Maart '13 - Tanuki

In 2004 kwam ik voor het eerst in aanraking
met de fascinatie van Japanners voor Nederland
in het kader van een uitwisselingsproject
tussen Nijmegen en de Japanse stad
Higashimatsuyama. De ‘uitwisseling’ bestond
uit een delegatie middelbare scholieren die
ingekwartierd werden bij de gastgezinnen van
een middelbare school waar ik zelf naartoe
ging. De Nijmeegse school ronselde de
logeeradressen, ontving de delegatie hartelijk,
bood een programma aan, maar maakte
zelf geen aanstalten om een tegenbezoek te
organiseren. Was het een kwestie van geld? In
elk geval wilde het Nijmeegse bedrijfsleven niet
bijdragen omdat er geen economisch belang
mee gemoeid was. De stedenband tussen
Nijmegen en Higashimatsuyama was mij tot
op dat moment onbekend, terwijl we een jaar
later met mijn gezin in Higashimatsuyama
allerhartelijkst ontvangen werden door nota
bene de burgemeester, die voor de gelegenheid
al het Delfts Blauw uit de kast had gehaald. In
Higashimatsuyama is zelfs een Nederlandse
trapgeveltjesstraat nagebouwd met het
Nijmeegs gemeentewapen in de gevel boven de
poort. Een wrang detail is dat de stedenband in
Nijmegen niet eens wordt genoemd wanneer je
het stadhuis betreedt.
Dat we op de middelbare school in Nederland
niets leren over deze bijzondere relatie, zou
aan Japanse zijde niet begrepen worden.
Men zou kunnen aanvoeren dat de Japanse
‘wetenschappelijke’ kennis vanuit Nederlands
perspectief niet veel te bieden had. Echter,
ik denk dat er nog iets anders aan de hand is.
De manier waarop Japanners economische
en persoonlijke relaties met elkaar aangaan,
verschilt erg van de Nederlandse manier. Een
treffend voorbeeld hiervan is een anekdote
van een oom, die jarenlang op een baggerschip
met zowel Nederlanders als Japanners aan
boord werkte. Het Nederlandse deel van de
bemanning had nogal eens de neiging om
grappen uit te halen. Op een goede dag beloofde
de opzichter van een ploeg dan ook een gouden
horloge aan de Japanners als zij goed werk
zouden leveren. De Japanners werkten zich
daarop in het zweet, in de verwachting na de
klus daadwerkelijk een gouden horloge te
太狸記・十二月号
krijgen. Toen de opzichter met bulderende lach
verkondigde dat het een grap was, ontstaken
de Japanners in grote woede omdat de belofte
niet was nagekomen.
In Japan is een belofte daadwerkelijk
een belofte, die niet eenvoudig gebroken
wordt. Daarnaast liggen relaties tussen
bedrijven vaak al generaties lang vast en
wordt een vertrouwensband gecreëerd die
het voorstellingsvermogen van de meeste
Nederlanders ver te boven gaat. In Nederlandse
handelsrelaties is flexibiliteit belangrijker.
Zij kwamen in de eerste plaats naar Japan
vanwege het zilver en koper, niet om kennis
te nemen van de Japanse cultuur. Hoewel de
Duitse arts Von Siebold, in dienst van de VOC,
onderzoek deed naar de cultuur en natuur van
Japan, waren de meeste Nederlanders enkel
in Nagasaki voor de handel. Toen Nederland
zijn handelsmonopolie in 1855 verloor, boette
Japan in aan betekenis voor het vaderland.
Japan werd één van de vele plekken waar
de VOC handel had gedreven, terwijl de
Nederlanders in Nagasaki tot op de dag van
vandaag een prominente rol innemen in het
Japanse schoolcurriculum. Dit is, als je het
mij vraagt, een gemiste kans. Het zou goed
zijn om ook in Nederland te benadrukken wat
voor bijzondere band bestond, en hopelijk zal
blijven bestaan, tussen Nederland en Japan. -
Pim Omes
33