Serie bijzonder onderwijs: reformatorische school - jsw

JSW JAARGANG 90, APRIL 2006
34
Connie Harkema
Serie bijzonder onderwijs:
reformatorische school
Connie Harkema
Eenheid in de leer thuis,
In deze serie bezoekt JSW een aantal scholen in Nederland die zich
onderscheiden door hun levensbeschouwelijke identiteit.
Dit keer de reformatorische Graaf Jan van Nassau-school in Gouda.
Directeur Nico Verdouw
houdt van openheid.
Wanneer ik het schoolplein van de Graaf Jan
van Nassau-school in Gouda opfiets, heerst er
een gezellige drukte. De kinderen spelen er
met zichtbaar plezier. Wat opvalt, is dat de
meisjes lang haar hebben en een rok dragen.
Het is een van de uiterlijke kenmerken van een
reformatorische school.
Directeur Nico Verdouw ontvangt mij hartelijk.
Hij is positief over mijn bezoek. Blij dat hij de
gelegenheid krijgt de gang van zaken op zijn
school aan de buitenwereld te vertellen, zonder
dat er – zoals hij zelf zegt – ‘lacherig’ over
gedaan wordt. Hij is duidelijk een man die van
openheid houdt en mij kennis wil laten maken
met alle facetten van de school en zijn geloof.
B
ij mijn binnenkomst in zijn kantoor,
spreekt hij ernstig een klein jongetje
toe. Hij is een beetje ondeugend
geweest en moet tot de orde worden
geroepen.
Het is een van de dingen die hij het
liefst doet, zo vertelt hij mij later als
de jongen naar zijn klas is en in de gangen het
gezang van psalmen klinkt. ‘Niet het straffen zelf,
maar de omgang met de kinderen’, laat hij er
lachend op volgen als hij mijn verbaasde gezicht
ziet. ‘Om inderdaad niet alleen als ‘die boeman’ te
worden gezien, heb ik me bij de pleinwacht laten
indelen. Zo heb ik ook normale, gezellige contacten
met de kinderen.’
GEZAGSVERHOUDINGEN
Bovengenoemde doet echter niets af aan de
gezagsverhoudingen die er op een reformatorische
school heersen.
‘Alle kinderen noemen de leerkrachten bij hun
achternaam’, vertelt Verdouw. ‘Dat klinkt mis-

op school en in de kerk
schien streng en afstandelijk, maar wij vinden dat nodig en gronden
onze mening rechtstreeks op de Bijbel. Daarin staat immers bij het
vijfde gebod: ‘Eert uw vader en moeder en allen die over u gesteld
zijn.’ Daarbij kijkt hij naar zijn Statenbijbel. Een boek waarvoor hij
eerbied heeft en dat door iedereen met alle respect moet worden
behandeld. Het is het Woord van God. Daarom mag bijvoorbeeld
niemand er iets op leggen.
‘Ja, gezag is zichtbaar en voelbaar in onze sfeer’, vervolgt Verdouw.
‘Voor velen klinkt dit misschien beklemmend, maar onze kinderen
zijn niet anders gewend. We vinden dat we juist in een tijd van
normvervaging deze lijn nooit mogen loslaten. Kinderen hebben
structuur nodig, zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Maar dat mag
het natuurlijk niet alleen zijn. Ook liefde en aandacht zijn belangrijk.
Het is de basis voor het welbevinden en als dat goed is, volgen
de goede schoolresultaten vanzelf.’
WENNINGSGROEP VOOR DE ALLERKLEINSTEN
De Graaf Jan van Nassau-school bestaat uit 19 groepen. De school is
in 1933 opgericht, maar het huidige gebouw staat er vanaf 1982. De
leerlingengroei gaat gestaag door, een 20 ste groep dient zich al aan.
Een reformatorische school kent geen peuterspeelzalen. Moeders zijn
de aangewezen personen om hun kinderen in de eerste jaren zelf te
begeleiden. Zij werken niet buitenshuis en hebben daardoor voldoende
tijd om zich over de kinderen en het huishouden te ontfermen.
‘Dat moet ook wel als je bedenkt dat een gemiddelde gezinsgrootte
van vijf kinderen heel gewoon is. Op deze school zitten kinderen uit
gezinnen van acht en soms zelfs van dertien kinderen’, vertelt
Verdouw. ‘Toch hebben wij het nodig geacht om kinderen van twee
en drie jaar af en toe aan school te laten wennen. Speciaal met dit
doel hebben wij een soort gewenningsgroepje opgericht: ’t
Verkennertje. Dat houdt in dat een kind één morgen in de maand
samen met de moeder in een eigen klasje op school doorbrengt.’
