programmaboekje - Genootschap Paul Van Ostaijen

Presentatie
Correspondentie tussen Paul van Ostaijen en Wies Moens
Antwerpen, Galerie De Zwarte Panter
9 juni 2010

19u30: aanvang
Programma
19u45: korte inleiding en toelichting bij het programma door het Genootschap
19u50: inleiding bij de eerste brievenuitgave door Henri-Floris Jespers
20u20: repliek op de inleiding van HFJ door Matthijs de Ridder gevolgd door een
toelichting bij de reeksuitgave in zijn geheel
20u45: Van Ostaijen Strijkkwartet
Nana Hiraide en Christophe Pochet (violen), Krzysztof Kubala (altviool), Hans-
Ludwig Becker (cello) en Christine Verheyden (actrice).
BLOK 1
Anton Webern (1883-1945) – 6 bagatellen op. 9 (1913), afgewisseld met
verzen van ‘Ridderstijd’ uit Music-Hall
I. Mässig
II. Leicht bewegt
III. Ziemlich Fliessend
IV. Sehr Langsam
V. Äusserst langsam
VI. Fliessend
21u00: Artistieke declamatie door het trio Axel Daeseleire, Tom Van Bauwel en Ben
Sluijs (saxofoon en dwarsfluit)
22u00: Van Ostaijen Strijkkwartet
BLOK 2
Maurice Ravel (1875-1937) – Strijkkwartet in F (1903)
Deel IV Vif et agité in combinatie met de voordracht van ‘Huldegedicht aan
Singer’ uit Nagelaten gedichten
22u10: Dankwoord door het Genootschap
22u15: Receptie met gratis bollekesbier, andere consumpties aan democratische prijs
Mogelijkheid tot aanschaf van de brievenuitgave (€ 10) / een lidmaatschap (€ 30)
Leden van het Genootschap ontvangen kosteloos een exemplaar van de brievenuitgave
2

WIE IS WIE?
Het Genootschap van Ostaijen vzw
wenst u van harte welkom
Zetelend in het geboortehuis van Paul van Ostaijen gelegen aan de Lange Leemstraat 53 te
2018 Antwerpen, KBO 0898.131.512.
Als doel stelt het Genootschap in beginsel voorop: de literaire erfenis, de figuur en de invloed
van de scheppende kracht van Paul van Ostaijen bij een breder publiek bekendmaken en
promoten. Onder die noemer valt de studie van de persoon Van Ostaijen en van zijn werk, het
ontsluiten van het literaire, zakelijke en persoonlijk archief. Voor de bekendmaking van het
literaire werk wordt gezocht naar een synthese tussen studie, het deelnemen aan en ontplooien
van literaire activiteiten, het publiceren en het ontwikkelen van een rijk gestoffeerde website
waarop zo veel mogelijk informatie omtrent Paul van Ostaijen wordt verzameld. Deze site
zou moeten uitgroeien tot het startpunt van elke zoektocht (zowel die van de kenner als die
van de noviet) door het werk van Van Ostaijen.
Stichtende leden
Dirk Rochtus
Filip van Bergen
Valère Vereecke
Chris Van Vliet
Jean Emile Driessens
Matthijs de Ridder
Luc Van Immerseel
An Blommaert
Thomas De Brabanter (webdesign)
Stijn Houtman (graficus)
www.paulvanostaijen.be
genootschap.vo@gmail.com
Jespers, Henri-Floris
Vlaams dichter, redacteur en prozaschrijver (Etterbeek 6.10.1944). Jespers is de kleinzoon
van de schilder Floris Jespers. Henri-Floris Jespers was redacteur en uitgever van het
tijdschrift De Tafelronde van 1964 tot 1981 en het Nieuw Vlaams Tijdschrift van 1972 tot
1983. In 1980 werd hij tevens hoofdredacteur van Vlaanderen Morgen en in 1984 van
Diogenes. In 1981 werd hij voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen,
waarvan hij tenslotte tot erevoorzitter werd benoemd.
In 1976 bezorgde Jespers de Nagelaten gedichten van Hugues C. Pernath en in 1980 diens
Verzameld werk. Hij volgde Pernath op als leider van het artistieke genootschap Pink Poets,
3

