaliteit in te boeten. Om de stijging
van het aantal dagopnames op te vangen, hebben
we het aantal dagziekenhuizen de afgelopen vijf jaar
van acht tot bijna twintig uitgebreid, met in totaal 130
posities (d.w.z. bedden of zetels). De grootste zijn het
chirurgisch dagziekenhuis, twee dagziekenhuizen oncologie
en twee dagziekenhuizen voor kinderen. Door
de kortere opnameduur kan één positie op één dag
soms door meerdere patiënten ingenomen worden.”
De korte ziekenhuisopname biedt voordelen voor
de patiënt: hij kan sneller terug naar zijn vertrouwde
thuisomgeving, de ziekenhuisfactuur is beduidend lager
en in de meeste gevallen is de patiënt ook minder
lang arbeidsonbekwaam. Voor het ziekenhuis vraagt
de toename in dagopnames wel om organisatorische
aanpassingen. Filip Demeyere: “We moeten onze
patiënten voor hun opname nog meer en nog beter
informeren, hun opname in het ziekenhuis optimaal
voorbereiden en ook anticiperen op eventuele nazorg
buiten het ziekenhuis, na het ontslag van de patiënt.
We kunnen er in de toekomst niet omheen dat er een
verschuiving komt van de acute zorg in een ziekenhuis
naar meer thuiszorg. Ziekenhuizen zullen hiervoor
nog nauwer moeten samenwerken met huisartsen en
organisaties die thuiszorg realiseren.”

Dagopnames
50000
40000
30000
20000
10000
0
Meerdaagse opnames (min. 1 nacht)
40000
30000
20000
10000
0
35973
Operaties (OK en dagchirurgie)
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
38301
44089
34691 37049 42752 45466
1282 1252 1337 1389
2006 2007 2008 2009
33918
34552
34268
Rechtstreekse opname
Via spoed
46855
9715 10113 10295 10448
2006 2007 2008 2009
Rechtstreekse opname
Via spoed
34794
24203 24439 23973 24346
28439
30156
30462
31938
2006 2007 2008 2009

Ambulante spoedgevallen
Consultaties
Ligdagen
20000
15000
10000
5000
0
430000
420000
410000
400000
390000
380000
370000
360000
350000
350000
300000
250000
200000
150000
100000
50000
0
364432
18456
18191
18584
19692
2006 2007 2008 2009
376545
383329
400206
402708
426366
2004 2005 2006 2007 2008 2009
303914
297023
296508
298255
294306
2005 2006 2007 2008 2009
h1
17

Pijn verzachten
Meer aandacht voor
acute pijn bij kinderen
Pijn bij kinderen wordt wel eens
onderschat of weggewuifd als
aandachtzoekerij. Onterecht,
daarom lanceerden de
Belgische Vereniging voor
Kindergeneeskunde en het RIZIV
het Nationaal Project Acute Pijn
bij Kinderen. Dat project wil de
aanpak van acute pijn bij kinderen
in België verbeteren door de
preventie en behandeling van
pijn gestructureerd aan te
pakken. Het UZ Gent nam actief
deel aan het wetenschappelijk en
klinisch luik van het pijnproject.
Dat mondde in 2009 uit in een
hele reeks initiatieven.
Richtlijnen
“Alle artsen en verpleegkundigen hebben het beste
voor met de kinderen die ze behandelen en verzorgen.
Pijn bij kinderen laat niemand onberoerd. Maar
vele diagnostische en therapeutische handelingen
en procedures zijn nu eenmaal pijnlijk en angstaanjagend”,
vertelt dr. Annick De Jaeger, staflid Pediatrische
Intensieve Zorg. “Bovendien wordt pijn bij kinderen
vaak onderschat, wat leidt tot onderbehandeling.
In het kader van het project acute pijn bij kinderen
hebben we in het UZ Gent gekeken wat er al gedaan
werd om pijn bij kinderen te bestrijden en wat we nog
konden verbeteren.” Belangrijkste conclusies: het
was nodig de neuzen in dezelfde richting te zetten
en richtlijnen op te stellen waar alle zorgverleners op
kunnen terugvallen. En daar heeft het ziekenhuis veel
energie in gestoken. “We hebben standaarden en
protocollen opgesteld. Om alle zorgverleners daarvan
op de hoogte te brengen en aan te sporen om
extra aandacht te geven aan pijn bij kinderen, hebben
we een bewustmakingscampagne gevoerd op alle
kinderafdelingen. Overal werden pijnschalen en informatie
verdeeld. Bovendien werd voor elke afdeling
een referentieverpleegkundige opgeleid. Opleiding
rond pijn en pijnbehandeling bij kinderen werd trouwens
ook systematisch geïntegreerd in de opleiding
voor kinderartsen.” Dit alles zou ondenkbaar geweest
zijn zonder de pijnverpleegkundige die via dit project
halftijds aangesteld kon worden tot eind 2009.
Rut Vrielynck, pijnverpleegkundige: “Pijn proberen
verzachten is één ding, maar dat betekent natuurlijk
dat je pijn ook moet herkennen en erkennen. Daarvoor
bestaan gelukkig hulpmiddelen. Bij baby’s kom
je veel te weten door ze te observeren: hebben ze
een verwrongen gezichtje, blijven ze huilen als je ze
oppakt? Kinderen vanaf vier jaar kunnen al deels zelf
aangeven hoeveel pijn ze hebben op een schaal met
neutrale tot van pijn vertrokken gezichtjes. Vanaf zes
jaar geven kinderen pijn aan met de Visueel Analoge
Schaal, die ook gebruikt wordt bij volwassenen. We
letten er op dat dit in een sfeer van vertrouwen gebeurt:
we nemen de kinderen altijd ernstig. Een kind
dat aangeeft dat het pijn heeft en geen reactie krijgt
op zijn klacht, verliest het vertrouwen wat zowel de
pijnbehandeling als de pijnevaluatie negatief beïnvloedt.
Pijn verzachten
Er zijn veel middelen om pijn te verzachten. Het pijnbeleid
beschrijft hoe en wanneer je ze kan gebruiken.
Annick De Jaeger: “Pijnstillende zalf bij bloedafnames
of puncties kan het verdriet al heel wat verzachten.
We gebruiken ook vaak een gasmengsel dat de pijn
verlicht en kinderen helpt te ontspannen. Ze vergeten
achteraf sneller wat er gebeurd is. En dat maakt
pijnlijke onderzoeken en ingrepen minder traumatisch.
Veel pijnlijke procedures zijn pijnloos mogelijk
op Pediatrische Intensieve Zorg waar we kortdurende
diepe analgosedaties kunnen geven.”
Het pijnproject heeft een mentaliteitsverandering in
gang gezet en een structurele basis gelegd. Artsen
en verpleegkundigen besteden nu nog meer aandacht
aan pijn en pijnbestrijding. Rut Vrielynck: “Het

is aangetoond dat kinderen die de eerste dagen na
een ingreep goede pijnstilling krijgen, sneller genezen.
Acute pijn kan trouwens omslaan in chronische
pijn als ze onvoldoende behandeld wordt. Pijn bij kinderen
is een thema dat we in het UZ Gent levendig
willen houden. Een pijnlijke ingreep of een venijnige
prik is soms onvermijdelijk. Maar als je het goed aanpakt,
kan je heel wat trauma’s voorkomen.”
Vijf jaar
dolfijntherapie
Vijf jaar geleden ging het Kinderrevalidatiecentrum van
het UZ Gent van start met dolfijntherapie, samen met
het Boudewijn Seapark in Brugge. 72 kinderen en jongeren
hebben de therapie intussen gevolgd, met veel
plezier én mooie resultaten. De dolfijntherapie blijkt
het revalidatieproces te versnellen en te versterken. De
kinderen en jongeren van het Kinderrevalidatiecentrum
revalideren van zware en ingrijpende gebeurtenissen
in hun leven (niet-aangeboren hersenletsels, amputaties,
brandwonden, botkanker, verlamming, …).
Twee maal per jaar kan een groep kinderen deelnemen
aan de dolfijntherapie. Elk kind krijgt daarbij
zijn eigen doelstellingen. Bij sommige kinderen ligt
de focus op het gedrag (leren rustig en aandachtig
zijn), bij andere op het ontwikkelen van communicatie
(de dolfijnen aankijken, wachten op de reactie van
de dolfijnen, de eerste woordjes), bij nog andere op
het oefenen van de motoriek (vis geven met een verlamde
arm, uitvoeren van handelingen of bewegingen
waarop de dolfijn reageert). Ook het psychosociale
aspect van het project is van onschatbare waarde:
de kinderen doen iets waar leeftijdsgenootjes buiten
de revalidatie alleen maar van kunnen dromen. Dat
geeft hen zekerheid en zelfvertrouwen. Het contact
met de dolfijnen motiveert de kinderen om gedrag of
handelingen steeds opnieuw te stellen, wat cruciaal
is in de revalidatie. Meer nog, tijdens de sessies doen
de kinderen de begeleiders meer dan eens versteld
staan door de vooruitgang die ze boeken.
h1
19

Prostaatkliniek
Uroloog en radiotherapeut
werken samen
Sinds september 2009 kunnen
patiënten met tumoren van het
urogenitaal stelsel in het UZ Gent
terecht op een gecombineerd
urologisch-radiotherapeutisch
spreekuur: de prostaatkliniek.
De uroloog en radiotherapeut
ontvangen samen patiënten bij
wie de diagnose van kanker
gesteld is. Ze informeren
die patiënten elk vanuit hun
eigen achtergrond over de
behandelingsopties. In het geval
van prostaatkanker is het vaak
de patiënt zelf die de knoop
doorhakt en een behandeling
kiest: actieve opvolging,
heelkunde of radiotherapie.
Gezamenlijk spreekuur
“De prostaatkliniek is een succes. Elke maand krijgen
we zo’n vijftig patiënten over de vloer”, vertelt dr.
Nicolaas Lumen, uroloog. “De vlag dekt misschien niet
helemaal de lading, want ook patiënten met bepaalde
teelbaltumoren, niertumoren en blaastumoren komen
naar ons gecombineerd urologisch-radiotherapeutisch
spreekuur op dinsdagvoormiddag. Patiënten
met prostaatkanker maken wel de meerderheid uit.
Prostaatkanker is immers een van de meest voorkomende
kwaadaardige aandoeningen bij mannen.”
Zo’n gezamenlijk spreekuur, dat betekent niet alleen
tijdswinst voor de patiënten die een aantal consultaties
kunnen combineren. Ze worden ook beter en
uitvoeriger ingelicht over de verschillende behandelingsopties.
Dr. Valérie Fonteyne, radiotherapeute:
“We bespreken de mogelijke behandelingen elk vanuit
onze eigen achtergrond: de uroloog legt uit wat een
heelkundige ingreep inhoudt, de radiotherapeut geeft
uitleg over bestraling. De patiënt krijgt de verschillende
opties te horen uit de mond van een specialist,
kan ze naast elkaar leggen en dus een gefundeerde
keuze maken. In de praktijk zagen we vroeger dat patiënten
die eerst bij de uroloog kwamen meestal voor
heelkunde kozen. Kwamen ze eerst bij de radiotherapeut,
dan ging hun voorkeur naar bestraling. Terwijl
die keuzes misschien niet altijd de beste waren.”
Ander voordeel van het gecombineerd spreekuur:
patiënten die geopereerd worden, hebben soms nood
aan nabestraling. En patiënten die bestraald worden,
moeten vooraf soms een urologische ingreep (lymfadenectomie)
ondergaan. Dankzij de nauwe samenwerking
kunnen de behandelingen beter en sneller op
elkaar afgestemd worden.
Meest geschikte behandeling
Waarvoor kunnen patiënten precies terecht in de
prostaatkliniek? “In de eerste plaats voor de diagnose
van prostaatkanker. Meestal sturen huisartsen
patiënten door bij een vermoeden van prostaatkanker
op basis van de resultaten van een bloedonderzoek
(PSA). Bij het stellen van de diagnose leggen we de
nadruk op het onderzoek naar de uitgebreidheid van
de tumor zodat we de meest geschikte behandeling
kunnen aanbieden. Daarnaast komen patiënten ook
naar ons voor een tweede advies”, zegt Nicolaas
Lumen.” Eens de diagnose gesteld, bespreken we
de behandelingsopties: heelkunde, radiotherapie
of aanvullende behandelingen. Indien nodig winnen
we ook advies in bij de radioloog, medisch oncoloog
of anatomopatholoog.” Ook voor de opvolging na
behandeling en voor pijnbestrijding en behandeling
van de symptomen van uitgezaaide urologische
tumoren kunnen patiënten in de prostaatkliniek terecht.
De dienstverlening van de prostaatkliniek wordt trouwens
nog uitgebreid. “Binnenkort gaat een prostaatverpleegkundige
aan de slag die patiënten nog meer
informatie zal geven over de behandelingen. Zij wordt
het aanspreekpunt voor patiënten die met vragen
zitten”, zegt Valérie Fonteyne. “De prostaatkliniek
draagt dus op vele vlakken bij tot een betere behandeling
van patiënten met urogenitale tumoren.”

