MAANDBLAD

m 164 December 1913
MAANDBLAD
van den
Nederlandschen Journalistenkring
Redacteur: ID. HAKS.
Bijdragen moeten, om in 't eerstvolgend nummer te worden opgenomen, vóór den 20 3ten van
iedere maand in 't bezit zijn van den Redacteur: De Carpentierstr. 62, 's-Gravenhage. (Tel. 1649)
Het secretariaat van den Nederlandschen Journalistenkring
is gevestigd bij den heer A. VOOGD,
Kortenaerstraat 13a, Rotterdam.
INHOUD.
Officieële Mededeelingen:
Statuten van den Kring.
Ledenlijst.
Binnenland:
Jacob Doorman, f
Het afscheid van Henri Tiedeman.
Nederlandsche journalisten naar Oostenrijk.
De Pers over zich zelf.
Goedkoop en minderwaardig.
Een vakbelang.
J. W. Heimer.
Een persschildwacht.
Geheime raadsvergaderingen.
Een verzoek.
Pers en Justitie.
Indië:
Het Indische drukpersreglement.
Officiëele zorg voor de pers.
Journalisten naar Atjeh.
Buitenland:
De Pers in den Duitschen Rijksdag.
Rechtzaken:
Het persdelict in Suriname.
Persdelicten.
Personalia en Berichten.
Officiëele Mededeelingen.
De Statuten van den Kring.
Bij Koninklijk besluit van 10 December N°. 10 is goedkeuring
verleend aan de gevraagde wijziging van het eerste
artikel onzer Statuten, zoodat de tijd waarvoor de vereeniging
aangegaan en die op 1 Januari 1914 verstreken
was met c a 30 jaren wordt verlengd.
Ledenlijst.
Verhuisd:
TH. L. HARLAAR, Red. Nieuwe Courant, van Hofwijckplein
82, naar Dintelstraat 3 (Wijk Vil), den Haag.
A. SCHABEEK, Red. Algemeen Handelsblad, naar Heerengracht
313, Amsterdam.
LEO FAUST van Gang Scott 5, Weltevreden, naar Cornells
Schuytstraat 34, Amsterdam.
Binnenland.
Jacob Doorman, t
Hij is niet meer, mijn oude vriend, onze brave kameraad!
Dat het mij opgelegd was, mij die hemzelf, als rouwdragende
aan zijn vader's graf, ter zijde heb gestaan, hem te gaan
wegbrengen, is mij een groote smart. Toen DOORMAN al
een paar jaar geleden mij sprak, als wij zoo intiem keuvelden,
over de behoefte die hij gevoelde aan rust en
ontspanning, toen was mij dit een veeg teeken. Want
DOORMAN was, op zijn leeftijd, nog geen man, die rust
zocht. Hij was een man van den arbeid, een man van de
daad, een bescheiden, maar een rusteloos werker, onverpoosd
bezig in de meest conscientieuse vervulling van de
zware taak die hij te vervullen had; gestadig werkzaam
voor de belangen zijner confrères, vervuld als hij was met
liefde voor het vak, dat hem aangetrokken had reeds op
jeugdigen leeftijd. Toen DOORMAN op 't einde van 1861
uit Utrecht herwaarts kwam, als twaalfjarige knaap in het
voorbeeldig ouderlijk gezin, werd zijn verdere opleiding
toevertrouwd aan de Hoogere Burgerschool te Delft, welker
toenmalige leider een bijzondere reputatie had en die later,
als hoofdredacteur van het Nieuws van den Dag, zijn
vroegeren begaafden leerling wèl gedachtig was, dezen ten
volle waardig keurde als medewerker aan zijn blad verbonden
te worden. Maar alvorens de journalistieke loopbaan
te betreden, alvorens in de woelige sfeer van ons
vak zich te bewegen, was de jonge DOORMAN gedurende
enkele jaren gekluisterd aan den lessenaar op een bureau
van den Staatsdienst. Met veel succes had hij het examen
voor ambtenaar bij de Algemeene Rekenkamer afgelegd.
Maar DOORMAN, die toch al een ingekankerden hekel had
aan alle, vaak zoo valsche officialiteit, kon in de sleur
der ambtenaarswereld niet lang meêdrentelen; hem was
't oogenblik welkom waarop hij in het actieve, altijd
prikkelende, altijd afwisselende journalistenleven kon treden
Zijn vader, mijn beminnelijke, altijd nog diep betreurde
vriend en collega, de heer J. D. DOORMAN, die van het
Utrechtsch Dagblad in October 1861 naar Den Haag was
gekomen om onder LlON's staf opgenomen te worden,
was, na het overlijden van dien kundigen voorganger, in
diens plaats aan 't hoofd van het Dagblad sinds eenige

132
jaren opgetreden. Hij, de verpersoonlijkte rechtvaardigheid
en urbaniteit, zou zijn zoon niet aan de courant hebben
doen plaatsen, wanneer hij in dezen niet het hout hadde
ontdekt waaruit men echte journalisten snijdt. En de uitkomst
heeft bewezen, dat niet vaderlijke voorkeur de keus
behoefde te bepalen; dat een degelijke vorming en hooggaande
aanleg den jongen DOORMAN hadden voorbestemd
voor den werkkring, dien hij in 1874 inging. Het Dagblad
heeft de vruchten van zijn arbeid genoten, niet alleen als
medewerker voor de dagelijksche rubrieken, speciaal voor
die van het binnenland, maar ook door den letterkundigen
arbeid dien de fijne pen van den jeugdigen redacteur van
tijd tot tijd leverde. En meen niet, dat DOORMAN zich met
dezen arbeid vergenoegde. Buiten de courant aan welke
hij geregeld werkte, besteedde hij den hem overschietenden
tijd aan belangrijken arbeid voor andere bladen en tijdschriften
en hij werkte met mij samen. Beiden deden wij
wel wat véél ! DOORMAN'S vader en leidsman ontsliep
in het voorjaar van 1887 en met het begin van het
jaar 1888 vaaren wij beiden niet meer in de bureaux van
het Dagblad werkzaam. De atmosfeer was, vooral na het
gebeurde in September 1887, DOORMAN daar te drukkend
geworden. JAN C. DE VOS, de geestige redacteur van de
Haagsche Courant, had de pen, die hij nochtans zoo
vaardig bestuurde, weder ingeruild voor het tooneel en
op onzen jongen vriend viel de keuze van de directie dier
courant. Ook haar zal dat besluit wel niet berouwd hebben.
De geschiedenis der laatste 25 jaren van het blad, dat in
omvang en gehalte zoozeer uitdijde, in uiterlijk en innerlijk
gewaad zooveel verandering onderging, — zij spreekt
voldoende dan dat ik den lof van de intellectueele leiding
naast de zoo hoog bedreven technische exploitatie, hier
zou behoeven aantestemmen. De gemeentelijke belangen
hadden trouwens DOORMAN'S voorliefde steeds getrokken.
Aan politiek deed hij weinig. Bij onze samenwerking aan
de provinciale pers liet hij de verzorging van de , hoogere
politiek" liefst aan mij over. Hij had eigenlijk een weerzin
tegen de politiek en in onze veelvuldige gesprekken bleek
't vaak, dat wij inderdaad best harmonieerden óók in onze
denkwijze over de politiek, die de karakters kan bederven
en met volkomen oprechtheid niet altijd is overeen te
brengen. Al wat naar uiterlijk vertoon of groot-doenerij
zweemde, was ook DOORMAN een gruwel. Ook hij leefde
voor zijn werk en gunde zich maar heel weinig ontspanning.