BELOFTE
Sommige kinderen moeten wel vijftien kilometer reizen voordat ze
op school zijn. ’s Morgens vroeg en ’s middags rond een uur of half
vier is het dan ook een drukte van belang op het schoolplein met
ouders die hun kind(eren) op de fiets of met de auto komen brengen
of ophalen. Hoe kan het dat ouders zoveel over hebben om hun
kind naar deze school te laten gaan?
Verdouw: ‘Om dat te kunnen begrijpen, moet je teruggaan naar de
doop van een kind.
Tijdens deze plechtigheid doen ouders drie beloften. Een daarvan is:
‘Of gij niet belooft en voor u neemt, dit kind, als het tot zijn verstand
zal gekomen zijn, waarvan gij vader en moeder zijt, in de voorzeide
leer naar uw vermogen te onderwijzen, te doen en te helpen onderwijzen.’
Dit houdt onder andere in dat zij verplicht zijn hun kinderen
te laten onderwijzen in de zuivere leer van het Woord van God.
Wil je de reformatorische leer strikt opvolgen, dan moet er een eenheid
zijn van thuis, school en kerk. En daarvoor hebben ouders alles
over, ook al staat de school een heel eind bij hen uit de buurt.’
Connie Harkema
De geloofsovertuiging
komt ook in kleding en
haardracht tot uiting
VERLOSSER
In alle drie de situaties (thuis, school, kerk) wordt
het kind bijgebracht dat hij zondig is en bekering
nodig heeft.
‘Daarmee is direct een vooroordeel van het reformatorische
geloof uit de wereld geholpen’, zegt
Verdouw. ‘Ons wordt vaak verweten dat we niets
met andersdenkenden te maken willen hebben
omdat wij ons boven hen verheven voelen. Maar
niets is minder waar. Wij zijn ons – als het goed is
- juist terdege bewust van onze slechte eigenschappen.
Daarom hebben ook wij een Verlosser
nodig. Allereerst moet God onze ziel nieuw leven
inblazen door middel van de Heilige Geest, zodat
we ons gewaar worden van onze zondigheid. Pas
dan gaan we verlangen naar onze verlossing in de
persoon van de Heere Jezus. We brengen de kinderen
al vroeg bij dat ze om de Verlosser mogen
bidden. Dat is in het kort waar onze leer om draait
en waarom die drie-eenheid (thuis, school, kerk)
zo van belang is.’
DAGINDELING
‘We beginnen onze lessen met het zingen van een
psalm. Alle psalmen stammen uit 1773 en zijn
gedichten van het Bijbelboek Psalmen uit de
Statenvertaling. Zo weten we zeker dat ook de
gezongen psalmen voor de volle honderd procent
zuiver in de leer zijn.
In elke groep wordt wekelijks (met behulp van
35
JSW JAARGANG 90, APRIL 2006

JSW JAARGANG 90, APRIL 2006
36
Internet wordt met grote
terughoudendheid gebruikt.
thuis) een psalm aangeleerd, zodat de kinderen uiteindelijk alle 150
psalmen in de kerk kunnen meezingen. Omdat sommige psalmen
wel erg lang zijn, hebben we gezegd dat ze per psalm minimaal één
vers moeten kennen. Na het zingen worden in groep 7 en 8 de te
leren gedeeltes van de catechismus herhaald. Deze lessen zijn verdeeld
over 52 zondagen. Ook daarin werken school en kerk intensief
samen. Doordeweeks leren de kinderen de vraag die de komende
zondag in de kerk aan de orde komt. De maandag daarop moeten ze
zowel de vraag als het antwoord uit hun hoofd kennen. Vervolgens
gaan we in gebed, waarmee we overigens alle ochtenden en de middagen
beginnen en afsluiten. In totaal bidden we dus viermaal.
Verder werken we volgens een vast vertelrooster, waardoor het gehele
Oude en Nieuwe Testament, verspreid over acht leerjaren, aan de
orde komen.’
BESLOTEN GROEP
Het moge duidelijk zijn dat, gezien het bovenstaande, een reformatorische
school een strak toelatingsbeleid voert.
De personeelsadvertenties worden alleen in de
eigen krant geplaatst: het Reformatorisch Dagblad.
Naast een eigen krant is er ook een eigen politieke
partij: de SGP, die onder andere een duidelijke
rolverdeling tussen de man en de vrouw aanhoudt.
‘Daarmee zijn we een heel besloten groep’, concludeert
Verdouw. ‘En dat moet ook. Onder de
protestantse bevolkingsgroep heerst helaas geen
eenheid meer. In heel Nederland zijn slecht 22
scholen die op exact dezelfde manier opereren als
wij. Zij zijn verenigd in de Vereniging tot bevordering
van schoolonderwijs op gereformeerde
grondslag, de VBSO. Deze vereniging is
(na de kerkscheuring in 1953) voortgekomen
uit een breder verband, namelijk:
de Vereniging voor Gereformeerd
Connie Harkema
Schoolonderwijs, waarvan ongeveer 160 scholen
lid zijn. Op onze school vind je geen kinderen van
gereformeerde of PKN- kerken.’