Muziek in de oren
42 cochleaire implantaties in 2009
Wie doof geboren is, hoeft
niet noodzakelijk doof te blijven.
Een implantaat in het binnenoor
kan, door rechtstreekse
stimulatie van de gehoorzenuw,
de communicatie herstellen.
Resultaat vandaag?
Zestig procent van de kinderen
met een cochleair implantaat (CI)
gaat naar een gewone school.
Prof. dr. Ingeborg Dhooge, diensthoofd Neus-,
Keel- en Oorheelkunde, voerde in 1998 de eerste
cochleaire implantatie uit in het UZ Gent. “Tien jaar
geleden zijn we gestart met cochleaire implantaties
bij volwassenen. Vandaag maken kinderen de
meerderheid uit. Van de 42 cochleaire implantaties
die we in 2009 verricht hebben, zijn er 24 uitgevoerd
bij kinderen.” Een cochleair implantaat bestaat uit
een extern en een intern deel. Het uitwendige gedeelte
omvat een microfoon, een spraakprocessor
die geluid omzet naar een elektrisch signaal. Het
inwendige deel wordt operatief ingebracht. Het is
een neurostimulator en bestaat uit een onderhuids
geplaatste ontvanger verbonden met een elektrodedrager
(elektroden “array”) met daarop een
variabel aantal stimulatiepunten of elektrodes. De
elektrodedrager wordt via het ronde venster in de
scala tympani van het slakkenhuis opgeschoven.
Heeft de patiënt geen gehoorzenuw, dan zorgt een
hersenimplantaat voor vergelijkbare elektronische
impulsen. Ingeborg Dhooge: “Enkel patiënten met
een bilaterale ernstige slechthorendheid komen in
aanmerking. Bovendien moeten we aantonen dat
met krachtige hoortoestellen onvoldoende functioneel
gehoor kan bereikt worden.”
Intensieve revalidatie
h1
21
Doof geworden patiënten zijn vaak na enkele maanden
al in staat om geluiden te herkennen en spraak te
begrijpen. Doof geboren kinderen hebben echter geen
referentiekader. Het herkennen en interpreteren van
geluid gebeurt dan via intensieve revalidatie. Ingeborg
Dhooge: “Hier is de samenwerking met gespecialiseerde
revalidatiecentra heel belangrijk. In 2009 heeft
de dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde een samenwerkingsovereenkomst
gesloten met het Revalidatiecentrum
Sint-Lievenspoort in Gent. Een dag per week
geeft een van onze NKO-artsen het revalidatiecentrum
ondersteuning. Wij verwijzen dan weer patiënten naar
het centrum voor multidisciplinaire revalidatie. Een
goede samenwerking tussen de chirurg en de audioloog,
verantwoordelijk voor het afregelen van het implantaat
en het team dat de revalidatie verzorgt, biedt
de beste garantie voor een optimaal resultaat.
Een dove patiënt kan met één cochleair implantaat
zeer goed functioneren wanneer er niet teveel
achtergrondlawaai is. Het lokaliseren van geluiden
en verstaan van spraak in rumoer blijft echter
problematisch. “Je hebt immers beide oren nodig om
geluid en spraak te kunnen filteren uit geroezemoes.
Daarom voeren we steeds meer bilaterale implantaties
uit. We verwachten dat dit aantal in de nabije toekomst
nog sterk zal toenemen. De terugbetaling van het
tweede implant is immers voorzien in 2010. Ondanks
de goede resultaten zal iemand met een cochleair
implantaat nooit meer hetzelfde horen als wij. Het
implantaat is bijvoorbeeld niet ontworpen om muziek
te appreciëren. Sinds enige tijd zoeken we samen met
de Vakgroep Musicologie van de Universiteit Gent naar
oplossingen. We proberen mogelijkheden te vinden om
betrouwbaar muzikale perceptie bij gehoorgestoorden
te evalueren en onderzoeken de rol van muziektraining
in het rehabilitatieproces. Daarnaast proberen we een
veeleer experimenteel kader te ontwerpen waarbinnen
de creatie en modulatie van muzikale geluiden
door middel van muzieksensoren CI-patiënten de
mogelijkheid geeft hun “eigen” muziek te maken.”

Eerste galblaasoperatie
zonder litteken
Chirurgen en gynaecologen van het UZ Gent verwijderden
in februari 2009 de galblaas bij een jonge
vrouw zonder een zichtbaar litteken na te laten: een
primeur in België. Bij deze operatietechniek wordt
langs de vagina een camera en een klemmetje tot
in de buikholte ingebracht. Daardoor is enkel een
steekgaatje in de navel van de patiënte nodig om de
galblaas te kunnen losmaken. Nadien wordt de galblaas
via de vagina naar buiten gebracht. De ingreep
kan uiteraard enkel bij vrouwen uitgevoerd worden en
op voorwaarde dat ze vooraf geen grote ingrepen in
de buik ondergaan hebben. De galblaas mag ook niet
ontstoken zijn.
Moeder schenkt stuk van lever
aan kind via sleutelgatoperatie
In april 2009 kreeg een kindje van zes maanden in het
UZ Gent een stukje van de lever van zijn moeder. De
ingreep bij de moeder was een primeur in België: voor
het eerst werd die via een laparoscopie of sleutelgatoperatie
uitgevoerd. Bovendien was voor het eerst de
volledige operatie voor donatie en transplantatie het
werk van één team binnen hetzelfde ziekenhuis. De
ingreep bij de moeder duurde zes uur, bij het kindje
acht uur. Door de operatie laparoscopisch uit te voeren,
bleven de buikspieren van de moeder intact en
had ze na de ingreep minder pijn. Ze herstelde ook
Lage energie laser tegen
mondslijmvliesontsteking
Patiënten die chemo- en radiotherapie krijgen, hebben
regelmatig last van mondslijmvliesontsteking,
een pijnlijke aandoening. Vaak krijgen ze geen vast
voedsel meer binnen en hebben ze problemen met
praten en slikken. Tot voor kort beperkte de behandeling
zich noodgedwongen tot mondspoelingen
en het verlichten van de pijn. Behandeling met lage
energie laser bracht daar verandering in. In het
UZ Gent werd in 2007 voor het eerst lage energie
laser tegen mondslijmvliesontsteking gebruikt. In
het voorjaar van 2009 kocht de afdeling Hematologie
een eigen lasertoestel aan. De resultaten
zijn verbluffend. De behandeling van de letsels van
mondslijmvliesontsteking met lage energie laser
Deze operatieve techniek is een concrete toepassing
van een nieuwe trend in de chirurgie die de naam
N.O.T.E.S. kreeg (natural orifice transluminal endoscopic
surgery). Daarbij worden de natuurlijke openingen
van het lichaam gebruikt als toegang tot de buikholte.
Die aanpak is minder belastend of ingrijpend voor de
patiënt en zorgt voor een sneller herstel dan bij de
gebruikelijke operatiemethode via een insnijding in de
buik. De patiënte herstelde goed en mocht een dag
na de ingreep het ziekenhuis al verlaten.
sneller en heeft een nauwelijks zichtbaar litteken.
Het kindje werd behandeld voor galwegatresie, een
aandoening waarbij de galwegen van bij de geboorte
niet of onvoldoende aangelegd zijn. Het werd op de
wachtlijst voor levertransplantatie geplaatst. Toen na
vier maanden nog geen orgaan gevonden was en
de toestand van het kindje erop achteruit ging, werd
besloten om een stuk van de lever van de moeder
te verwijderen en bij het kindje te transplanteren. Het
stukje lever van de moeder groeit nu met het kind
mee.
is pijnloos en snel. Het toestel maakt geen contact
met de wondes en de letsels worden slechts enkele
seconden belicht. De therapie versnelt de celgenezing.
Heel wat patiënten voelen onmiddellijk na de
behandeling al minder pijn. De meeste wondes zijn
na een week verdwenen. Zonder de lasertherapie
duurt dat twee tot drie weken. De verpleegkundigen
van de afdeling Hematologie houden alle informatie
over de mondstatus van de patiënten nauwgezet bij.
Zo kan het lasertoestel effectief afgesteld worden en
krijgen de patiënten de meest geschikte behandeling.
Tussen 1 juni en 31 december 2009 gebeurden op
de afdeling Hematologie 199 laserbehandelingen bij
mondslijmvliesontsteking.