waarvan hij het werk verdedigde en toelichtte in talloze inleidingen en essays, zoals hij dat
eerder had gedaan in zijn essay over Paul de Vree (1977).
Henri-Floris Jespers schreef aanvankelijk poëzie in het Frans, gebundeld in Textes (1963) en
Comme une aile qui se brise (1967). Daarna ontwikkelde hij zich tot experimenteel dichter en
prozaschrijver in het Nederlands. Hij schreef concrete poëzie en artikelen over belangrijke
experimentele kunstenaars. Met zijn bijdragen en zijn activiteiten in en rond het tijdschrift De
Tafelronde heeft hij de doorbraak van de experimentele poëzie sterk bevorderd. In zijn werk
onderging hij vooral invloed van Paul van Ostaijen. In zijn prozatrilogie Toekomstig en
onafwendbaar herdenkingsceremonieel (1974), Geen seizoenen als vroeger (1976) en Het
ritselen van vleugels (1979) vermengt Jespers allerlei prozagenres en speelt hij een subtiel
spel met taal. In dit proza toont hij zich beïnvloed door Maurice Gilliams, die hij bewonderde.
In 1967 schreef Jespers het essay 'Maniërisme en moderne sensibiliteit' dat voor de Pink Poets
functioneerde als een soort programma of beginselverklaring. Daarin wordt gepleit voor een
Vlaams maniërisme en dandyisme in de traditie van Van Ostaijen en Gilliams dat streeft naar
een tijdloos en verfijnd estheticisme in de kunst. Vooral Patrick Conrad werd sterk door
Jespers beïnvloed. Hij beschouwde hem als zijn mentor.
In 1993 verschenen Jespers herinneringen aan Frans-Belgische schrijvers in Genealogie van
de herinnering.
Zie ook: http://mededelingen.over-blog.com/
Matthijs de Ridder
Met Matthijs de Ridder haalde het Genootschap heel wat kennis in huis.
Matthijs promoveerde in 2009 op het proefschrift Staatsgevaarlik! De activistische
tegentraditie in de Vlaamse letteren 1912-1933, waarin Van Ostaijen een prominente rol
speelde. Daarnaast bezorgde hij Alles is mogelijk in een gedicht. Verzamelde verzen 1914-
1965 van Van Ostaijens spitsbroeder Gaston Burssens (Meulenhoff/Manteau 2005) en reeds
zo veel meer …
Onder zijn redactie start het Genootschap een exclusieve reeksuitgave omtrent de brieven van
Van Ostaijen.
De vandaag gepresenteerde brievenuitgave werd voorzien van annotaties en commentaren
verzorgd door Matthijs de Ridder (redactieverantwoordelijke) en An Blommaert.
Het schrijfwerk werd opgeleverd in Philadelphia (Pennsylvania) waar Matthijs in het
voorhaar 2010 te gast was als Visiting Professor. Hij gaf daar als zodanig twee cursussen aan
de universiteit (UPenn). Een over de literatuur van de Eerste Wereldoorlog en de jaren die
daarop volgden. En een over de Tweede Wereldoorlog als een thema in hedendaagse fictie. In
het eerste vak komen naast Henri Barbusse en Ernst Junger ook Paul van Ostaijen en Willem
Elsschot aan bod. In het tweede vak naast Jonathan Safran Foer en Jonathan Littell ook Paul
Verhaeghen. Matthijs brengt de studenten daar dus in contact met Vlaamse literatuur in de
context van de Westerse literatuur. Daarnaast verricht hij ter plaatse onder zoek voor een
nieuw boek dat over kunstenaars zal gaan die niet alleen uit waren op het scheppen van
4