UITERLIJKE KENMERKEN
‘Verplichtingen met betrekking tot onze levenswandel,
zoals het dragen van lang haar en rokken
door vrouwen en meisjes, worden door de buitenwereld
vaak afgedaan als zijnde tradities’, vertelt
Verdouw. ‘Maar dit zijn geen menselijke bedenksels;
het is een rechtstreeks opvolgen van Gods
Woord zoals beschreven in 1 Korinthe 11 vers 1 tot
en met 16. Een kwestie van normen en waarden.
Bovendien zijn de uiterlijke kenmerken niet alleen
een Bijbelse plicht, maar houden ze de behoudend
gereformeerde groep ook duidelijk kenbaar in de
hedendaagse samenleving.’
Maar er is meer wat de mensen van het reformatorisch
geloof onderscheidt van anderen. Zo kijken zij
bijvoorbeeld geen televisie en ook internet wordt
met grote terughoudendheid gebruikt. ‘Als gebruiker
moet je je voor de kerk kunnen verantwoorden
dat je internet alleen voor zakelijke doeleinden
inzet. Daarbij gebruiken we vooral het filterprogramma
Kliksafe, dat is voortgekomen uit het
Reformatorisch Dagblad. Deze provider werkt met
twee lijsten: een zogeheten witte en zwarte lijst.
Alles op de witte lijst is volkomen veilig en wordt -
indien mogelijk - als enige gebruikt. Zelf gebruik ik
enkele afgeschermde adressen op de zwarte lijst. In
sommige situaties kun je daar niet omheen.’
AANGEPASTE LESMETHODES EN BESCHERMDE OPVOEDING
De lesmethodes zijn onderwijskundig op hetzelfde
niveau als in het reguliere onderwijs met dit
verschil dat ze inhoudelijk op bepaalde punten
worden aangepast. Verdouw geeft een voorbeeld:
‘Reken- en taallessen zijn vaak themagebonden en
gaan soms over de disco of schouwburg. Dit zijn
onderwerpen die wij niet kunnen accepteren. Zo
halen wij geen kerstboom in school, en vieren
geen Sinterklaas. Illustraties over dit soort onderwerpen
worden door onze eigen schoolbegeleidingsdienst
uit de methoden gehaald. Voor de
vakken taal, geschiedenis, biologie en Engels hebben
we een geheel eigen methode. In de muzieklessen
hanteren we het psalmenrooster en een eigen
bundel voor geestelijke liederen. Daarnaast werken
we met een aangepaste methode van wereldlijke
Ouders hebben alles over om de reformatorische leer
strikt op te volgen. Ook al staat de reformatorische school
een heel eind uit de buurt.
Connie Harkema

liederen met verantwoorde inhoud.’
Omdat het om een besloten groep gaat, maken de
kinderen concreet op school geen kennis met de
multiculturele samenleving. Wel zitten er een paar
geadopteerde kinderen met een andere huidskleur
op school, maar die zijn uiteraard ingeburgerd in de
reformatorische gemeenschap. Hoe gaat men daarmee
om?
‘Ja, je kunt wel zeggen dat onze kinderen behoorlijk
beschermd worden opgevoed. Dat hoort bij ons
standpunt’, beaamt Verdouw. ‘Wij vinden dat een
kind de tijd moet krijgen om zijn leefwijze goed te
beargumenteren en daarnaast een juiste houding
aankweken ten opzichte van andersdenkenden. In
groep 8 zijn de kinderen oud genoeg om ze met de
meningen van andersdenkenden intensief kennis te
laten maken. Wij zien het als een grote opdracht en
uitdaging om vanuit onze Bijbelse denkwijze onze
oudste kinderen daarin te onderwijzen.’
SCHILDSERIELESSEN
‘Een goed middel om kinderen zich te laten verdiepen
in de mening van andersdenkenden, onder
wie bijvoorbeeld moslims, zijn onze
Schildserielessen. Deze lessen bestaan uit drie gedeeltes: een leerlinggedeelte
geschreven in eenvoudige taal, een handleiding voor de
leerkrachten en een informatieset waarop ouders, oud-leerlingen en
kerkenraden zich kunnen abonneren.
De onderwerpen zijn heel divers en actueel, zoals recentelijk ‘occultisme’.
Wij vinden het levensgevaarlijk om het terrein van het occulte,
onder wie waarzeggers, tovenaars, astrologen of sterrenwichelaars
te betreden. Occultisme betekent voor ons dienst aan de satan die als
vorst der duisternis een groot vijand is van het ware Licht.