Acuut nierfalen
UZ Gent is alert
Acuut nierfalen: het komt vaak
voor, de kans dat je er aan sterft is
groot en toch is het weinig bekend.
De aandoening treft 30 à 60% van
de patiënten op Intensieve Zorgafdelingen
(IZ) in ziekenhuizen.
Wetenschappelijk onderzoek heeft
de kijk op en de aanpak van acuut
nierfalen in het UZ Gent de laatste
jaren sterk doen evolueren. Niet
alleen op intensieve zorg, maar in
het hele ziekenhuis. Want ook op
andere hospitalisatieafdelingen ligt
acuut nierfalen op de loer.
Addertje onder het gras
Bij acuut nierfalen vermindert de nierfunctie plots en
drastisch. Dat kan verschillende oorzaken hebben:
een verminderde doorbloeding van de nieren als
gevolg van een infectie. Of een ontsteking van de nieren.
Soms is het een reactie op geneesmiddelen die
de patiënt toegediend krijgt. “De gevolgen zijn ernstig”,
zegt prof. dr. Eric Hoste, staflid Intensieve Zorg.
“De nieren filteren het bloed minder goed waardoor
giftige afvalstoffen die normaal in de urine verwijderd
worden, zich opstapelen in het lichaam. Ondanks intensieve
behandeling met geneesmiddelen of nierdialyse,
sterft 50 à 55% van de IZ-patiënten met acute
nierinsufficiëntie. De overlevingskans is de laatste
jaren dankzij de goede en snelle behandeling wel gestegen.
Vroeger haalde 60 tot 70% van de patiënten
het niet.” De overlevingskansen zijn dus rooskleuriger,
maar ook jaren na de IZ-ervaring blijft er een addertje
onder het gras schuilen. “Mijn onderzoek naar acuut
nierfalen bij IZ-patiënten toont aan dat 10 à 20% van
de overlevers dialysepatiënt wordt of alsnog vroegtijdig
overlijdt. Soms zit er zelfs vijf jaar tussen de opname
en de nieuwe nierproblemen. Maar het verband
is er.” Redenen genoeg om dit onderschatte fenomeen
nauwlettend in de gaten houden. Acuut nierfalen blijkt
immers niet alleen op intensieve zorg-afdelingen maar
ook op andere hospitalisatieafdelingen voor te komen.
20% van alle gehospitaliseerde patiënten lijdt aan een
milde vorm van nierfalen. En ook die milde vorm kan
ernstige gevolgen hebben. Eric Hoste: “Vroeger was er
nauwelijks aandacht voor die milde vorm van nierfalen.
Pas als de patiënt niet meer kon plassen en er dus al erg
aan toe was, werd er ingegrepen. Vandaag is dat helemaal
anders. We weten nu dat beperkte nierinsufficiëntie
het risico op overlijden vergroot en de opnameduur
verlengt. Als afvalstoffen in het lichaam achterblijven,
maakt dat patiënten immers vatbaarder voor infecties,
zoals longontstekingen. Daarom gebruiken afdelingen
zoals Cardiologie, Radiologie, IZ, Spoed, … protocollen
voor het voorkomen van nierinsufficiëntie. Artsen zijn
steeds alerter voor de aandoening. We weten bijvoorbeeld
dat de toediening van contrastvloeistof voor
radiologische onderzoeken schadelijk is voor de nieren.
Wel, alle patiënten die zulke onderzoeken ondergaan,
krijgen voordien extra vocht toegediend om het risico
te beperken.”
Snel opsporen
h1
23
Voorkomen is ideaal. Problemen snel opsporen even
cruciaal. “We detecteren acute nierinsufficiëntie door
het creatininegehalte in het bloed te meten. Dat is een
afvalstof die verwijderd wordt door de nieren en die
zich dus opstapelt als de nieren minder goed werken.
Merken we een lichte stijging, dan nemen we die altijd
ernstig. En dan grijpen we in.” Patiënten met nierinsufficiëntie
krijgen extra vocht om de doorbloeding
van de nieren te verbeteren. Soms is medicatie de
oorzaak van de nierschade. Als het mogelijk is, wordt
die medicatie stopgezet. “We hebben de behandeling
de laatste jaren beter op punt gesteld. Vocht toedienen
is belangrijk, maar teveel vocht is ook niet goed
want dat vermindert de doorbloeding van de nieren.
We streven naar het ideale evenwicht.”
De artsen in het UZ Gent zijn dus beducht voor acuut
nierfalen bij hun patiënten. De aandoening komt
al maar vaker voor, o.a. door de vergrijzing van de
bevolking. De aandacht zal dus enkel maar toenemen.
Eric Hoste: “We doen momenteel wetenschappelijk
onderzoek naar biomerkers die nierfalen sneller aan
het licht kunnen brengen dan de klassieke bepaling
van het creatininegehalte in het bloed. De nierfunctie
is immers al verminderd als het creatininegehalte
stijgt. Betere merkers zullen nog snellere detectie mogelijk
maken. En dus ook nog snellere interventie.”

02
Wetenschappelijk
onderzoek
en opleiding
Wetenschappelijk onderzoek en opleiding van artsen, tandartsen
en andere gezondheidswerkers behoren tot de kerntaken
van het UZ Gent. Door de nauwe band met de Faculteit Geneeskunde
en Gezondheidswetenschappen heeft het ziekenhuis al
vijftig jaar lang een unieke positie: de nieuwste resultaten van
onderzoek kunnen snel vertaald worden in klinische toepassingen
die bijdragen tot een betere zorg. Op de UZ-campus
huizen ook niet-klinische onderzoeksgroepen die zich o.a. met
de ontwikkeling van de medische beeldvorming bezighouden.
Het UZ Gent is ook het terrein voor een hele reeks academische
opleidingen. In 2009 kregen 93 artsen en tandartsen hun erkenning
in een specifieke specialisatie.
h2
25

Meespelen op het
hoogste niveau
Speerpuntenbeleid op de sporen
De link met de Universiteit
Gent is een van de sterkste
troeven van het UZ Gent.
Het ziekenhuis biedt
topklinische en topreferente
zorg met wetenschappelijke
ondersteuning uit de
Faculteit Geneeskunde en
Gezondheidswetenschappen.
Omdat onderzoek en innovatie
in de toekomst steeds zwaarder
zullen doorwegen heeft
het ziekenhuis in 2009 een
speerpuntenbeleid op de
sporen gezet.
Prof. dr. Marleen Temmerman, diensthoofd Vrouwenkliniek
en vertegenwoordiger van de Faculteit
Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen in
het directiecomité van het UZ Gent: “De missie van
het UZ Gent is duidelijk: we gaan voor topreferente
en topklinische zorg in de schoot van een onderzoeksuniversiteit.
We stimuleren dus een klimaat dat
translationeel onderzoek bevordert. Dat is medischwetenschappelijk
onderzoek waarbij nieuwe bevindingen
uit het fundamenteel onderzoek snel gebruikt
worden in klinische toepassingen. Er is veel talent op
de UZ-campus, er wordt innovatief werk geleverd,
maar zelfs als universitair ziekenhuis kan je niet in alle
domeinen uitblinken. De wetenschappelijke context
is immers verschoven van regionaal naar mondiaal.
Tezelfdertijd blijven de middelen beperkt.”
Drie domeinen
Daarom heeft het UZ Gent ervoor gekozen om, net
als de Universiteit Gent, speerpunten te bepalen.
In die domeinen wil het ziekenhuis uitmunten en op
het hoogste niveau meespelen. “Er is een consensus
over drie zeer brede domeinen waarin we vandaag
al internationale top zijn, zowel wetenschappelijk als
klinisch: immunologie en inflammatie, genetica en
oncologie. Die leidende positie wordt erkend door
‘peers’ en aangetoond door het aantal A1-publicaties.
Voor die allerbeste onderzoeksgroepen willen we in de
toekomst extra mensen en middelen voorzien, zonder
dat onderzoeksgroepen die niet tot de speerpunten
behoren hierdoor worden benadeeld. Als universitair
ziekenhuis vinden we het onze plicht om in alle domeinen
onderzoek te doen en goede professionals af te
leveren. Iedereen zal dus voldoende middelen krijgen
om aan hoogstaand wetenschappelijk onderzoek
te doen. Alleen voorzien we extra impulsen voor die
domeinen waarin we tot de wereldtop behoren en willen
blijven behoren. We willen dat iedereen weet: als
een patiënt dit of dat probleem heeft, dan krijgt hij in
Gent de allerbeste zorgen, gebaseerd op het allerbeste
onderzoek.” Daarnaast blijft de deur ook steeds openstaan
voor onderzoeksgroepen die zich nog moeten
opwerken. Grote doorbraken gebeuren immers vaak
onverwacht. Die jonge onderzoeksgroepen kunnen
bijvoorbeeld financiële middelen krijgen van het Bijzonder
Onderzoeksfonds van de universiteit.
“Het UZ Gent en de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
delen een campus. Dat
zorgt voor een interessante en vlotte wisselwerking.
Op één locatie combineren we geavanceerd wetenschappelijk
onderzoek met derdelijnsgeneeskunde.
De onderzoeker zit vlak bij de patiënten die hij voor
zijn research nodig heeft, en die patiënten kunnen op
hun beurt rekenen op de meest recente inzichten in
de geneeskundige zorg. Dat geeft ons een bevoorrechte
positie.”

h2
27

Nieuw inzicht
in strijd tegen astma
Cellen in de longen
herkennen huisstofmijt
De onderzoeksgroep van prof. dr. Bart Lambrecht,
dienst Longziekten, heeft een doorbraak gerealiseerd
in de strijd tegen astma. De onderzoekers ontdekten
dat huisstofmijt herkend wordt door de epiteelcellen
die zich aan de binnenkant van de long bevinden en in
rechtstreeks contact staan met de ingeademde lucht.
Die cellen aan de binnenkant van de long activeren
de witte bloedcellen die op hun beurt het immuunsysteem
activeren, wat leidt tot astmaklachten. Dit
mechanisme in de longen was nog nooit vastgesteld.
Tot voor kort namen wetenschappers aan dat de huisstofmijt
rechtstreeks inwerkt op de witte bloedcellen
van het afweersysteem en zo klachten van astma,
hooikoorts en eczeem doet ontstaan.
Nieuwe perspectieven
voor behandeling
Astma is een chronische aandoening van de luchtwegen
die gepaard gaat met ontsteking. Die maakt de
luchtwegen overgevoelig voor prikkels. Dat uit zich
in kortademigheid, ‘piepen’ en hoesten. Acht tot tien
procent van de Belgische bevolking heeft er mee te
maken en één kind op drie is allergisch. Het aantal
patiënten stijgt jaar na jaar.
Vijf artikels in Nature
Magazines voor dienst
Longziekten
Medewerkers van de dienst Longziekten publiceerden
in 2009 vijf artikels in toonaangevende wetenschappelijke
tijdschriften van Nature Magazines. Het
merendeel van de artikels beschrijft nieuwe wetenschappelijke
inzichten in het ontstaan van astma
en COPD (chronisch obstructief longlijden). Het on-
“Dit nieuwe inzicht opent belangrijke perspectieven
voor de behandeling van astma”, aldus Bart Lambrecht.
“Uit ons onderzoek blijkt dat het uitschakelen
van een specifiek herkenningssysteem op de
epiteelcellen aan de binnenkant van de long er voor
zorgt dat er geen ontstekingsreactie meer ontstaat
door het allergeen en er dus ook geen astmaklachten
meer optreden. Een opvallende bevinding is
ook dat hetzelfde mechanisme waardoor allergenen
herkend worden, ook tussenkomt in de herkenning
van bacteriën bij zowat alle diersoorten. Medicijnen
die dit herkenningssysteem kunnen omzeilen, kunnen
in de toekomst dus ingezet worden in de strijd
tegen astma.” De revolutionaire ontdekking werd in
2009 gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift
Nature Medicine.
Professor Bart Lambrecht richtte met financiële steun
uit het Vlaamse Odysseus I-programma een wetenschappelijk
topinstituut op de UZ-campus op. Zijn
onderzoeksgroep bestaat uit twintig medewerkers die
onderzoek doen naar de vroegste ontstaansmechanismen
van astma en heeft wereldfaam. De resultaten
van hun werk worden gepubliceerd in de belangrijkste
wetenschappelijke vakbladen en hebben niet alleen
relevantie voor het domein van de astma zelf, maar ook
voor andere chronische inflammatoire aandoeningen.
Doel van het onderzoek is om nieuwe behandelingen
voor astma en allergie te ontwikkelen.
derzoek concentreert zich op het samenspel tussen
omgevingsfactoren en genetische voorbeschikkende
factoren bij het ontstaan van ontstekingsreacties in
de luchtwegen en longen van patiënten met astma
en COPD.
De publicaties zijn het resultaat van vele jaren wetenschappelijk
werk op het hoogste niveau en kregen
grote weerklank. Ze zorgen voor nieuwe denkwijzen
rond astma en COPD en leggen de basis voor verder
wetenschappelijk werk met het oog op het ontwikkelen
van nieuwe behandelingen voor deze aandoeningen.