Nauwelijks genoot hij ten volle rustig van de zomervacantie,
hem schaars toebedeeld, want hij kon zoo moeilijk
gemist worden; en vooral in de eerste jaren verli»stigde
hij zich, zonder ander gezelschap dan zijn opgewekte geest
en fijne opmerkingsgave hem schonken, in het natuurschoon
van de Zwitsersche Alpen. En toen hij, in 1901,
eigenlijk onvoorbereid, nadat dr. ZAAijER, van de N. R. CL,
voor de op hem uitgebrachte keuze had bedankt, tot
voorzitter van den Nederlandschen Journalistenkring was
verkozen, als opvolger van een man als dr. KUYPER, toen
ging 't weer als bij zijn arbeid: rusteloos zon hij op de
middelen om veel wèl te doen in zijn kring. Tot de waardige
uitoefening van zijn eerefunctie bepaalde hij zich niet;
de glorie van het leiderschap maakte hem niet eenzelvig
van anderer belangen. In het Maandblad schreef hij —
alsof hij nog niet genoeg te schrijven had! — belangrijke
bijdragen, niet om te geuren of te vervelen met persoonlijke
polemiek, maar om practisch er iets mee te bereiken, en
wat hij o. a. bereikte wordt nu reeds erkend als een zegen
voor menigen vakbroeder. Aan DOORMAN komt de eer
toe van het initiatief tot de stichting van een pensioenfonds,
onder bijzondere voorwaarden, voor den journalist; zijn
wiskunstig gescherpte geest had de balans van te voren
met nauwkeurigheid opgemaakt. Over 't geheel gesproken,
bewonderde ik steeds den spiegel van het onbevangene,
het bezonkene, het oprechte, zou ik haast zeggen, in
MAANDBLAD
's menschen geest: den rappen stijl, de gemakkelijkheid
der pen, het merkwaardig gelijkmatige handschrift van
DOORMAN. Voorzoover ik mij kan herinneren, was er in
de copy die hij voor de Pers afleverde, bijna nooit een
rature en nog uit Wiesbaden, toen mijn vriend reeds het
begin van het lijden getroffen had, waaruit „de Engel der
verlossing" hem thans bevrijd heeft, verleden zomer nog
ontving ik een hartelijk gestelde briefkaart, waarop het
mooie rondschrift zoo precies gelijkmatig was als in zijn
beste dagen.
In zijn bestuursfunctie aan het hoofd van den Kring —
al spoedig door een journalist als dr. KUYPER onderscheiden
met het Officierskruis van de Oranje-Nassau-Orde —
heb ik DOORMAN niet veel meer gekend dan als leider
onzer algemeene vergaderingen. Door bijzondere kracht in
die leiding — laat ik 't ronduit mogen zeggen — blonk
hij op den presidentszetel niet uit. Maar als ik, zijn karakter
ten volle kennende, een psychologische reden daarvoor
mag zoeken, dan zou ik die willen vinden in dat stoere
karakter-zelf, dat DOORMAN lusteloos maakte en wrevelig
bij zoo menige parlementaire, d. w. z. parlementachtige
knutselarij in de debatten van onzen overigens ook door
mij zoo hooggeschatten Kring. Maar laat ik hier even
iemand citeeren, die in den intiemer bestuurskring den
waardigen nu ontslapene meer nabij stond, den voortreffelijken
leider van de Nieuwe Courant. Dat orgaan herinnerde
op den sterfdag, dat toen DOORMAN in 1911 het
voorzitterschap van den Ned. Journalistenkring neerlegde,
hij met algemeene stemmen tot eerelid werd benoemd en
op nog menige andere wijze werd bij die gelegenheid en
daarna getuigd van de hoogachting en vriendschap, die
hij zich in zijn lange loopbaan had weten te verwerven.
En voorts: gedurende de jaren van zijn voorzitterschap
vertegenwoordigde DOORMAN de Nederlandsche pers in
het Comité de Direction van de Internationale Unie der
persvereenigingen. Als zoodanig woonde hij tal van perscongressen
bij, nam aan den voorbereidenden arbeid
daarvan deel, ook door het uitbrengen van rapporten over
onderwerpen de vakbelangen rakende en verwierf zich
door zijn echt-Hollandschen eenvoud en degelijkheid, met
een helder en gezond oordeel over de te behandelen
zaken gepaard, onder zijn internationale collega's van het
Comité de Direction een uitnemende reputatie. Toen met
den overgang van het Kringvoorzitterschap ook deze vertegenwoordiging
op den nieuwen president overging, is
gebleken hoe groot het respect en de sympathie waren
die DOORMAN zich onder de buitenlandsche collega's had
weten te verwerven. Aan de groeve, waarheen wij — nü
reeds! — het stoffelijk hulsel te ruste brachten, werd deze
mededeeling bevestigd door de telegrammen, welke mr.
PLEMP VAN DUIVELAND, onze hooggeachte voorzitter, had
ontvangen van bestuurders van de Association te Weenen,
Parijs en Londen, die daarin van haar groote deelneming
spreken en verzochten die aan de familie over te brengen.
Daarheen, naar den familiekring, verplaatsen zich ten
slotte onze gedachten. Daar hebben wij gehoord de lieve,
goede vrouw, haar verdriet zacht, kinderlijk haast, uitschreiend
aan de borst van de achtbare vrouw, die op
haar negen-en-tachtigsten geboortedag nóg een braven,
hooggeachten zoon moest afstaan. Aller deelneming is
gewis hun verzekerd en naast hoogere zielsgevoelens,
blijft hun, ook den braven zoons die hun vader, hun vriend,
hnn raadsman, hun leidsman missen, de troost over, dat
veler liefde, veler genegenheid, veler hoogachting, veler
vriendschap den afgestorvene in het graf hebben gevolgd.
In aller vriendelijk en dankbaar aandenken is DOORMAN'S
nagedachtenis vereeuwigd.
'S-GRAVENHAGE, December 1913. B. B.
* *
*

Op Eik-en-Duinen is het stoffelijk overschot van den
heer J. DOORMAN, ter aarde besteld.
De uitvaart uit Maris Stella was in hooge mate plechtig.
In den lijkstoet en op het kerkhof waren velen bijeen,
journalisten en vrienden, die als om strijd DOORMAN den
mensch en DOORMAN den uitstekenden beoefenaar van
zijn moeilijk vak, hooge achting hadden toegedragen.
Achter de baar sloten zich aan: deputatièn van den
Ned. Journalistenkring, van de Haagsche Journalistenvereeniging
en van de Rotterdamsche Journalistenvereniging,
benevens wethouder JURRIAAN KOK, de heeren
ZOETHOUT, directeur van den Tachigrafischen dienst der
Tweede Kamer, GOEDHART, onder-directeur van den
Stenografischen dienst en vele journalisten.
De president van den Nederlandschen Journalistenkring,
mr. L. J. PLEMP VAN DUIVELAND herdacht de 40 jaren,
gedurende welke de overledene een sieraad was geweest
van de Nederlandsche Journalistiek, de hooge opvatting
die hij had van zijn taak en den invloed door hem ten
goede uitgeoefend in zijn verantwoordelijken werkkring.