Kinderboeken en computerspelletjes waarin aardmannetjes, luchtgeesten,
vampiers, trollen, krochten, draken en heksen voorkomen,
zul je dan ook niet in onze gezinnen en scholen aantreffen. Dus ook
geen Harry Potter-boeken en spelletjes waarin moord en doodslag
heel gewoon zijn. Wij zijn bang dat de hardheid waarmee kinderen
deze spelletjes spelen ook gevolgen heeft voor hun gedrag nu en later.
Veel mensen vinden dit alles vreemd, maar ik wil hier graag benadrukken
dat we al onze regels niet hebben omdat we ons verheven
boven anderen voelen. Wij zijn gewone mensen die op een gezellige,
eerlijke manier in goede harmonie met iedereen omgaan.’
OUDER AAN HET WOORD
Voor de ouders is de keuze voor de Graaf Jan van Nassauschool een
vanzelfsprekende zaak. Zo ook voor Beppie Bremmer. Zij is moeder
van dertien kinderen en heeft momenteel vijf kinderen op deze
school zitten: Paul (11), Marieke (9), Tine (8), Pieter (6) en Henk
(5). ‘Op levensbeschouwelijk gebied sluiten de regels van deze
school zo nauw mogelijk aan op de principiële leefregels van thuis’,
verklaart ze. ‘Wij leven naar dezelfde leer als hier wordt onderwezen.
Sommige leden van de kerkenraad zitten ook in het schoolbestuur.
De fysieke afstand tussen huis en school is daarbij van ondergeschikt
belang. Nu wonen wij toevallig om de hoek, maar onze
dochter Greetje (16) gaat voor haar vervolgopleiding de eerste twee
jaar niet naar het Regionaal Opleidings Centrum in deze stad, maar
naar de reformatorische verpleegkundeopleiding in Amersfoort.
Wij kiezen voor het religieuze aspect. Daarbij zal zij zich qua gedrag
en uiterlijk in het reguliere onderwijs minder goed kunnen handhaven.
Hoe ouder kinderen worden, hoe meer ze hun eigen standpunt
daarin kunnen bepalen en verwoorden; hoe weerbaarder ze worden.
De laatste twee jaar zal ze wel in Gouda afmaken. Nu vonden wij de
overgang nog te groot. In Amersfoort voelt ze zich op haar gemak.
Wij worden nu eenmaal gezien als een karikatuur van onze gezindte;
wij zouden naast de maatschappij leven en ons er te goed voor
Connie Harkema
Genieten van de gezellige
contacten met de kinderen
voelen, maar dat is natuurlijk niet waar.’
Met bovenstaande mening wil Bremmer overigens
niets zeggen over de kwaliteit van andere
scholen. ‘Wij hebben goede ervaringen met het
onderwijskundige en opvoedkundige niveau van
een reguliere basisschool hier in de buurt. Toen een
van onze kinderen werd gepest door een kind van
die school, is dat naar alle tevredenheid opgelost.
Beide kinderen groeten elkaar nu zelfs. Dat spreekt
mij aan; ik ben iemand voor de open dialoog.’
OPEN KLIMAAT
De open dialoog vindt Bremmer ook op de Graaf
Jan van Nassau-school. ‘Voor de opvoeding vragen
wij God om wijsheid en kracht. Menselijk gezien
zien wij het opvoeden als een moeilijke taak; daar
hebben wij wijsheid van God bij nodig. Op wat
nuanceverschillen na, is er eigenlijk geen grens
tussen school en thuis te trekken. Er heerst hier
een heel open klimaat. Dat is de school ook verplicht.
Wij werken niet met een medezeggenschapsraad.
Ons vertrouwen is gebaseerd op het
vijfde gebod: ‘Eert uw vader en moeder en allen
die over u gesteld zijn.’; daar hoort het schoolbestuur
ook bij. Daar teken je voor wanneer je een
kind aanmeldt. Dit vertrouwen schept tegelijkertijd
de verplichting dat het schoolbestuur een heel
open beleid moet voeren. Ouders moeten inzage
hebben in de handelswijze van het bestuur, zodat
de regels blijven gehandhaafd.
Zelf zijn wij uitermate tevreden over het beleid.
Een van onze zoons (11) heeft een lichte vorm van
ADHD en heeft daardoor wat afwijkend gedrag
dat niet altijd door de beugel kan. Naar aanleiding
daarvan heb ik een goed gesprek gehad. Door het
geven van een interne sova-training is daar serieus
door de school op ingesprongen. De school gaat
goed mee met de maatschappelijke ontwikkelingen.
Enkele leerkrachten volgen buitenshuis cursussen
op allerhande gebied en brengen ze in aangepaste
vorm over in de school, en daar zijn wij
erg blij mee.’
37
JSW JAARGANG 90, APRIL 2006