h2
29

Licht in de duisternis
Gentherapie tegen erfelijke blindheid
Een internationaal medisch team,
met onder meer prof. dr. Bart
Leroy, oogarts en ooggeneticus
van het UZ Gent en de Universiteit
Gent, heeft aangetoond dat
gentherapie het zicht verbetert
bij mensen die aan de erfelijke
oogaandoening LCA of Leber
Congenitale Amaurose lijden.
Twaalf patiënten, waaronder twee jonge patiënten
van Bart Leroy, kregen in Philadelphia in één oog een
inspuiting met een verzwakt verkoudheidsvirus. Dat
virus bevatte een correcte kopie van het gen waarvan
twee defecte kopieën hun blindheid veroorzaken.
Sinds de experimentele behandeling met gentherapie
kunnen de twee jongens van nu 10 en 11 jaar stappen
en spelen zonder ergens tegenaan te lopen in
omstandigheden waarbij dat tot voor de operatie
onmogelijk was.
Beter zicht
“De injectie met de correcte kopie van het defecte
gen zorgt ervoor dat lichtgevoelige cellen in dat oog
meer beginnen te werken zodat die aan de hersenen
elektrische prikkels geven en de patiënten meer
beginnen te zien”, vertelt Bart Leroy. “Alle patiënten
die aan de studie deelgenomen hebben, verdroegen
de therapie goed en kregen een beter zicht. Maar de
verbetering was het opmerkelijkst bij de kinderen:
hun scherpzicht verbeterde licht en hun zicht in het
schemerdonker ging er enorm op vooruit. Ze kunnen
nu zelfs in het schemerdonker rondlopen.”
Het opvallende succes bij de kinderen is toe te
schrijven aan de nog redelijk goede kwaliteit van hun
netvlies waarop de gentherapie inwerkt. Die kwaliteit
vermindert bij het ouder worden. Bovendien is bij een
kind de neurovisuele ontwikkeling of de capaciteit
om ‘te leren zien’ nog niet volledig uitgerijpt en kan
de gentherapie die ontwikkeling mee positief beïnvloeden.
“We hebben gemerkt dat bij alle patiënten
ook het zicht uit het niet-behandelde oog verbeterde.
Dankzij de geninjecte in één oog krijgen de hersenen
het signaal om meer te beginnen zien. Bovendien is
de zichtverbetering blijvend.”
Genetisch defect detecteren
Deze behandeling is een cruciale stap in het toepassen
van gentherapie in de genezing van ziekten. Om
gentherapie succesvol te kunnen toepassen, is het
erg belangrijk om bij elke patiënt eerst de correcte
diagnose te stellen en het genetisch defect te detecteren.
“De twee Vlaamse patiëntjes die de operatie
ondergingen werden in het UZ Gent voorbereid. De
operatie zelf vond in Philadelphia plaats. Ik verwacht
dat we in het UZ Gent binnen een tweetal jaar zelf
kunnen starten met gentherapie voor oogaandoeningen.
De grootste uitdaging daarbij is niet zozeer de
gentherapie op zich, die is goed ontwikkeld. Het zal
er vooral op aankomen voldoende fondsen te vinden
om op grote schaal aan genotypering te kunnen doen
en te kunnen achterhalen welk gen welke mutatie bevat
die de aandoening veroorzaakt, want zonder het
kennen van de exacte oorzaak kunnen we natuurlijk
geen therapie starten.”
Dit afgeronde onderzoek is in feite een fase 1-studie
waarin in hoofdzaak wordt nagegaan of de behandeling
veilig is. De resultaten werden gepubliceerd in een
artikel in The Lancet. De studie kan nu een volgende
fase ingaan waarbij extra patiënten worden opgenomen
die jonger zullen zijn en ook aan beide ogen
worden behandeld. Hieraan zullen via Bart Leroy ook
patiënten uit België en Nederland deelnemen.
Vanuit het UZ Gent werkten ook prof. dr. Elfride De
Baere en Frauke Coppieters van de dienst Medische
Genetica aan het onderzoek mee. Door de unieke
expertise in zowel genetica als oftalmologie heeft de
Gentse onderzoeksgroep een reputatie opgebouwd
als wereldwijd referentiecentrum voor oftalmogenetica.
In de polikliniek voor oftalmogenetica van het
UZ Gent komen jaarlijks 400 patiënten met erfelijke
oogaandoeningen over de vloer, zowel uit het binnen-
als uit het buitenland.

Van muizen en mensen
Uiterst gedetailleerde scans van
proefdieren bereiden voor op
onderzoek bij de mens
Op de UZ-campus huist het INFINITY-labo. Die onderzoeksgroep,
een samenwerking tussen ingenieurs
en radiofarmaceuten, gebruikt de meest geavanceerde
scantoestellen voor de beeldvorming van kleine
proefdieren. “Onze scans zijn uiterst gedetailleerd.
Zo kunnen we een haarscherpe diagnose stellen van
bijvoorbeeld tumoren en hersenafwijkingen en de
ontwikkeling van geneesmiddelen versnellen”, zegt
prof. dr. ir. Steven Staelens. “Ons onderzoek met
proefdieren dient als voorbereiding op onderzoek
bij mensen. Het merendeel van onze academische
klanten zijn klinische onderzoeksgroepen van het UZ
Gent.”
Resolutie
INFINITY staat voor INnovative Flemish IN vivo
Imaging TechnologY. “Wij houden ons bezig met de
beeldvorming van kleine proefdieren. De scantoestellen
die we daarvoor gebruiken zijn heel geavanceerd
en complex. We waren in 2007 de eerste onderzoeksgroep
wereldwijd die zo’n scala aan geavanceerde
technologie in huis haalde. Vooral de resolutie van
de toestellen is revolutionair. De scanners geven een
beeld dat bijna vijftien keer beter is dan wat tot nu toe
bij mensen mogelijk is. Bij een patiënt van 75 kg kan
je tot nu toe een afwijking met een grootte van ongeveer
een halve cm opsporen. Wij werken met muizen
van 25 gram en bereiken een detail van 0,35 mm. Een
doorbraak in de beeldvorming!”
Het onderzoek van het INFINITY-labo draagt bij tot een
beter inzicht in ziekteprocessen. In 2009 lag de focus
op hersenonderzoek en inflammatie. Dat onderzoek
zit al een eind in de pijplijn en heeft ook al resultaten
opgeleverd. “Bij het hersenonderzoek hebben we bij
h2
31
ratten onderzocht welke parameters de effecten van
diepe hersenstimulatie kunnen optimaliseren. Onze
resultaten kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van
nieuwe behandelingen voor epilepsie.” Het INFINITYlabo
deed in 2009 ook onderzoek naar inflammatie
bij aandoeningen zoals rheumatoïde arthritis maar
ook ileitis en colitis. “Met behulp van beeldvorming
kunnen we de efficiëntie van behandelingen op een
andere en nauwkeurigere manier beoordelen dan via
de klassieke technieken. En dus de basis leggen voor
nieuwe therapieën en geneesmiddelen.”
Evaluatie van geneesmiddelen
De uiterst gedetailleerde beeldvorming biedt ook
perspectieven voor een snellere evaluatie van geneesmiddelen.
Iets wat de farmaceutische industrie
als muziek in de oren klinkt. “Via in vivo moleculaire
beeldvorming kunnen wij sneller opsporen welke moleculen
interessant zijn bij geneesmiddelenonderzoek.
Zo wordt er minder tijd en energie verloren met
onderzoek naar molecules die toch geen resultaten
zullen opleveren. We kunnen ook dynamische processen
nagaan, zoals de verdeling van het geneesmiddel
in het lichaam. Dat zorgt voor tijdswinst. En
die is welkom als je weet dat de ontwikkeling van een
geneesmiddel 12 tot 20 jaar in beslag neemt.”
Het INFINITY-labo heeft 25 medewerkers: ingenieurs,
biomedische wetenschappers, apothekers, technologen,
… Het maakt ook deel uit van het IBBT, het Interdisciplinair
Instituut voor Breedband Technologie,
dat vier centra voor beeldverwerking groepeert. “De
beeldvorming evolueert razendsnel. Het komt er op
aan de komende jaren sterk te blijven investeren om
onze voorlopersrol te behouden.”

D.R.U.G.
Topcentrum voor
geneesmiddelenonderzoek
Een farmaceutische firma
ontwikkelt een nieuw
geneesmiddel en wil
weten of het doeltreffend
en veilig is. Bij de dienst
Geneesmiddelenonderzoek van
het UZ Gent of Drug Research
Unit Ghent (kortweg D.R.U.G.) is
ze aan het juiste adres. D.R.U.G.
is een topcentrum voor klinisch
geneesmiddelenonderzoek:
dankzij de samenwerking met
andere ziekenhuisdiensten
kan het ingewikkeld
geneesmiddelenonderzoek aan.
Fase 0
In hun ontwikkeling doorlopen geneesmiddelen verschillende
fasen. Eerst wordt onderzoek verricht op
cellen, weefsels, organen en levende dieren. Als het
geteste middel voldoende effectief en veilig blijkt,
wordt het bij de mens getest. D.R.U.G. houdt zich
bezig met de vroege fase van klinisch geneesmiddelenonderzoek,
het zogenaamde fase I- en fase
II-onderzoek. Bij fase I-onderzoek gaat men op zoek
naar de hoogste dosis van een medicijn die niet tot
bijwerkingen leidt, door tests bij gezonde vrijwilligers.
Fase II-onderzoek test het effect en de veiligheid van
de geneesmiddelen bij patiënten. Prof. dr. Luc Van
Bortel, diensthoofd: “Sinds 2009 zijn wij ook volop
bezig met fase 0-onderzoek, het zogenaamde exploratief
onderzoek. De kosten voor de ontwikkeling van
geneesmiddelen swingen de pan uit. Farmaceutische
firma’s hebben na de lancering van een geneesmiddel
slechts een tiental jaar om die kosten terug te verdienen,
wat de prijzen van geneesmiddelen de hoogte in
jaagt. Door de introductie van fase 0-onderzoek kan
de testperiode een stukje ingekort worden, zonder
aan kwaliteit en veiligheid in te boeten. We gaan in
een vroeg stadium na of het medicijn potentieel goed
is. Zo kunnen we al een eerste selectie van producten
maken. In 2009 is die mogelijkheid tot fase 0-onderzoek
in de wet ingeschreven. D.R.U.G. heeft vorig
jaar vier fase 0-studies afgerond.“
Spitstechnologie
D.R.U.G. maakt zoveel mogelijk gebruik van de
spitstechnologie die het UZ Gent in huis heeft. “Zo
staan we aan de wereldtop voor het ontwikkelen
van biomerkeronderzoek op basis van functionele
MRI. We werken daarvoor samen met de afdeling
Neuroradiologie die één MRI-toestel uitsluitend voor
wetenschappelijk onderzoek voorbehoudt. Ook van
onze expertise op vasculair gebied en op het vlak van
hypertensie wordt steeds meer gebruik gemaakt.”
Voor 36% van de in 2009 uitgevoerde onderzoeken
werkte D.R.U.G. samen met andere diensten en
afdelingen zoals Neurologie, Neuroradiologie, Neus-,
Keel- en Oorheelkunde, Pediatrie en Cardiologie.
De grote troeven van D.R.U.G. zijn de snelheid en
kwaliteit waarmee het onderzoek uitgevoerd wordt.
“We slagen er gemiddeld in binnen de vijf weken na
de indiening van het protocol bij het ethisch comité
de eerste dosering in de studie te geven. Daarmee
zijn we een van de snelsten in België én wereldwijd.
Ook kwaliteit is voor ons topprioriteit. Elk jaar ondergaan
we een onafhankelijke GCP-ICH audit: ons
kwaliteitssysteem wordt dan onder de loep genomen
en de auditeurs gaan na of we alle regels van ‘good
clinical practice’ volgen. We zijn een van de weinige,
zoniet het enige fase I-centrum in België met een
ISO-certificaat. In 2009 hebben we ons kwaliteitsmanagementsysteem
aangepast aan de nieuwe reglementering.
Sinds november 2009 is D.R.U.G. nu ook
ISO 9001/2008 gecertificeerd.