schoonheid, maar die de wereld met hun kunst ook concreet wilden veranderen ... (wordt
vervolgd).
Van Ostaijen Strijkkwartet
Het Van Ostaijen Strijkkwartet bestaat uit musici resp. verbonden aan deFilharmonie en de
Vlaamse Opera.
Nana Hiraide en Christophe Pochet (violen), Krzysztof Kubala (altviool), Hans-Ludwig
Becker (cello) en Christine Verheyden (actrice).
Nana Hiraide werd geboren in Japan en begon op driejarige leeftijd viool te spelen. Na haar
studies aan de Toho Music University in Tokyo, vervolgde ze haar viool- opleiding aan de
Musikhochschule in het Duitse Saarbrücken. Hier behaalde ze met grote onderscheiding het
Konzertreife Diplom en Solisten Diplom. Ze studeerde bij Hideki Oguni, Tomotada Soh,
Toshiya Eto, Valery Klimov en Herman Krebbers. Als soliste en chambriste maakte ze radioopnamen
voor de Saarlandischer Rundfunk en de Deutschland Radio Berlin. Nana Hiraide
was als solist en in talrijke kamermuziekensembles te gast op verscheidene muziekfestivals in
Duitsland, Finland, Frankrijk en Marokko. Sinds 2002 is ze verbonden als tweede viool tutti
bij deFilharmonie.
Christophe Pochet kreeg op driejarige leeftijd zijn eerste vioollessen bij Dejan Mijajev.
Tussen 1995 en 2003 vervolgde hij zijn opleiding bij Philippe Hirshhorn, Ursula Gorniák en
Guido De Neve aan de conservatoria van Brussel en Antwerpen. In 2006 vervolmaakte hij
zich met een Postgraduaat Solist aan de Musikhochschule van Karlsruhe bij Albrecht
Breuninger. Aan het conservatorium van Antwerpen behaalde hij naast zijn ‘Meester’diploma
ook de Finaliteit kamermuziek. Hij nam deel aan diverse meestercursussen: o. a. bij Jean-
Jacques Kantorow, Herman Krebbers, Charles-André Linale, Mihaela Martin, Igor Oistrakh,
Raphael Oleg, Henry Raudales, Eduard Schmieder, Thomas Zehetmair en bij het Quatuor
Danel. In 1999 kreeg hij de gelegenheid om de tweede violist van het Spiegel Strijkkwartet te
vervangen en samen met hen het strijkkwartet van Claude Debussy uit te voeren. Hij is
laureaat van diverse wedstrijden. In 1995 werd hij derde laureaat van de Internationale
Herman Krebbers-wedstrijd te Maastricht en in 2003 kreeg hij met zijn voormalig
strijkkwartet ‘Orion’ de eerste prijs op de wedstrijd ‘Promotie Vlaamse Muziek & Musicus’
voor strijkkwartetten van het Orpheusinstituut te Gent. Als solist concerteerde hij in België,
Duitsland en Nederland met de Sinfonia Concertante van Mozart en de vioolconcerti van
Bach, Mendelssohn en Tchaikovsky. Sinds 2002 is hij vast aangenomen als tuttist 1ste viool
in deFilharmonie.
Krzysztof Kubala werd te Warschau geboren in 1959 en kreeg er op zevenjarige leeftijd zijn
eerste vioollessen. In 1978 kwam hij naar België en studeerde bij Jerrold Rubenstein aan het
Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium van Antwerpen. In 1979 behaalde hij zijn Eerste
Prijs Viool, in 1980 de Eerste Prijs Kamermuziek en nadien een Hoger Diploma
Kamermuziek. In 1980 begon hij als violist bij deFilharmonie. Geboeid door de specifieke
klankkleur van de altviool, besliste hij zich ook in dit instrument te verdiepen. Hindemiths
sonates gaven daartoe de ultieme aanzet. Sinds september 2003 is hij altviolist bij
deFilharmonie, verder speelt hij ook bij verschillende kamermuziekensembles.
5