Als bestuurder en hoofdredacteur van de Haagsche Courant
gedurende meer dan 25 jaren heeft hij naast de belangen
van dat blad, het algemeen belang met zijn scherpzinnig
en bezonken oordeel groote diensten bewezen. Zijn
wekelijksche artikelen getuigden hoe zeer de belangen der
gemeente hem toevertrouwd waren. Spreker zou geen
tweede voorbeeld weten aan te wijzen van een leider van
een publiek orgaan, die aan alle rubrieken zoo veel zorg
wijdde. Vooral kwam dat uit in de rubriek „ingezonden
stukken", waardoor hij direct in aanraking kwam met het
publiek. Zijn scherp oordeel en bij afwijkende meening
zijn zachte en verzoenende geest deden hem vooral daar
kennen als een journalist van zeldzame gaven. Toen hij
geroepen werd aan het hoofd van den Nederlandschen
lournalistenkring, wist DOORMAN ook daar door zijn echt-
Hollandsche eigenschappen, zijn bescheidenheid en zijn
toewijding aan de belangen van het vak en van de journalisten
de algemeene sympathie te verwerven. Wars van
uiterlijk vertoon, sober en eenvoudig in zijn optreden, was
het hem vooral lief te ijveren voor de positie van zijn
collega's, die den ontslapene deswege steeds groote erkentelijkheid
zullen toedragen. Zijn eerlijkheid, rechtschapenheid
en plichtsbetrachting bezorgden hem de hoogachting
zijner medewerkers. Ook onder de buitenlandsche collega's
stond DOORMAN, die in zijn hoedanigheid van president
van den Kring, dezen in het Internationale Persbureau
vertegenwoordigde, in hooge eere, getuige de telegrammen
door spreker ontvangen van bestuurders van de Association
te Weenen, Parijs en Londen, die daarin van hun
groote deelneming spraken en verzochten die aan de
familie over te brengen. Tragisch noemde spreker het,
dat een man met een zoo werkzaam en vruchtbaar leven
achter zich, de rust te midden der zijnen zoo spaarzaam
gegund was en dat de dood hem zoo spoedig van zijn
betrekkingen en vrienden had weggerukt. Zijn nagedachtenis
zal onder ons in hooge eere blijven.
Namens de Haagsche Journalistenvereeniging sprak de
heer C. K. ELOUT een woord van hooge waardeering,
inzonderheid voor de uitnemende wijze waarop DOORMAN
de gemeente-belangen in de Haagsche Couranl had gediend,
waarna de heer B. BLOK een treffend afscheidswoord
sprak namens de vrienden. De vriendschap ging voor spr.
terug tot den knaap van 12 jaren, toen deze uit Utrecht
kwam met zijn waardigen vader op het oogenblik dat
deze de leiding op zich nam van het Dagblad en later
tevens de journalistieke opvoeding van zijn zoon, die zich
die leiding zoo waardig heeft betoond.
Ook de heer A. SYTHOFF, uitgever van de Haagsche
Courant herdacht in eenige gevoelvolle woorden zijn
MAANDBLAD 133
trouwen en bekwamen medewerker, dien hij zijn zoons
tot voorbeeld stelde.
De oudste zoon dankte, waarna de groeve met eenige
kransen, waaronder één van den Journalistenkring, één
van de Haagsche en één van de Rotterdamsche Journalistenvereenigingen,
werd gesloten.
* *
*
Onze Kringvoorzitter heeft volgend telegram ontvangen,
onderteekend door SlNQER, TAUNAY en LOUIS:
„La mort de notre si excellent et eminent confrère
DOORMAN cause un deuil profond a notre comité, a tous
les membres de 1'union internationale de la presse. Exprimez
nos condoleances bien vives a sa familie et au Journalistenkring
qu'il represénta si dignement parmi nous."
Het afscheid van Henri Tiedeman.
Twee en dertig jaren ongeveer heeft HENRI TIEDEMAN
de N. R. Ct. te Londen als correspondent vertegenwoordigd
en nu ons nog slechts enkele weken scheidden van
den van den datum, waarop hij zijn taak aan zijn opvolger,
den heer P. GEYL, zou overdragen, achtten zijn HoUandsche
collega's hier het oogenblik gekomen hem aan een banket,
te zijner eere aangericht, hulde te bewijzen voor hetgeen
hun doyen in de Engelsche hoofdstad voor de dagbladpers
van het vaderland had verricht.
Dat afscheidsfeest had plaats in een der zalen van het
Hotel Cecil aan het Strand en al dadelijk kan ik verklaren
dat het verloop van dien aard is geweest, dat het aan
TIEDEMAN en zijn echtgenoote en zoon, die het mede
bijwoonden, jaren lang in aangename herinnering zal blijven.
Meer dan dat — het was tevens een groot succes voor
de dagbladpers, omdat door de tegenwoordigheid van
zoovele mannen van beteekenis en door de waardeerende
woorden, die ten opzichte van ons beroep gesproken zijn
dien avond, opnieuw bleek hoe zeer het aanzien der pers,
met name dat der Nederlandsche pers, in de latere jaren
in de oogen van het publiek in beteekenis is toegenomen.
Daar zaten, TIEDEMAN ter eere, aan, onder leiding van
Lord REAY, den grijzen staatsman, die steeds in de Hollandsche
kolonie bereid is hartelijk mede te helpen als
een verdienstelijk landgenoot gehuldigd zal worden en die
zoo zeer de pers te waardeeren weet, de HoUandsche
dagblad-correspondenten te Londen en als vertegenwoordigers
der vreemde pers, de heeren COUDURIER DE CHAS-
SAIQNE, voorzitter; Dr. PLEHN, vice-voorzitter en DURSAL,
secretaris der „Foreign Press Association". Daar waren
vertegenwoordigers van de „Nederlandsche Vereeniging",
van de „Ned. Kamer van Koophandel", van de „Nederlandsche
Weldadigheids-vereeniging", en tal van vrienden
van den man, wien dit feest gold en eenige dames waren
mede aanwezig. En tegen het einde van het samenzijn —
ambtsbezigheden hadden hem tot zijn groot leedwezen
verhinderd gansch den avond met ons te zijn — kwam
nog onze Gezant, Z. E. Jhr. DE MAREES VAN SWINDEREN,
de man, die zich in de kolonie, ofschoon hij hier eerst
eenige weken is, reeds zoo populair heeft weten te maken
en die, de HoUandsche collega's weten het wel, voor ons
gilde zoo veel toonde te voelen.
Er is veel gesproken, héél veel en toch ook weer niet
te veel, omdat elke toast meer was dan een gelegenheidswoord;
omdat elke spreker inderdaad wat tot den man
van den avond te zeggen had en iedereen het goed wist
te zeggen. Elke toespraak op zichzelf zou waard zijn in
dit orgaan in haar geheel te worden afgedrukt, maar dat
gaat nu eenmaal niet en dus zal ik een greep moeten doen
uit al hetgeen gezegd werd.