h2
33

Wetenschappelijke
prijzen voor
UZ-medewerkers
Prof. dr. Bart Loeys van het Centrum voor Medische
Genetica is bekroond met de Prijs voor Klinisch
Onderzoek van het Fonds Inbev-Baillet Latour, een
onderscheiding waar een geldsom van 75.000 euro
aan vasthangt. Bart Loeys kreeg de prijs voor zijn
vernieuwend en hoogstaand onderzoek naar erfelijke
bindweefsel- en cardiovasculaire aandoeningen. Hij
is wereldleider in dit onderzoeksdomein. De resultaten
van zijn werk hebben geleid tot de ontdekking van
een nieuw aorta aneurysma syndroom maar ook tot
nieuwe en toegespitste diagnoses en therapeutische
toepassingen.
De Wetenschappelijke Prijs Pfizer werd uitgereikt
aan prof. dr. Dirk Elewaut, dienst Reumatologie. De
onderzoeksgroep van Dirk Elewaut bestudeert de
ontstaansmechanismen van chronische gewrichtsontsteking
om nieuwe aangrijpingspunten te vinden
voor de behandeling ervan. Hierbij spitsen de onder-
zoekers zich voornamelijk toe op het herstellen van
de stoornissen in het immuunsysteem die aan de
basis liggen van deze ziekten. Dirk Elewaut ontving
ook de Academy of Immunology for Clinicals Award
2009 voor zijn onderzoek zowel bij proefdieren als bij
mensen naar onder meer monitoring van chronische
artritis.
Dr. Jo Vandesompele van het Centrum voor Medische
Genetica kreeg de Prijs Emile Carpentier van de
Koning Boudewijnstichting, goed voor 25.000 euro,
voor zijn onderzoek naar de diagnose van neuroblastomen,
een agressieve tumor van de zenuwknopen
bij kinderen.
Prof. dr. Kees Van Heeringen, diensthoofd van de
Universitaire Dienst Psychiatrie, ontving als visiting
professor aan de Columbia University in New York de
Roddy D. Brickel Suicide Research Award.

ManaMa
Specialisatiejaren geneeskunde
beter gestructureerd
Bij het begin van het academiejaar 2009-2010 ging ook de nieuwe
Master na Master (ManaMa) in de specialistische geneeskunde van
start. Deze ManaMa vervangt de vroegere opleiding tot arts-specialist.
Grootste verandering: de opleiding wordt een stuk gestructureerder
aangepakt.
De opleiding tot medicus blijft het belangrijkste en
omvangrijkste deel van het curriculum. Maar in de
Master na Master gaat ook aandacht naar de vorming
van artsen tot wetenschapper, communicator
en manager.
De ManaMa neemt, afhankelijk van de gekozen specialisatie,
vijf tot acht jaar in beslag. Die zijn verdeeld
over drie niveaus. In 2009 is niveau 1 van start gegaan.
Hoofddoel: artsen het vak aanleren via evidence
based medicine. Maar ook ethiek, inzichten in klinisch
wetenschappelijk onderzoek, ziekenhuismanagement
en communicatievaardigheden krijgen de artsen in dit
eerste niveau onder de knie. Aan de concrete invulling
van niveau 2 en 3, de stage, wordt nog gesleuteld.
Vast staat dat de aanpak gestructureerder wordt. De
bestaande opleiding tot arts-specialist was van hoog
niveau, maar de kwaliteit was sterk afhankelijk van
de stagemeester. In de nieuwe ManaMa-structuur komen
er meer criteria voor stage en praktijk en wordt
tijdens de stage meer tijd vrijgemaakt voor opleiding.
Studenten worden meer bijgestuurd en geëvalueerd
en er wordt op een meer systematische manier met
h2
35
die jaren specialisatie omgesprongen. Het traject
loopt voor alle stagiairs binnen een discipline grotendeels
gelijk.
Samenwerking
Deze nieuwe aanpak vraagt om een mentaliteitsverandering
en een goede samenwerking tussen
academici en de beroepsgroep. Ze zal meer tijd en
energie vragen van stagemeesters, er moet meer op
papier gezet worden. Stagiairs krijgen een portfolio
die gedetailleerd beschrijft wat ze tijdens hun stage
gedaan hebben: aantal ingrepen, aantal gesprekken,
aantal complexe casussen. Toch is het een positieve
omwenteling: er is meer interactie tussen de stagemeesters
en de stagiairs en die laatsten krijgen meer
feedback. Voor veel stagemeesters is het nog wat
zoeken hoe ze dit in hun dagelijkse activiteiten kunnen
inbouwen. Dat is logisch in zo’n eerste jaar. Maar
op een universitaire medische campus is opleiding
cruciaal. Inititiatieven die het niveau van stage en
opleiding omhoog tillen, zijn dus onmisbaar.

EduWond: Postgraduaat
Stomatherapie en Wondzorg
EduWond is het eerste gezamenlijke onderwijsproject
van de partners binnen de Associatie Universiteit
Gent en het UZ Gent. Een primeur in het Gentse onderwijslandschap.
In 2009 werd het EduWond Postgraduaat Stomatherapie
en Wondzorg voor het eerst georganiseerd.
Daarnaast gingen ook de Wondtopics, bijscholingsavonden
rond verschillende thema’s binnen de
wondzorg, van start, als aanvulling op het al eerder
gelanceerde DigiWond, een digitaal kennisbestand
rond wondzorg. Wondzorg is een belangrijke taak van
verpleegkundigen en artsen in ziekenhuizen, rust- en
verzorgingstehuizen en de thuiszorg. Naar schatting
1 à 2% van de Belgen heeft een chronische wonde.
Door de vergrijzing van de bevolking zal wondzorg in
de toekomst waarschijnlijk nog belangrijker worden.
In het postgraduaat bundelen de partnerinstellingen
klinische expertise en wetenschappelijke inzichten
rond wondzorg. De samenwerking met het zorgcentrum
wondzorg van het UZ Gent zorgt ervoor dat
ervaringen uit de praktijk uitgebreid aan bod komen
tijdens de opleiding. Experts uit de verschillende instellingen
geven de lessen in verschillende modules,
gespreid over twee jaar.

Aantal studenten Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Aantal arts-specialisten die erkenning behalen
140
120
100
80
60
40
20
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
92 79 90 94 125 93
2004 2005 2006 2007 2008 2009
h2
37

03
Dienstverlening
en samenwerking
Als Vlaamse openbare instelling stelt het UZ Gent zijn wetenschappelijke
en maatschappelijke expertise ook ten dienste
van de gemeenschap: interventies bij rampen, verspreiden van
gezondheidsinformatie, advies aan andere ziekenhuizen en
instellingen, … behoren dus ook tot de taken van het UZ Gent.
h3
39

Griepplan doorstaat de test
UZ Gent pilootziekenhuis
Het UZ Gent is een van de tien
pilootziekenhuizen die eind
2008 van het Interministerieel
Commissariaat Influenza
de opdracht kregen om een
nationaal griepplan op te stellen.
Toen in het voorjaar van 2009 het
H1N1- of Mexicaanse griepvirus
de kop op stak, kwam het project
in een stroomversnelling. Bij
een grieppandemie moeten àlle
ziekenhuizen paraat zijn om
patiënten op te vangen. En dus
moeten ze kunnen terugvallen op
een goed werkend griepplan.
Voorzitter
Dr. Wim Janssens, staflid van de dienst Algemene Inwendige
Ziekten, Infectieziekten en Psychosomatiek en
van de dienst Geriatrie, is voorzitter van de stuurgroep
van pilootziekenhuizen die het nationaal griepplan opgesteld
hebben. “Het UZ Gent heeft al sinds 2006 een
griepplan. Dat gaat verder dan het puur medische. Het
is een business continuity plan dat beschrijft hoe we
het ziekenhuis tijdens een pandemie draaiende kunnen
houden. Bij het opstellen van het nationaal griepplan
is er een wisselwerking geweest met het UZ-plan: er
zijn elementen uit ons plan in opgenomen. Wij hebben
op onze beurt het UZ-plan aangepast met nieuwe
wetenschappelijke gegevens uit het nationaal plan. Op
28 juli 2009 zijn alle Oost-Vlaamse acute ziekenhuizen
in het UZ Gent samengekomen. We hebben toen het
nationaal pandemieplan en ons eigen griepplan voorgesteld
en de ziekenhuizen hebben hun aanpak op
elkaar afgestemd.”
Het griepplan beschrijft in detail hoe grieppatiënten
behandeld worden en hoe het ziekenhuis een mas-
sale toestroom van patiënten kan opvangen. “Bij een
grieppandemie wordt de spoedafdeling de sluis waarlangs
iedereen moet binnenkomen. Daar doen artsen
een eerste triage: wie wordt opgenomen en wie kan
terug naar huis? Het is belangrijk om grieppatiënten
te isoleren om personeel en andere patiënten te beschermen.
Daarom richt het ziekenhuis stapsgewijs
cohorte-afdelingen in waar de grieppatiënten geïsoleerd
worden. In het UZ Gent hebben we daarvoor
tien hospitalisatieafdelingen geselecteerd. Om plaats
en middelen vrij te maken voor grieppatiënten worden
niet-cruciale activiteiten afgebouwd. Ook logistiek,
personeelsbeleid en communicatie naar personeel,
patiënten en bezoekers zijn in het plan opgenomen.”
Vaccinatiecampagne
Naast het griepplan maakte ook de vaccinatiecampagne
voor het personeel deel uit van de pandemievoorbereidingen.
“In het UZ Gent hebben bijna 2900
personeelsleden zich laten inenten tegen het H1N1griepvirus.
Dat aantal ligt hoger dan bij de inenting
tegen seizoensgriep.” CEVAC, het Centrum voor
Vaccinologie dat op de UZ-campus gelegen is, heeft
trouwens deelgenomen aan belangrijke studies ter
beoordeling van de veiligheid en doeltreffendheid van
vaccins tegen het H1N1-griepvirus. Dit gebeurde in opdracht
van producenten Novartis en GSK Biologicals.
CEVAC droeg zo bij tot het snel beschikbaar komen
van deze vaccins ter bestrijding van de pandemie.
Uiteindelijk heeft de Mexicaanse griep niet de impact
gehad waar voor gevreesd werd. “De massale toestroom
van patiënten is gelukkig uitgebleven. Toch
hebben we delen van ons griepplan toegepast: de
opvang en isolatie van patiënten, detectie van zieke
personeelsleden, communicatie naar personeel, patienten
en bezoekers, … Het is eigenlijk een heel nuttige
test geweest, een interessante rampenoefening.
Het plan heeft goed gewerkt. Op basis van de ervaringen
van de voorbije maanden wordt het nationaal
griepplan aangepast. Het is ook de bedoeling om het
uit te breiden naar andere infectieziekten die grote
groepen mensen kunnen treffen. Zo’n plan is eigenlijk
voortdurend in beweging: het wordt aangepast aan
de actualiteit. Maar de basis moet de tand des tijds
doorstaan.”