Hans-Ludwig Becker begon met cello op zevenjarige leeftijd. Na zijn schooltijd studeerde hij
aan de Conservatoria van Hannover, Detmold en Düsseldorf bij o.a. Karine Georgian en
Johannes Goritzki. Naast zijn studies nam hij deel aan verschillende masterclasses, zoals bij
Daniil Shafran en op verscheidene kamermuziekcursussen. Vanaf 1991 speelde hij als eerste
solist cello aan het Theater Nordhausen tot hij in 1998 naar België kwam om in het orkest van
de Vlaamse Opera als tweede solist in de cellogroep te concerteren. Hij speelt regelmatig
kamermuziek, vooral het repertoire voor strijkkwartet draagt hij sterk in zijn hart.
Christine Verheyden (°1981) besloot na haar studie archeologie zelf voorstellingen te creëren.
Door het expliciet verwerken van biografische gegevens gaat Christine, zoals in ‘Een
Beeldschonedood’ en ‘To Ascend’ op zoek naar een eigen beeldtaal. Samen met Stefan
Perceval ging ze verder in haar onderzoek en studeerde af met “Kofferkind”. Als actrice
speelde zij reeds bij de KVS en SENSORAMA.
Aangezien het Paul van Ostaijen Strijkkwartet vier verschillende nationaliteiten bezit is
Antwerpen hetgeen hen bindt. Op zoek naar een groepsnaam kwamen ze al snel bij Paul van
Ostaijen terecht o.w.v. de ritmiek in zijn gedichten. Met dit uitgangspunt gaat het
strijkkwartet op zoek naar een synthese tussen muziek en poëzie.
In hun programma brengt het Paul van Ostaijen Strijkkwartet de avant-garde via de muziek
terug in contact met de gedichten van Paul van Ostaijen, gebracht door Christine Verheyden.
Het strijkkwartet brengt derhalve een gevarieerde bloemlezing uit:
- Ravel, Maurice - Strijkkwartet in F (1903)
- Webern, Anton - 6 Bagatellen (1913)
- Stravinsky, Igor - Trois Pièces (1914)
- Janácek, Leos - Strijkkwartet nr. 2 'Intieme Brieven' (1928)
- Filmmuziek van George Gershwin en Charlie Chaplin
- ...
De afwisseling tussen muziek en proza/gedichten van Paul Van Ostaijen roept voor de
luisteraar de harde en tegelijkertijd pittoreske tijd van het interbellum op.
BOEK HET PAUL VAN OSTAIJEN STRIJKKWARTET DOOR EEN BERICHT ACHTER
TE LATEN BIJ HET GENOOTSCHAP. De contactgegevens van het Genootschap vindt u
uitgebreid op www.paulvanostaijen.be.
Axel Daeseleire, Tom Van Bauwel en Ben Sluijs
Daeseleire is een Vlaams acteur en Dj. Hij is bekend om zijn rollen in onder andere de
internationaal gelauwerde tv-reeks Matroesjka's, en de speelfilms Team Spirit I & II en De
Hel van Tanger.
Tijdens zijn toneelopleiding aan de Antwerpse Studio Herman Teirlinck speelde Daeseleire
een rol in de film 'Ad Fundum' van Erik Van Looy. Nadien volgden diverse film- en
televisierollen, onder andere in 'She Good Fighter', 'Thuis' en 'Terug naar Oosterdonk'. In
1998 vertolkte hij de hoofdrol in de film 'Dief!', gebaseerd op het leven van de Antwerpse
6

oef Frans Van Reeth, beter bekend als 'Frans De Kleerkast'. Van 1999 tot 2002 brak
Daeseleire door bij het grote publiek via zijn rol als Ben Vanneste in de politiereeks 'Flikken'.
Behalve acteren en dj'en, schrijft Axel poëzie en is hij medeoprichter van het
kunstenaarscollectief ADAMAVA. In 2005 verscheen zijn eerste poëziebundel 'Nachtdier'
(Berghmans Uitgevers). Tevens heeft Axel op dit moment een evenementenbureau dat
exclusieve feestjes organiseert.
Tom Van Bauwel is een Vlaams acteur. Hij studeerde van 1985 tot 1989 aan de toneelschool
in Antwerpen.
Van Bauwel volgde zijn toneelopleiding in Antwerpen. Als acteur speelde hij onder meer bij
theater Zuidpool, KVS, ROTheater en NTGent. Hij regisseerde stukken als Kunst van
Yasmina Reza (Raamtheater), Tumult van David Rabe (het Toneelhuis), Pterodactylus van
Nicky Silver (Noord Nederlands Toneel), en De naam van Jon Fosse (NTGent). Bij het
bredere publiek is hij bekend van televisie- (Ons Geluk, Windkracht 10 en Sara) en filmwerk
(o.a. Ad Fundum). In 2008 werd hij artistiek leider van het Raamtheater dat werd omgedoopt
tot BAFF.
Ben Sluijs kennen we als groepsleider en sideman van verschillende formaties die zowel in
binnen- als buitenland graag worden ontvangen. Hij speeltde ook regelmatig soloconcerten of
combinaties van solosax en woord met o.a.: Pjeroo Roobjee, Jan Decleir, Jules Deelder,
Remco Campert, Hubert Daemen, Don Fabulist, Peter Holvoet, Elvis Peeters, Roger De
Neef…
Ben Sluijs wordt meermaals beschreven als één van de meest lyrische en poëtische
jazzsaxofonisten in ons land.
Onder saxofonisten heb je koele redenaars, kortademige schreeuwers en introverte neuzelaars.
Hoewel Ben Sluijs de techniek heeft om al die stemmen te vertolken, is de Belgische altist
vooral een bedachtzaam spreker van volzinnen. Iedere noot uit zijn hoorn is een zorgvuldig
opgepoetste glimmer, die aan een smaakvolle ketting wordt geregen. En dat met behoud van
het vermogen solistisch te verrassen met een fantasierijke bocht of omweg.
Vandaag geven zij zich vol passie over aan Paul Van Ostaijen's swingende teksten, vol van
ritme en muzikaliteit, in samenzang met de poëtische saxofoonkreten van Ben Sluijs.
7