134
Daar „stond recht" allereerst Lord REAY, die in een
keurige rede de beteekenis schetste van den Hollandschen
dagblad-vertegenwoordiger in den vreemde. Hij moet weten
te geven betrouwbaar nieuws en moet het weten te geven
met tact; hij moet hebben een aangename manier van
optreden; hij moet bezitten nuttige relaties en hun volle
vertrouwen hebben; hij dient tal van dagbladen en tijdschriften
te lezen van het vreemde land en van alles op
de hoogte zijn. Hij dient evengoed te schrijven over Tango
als over post-impressionisten en music-halls; hij moet de
„cat-and-mouse act" weten te bekijken van het standpunt
van Mc. Kenna en van het standpunt der militanten; hij
moet de territoriales kunnen zien met het oog van Lord
Haldane en met oog van Lord Roberts, en de land-quaestie
weten te bekijken van het standpunt van Lord Lansdowne
en van het standpunt van Lloyd George. Een man, die
dat doen kon was TIEDEMAN, dus verklaarde Baron MACKAY,
en hij was het blad, waarvoor hij schreef en de beteekenisvolle
stad, waar het verschijnt, tot eere. Lord REAY
vertelde ons toen, waarom hij zooveel van Rotterdam
hield — hij had er nog familieherinneringen en — persherinneringen
aan. Immers, zijn grootvader leefde te Rotterdam,
dat toen nog niet de machtige havenstad van thans
was, en als student te Leiden schreef hij met een vriend
hoofdartikelen in een te Rotterdam uitgegeven blad, tot
dat — zijn vader er achter kwam en er hem ongemakkelijk
van langs had gegeven, omdat hij zich had bezig gehouden
met kranten-geschrijf. Toen eindigde Mylord's loopbaan
als journalist en niet ten onrechte zeide later in den
avond collega THIEME tot Lord REAY, toen hij deze dank
bracht voor zijn leiding van het feest: „Wat jammer,
Mylord, dat zulk een journalist als gij zoudt geworden
zijn voor de Pers is verloren gegaan. Ofschoon — de
wereld had dan misschien een staatsman Lord REAY
moeten missen.
De waardige voorzitter bracht daarna collega TIEDEMAN
dank voor hetgeen hij voor de pers had gedaan, hem
tevens verzekerende dat hij zich in zijn Londensche loopbaan,
in de Hollandsche kolonie gemaakt had tal van
vrienden en geen enkelen vijand.
En daarna kwamen de „actief-dienende" mannen der
pers aan het woord.
Eerst JACK GREIN, die ook al een „slordig" jaartje te
Londen de eer der Engelsche en Hollandsche pers hoog
hield en die in een toast, tintelende van humor, als een
echte „goochelaar" onder een op een tafeltje gelegd doek
twee kostbare geschenken in zilver „tooverdé", die hij
TIEDEMAN namens tal van vrienden ging aanbieden —
een inktkoker met toebehooren, om dienst te doen bij het
schrijven zijner pers-memoires en een sigarettendoos met
rookbaren inhoud, immers TIEDEMAN zonder sigarette is
de echte TIEDEMAN niet, en hij gaf zijn vriend van zoovele
jaren tevens de verzekering van de blijvende vriendschap
van al zijn collega's.
En daarna volgden drie mannen, die zelfs de Noordzee
waren over gekomen om met ons te zijn op dien gedenkwaardigen
December-avond.
Eerst, de heer NIJQH, de directeur der „Rotterdammer",
die zijn medewerker van zoovele jaren dank bracht voor
al den arbeid door hem verricht en hem van harte toewenschte,
dat hij nog tal van jaren van het zoo eervol
verdiende pensioen zou mogen genieten. De heer NijGH
wees er op hoe TIEDEMAN even gemakkelijk wist te
schrijven over financiën als over reizen en motor-verkeer
en hoe hij zelfs zóó zuinig was — te zuinig soms — dat
hij liefst zijn artikelen krabbelde op den achterkant van
gedrukten. En hij bracht tevens dank aan mevr. TIEDEMAN,
die als journaliste haar man steeds zoo kranig ter zijde
wist te staan.
M A-A N D B L A D
Dan sprak onze Kring-voorzitter, wiens overkomst uit
Holland, zelfs terwijl de Kamer „algemeen beschouwde",
zoozeer gewaardeerd werd, niet door TIEDEMAN alléén,
doch door al zijn Hollandsche coliegas te Londen.
Mr. PLEMP VAN DUIVELAND bracht namens het bestuur,
zeker ook namens den geheelen Kring, de beste wenschen
aan collega TIEDEMAN bij het neerleggen eener taak, zooveel
jaren met eere vervuld. Hij, die zelf eenige jaren aan
de N. R. Ct. had gewerkt, herinnerde er aan dat TIEDEMAN
de redactie buitenland en soms zelfs gansch de redactie
wanhopig wist te maken door zijn economische manier
van seinen. „Ik herinner me", zeide hij, „dat er eens een
telegram kwam van dezen inhoud: „Mail melding Peking
gerucht Li arrest zoon speculatieën wege". Geen sterveling
wist er weg mee, tot na lang tobben begrepen werd dat
was bedoeld: „De Daily Mail meldt dat te Peking het
gerucht gaat dat Li Hung Chang is gearresteerd wegens
speculatieën door zijn zoon begaan"."
Spr. herdacht TIEDEMAN'S werk en prees het bovenal
in hem dat hij steeds lid van onzen Kring was geweest,
ofschoon een buitenlandsch correspondent direct van den
Kring zoo weinig voordeel heeft.
„In het Maandblad is verteld", zeide de heer PLEMP,
„dat men bij uwe geboorte te Macao eigenlijk niet wist
of ge een Chinees, Portugees of een Nederlander waart,
en dat ge slechts door het optreden van den Nederlandschen
consul als Nederlander bleeft behouden. Wij kunnen
dien Nederlandschen consul niet genoeg loven, dat hij u
bewaart heeft voor ons Nederlanders en voor onze Nederlandsche
pers."
En daarna sprak de heer K. SPIJKMAN, die dertig jaren
geleden hier correspondent van het Nieuws was en jaren
naast TIEDEMAN te Londen werkte. Hij haalde een aantal
merkwaardige staaltjes aan, waaruit bleek hoe in die dagen
de buitenlandsche correspondenten te Londen het nog
héél wat moeilijker hadden dan thans het geval is, omdat
zij niet de minste faciliteiten kregen, en erkende tevens
hoe TIEDEMAN, trots al die bezwaren van die dagen, er
toch in wist te slagen goed nieuws naar Rotterdam te
melden. Hij zeide het op hoogen prijs te stellen dat, niettegenstaande
hij reeds lang uit het journalistieke gilde
was getreden, zijn vriendschap met TIEDEMAN steeds was
blijven bestaan.
En nadat daarna nog de heer COUDURIER DE CHASSAIQNE
den heer TIEDEMAN namens de „Foreign Press Association"
had dank gebracht voor hetgeen deze voor die vereeniging,
waarvan hij een kwart eeuw geleden een der medeoprichters
was geweest, had gedaan, en de heer F. C. STOOP
vriendelijke woorden had gesproken namens de geheele
Nederlandsche kolonie te Londen, kwam de groote verrassing
van den avond.