h3
41

Snellere uitwisseling
van medische
patiëntengegevens
Regionale eHealth Hub Gent gelanceerd
In 2008 had het UZ Gent samen
met de drie andere ziekenhuizen
van het Gents Ziekenhuis Overleg
(AZ Jan Palfijn, AZ Maria Middelares
en AZ Sint-Lucas) een Belgische
primeur met de lancering van de
GZO-portaalsite. Dit regionaal
en ziekenhuisoverschrijdend
communicatieplatform maakt een
betere en snellere uitwisseling
van medische patiëntengegevens
mogelijk tussen de ziekenhuizen
en de verwijzende artsen,
zoals huisartsen. Een initiatief
dat inspireerde. In 2009 droeg
de Federale Overheidsdienst
Volksgezondheid de Belgische
ziekenhuizen immers op om zich,
in het kader van het eHealthplatform
en naar analogie met
het Gentse en Waalse model, bij
regionale “hubs” aan te sluiten.
Dat zijn informaticaplatformen
voor de uitwisseling van
gezondheidsgegevens. Het UZ Gent
is nu de drijvende kracht achter de
Regionale eHealth Hub Gent, een
voorloper en onderdeel van het
federale hub-concept.
Heilige principes
Prof. dr. Bart Sijnave, departementshoofd ICT: “De
Regionale eHealth Hub Gent is vandaag het communicatieplatform
voor 12 ziekenhuizen in Oost- en
West-Vlaanderen. Via de hub krijgen de ziekenhuizen
en doorverwijzers toegang tot relevante medische
informatie van de patiënten: resultaten van laboonderzoeken,
radiologieprotocollen, operatie- en
consultatieverslagen, verwijsbrieven, … Twee principes
zijn daarbij heilig: patiënten moeten uitdrukkelijk
toestemming geven voor er inzage in hun dossier
wordt toegestaan. En zorgverstrekkers krijgen enkel
toegang tot de medische gegevens van hun eigen
patiënten.” De regionale Gentse hub, en op termijn
ook de federale “meta-hub” die nog in aanbouw
is, is opgevat volgens hetzelfde concept als de
GZO-portaalsite. Bart Sijnave: “De server van de
regionale Gentse hub staat in het UZ Gent. Maar
wij houden centraal geen medische informatie van
andere ziekenhuizen bij. Alle informatie blijft op de
informaticasystemen van de aangesloten ziekenhuizen
staan. Wij houden enkel de contactinformatie
bij, het verwijzingsrepertorium: over welke patiënt
is in welk ziekenhuis iets gekend. De aangesloten
ziekenhuizen moeten dus zelf toegang verlenen tot
de medische informatie. En dat werkt.”
Vandaag voeden voornamelijk de ziekenhuizen de
gegevensuitwisseling met patiënten en doorverwijzers.
In de toekomst zullen ook de andere partijen
meer in de pap te brokken krijgen. “Patiënten zullen
de mogelijkheid krijgen om hun eigen dossier te
voeden. En ook de samenwerking met de huisartsen
zou beter vorm moeten krijgen zodat zij bijvoorbeeld
pre-operatieve onderzoeken voor hun rekening kunnen
nemen. De resultaten van die onderzoeken zullen
dan ook toegankelijk zijn voor het ziekenhuis waar de
patiënt geopereerd wordt.”

Gebruik elektronisch
patiëntendossier groeit explosief
Het UZ Gent heeft een van de best uitgebouwde elektronische
patiëntendossiers (EPD) van het land. Het
EPD is de centrale toegangspoort voor alle informatie
over patiënten, zowel medisch, verpleegkundig als
administratief. Het is gekoppeld aan diverse andere
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
Elektronische orders via EPD // 2005 - 2009
h3
43
relevante toepassingen in het ziekenhuis. Het gebruik
van het EPD is de laatste jaren in een stroomversnelling
gekomen. In 2009 werden via het EPD ruim 3,3
miljoen orders uitgevoerd.
januari 2005 januari 2006 januari 2007 januari 2008 januari 2009
Elektronische orders via EPD

Snel en veilig
evacueren
Koploper in
evacuatie-
oefeningen
Met gemiddeld acht
evacuatieoefeningen per jaar
is het UZ Gent koploper in het
uittesten van evacuatieplannen
en –hulpmiddelen. De oefeningen
leren de personeelsleden hoe
ze veilig en vlot minder mobiele
patiënten kunnen evacueren.
Daar komt heel wat bij kijken:
het juiste hulpmiddel kiezen, dat
hulpmiddel correct gebruiken,
het beste evacuatietraject
bepalen, … Het ziekenhuis
neemt de oefeningen heel
ernstig. Hoewel het niet evident
is om evacuatietechnieken
te oefenen in een werkende
ziekenhuisomgeving, vinden
ook op kritieke diensten zoals
Intensieve Zorg realistische
oefeningen plaats.
Simulatieprogramma
“Wij organiseren sinds 2005 evacuatieoefeningen en
hebben zo heel wat ervaring en expertise opgedaan”,
vertelt Filip Buckens, coördinator van het Manutentieteam.
“Dat is de universiteit van Greenwich/Londen
ter ore gekomen: we nemen nu deel aan hun wetenschappelijk
onderzoek over evacuatie. Dat moet
leiden tot een computersimulatieprogramma voor de
evacuatie van verzorgingsinstellingen dat rekening
houdt met de bouwstructuur en het aantal aanwezige
(en extra kwetsbare) personen in het gebouw. In 2008
hebben we over twee dagen minutieus geplande oefeningen
gehouden waarvan de resultaten als input
voor het wetenschappelijk onderzoek dienen.”
Studiedag
Die praktijkervaring en wetenschappelijke expertise
over evacuatie deelde het ziekenhuis in 2009 ook met
andere hulpverleners. “De honger naar informatie
over evacuatie is groot”, vertelt Geert Arno, verpleegkundig
coördinator rampenplanning. “Daarom
hebben we op 27 november 2009 een studiedag over
evacuatie van verzorgingsinstellingen georganiseerd,
met 230 deelnemers van andere verzorgingsinstellingen
en hulpdiensten. Medewerkers van de Fire Safety
Engineering Group van de universiteit van Greenwich
hebben er de eerste resultaten van hun studie gepresenteerd,
met bijzondere aandacht voor het gebruik
van diverse evacuatiehulpmiddelen. Zelf hebben we
er verschillende evacuatietechnieken besproken en
gedemonstreerd: het gebruik van evacuatiestoelen,
schepbrancards en glijlakens. Heel praktisch allemaal,
want de deelnemers konden de hulpmiddelen
ook zelf uittesten.” Ook hoe je evacuatieoefeningen
in een ziekenhuis organiseert zonder de reguliere
werking te verstoren werd uit de doeken gedaan. “In
het UZ Gent neemt elke verpleegafdeling deel aan
een evacuatieoefening. We kiezen altijd voor een
realistisch scenario: het alarm gaat af, verpleegkundigen
moeten echt blussen, de nooddiensten bellen
en evacueren met de hulpmiddelen die voorhanden
zijn. We testen ook of technisch alles loopt zoals het
hoort: werkt het alarm? Sluiten de branddeuren? Nadien
volgt een evaluatie. We hebben al meer dan eens
ons ziekenhuisnoodplan bijgestuurd op basis van die
oefeningen.”

Noodhulp aan Sumatra
De dienstverlening van het UZ Gent reikt tot ver buiten
onze landsgrenzen. Eind september 2009 vond
in Sumatra een verwoestende aardbeving plaats.
Een nefroloog en een verpleegkundige van het UZ
Gent trokken naar het getroffen gebied om slachtoffers
met het crush-syndroom te helpen. Het crushsyndroom
komt vaak voor bij mensen die klem raken
onder brokstukken van instortende gebouwen. Hun
spierweefsel raakt beschadigd en er komen toxische
stoffen in hun bloed en nieren terecht. De nieren
blokkeren en het slachtoffer overlijdt, tenzij er tijdig
een kunstnierbehandeling komt. De interventie ging
uit van het Renal Disaster Relief Task Force (RDRTF),
een internationale groep die instaat voor logistieke en
medische hulp in rampsituaties, zoals aardbevingen.
Het RDRTF wordt gecoördineerd vanuit het UZ Gent.
Videotolken:
intercultureel
bemiddelen op
afstand
Binnen het UZ Gent liep in 2009 een pilootproject
voor videotolken en intercultureel bemiddelen op
afstand. Het project wordt gefinancierd door de
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen
en Leefmilieu. Via een internetverbinding en
webcamera kunnen artsen en andere hulpverleners
een beroep doen op een intercultureel bemiddelaar.
Niet alleen in het eigen ziekenhuis: het UZ Gent en
het ZiekenhuisNetwerk Antwerpen (ZNA) hebben een
overeenkomst om elkaars intercultureel bemiddelaars
in te schakelen. Zo heeft het ZNA bemiddelaars voor
Russisch, Bosnisch-Servo-Kroatisch, Macedonisch,
Marokkaans Arabisch, Berbers, Turks en Spaans en
biedt het UZ Gent bemiddelaars voor Turks, Arabisch
en Italiaans. Wanneer de eigen intercultureel bemiddelaars
niet beschikbaar zijn of de taal van de patiënt
niet machtig zijn, kan de patiënt toch verder geholpen
worden via de internetverbinding.
Mijn zachtste huid
h3
45
In Mijn zachtste huid interviewt en portretteert fotografe
Lieve Blancquaert tien mensen die getekend
zijn door brandwonden. Het is een boek vol eerlijke
en aangrijpende getuigenissen én beelden. Sommige
getuigen kunnen hun littekens verstoppen onder hun
kledij, anderen zijn te zwaar verbrand om te ontsnappen
aan de blikken van de buitenwereld. Het boek
koestert de stille hoop dat de lezer met andere ogen
naar mensen met brandwonden zal kijken. Idee voor
dit project kwam van Stefaan Lauwaert, hoofdverpleegkundige
van het Brandwondencentrum van het
UZ Gent en directielid van de Belgische Brandwondenstichting.
Hij schreef ook mee aan het boek en
coördineerde de bijhorende tentoonstelling die van
september 2009 tot april 2010 door Vlaanderen trok.