DE LITERAIRE WANDELINGEN
LITERAIRE WANDELING IN DE VOETSPOREN VAN PAUL VAN OSTAIJEN
Tijdens deze wandeling wordt de leefwereld van Paul van Ostaijen (1896-1928) in het
toenmalige Antwerpen opgeroepen via gedichten uit Music-Hall, Het Sienjaal, Bezette Stad
en verhalen over gebeurtenissen en historische feiten die zijn ontwikkeling bepaalden.
Vertrekkende aan zijn geboortehuis, Lange Leemstraat 53, 2018 Antwerpen (inleiding), gaat
de tocht via het oorlogsmonument aan de voet van het Stadspark. Door het park stappen wij
tot aan het Onze Lieve Vrouwecollege waar hij school liep van 1909 tot 1911, toen hij er
verwijderd werd. Vervolgens ‘flaneren’ wij, zoals de dichter zo vaak zelf deed, op de de
Keyserlei, tot aan café Hulstkamp waar hij ‘hofhouding’ hield tijdens de Eerste Wereldoorlog
en in de jaren ’20 met vrienden w.o. Floris Jespers, Paul Joostens, René Victor, Gaston
Burssens, ... . Einde van de wandeling in café Hulstkamp (De Keyserlei 23).
CULTUURHISTORISCHE & LITERAIRE WANDELING SCHOONSELHOF
Het eerste uur van de rondleiding omvat de historiek van het Schoonselhof, grafkunst,
symboliek, Antwerpse prominenten, … . Daarna brengen we een bezoek aan de laatste
rustplaats van Paul van Ostaijen op het ereperk. Voordracht waarin de perikelen rond het
grafmonument en kunstwerk ‘De luisterende engel’, beeld van Oscar Jespers, enkele
gedichten en het verhaal van de bewogen teraardebestelling of de groteske van ‘De man die
driemaal begraven werd’ aan bod komen. Hoe het komt zie-je-wel. Na deze bijdrage brengen
we een bezoek aan de laatste rustplaats van vrienden en tijdgenoten van Paul van Ostaijen
w.o. Gaston Burssens, Floris Jespers, Jozef Muls, Jef van Hoof, Lode Craeybeckx, Marnix
Gijsen, Maurice Gilliams, Paul Joostens, Jozef Peeters, René Victor, Herman van den Reeck,
Alice Nahon, ...
De wandelingen vinden plaats o.l.v. gids-voordrachtgever Jean Emile Driessens.
INSCHRIJVEN VOOR BEIDE WANDELINGEN KAN DOOR EEN BERICHT ACHTER
TE LATEN BIJ HET GENOOTSCHAP. De contactgegevens van het Genootschap vindt u
uitgebreid terug op www.paulvanostaijen.be.
De groepscapaciteit betreft 20 personen.
€ 5/p.p. ter plekke te betalen, oftewel € 100 per groep.
Bijzondere modaliteiten zijn steeds bespreekbaar.
8

Het Genootschap dankt haar sponsoren
Met de steun van Antwerpen Boekenstad
BBBrouwerij De Koninck: de enige Antwerpse brouwerij
9