De Nederlandsche Gezant was onderwijl gekomen en
Jhr. VAN SWINDEREN zeide dat, hoewel hij TIEDEMAN hier
nooit aan het werk had gezien, hij overtuigd was van
zijn verdiensten als journalist en mensen; de tegenwoordigheid
van mannen als NIJQH, Lord REAY, PLEMP, STOOP,
e. a. was daar bewijs genoeg voor. Hij zeide het een
groot voorrecht te achten dat een van zijn eerste officiëele
daden in zijn nieuwen werkkring te Londen mocht zijn
namens de Nederlandsche Regeering de verdiensten te
erkennen van een sieraad der Nederlandsche pers; te
mogen mededeelen dat de Koningin — „uw Koningin,
mijnheer TIEDEMAN!" — hem had benoemd tot Ridder in
de Orde van Oranje Nassau.
Natuurlijk, daar was groot gejuich toen deze verrassing
aan TIEDEMAN, deze nieuwe hulde onzer Vorstin aan ons
gilde, bekend werd en het „Lang zal hij leven!" klonk uit
volle borst, toen Jhr. MAREES onzen collega het Ridderkruis
op den rok speldde. Moge hij het nog jaren dragen!

De held van het feest dankte daarna allen in korte
woorden, diep onder den indruk als hij blijkbaar was,
voor de eer hem betoond, voor de vriendschap hem bewezen,
en nadat collega VAN DER VEER in berijmde taal
op de dames, met name op mevrouw TiEDEMAN, had
gedronken — als VAN DER VEER de dames huldigt, kan
hij niet anders dan dichterlijk zijn — en deze daarvoor
hartelijk had gedankt, was het tijd geworden om huiswaarts
te gaan. 't Was al niet ver meer van middernacht, toen
dit waardig afscheids-feest aan een persbroeder in den
vreemde, ten einde was geloopen.
E. W. DE JONG.
* • *
*
Onze Kringvoorzitter heeft van collega TIEDEMAN volgend
schrijven ontvangen:
„Bij dezen wensch ik u nogmaals hartelijk dank te
zeggen voor uw vriendelijk en uiterst vereerend aandeel,
bij het schitterende feestmaal in het Hotel Cecil, op
Maandagavond, en voor uw mooien toost, toen op mij
uitgebracht.
Mijn lieve vrouw en mij zal de herinnering aan dien
heerlijken feestmaaltijd, en aan de vele blijken van collegiale
hulde en vriendschap, altoos met diepe erkentelijkheid
in de gedachte blijven.
Mag ik u hierbij beleefdelijk verzoeken bij de bestuurderen
van den Journalistenkring mijn innigen dank over
te brengen voor de vereerende en van uiterst collegialen
geest getuigende boodschap, welke zij u hebben willen
meegeven? Geef hun de verzekering, dat ik hun vriendengroet
op hoogen prijs stel."
Nederlandsche journalisten in Oostenrijk.')
Oude vriendschap legt soms plichten op, waarvan men
zich niet kan afmaken, al wilde men het.
De redactie van dit blad verzocht mij in deze kolommen
iets te willen mededeelen over de veelbesproken Oostenrijksche
reis der Nederlandsche journalisten, in verband
beschouwd met het Vreemdelingenverkeer, aan welks
bevordering dit orgaan gewijd is.
Ik zou het onmiddellijk geweigerd hebben, (want mijn
dagelijksche werkkring, hoofdredacteur van een groot
dagblad, neemt zoo goed als al mijn tijd in beslag) indien
ik niet jaren geleden het orgaan van den Bond ter bevordering
van het Vreemdelingenverkeer had geredigeerd. Dit
oude zwak voor het blad, en mijne groote verwachtingen
van het Vreemdelingenverkeer als economischen factor,
die mij indertijd er toe gebracht hadden de redactie van
het orgaan eenigen tijd op mij te nemen, waren de aanleiding
dat ik beloofde te zullen zoeken, of er te avond
of morgen misschien eens een kwartiertje kon overschieten,
waarin ik zou trachten aan het verlangen der redactie te
voldoen.
En ziedaar nu mijn voornemen vervuld.
Toen de eerste mededeelingen van een uitnoodiging uit
Oostenrijk aan Nederlandsche journalisten de bladen
bereikten, waren deze nog vrij vaag.
Later kreeg de zaak vaster vorm. Dr. RIVE, de correspondent
der N. R. Cr. te Weenen, — zoo vernamen we —
was in Holland geweest, om de zaak voor te bereiden.
Er hadden besprekingen plaats gehad tusschen hem en
het bestuur van den Nederl. Journalistenkring, deze hadden
tot voorloopige overeenstemming geleid, en Dr. RIVE was
!) Wij hebben bij nader inziens besloten dit artikel alsnog in
het Maandblad op te nemen. Het is overgenomen uit het blad
Vreemdelingenverkeer.
MAANDBLAD 135
nu naar Weenen teruggekeerd om met de Oostenrijksche
heeren de zaak verder te regelen.
Later vernam men, dat het bestuur van den kring zich
slechts beschikbaar had willen stellen om de zaak te
regelen, indien vooraf vaststond, dat de uit te noodigen
journalisten geheel vrij bleven, in tweeërlei opzicht, n.1. of
zij schrijven wilden of niet en wat zij schrijven wilden.
Het antwoord der Oostenrijksche heeren typeert hun
standpunt en hunne overtuiging: Goed, hebben zij gezegd,
de heeren blijven volkomen vrij; maar als gij ons werkelijk
goede journalisten zendt, zijn wij overtuigd, dat zij zullen
schrijven, want als zij ons land zien, zullen zij het niet
kunnen nalaten. Er was voor het overige (door de
Oostenrijkers of door den Kring) nóg een voorwaarde
van deelneming gesteld, n.1. dat de redacties journalisten
zouden aanwijzen, die invloed op de leiding van hun blad
hadden, of die aan het hoofd der afdeeling buitenland
stonden, en in het algemeen personen van ervaring, goed
in staat om hun blad te vertegenwoordigen.
Op 4 October vertrokken wij, 12 man sterk, met den
Berlijnschen nachttrein van de H. S. M. Van dat wij den
voet zetten in den spoorwegwaggon, totdat wij na den
terugkeer uitstapten, zijn wij de gasten der Oostenrijkers
geweest, een tijdsverloop van drie weken! Dat wij inderdaad
van nu af als gasten, als welkome gasten, die men
allerlei attenties bewijst, werden beschouwd, dat merkten
we allereerst aan den slaapwagen uit Dresden, die op het
perron in Den Haag in den trein werd geschakeld. Onze
gastheeren hadden dit rijtuig voor ons gehuurd om ons
de reis zoo gemakkelijk mogelijk te maken. De twee
andere slaapwagens, die in den trein waren, zijn n.1.
respectievelijk voor Hamburg en Berlijn bestemd, en indien
wij daarvan gebruik wilden maken, moesten wij, die de
reis over Dresden maakten, heel vroeg op. Nu daarentegen
konden we desverkiezend tot Dresden slapen.
Wij bemerkten het ook op het Oostenrijksche grensstation
Bodenbach.