04
Infrastructuur
Met een ambitieus masterplan stoomt het UZ Gent zijn infrastructuur
klaar voor de komende 50 jaar: een nieuw kliniekgebouw
K12D met o.a. de Kinderkliniek, een nieuw gebouw K7 voor het
Revalidatiecentrum, grondige renovaties van de poliklinieken,
een nieuwe ingang en verkeerscirculatie, meer parkeergelegenheid
en een campusader (een bovengrondse, overdekte tunnel
voor het transport van patiënten en personeel) die de gebouwen
met elkaar verbindt. Binnen enkele jaren zal de UZ-campus er
drastisch anders uitzien. In 2009 zijn een aantal grote bouwwerken
gestart of afgerond.
h4
47

Metamorfose
voor UZ-campus
Eerste steen en start
bouwwerken voor K12D en K7
Op 25 mei 2009 legde toenmalig voogdijminister
Frank Vandenbroucke de eerste steen van twee
nieuwe kliniekgebouwen: K12D en K7.
K12D is een nieuwe vleugel van 15.000m² grenzend
aan het bestaande Kliniekgebouw K12C. Het gebouw
krijgt een kelder en zes niveaus en zal onderdak bieden
aan de Pediatrie, het Operatiekwartier, de Radiologie
en de Centrale Sterilisatieafdeling. K12D wordt geen
grijze blokkendoos maar krijgt een originele look, o.a.
door de vloeiende architectuur en het groendak. Het
interieur wordt kleurrijk en warm, met ruime kamers
waar ook de ouders comfortabel bij hun kind kunnen
overnachten. De Pediatrie zal aansluiten op de dienst
Radiologie en het Operatiekwartier. Dat zal de tijdrovende
patiëntentransporten sterk terugdringen.
Gebouw K7, het Centrum voor Locomotorische en
Neurologische Revalidatie, of kortweg revalidatiecentrum,
wordt uitgebreid en grondig verbouwd.
Het vernieuwde gebouw krijgt een oppervlakte van
11.500m². De meeste patiënten hebben een zware
pathologie en revalidatie kan tot een jaar duren. In
aangename, ruime en rolstoelvriendelijke ruimtes
revalideren is dus geen overbodige luxe.
Het nieuwe K7 krijgt drie verdiepingen: elke cluster
van patiënten krijgt zijn eigen verdieping met eigen
kamers, verzorgingszones en behandelruimtes. Ergotherapie,
kinesitherapie, verpleging, psychotherapie:
de patiënten zullen het allemaal vlakbij vinden. Ook
het Kinderrevalidatiecentrum verhuist naar K7 en de
UZ-school krijgt er lokalen voor kleuter-, lager- en
middelbaar onderwijs. De sportzaal en het zwembad
blijven behouden.
De werken aan K12D en K7 schieten goed op. De huidige
Kinderkliniek K6 gaat op termijn tegen de vlakte
om plaats te ruimen voor een nieuw toegangsgebouw.
De ambitieuze bouwprojecten worden gerealiseerd
dankzij de financiering door de Vlaamse overheid en
vergen een investering van respectievelijk 35 miljoen
EUR (K12D) en 21 miljoen EUR (K7).

K12D: nieuwe Kinderkliniek, Operatiekwartier,
Radiologie en Centrale Sterilisatieafdeling
h4
49

Nieuw cateringgebouw
Nieuw cateringgebouw
In de zomer van 2009 opende een nieuw cateringgebouw
voor personeel, patiënten en bezoekers. Via
een privaat-publieke samenwerking tussen Sodexo
en het UZ Gent werd geïnvesteerd in een nieuwbouw
met een gezellig restaurant en twee hypermoderne
keukens, uitgerust met de nieuwste snufjes. Het kleurrijke
restaurant heeft 460 zitplaatsen aan lange tafels.
De bedieningsruimte is ingericht volgens het principe
van free flow. Alle gerechten staan op eilandjes: je
gaat rechtstreeks naar het gerecht van je keuze en
dan naar de kassa’s. Aangezien de restaurantkeuken
en de keuken voor patiëntenmaaltijden gescheiden
zijn, is de variatie in gerechten voor personeel en
bezoekers groter dan voordien. Alle gerechten zijn
evenwichtig: de voedingswaarde en samenstelling
worden nauwlettend in het oog gehouden.
Voor de patiëntenmaaltijden wordt voortaan gewerkt
via het principe van ontkoppeld koken. De maaltijden
worden een tijd op voorhand klaargemaakt en
vervolgens koel bewaard. Rond etenstijd worden de
maaltijden gekoeld op speciale karren naar de hospitalisatieafdelingen
gebracht. Elke afdeling heeft een
‘docking station’ waar de kar op aangesloten wordt
om de maaltijden op te warmen. De maaltijden gaan
dus op de juiste temperatuur de kamer binnen.
Nieuwbouw tussen
poliklinieken 3 en 4
Tussen P3 en P4 verrijst een nieuw gebouw: een
strakke glazen constructie die beide poliklinieken met
elkaar verbindt. Op het gelijkvloers van dat nieuwe
gebouw komt een grote centrale ontvangstruimte
waar de onthaalmedewerkers de patiënten verder
wegwijs maken, met uitzicht op een rustgevende
tuin. De tweede verdieping van de nieuwbouw en
van P4 wordt ingenomen door een cleanroom. Dat
is een ruimte waar onder gecontroleerde omstandigheden
gewerkt wordt met weefsels en cellen en
waar die ook bewaard worden. Speciale infrastructuur
en apparatuur zorgen ervoor dat de luchtkwaliteit
optimaal is. De cleanroom zal in het najaar van 2010
operationeel zijn. De Afdeling IVF, de Weefselbank, de
Stamcelbank en de Spermabank zullen de cleanroom
dan gebruiken voor het bewaren en bewerken van
bot, cornea, huid, sperma, testis- en ovariumweefsel,
stamcellen en embryo’s. Er zullen ook experimentele
procedures plaatsvinden met weefsels en cellen voor
klinische toepassingen, bijvoorbeeld voor celtherapie.
De investering voor de bouw van de cleanroom
bedraagt 4,5 miljoen EUR.
Poliklinieken 3 en 4 worden volledig gestript en
heringericht. Het interieur wordt licht en ruimtelijk,
aangenaam om in te werken maar vooral ook patiëntvriendelijk.
Administratie en consultatie- en behandelruimten
worden zoveel mogelijk gescheiden. Zo komt
er extra plaats vrij voor de klinische activiteiten. Voor
de verbouwing van van P3 en P4 wordt 4,7 miljoen
EUR uitgetrokken. De werken zullen eind 2012 rond
zijn. De andere poliklinieken worden de komende
jaren grondig onder handen genomen.

Nieuwbouw tussen P3 en P4
Chirurgisch dagziekenhuis en
uitbreiding operatiekwartier
Het infrastructuurmasterplan voorziet een concentratie
van alle chirurgische dagziekenhuizen in UZ1,
het voorste deel van de UZ-campus. Die chirurgische
dagziekenhuizen worden rechtstreeks gelinkt aan
de operatiekwartieren zodat patiënten voor het hele
traject op dezelfde verdieping kunnen blijven. De
werken zijn gestart in 2009 en verlopen in verschillende
fasen. Eerst komen er twee nieuwe operatiezalen
Revalidatiecentrum K7
h4
51
in gebouw K1 en een nieuwe ontwaakruimte (PACU)
in gebouw K2. Tegelijkertijd worden het chirurgisch
dagziekenhuis (in gebouwen B2 en K2) en de centrale
sterilisatieafdeling heringericht. In een tweede fase
wordt de bestaande PACU omgevormd tot bedhold
(ruimte waarin patiënten op hun operatie wachten).
Die werken zouden eind 2010 klaar moeten zijn.

Schoon,
schoner,
schoonst…
Kwaliteitsmeetsysteem
voor schoonmaak
Sinds maart 2009 hanteert het UZ Gent een nieuw
genormeerd kwaliteitsmeetsysteem voor de schoonmaak
in eigen beheer (voornamelijk schoonmaak van
hospitalisatieafdelingen). De leidinggevenden van de
schoonmaakdienst volgen op een systematische manier
de kwaliteit van het schoonmaakwerk via steekproeven.
Die komen bovenop de dagelijkse visuele
controles. De verschillende ruimtes zijn in categorieën
verdeeld die aan een bepaald kwaliteitsniveau
moeten voldoen. De eisen liggen uiteraard hoger in
een patiëntenkamer dan in een bureel. Elke ruimte
wordt gecontroleerd op een reeks criteria: stof, losliggend
vuil, vlekken, hoog stof, … De leidinggevenden
slaan de resultaten op in een PDA (Personal Digital
Assistant). Regelmatig volgt daaruit een rapport.
Dat geeft een objectief beeld van de schoonmaakkwaliteit
in het hele ziekenhuis. Pijnpunten kunnen
zo accuraat aangepakt worden, bijvoorbeeld door de
introductie van nieuw materiaal of aanpassing van de
werkmethodes. Ook de externe schoonmaakfirma’s
die in het UZ Gent actief zijn, gebruiken genormeerde
kwaliteitmeetsystemen.

h4
53

05
Personeel en
organisatie
Op 1 januari 2009 was de nieuwe organisatiestructuur Pegasos
een feit. Toen werden de drie laatste klinische sectoren
opgestart. De vroegere indeling in departementen voor artsen,
verpleegkundigen en technische medewerkers heeft nu volledig
baan geruimd voor een decentrale structuur. Vandaag is het
ziekenhuis ingedeeld in 7 klinische sectoren en 1 bedrijfsondersteunende
sector. Die organisatiestructuur zet de patiënt in het
middelpunt: diensten die verwante medische disciplines aanbieden
zijn verenigd in een sector waarin artsen, verpleegkundigen
en andere medewerkers nauw met elkaar samenwerken en
dagelijks overleggen. Zo kunnen patiënten hun zorgtraject door
het ziekenhuis vlotter afleggen.
h5
55

50 jaar AZ - UZ:
dat werd gevierd
5 november 1959: dat is de
officiële stichtingsdatum van het
UZ Gent zoals we het nu kennen.
In 2009 werd dus de 50ste
verjaardag van het ziekenhuis
gevierd. Een verjaardag in stijl,
met evenementen voor
personeel, patiënten en
bezoekers, doorverwijzers
en partnerziekenhuizen.
Een feestelijke terugblik.
Januari 2009
Een kleine attentie als startschot voor het feestjaar. Alle
UZ-medewerkers ontvangen een doosje chocoladetruffels
als dank voor hun inzet voor het ziekenhuis.
UZ Letters, het medisch-wetenschappelijk blad dat
het ziekenhuis vier keer per jaar uitgeeft voor alle artsen
in Oost- en West-Vlaanderen, krijgt een feestelijk
kleedje. Over 50 jaar medische geschiedenis valt een
en ander te vertellen, dus laat het blad alle medische
diensthoofden aan het woord over de belangrijkste
evoluties in hun vakgebied in die halve eeuw. Voor de
gelegenheid wordt UZ Letters in een beperkte oplage
uitgegeven met harde kaft.
Mei 2009
Alle personeelsleden worden uitgenodigd voor een
gratis lunch in het bedrijfsrestaurant. Op het menu:
coq-au-vin en chocolademousse.
Juli 2009
Het UZ Gent is niet weg te denken uit de stad. Daarom
zijn alle Gentenaars – patiënten, bezoekers, huisartsen,
personeel en hun familieleden, buurtbewoners
– welkom op een groot publieksevenement. Op het
grasplein voor de poliklinieken beelden 50 stands de
hoogtepunten uit 50 jaar UZ- en wereldgeschiedenis
uit. Optredens van bekende Gentenaars die in het UZ
geboren zijn, zorgden voor de feestelijke toets. Elke
UZ-boreling kreeg een leuke attentie.
5 november 2009
Geen verjaardag zonder taart. Prof. dr. Paul Van
Cauwenberge en afgevaardigd bestuurder prof. dr.
Francis Colardyn snijden in het nieuwe restaurant een
grote verjaardagstaart aan. Zanger Flip Kowlier komt
het UZ gelukwensen met een vrolijk Happy Birthday
en een paar eigen nummers.
19 november 2009
Vijftig jaar UZ-geschiedenis: dat is voer voor een
uitgebreid boek. In het jubileumboek ‘UZ50’ geven
sleutelfiguren uit het verleden en het heden hun visie
op de turbulente geschiedenis van het ziekenhuis.
De ups en downs worden met dappere eerlijkheid
gedocumenteerd en aangevuld met een toekomstblik
op de genees- en verpleegkunde van de 21ste eeuw
en de rol die het UZ Gent daarin zal spelen. Het boek
is rijkelijk geïllustreerd met foto’s van vroeger en nu.
Het boek ‘UZ50’ werd op 19 november op een academische
zitting in Het Pand voorgesteld aan het
publiek. Op het programma stonden gerenommeerde
sprekers uit binnen- en buitenland die niet enkel hun
licht lieten schijnen over 50 jaar UZ-geschiedenis
maar ook over de toekomst van universitaire medische
centra.

