Maart '13 - Tanuki

Drie op de vier vrouwen wil na het verlaten van
de arbeidsmarkt vanwege omstandigheden als
zwangerschap en de opvoeding van kinderen
weer aan de slag, maar slechts 43 procent
lukt dit ook daadwerkelijk. In vergelijking
met 73 procent in de Verenigde Staten en 68
procent in Duitsland is dat een schrikbarend
laag getal. Nu is echter merkbaar dat bedrijven
die behoefte hebben aan hooggeschoold
personeel moeite doen om vrouwen terug
te krijgen in de arbeidsmarkt. De Japanse
cosmeticagigant Shiseido heeft bijvoorbeeld
parttimers de mogelijkheid gegeven om zich
weer te ontwikkelen tot fulltime medewerkers,
waarmee het bedrijf zich in positieve zin weet
te onderscheiden van diens concurrenten.
Een andere positieve ontwikkeling is de
manier waarop de belangrijke rol van gender
in de Japanse arbeidsmarkt langzaamaan lijkt
te verdwijnen. Door naar wetgeving te kijken
kan dit wat tastbaarder worden gemaakt. In
1985 is de Equal Employment Opportunity
Law (EEOL) ingevoerd, een wet die probeert
discriminatie tegen te gaan in velden als
werving, plaatsing, promotie en loon. Een
herziening van 2007 bevatte punten als het
verbod op directe en indirecte discriminatie
tegen mannen en vrouwen dat het traditionele
rollenpatroon zou kunnen doorbreken.
Er is met deze herziening namelijk, officieel
althans, een einde gemaakt aan het tweeledige
managementsysteem dat Japanse bedrijven
20 太狸記・十二月号
kenmerkte. De twee ‘tracks’ waar het om gaat
zijn ‘一般職: ippanshoku’ (kantoorwerk) en ‘
総合職: sougoushoku’ (managementwerk).
De kans op promotie was bij eerstgenoemde
erg gering en het waren vooral de vrouwen
die dit werk moesten doen, terwijl mannen
juist het managementwerk toebedeeld kregen.
Het systeem werd echter gezien als indirecte
discriminatie, omdat er eigenlijk geen manier
was om van ‘track’ te veranderen. Het systeem
lijkt echter veelal nog steeds in informele vorm
door te gaan.
Helaas is Japan er nog lang niet en stuit het land
bovendien op tegenstrijdige problemen. Aan
de ene kant is daar de kwestie van vergrijzing,
terwijl aan de andere kant de gevolgen van de
economische recessie dreigen. Er is dus een
noodzaak voor vrouwen om meer kinderen
te krijgen om de Japanse demografie weer wat
recht te kunnen trekken, terwijl de economische
problemen juist meer hooggeschoolde
werknemers eisen. Vrouwen die ervoor kiezen
om carrière te maken krijgen echter nauwelijks
tot geen kinderen. Het blijft nog maar de vraag
of de Japanse overheid een effectiever beleid zal
weten te realiseren dan dat wat in de afgelopen
decennia is gedaan. Mogelijk ligt de oplossing
binnen het bedrijfsleven zelf, maar dan zal
er wel een (bedrijfs)cultuuromslag moeten
plaatsvinden. Op de korte termijn liggen
daadwerkelijke veranderingen echter niet in de
lijn der verwachting. - Wester Wagenaar