In de eerste plaats aan de hoffelijke wijze waarop onze
bagage werd.... genegeerd. Geen visitatie, maar een
allerbeleefdste informatie, met de hand aan de uniformpet,
en een wedijver om ons in alles te behandelen als gasten
in 's keizers land. In de tweede plaats aan de verschijning
van een heer uit Weenen, die zich aan ons kwam voorstellen
als de Kaiserlicher Rat S. LEHR, aangewezen om
ons te begeleiden. Bij wijze van introductie had hij in
den restauratiewagen een voortreffelijk diner voor ons
besteld, dat ons uitstekend smaakte. Op onze reis is het
ons later duidelijk geworden, dat wij de uitnoodiging tot
deze voor ons allen onvergetelijke reis te danken hadden
aan een combinatie van verschillende instellingen, die elk
hun belang hadden bij een bezoek van een dozijn Hollandsche
journalisten. Vooreerst was het Eisenbahn-ministerium
belanghebbende. Het ging om met het plan, te
trachten door directe verbindingen tusschen Holland en
Oostenrijk, het verkeer uit ons land zelf, en het gedeeltelijk
over ons land gaande bezoek van Amerikanen en Engelschen
aan het continent, naar Oostenrijk te leiden, tot welk
doel hier te lande eenige reisbureaux van de Oostenrijksche
Staatsspoorwegen zouden worden gevestigd. Ook het
Handelsministerium was belanghebbende. Het wilde over
de hulpbronnen van Oostenrijk en de Oostenrijksche
Kroonlanden het beschaafde publiek van Nederland wat
beter zien ingelicht. Wij waren dus, naar de verwachting
van het Oostenrijksche Handelsministerium hetzelfde, wat
de bekende uitgaven van het Ministerie van Arbeid hier
te lande zijn.
Een groot belanghebbende was de stad Weenen. Zij
bereidt een binnen kort uit te schrijven leening voor, en
hoopt een gedeelte daarvan te kunnen plaatsen in Holland.

136 M A-A NDBLAD
Bekendheid van Weenen kan in die richting slechts ten
goede werken, zoo redeneerde men. De Handelskammer
für Nieder-Oesterreich, te Weenen gevestigd, was in niet
geringe mate bij de zaak betrokken, en deze instelling
heeft dan ook te Weenen voortdurend de leiding gehad
bij ons bezoek. Dan hadden verder tal van gemeentebesturen
groot belang bij de uitbreiding van het vreemdelingenverkeer.
Op verschillende plaatsen, van de grootste
tot de kleinste, werden wij officieel vanwege de gemeente
ontvangen, zoo te Weenen, Semmering en Breitenstein
(aan de Semmeringspoorweg), Villach aan de Drau, en
vele andere; het is een weinigje ondankbaar, maar op het
laatst werden wij de officieele ontvangsten zoo beu, dat
wij, als wij er de lucht van kregen, ze wel eens telegrafisch
afbestelden. Het feit, dat men er prijs op stelde, ons
feestelijk te ontvangen, verdient er echter niet minder
waardeering om.
Op andere plaatsen was het niet het gemeentebestuur
dat ons die eer bewees, maar waren het anderen. Dit was
op plaatsen waar het gemeentebestunr niet de eerste was,
en de anderen meer in de melk te brokken hadden. Zoo
zal ons allen zeker onvergetelijk blijven, ons bezoek aan
de beroemde abdij Heiligenkreuz, een overoud Cirstercienser
klooster niet ver van Weenen, waar wij door den
abt (hij voerde den titel Euer Gnaden) werden ontvangen,
en ons het oude gebouw, zijne kunstschatten, zijne
bibliotheek en andere merkwaardigheden werden getoond,
waarna ons een eenvoudige lunch in het refectorium van
het klooster werd aangeboden.
Ook in Triest trad het gemeentelijk element geheel op
den achtergrond, waarschijnlijk wegens den taalstrijd, die
daar, evenals in Praag, hevig woedt. De burgemeester is
een Italiaan, en 3 /4 der bevolking bestaat uit Italianen; de
overigen zijn Slowaken, met een handjevol Duitschers er
tusschen. Maar dat zijn daar juist de lui die de lakens
uitdeelen, omdat het Rijksbestuur overal uit oude traditie
en uit rassenpolitiek (de Habsburgers hebben dit sinds
eeuwen gedaan) het Duitsche element voortrekt. De
Gouverneur, Conrad prins zu Hohenlohe, een hevig bestrijder
der niet-Duitsche groepen, is daar de hoofdpersoon, en
ontving ons met den vice-president-commissaris van de
Oostenrijksche Lloyd, den heer FORTUNATO VIVANTE,
ridder van Vilabella, aan boord van het naar den stadhouder
genoemde schip, waarmee wij een heerlijk tochtje
in de Golf van Triest maakten, en waarop ons des avonds
een feestelijk diner werd aangeboden.
De vereenigingen voor Vreemdelingenverkeer ontvingen
ons alsof wij engelen uit den hemel waren geweest. Te
Praag, waar alles Tsjechisch is, werden wij door de
heeren van het Vreemdelingenverkeer aan den trein ontvangen,
en werd een ontvangst georganiseerd, die wel
een weinig een bijsmaakje had van een manifestatie tegen
het zeer in de minderheid zijnde Duitsche element (7 pCt.
der bevolking). Al spoedig ontstond door dit beslag leggen
van de Tsjechen op de gasten uit Holland eenige animositeit
tusschen Weenen en Praag, waarvan wij in zooverre
de slachtoffers waren, dat wij dientengevolge niet officieel
maar officieus werden ontvangen. Tot Weenen toe, —
zoo luidde het consigne uit de rijkshoofdstad — moesten
de heeren beschouwd worden incognito te reizen, zoodat
officieele ontvangsten eerst in Weenen mochten geschieden.
Nu, het heeft er daar dan ook niet aan ontbroken. De
gewone maaltijden (die echter toch altijd een buitengewone
capaciteit van de maag veronderstelden) niet meegerekend
zijn wij in Weenen, waar wij 8 dagen geweest zijn, zes
maal officieel uitgevraagd, n.1. door de stad Weenen, (een
prachtmaaltijd!), door de Sparkasse (iets als de rijkspostspaarbank
bij ons, maar natuurlijk veel grooter, niet alleen
wegens de meerdere grootte van het land, maar ook
omdat in Oostenrijk het Girokontoverkeer met de Rijkspostspaarbank
vereenigd is), voorts door onzen gezant Jhr.
VAN WEEDE in zijne woning, door de Handelskammer en
verder door de beide Weener journalistenvereenigingen
„Concordia" en de „Schriftstellergenossenschaft." De
overige avonden waren wij in comedie of theater, waar
iedereen, blijkens het oranje en het rood, wit en blauw
van onze komst wist, waar onze nationale liederen werden
gespeeld en door het publiek staande meegezongen, waar
wij, kortom, de helden van den avond waren. Wat de
feesten en vooral de maaltijden betreft, wij allen waren
het er over eens, dat aan onze krachten (zoowel van de
maag als van den geest) wel-wat te hooge eisenen werden
gesteld, en dat wij met veel minder óók tevreden zouden
geweest zijn. Maar men ontving ons nu eenmaal als vorsten.
Men logeerde ons in de beste hotels (in ons hotel te
Weenen logeerde tegelijk met ons de zuster van wijlen
de Keizerin). Wij werden overal gevierd en toegejuicht.
Gasten, die men zóó fêteert, kan men ook niet anders
dan een vorstelijk menu aanbieden. En zoo geschiedde het.