h5
57

UZ Gent is
Top Employer
In 2009 haalde het UZ Gent het keurmerk ‘Top Employer’
binnen. Dat wordt na onafhankelijk onderzoek
door het CRF Institute (Corporate Research
Foundation) uitgereikt aan ondernemingen die
zich onderscheiden op het vlak van vijf HR-criteria:
arbeidsvoorwaarden, opleidingsmogelijkheden, werk-
omstandigheden, bedrijfscultuur en interne promotiekansen.
Het ziekenhuis heeft daarmee een belangrijke
aantrekkingskracht op in hoofdzaak jonge, hoogopgeleide
professionals.
Werken in een universitaire ziekenhuisomgeving,
waar de meest recente technieken inzake diagnose
en behandeling worden toegepast, is op zich al een
hele uitdaging. Maar de personeelsleden van het
UZ Gent genieten ook van interessante arbeidsvoorwaarden:
overname van anciënniteit, statutaire
benoeming na zes maanden stage, een interessante
verlofregeling en gunstige uurregeling, een gevarieerd
vormingsaanbod en talrijke andere voordelen.
Op www.uzgent.be staan alle troeven van het UZ
Gent als werkgever opgesomd.
Een leven lang leren
Kwalitatieve zorg vraagt om goed opgeleide medewerkers.
Daar zet het UZ Gent hoog op in. In 2009
volgden 4378 UZ-medewerkers vorming, goed voor
meer dan 99529 vormingsuren. Het aantal medewerkers
dat zich bijschoolt neemt jaar na jaar toe. De
dienst Vorming organiseerde vorig jaar 1096 interne
vormingen rond verschillende onderwerpen: onthaal
van nieuwe medewerkers, inscholing van nieuwe
verpleegkundigen, permanente beroepstechnische
opleidingen, taal- en computeropleidingen, cursussen
over klantgerichtheid en communiceren, veiligheidsopleidingen…
Een deel van die vormingen wordt
op maat gemaakt op vraag van diensten met een
specifieke opleidingsbehoefte. Het ziekenhuis heeft
vele specialisten in huis en kan dus een groot pakket
interne vormingen van hoog niveau aanbieden. Die
opleidingen staan vaak ook open voor het personeel
van partnerziekenhuizen, die aan een voordelig tarief
kunnen deelnemen. Speciaal voor leidinggevenden is
er een langlopend traject voor de ontwikkeling van
managementvaardigheden. Sinds de start in 2007
hebben 161 leidinggevenden dit management development
programma (MDP) gevolgd. Medewerkers
kunnen ook deelnemen aan externe vormingen van
eigen keuze.
Diversiteit
op UZ-campus
In het UZ Gent komen elke dag duizenden medewerkers,
patiënten, studenten en bezoekers over de
vloer. Het ziekenhuis heeft respect voor de diversiteit
van overtuigingen en voor de persoonlijke levenssfeer
van al die mensen. Maar soms zorgt die grote
diversiteit wel voor vraagtekens. Daarom heeft het
ziekenhuis in 2009 een stuurgroep diversiteit opgericht
die een visietekst Multiculturaliteit – Diversiteit
uitgewerkt heeft. Die visie houdt in dat het UZ Gent
geen onderscheid maakt op basis van religieuze of
filosofische overtuiging, persoonlijke geaardheid,
geslacht, etnische oorsprong of sociale status. Het
ziekenhuis hanteert het gelijkheidsbeginsel, maar de
visie op multiculturaliteit stelt dat dit gelijkheidsbeginsel
in bepaalde gevallen en voor bepaalde doelgroepen
een verschillende benadering kan vereisen en dat
regels met enige voorzichtigheid toegepast moeten
worden.
De stuurgroep diversiteit tekent het strategisch diversiteitsbeleid
uit. Daarnaast is er een cel diversiteit die
concrete beleidsdossiers voorbereidt. Zo heeft ze zich
al gebogen over de vraag of UZ-medewerkers hoofddoeken
mogen dragen of niet. Het antwoord is ja,
maar enkel op die plaatsen waar dat om hygiënische
en veiligheidsredenen geen bezwaar is. Hygiëne en
veiligheid zijn altijd prioritair. In een operatiekwartier
geen hoofddoek dus. Die algemene beleidslijnen zijn
van toepassing op het hele ziekenhuis, elke dienst
kan en moet er op terugvallen. Ook over bijvoorbeeld
toegankelijkheid en faciliteiten voor mindervaliden
denkt de cel diversiteit na. Daarnaast geeft de cel ad
hoc advies aan al wie er om vraagt.

Sterren in het
ziekenhuis
In het najaar van 2009 sloeg een team van televisiezender
Vitaya de tenten op in het UZ Gent. Vier
maanden lang volgde Vitaya het wel en wee van
zeventien verpleegkundigen voor de docureeks ‘De
Verpleeg-sterren’. Het werd een warm portret van
heel verschillende mensen met een eigen verhaal en
het hart op de juiste plaats. Verpleegkunde is een
beroep met een sterk sociaal engagement, een grote
verantwoordelijkheid en autonomie. Verpleegkundigen
zijn de olie die het ziekenhuis doet draaien. Het
UZ vond het dus meer dan terecht om hen eens extra
in de kijker te zetten.
Aantal personeelsleden
6000
5500
5000
4500
4000
4908
5000
5160
5248
Sportieve werkgever
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
h5
59
Met zo’n 500 medewerkers die regelmatig deelnemen
aan de sportactiviteiten van het ziekenhuis, is
het UZ Gent een van de sportiefste organisaties in
de regio. Medewerkers kunnen een keuze maken
uit 24 sportdisciplines, van traditioneel wandelen en
fietsen, zwemmen en BBB tot trendy sporten als tai
chi en zoemba fitness. Sporten kan zowel na de uren
als tijdens de middagpauze. Bijna alle aangeboden
sporten worden begeleid door vrijwillige en onbezoldigde
UZ-medewerkers met ervaring. Ze zetten zich
belangeloos in om de combinatie werk en sport voor
het personeel gemakkelijker te maken.
5340
5532
5607

06
Wie is wie
h6
61

Raad van Bestuur
De voorzitter
prof. dr. Paul VAN CAUWENBERGE,
rector UGent
De leden
de decaan van de Faculteit Geneeskunde en
Gezondheidswetenschappen
prof. dr. Eric MORTIER
drie leden verkozen door de Raad van Bestuur
van de UGent, uit hun midden:
mevr. Mireille DE CLERCQ
prof. dr. Geert DE SOETE
dhr. Jan VERCAMST
twee leden verkozen door de hoofdarts en de
artsen-diensthoofden, uit hun midden:
prof. dr. Frank VERMASSEN
prof. dr. Simon VAN BELLE
twee leden verkozen door de artsen die geen
diensthoofd zijn en minimaal een halftijdse
opdracht vervullen, uit hun midden:
dr. Nadia DEN BLAUWEN
prof. dr. Rik ACHTEN
de afgevaardigd bestuurder
prof. dr. Francis COLARDYN
prof. dr. Paul VAN
CAUWENBERGE
prof. dr. Rik
ACHTEN
mevr. Mireille
DE CLERCQ
dr. Nadia
DEN BLAUWEN
prof. dr. Geert
DE SOETE
De controleorganen
dhr. Yannick DE CLERCQ,
regeringscommissaris bij de UGent en het UZ Gent
dhr. Daniël KETELS,
inspecteur-generaal van Financiën
de secretaris van de Raad van Bestuur
mevr. Sabine DE SMYTER
woont de vergadering bij op uitnodiging
prof. dr. Luc MOENS,
vicerector UGent
prof. dr. Luc
MOENS
prof. dr. Eric
MORTIER
prof. dr. Simon
VAN BELLE
dhr. Jan
VERCAMST

Directiecomité
De voorzitter
prof. dr. Francis COLARDYN,
afgevaardigd bestuurder
De leden
prof. dr. Renaat PELEMAN, hoofdarts
dhr. Filip DEMEYERE, directeur verpleging
ir. Jacques SERRURE, directeur –
voorzitter Bedrijfsondersteunende Sector
prof. dr. Marleen TEMMERMAN, directeur -
vertegenwoordiger van de Faculteit Geneeskunde
en Gezondheidswetenschappen
De controleorganen
dhr. Yannick DE CLERCQ,
regeringscommissaris bij de UGent en het UZ Gent
dhr. Daniël KETELS,
inspecteur-generaal van Financiën
De secretaris
mevr. Sabine DE SMYTER
prof. dr. Frank
VERMASSEN
dhr. Yannick
DE CLERCQ
dhr. Daniël
KETELS
mevr. Sabine
DE SMYTER
prof. dr. Francis
COLARDYN
Sectorbureaus
Sector Bewegingsstelsel
Sectorvoorzitter: dr. Steven Rimbaut
Zorgmanager: dhr. Erik De Corte
Sector Kritieke Diensten
Sectorvoorzitter: prof. dr. Luc Herregods
Zorgmanager: mevr. Hilde Goedertier
Diensthoofd Verpleging OK en PACU:
dhr. Philippe Boucherie
Sector Man, Vrouw en Kind
Sectorvoorzitter: prof. dr. Jan Gerris
Zorgmanager: dhr. Lieven De Geyter
Sector Hoofd, Hals en Zenuwstelsel
Sectorvoorzitter (waarnemend): prof. dr. Paul Boon
Zorgmanager: dhr. Geert Schouppe
Sector Metabole en Cardiovasculaire
Aandoeningen
Sectorvoorzitter (waarnemend): prof. dr. Jo Lambert
Zorgmanager: dhr. John Baert
Sector Bloed, Ademhaling en Spijsvertering
Sectorvoorzitter: prof. dr. Jan Van Meerbeeck
Zorgmanager: dhr. Luc Van de Woestyne
Klinisch ondersteunende sector
Sectorvoorzitter: prof. dr. Luc Vakaet
Zorgmanager: dhr. Jan Vercruysse
Bedrijfsondersteunende sector
Sectorvoorzitter: ir. Jacques Serrure
Departementshoofden:
Facilitair beheer – ir. Geert Debel
Financiën – mevr. Nicole Brondel
Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) –
prof. dr. Bart Sijnave
Personeel en Organisatie (P&O) – dhr. Mario Naeye
dhr. Filip
DEMEYERE
prof. dr. Renaat
PELEMAN
ir. Jacques
SERRURE
prof. dr. Marleen
TEMMERMAN
h6
63