Uit het oogpunt van bevordering van het vreemdelingenverkeer
is het vooral van gewicht op te merken, dat
allerlei groepen van belanghebbenden meegewerkt hebben
om onze reis door Oostenrijk mogelijk te maken. Het
schijnt dat dit alles van te voren zoo prachtig georganiseerd
was door de Handelskammer te Weenen. Als wij hier of
daar, na een bezoek aan een mooie streek, vrij laat
aankwamen, dan vonden wij door de zorg der plaatselijke
vereeniging van Vreemdelingenverkeer ons diner of souper
al gereed, en de bedienden steeds klaar om onze bagage
naar onze kamers te brengen.
De spoorwegen zijn in Oostenrijk in handen van den
staat, op een paar lijnen na. Een dezer, de Südbahn,
zorgde dat voor ons een observation-car in den trein was,
een wagen met losse fauteuils, kolossale ruiten, open
balcons, en allerlei andere geriefelijkheden om het uitzicht
door mooie streken (wij hadden het bedoelde rijtuig op
de reis van Triest naar Gastein, waarop men driemaal
door een hooge Alpenketen heen moest) zoo aangenaam
mogelijk te maken.
Als een treinreis wat lang duurde en er volgens de
dienstregeling geen restauratiewagen in den trein was,
was hij er toch. Er was er voor ons een ingeschakeld,
zoodat wij een warm diner of souper in den trein konden
gebruiken. Bij een andere gelegenheid had men ons rondreisbiljet
zoo ingericht, (de geheele reis uit en thuis was
natuurlijk gratis) dat wij over een merkwaardig stukje
electrische spoor kwamen, n.1. de spoorweg van Innsbruck
door het prachtige Oetzthal naar Beieren (Partenkirchen),
alleen om ons dat merkwaardige spoorbedrijf eens te laten
zien.
Men liet ons ook allerlei dingen zien, die uit bestuursoogpunt
merkwaardig zijn. Zoo werden wij b.v. door den
burgemeester van Weenen, Dr. RICHARD WEISKIRCHNER
en mevrouw WEISKIRCHNER rondgeleid op het landgoed
Kobenzl, dat de stad Weenen tot een ontspanningsoord
voor de Weener bevolking heeft aangekocht, en waar de
stad een hotel, een uitspanning en een volksrestauratie
heeft. En zoo bezochten wij tal van andere belangrijke
dingen.
Over het algemeen ziet men in Oostenrijk de beteekenis
van het vreemdelingenverkeer, en het belang om voor hen
die het bevorderen (de journalisten en publicisten) den
weg te effenen, veel beter in dan in Nederland. In
Oostenrijk heeft b.v. iedere bona fide en behoorlijk
gelegitimeerde journalist vrij reizen Ie klasse. Zij behoeven
dit dan niet te beschouwen als een vriendelijkheid van
de spoorweg- of tramdirecties, maar als iets waarop zij

aanspraak hebben. Tijdens mijn verblijf te Weenen zag ik
een aardig staaltje van het nut daarvan. Een vreemde
journalist te Weenen wilde wat schrijven over de positie
der Slowaken in Moravië. Hij nam boeken, maar vond
daarin niet het licht, dat hij zocht. Toen vroeg hij een
spoorwegbiljet aan, en ging er heen. Hij was er toen
spoedig achter, en schreef aan zijn blad dingen, die onomstootelijk
aantoonden, dat hij goed was ingelicht. Over de
mooie reis, laschte hij mede een paar regels in zijn artikel
in, en dat waardeerde het spoorwegministerie als een
overbodige maar zeer op prijs gestelde beleefdheid.
Kom daar in Holland eens om!
Ik ben eenigen tijd in het genot geweest van een
vrijkaart ergens op een Hollandsche tram, mij door de
directie aangeboden. Maar op een gegeven oogenblik had
die directie een geschil met de gemeente, waarin haar
tramnet gelegen was, en in het geschil was naar mijn
gevoelen het gelijk niet aan hare zijde, maar aan die der
gemeente. Toen ik in dien zin daarover schreef, kreeg ik
een briefje, waarin de tramdirectie de onbeschaamdheid
had mij te herinneren aan de vrijkaart. Ze kreeg ze per
omgaande terug, met een briefje, waarin de directie aan
het verstand werd gebracht, dat mijn vrijheid van schrijven
mij meer waard was, dan haar heele trambedrijf. Het
voorbeeld van verscheidene Europeesche en buiten-Europeesche
landen, om den journalist te -beschouwen als
iemand, die men beleefd ontvangt en met alle tegemoetkomingen
omringt, in de hoop, dat hij een aangenamen
indruk zal krijgen van land en volk, — dat voorbeeld
vindt bij ons nog geen navolging.
En toch, wat zou in ons land het vreemdelingenverkeer,
van nature reeds zoo gezond en krachtig, niet kunnen
worden, indien allen er hier te lande ook zoo over dachten.
Maar al te vaak echter ondervindt men hier van de
autoriteiten tegenwerking in plaats van steun, en dikwijls
iets wat nog erger is, n.1. onverschilligheid en lijdelijken
tegenstand.
Dat men dit in Oostenrijk, een beduidend cultuurland
met machtige hulpbronnen, anders begrepen heeft, dat
te doen uitkomen was de strekking van deze kolommen.
De Pers over zich zelf.
C. L. VAN BALEN.
Als naaste buur op de Kamertribune had onze redacteur
mij om assistentie gevraagd en zoo kreeg ik een collectie
pers-knipsels ter behandeling voor dit nummer van het
Maandblad. Door lezing van al die brieven, beschouwingen
en hoofdartikels, welke allen naar hun inhoud min
of meer de journalistiek raken, ontdekte ik er een paar,
die in aanmerking kwamen voor een afzonderlijke bespreking.
Vandaar dit bescheiden artikeltje.
Elders in dit nummer is opgenomen hetgeen bij de
schriftelijke behandeling der Justitiebegrooting voor 1914
gezegd is over het verstrekken van mededeelingen aan de
pers, van wege politie en justitie. Toen het Voorloopig
Verslag over deze begrooting verschenen was, vond het
Nieuwsblad voor Nederland in de desbetreffende passage
aanleiding tot het schrijven van een beschouwing over
„Pers en autoriteiten". Een artikel, dat wel de aandacht
verdient, omdat er van de journalistieke ervaring op dit
gebied verteld wordt en daarvoor kan men zeker niet
beter terecht dan bij de Amsterdamsche journalisten. In
de hoofdstad neemt immers de reportage een heel afzonderlijke
plaats in; doch hierop wil ik thans niet ingaan,
mij bepalende tot wat het N. v. N. schrijft.
MAANDBLAD 137
Het blad klaagt over de weinige toeschietelijkheid; ja
zelfs geslotenheid, van politiemannen en justitieambtenaren,
wanneer de pers om inlichtingen komt.
„Hoevele politiemannen zijn er niet, om van justitieele
ambtenaren maar heelemaal te zwijgen, die kortweg
weigeren iets los te laten over een of ander belangrijke
gebeurtenis, welke het publiek in opschudding brengt!
Wat het gevolg hiervan is, kan men bevroeden. Een journalist
kan met een dergelijke afwijzende houding geen
genoegen nemen, doet zulks ook niet en gaat op eigen
houtje op kondschap uit. De vrucht van zijn onderzoek
zal wellicht een ietwat fantastisch karakter dragen, wanneer
hij b.v. met zijn navragen terecht is gekomen bij
iemand die meer vermoedt dan weet en wat hij publiceert
levert dan ergernis op aan de autoriteiten, kan dezen zelfs
in haar arbeid bemoeilijken. Of wel hij hoort zooveel, dat
hij in zijn blad dingen openbaart, welke op dat oogenblik
veel beter verzwegen waren, doch tot welker geheimhouding
hij geen enkele verplichting had."
Klaagde men naar aanleiding hiervan in de Tweede
Kamer wel eens over... de groote mededeelzaamheid van
de autoriteiten, de heeren, die zich aldus uitlieten — zegt
het N. v. N. — hebben daarmede getoond niet het minste
begrip te hebben van de werkelijkheid; en dan laat het
blad deze getuigenis volgen:
„Immers juist van de mededeelingen, die de ontdekking
van een dader bemoeilijken, mag met gerustheid worden
gezegd, dat zij niet door beambten van politie zijn verschaft.
Die passen zoo erg op hun tellen, dat zij er de
voorkeur aan geven niets te zeggen, zelfs nog den journalist
wat op den mouw te spelden.
We herinneren ons — om een voorbeeld te noemen —
hoe eenige jaren geleden in de Staalstraat hier ter stede
een misdrijf werd gepleegd, hetwelk heel wat opzien
baarde. Een verslaggever begeeft zich voor nader inlichting
naar een hooggeplaatst ambtenaar der politie. Deze
ontvangt hem zeer minzaam — minzaamheid was een
zijner karaktertrekken — doch toen de reporter hem sprak
over inbraak . . . diefstal . . . ontploffing in de Staalstraat,
was hij de gepersonifieerde verbazing: hij wist heelemaal
van niets, er was geen inbraak gepleegd, er had geen
ontploffing plaats gehad enz. Toen het onmiddellijk daarop
bleek, dat die meneer den journalist had staan voorjokken,
werd er besloten bij hem nooit meer om informatie aan
te kloppen .... maar aan wien dan de schuld, indien er
onwillekeurig indiscreties worden gepleegd?
Onlangs had hier ter stede een belangrijke inbraak
plaats. De mannen van de pers gingen op kondschap uit,
klopten natuurlijk in de eejste plaats aan bij den politieambtenaar,
die er alles van wist.
En wat zei hij? „Het is 'n pracht-inbraak, maar ik zeg
jullie niets." Dat was voor een „koopman in nieuws" toch
wat al te machtig, de heeren verslaggevers snuffelden nu
op eigen houtje allerwege, kwamen met velerlei bijzonderheden
voor den dag, en als nu daarmede de arbeid van
de politie is bemoeilijkt, aan wien valt dat dan te verwijten?"
Ziedaar de praktijk, zooals wij ons die ook nog heel
goed herinneren uit onze Amsterdamsche jaren.
Of de journalist, zelf op onderzoek uitgaande, bij het
mededeelen van zijn bevindingen, dan niet nauwgezet
heeft te overwegen, in hoeverre publicatie van wat hem
ter oore kwam, al dan niet het politioneel of justitieel
onderzoek zou kunnen schade? Dat is een vraag, die
maar niet kortweg met een „ja" of „neen" te beantwoorden
schijnt. Er zijn wellicht collega's die het belang,
nieuws voor hun blad te hebben, boven alle andere overwegingen
laten gelden.
En met een bevestigende beantwoording van die vraag

138
zou men consequent door redeneerende er misschien öök
toe moeten komen het „geheim" van geheime raadsvergaderingen
te eerbiedigen!
Intusschen is er een middenweg, die ook het Nieuwsblad
voor Nederland aangeeft:
„Indien een soort van compromis kon gevormd worden
tusschen pers, politie en justitie, inplaats dat men de pers
beschouwde als een soort van gepersonifieerde onbescheidenheid,
wier streven het is aan het gezag van politie en
justitie zooveel mogelijk afbreuk te doen. De drie machten
zouden o.i. best tot samenwerking kunnen geraken, indien
men in de eerste plaats meer vertrouwen stelde in de pers.
Men zou haar kunnen mededeelen wat men weet — hoe
meer hoe liever — maar men kon daarbij zeer goed als
voorwaarde stellen dat zij wat niet voor publiciteit vatbaar
is ook zou verzwijgen, zelfs al vernam zij het van een
derde. Laat men open kaart met haar spelen, haar zeggen,
waarvan publiciteit verkeerd zou werken, wij zijn er van
overtuigd, dat elke fatsoenlijke journalist zich voor rede
vatbaar zou toonen en wel zou zorgen niet meer in zijn
blad te zetten dan oirbaar is."
Dat zou inderdaad de weg zijn. Doch of politie- en
justitie-autoriteiten tot dat inzicht zijn te brengen? Mijn
Amsterdamsche collega's behoef ik zeker niet te herinneren
aan de regeling destijds door de politie in de hoofdstad
ingevoerd; dat men 's avonds op een bepaald uur
aan het hoofdbureau de berichtjes kon komen halen, die
vroeger eerst in het politierapport van den volgenden dag
verschenen. Maar die regeling is mislukt door het bureaucratisch
systeem van het politioneel beheer. Belangrijke
mededeelingen kreeg men slechts hoogst zelden en in
geen geval, wanneer ze, „kersversch" zijnde, de politie
ook eerst sedert een paar uren bekend waren. Dan moest
er eerst nog onderzocht worden en moest daarna de hoofdcommissaris
toestemming tot mededeeling aan de persgegeven
hebben. Op die manier werd 't dan veelal den
volgenden dag, eer de pers het bericht van de politie
kreeg! Dat 't gewoonlijk toch in de ochtendbladen stond,
behoeft zeker geen betoog.
Het N. v. N. heeft zijn hoop nu gevestigd op den
nieuwen hoofdcommissaris, den heer ROEST VAN LIMBURG.
„Hij staat bekend als een man van menschenkennis en
ervaring en misschien zou hij wel te vinden zijn om met de
vertegenwoordigers der pers een accoordje aan te gaan."
* *
*
Over de pers en de autoriteiten schreef onlangs ook
Eindhoven's Dagblad in twee artikelen, getiteld „de Pers
en de Buitenwereld". Aanleiding hiertoe was de bejegening
der pers bij de plechtige opening van den Spoorweg
Eindhoven-Weert op 30 October 11.
Wat er dan gebeurd is? Het Eindhoven's Dagblad
schrijft hierover als volgt; waarbij we de beoordeeling
van de gewraakte toestanden voor rekening van dat blad
laten:
„Er waren onder ons collega's, die bij de zaak belang
hadden, die nog op het uiterste nippertje om eene uitnoodiging
tot bijwoning der feestelijkheden moesten vragen!
En daarbij waren de vertegenwoordigers, wier algemeen
ambt als journalist, toch zeker het speciaal toezenden van
een uitnoodiging zou gerechtvaardigd hebben, afgezien nog
van het feit, dat alle persvertegenwoordigers ter plaatse
en omgeving daar ook in ieder geval voor in aanmerking
komen.
Verder was niet op de gebruikelijke manier gezorgd,
dat de officieele redevoeringen op denzelfden dag konden
verzonden en gedrukt worden, zooals dit overal bij dergelijke
gelegenheden geschiedt.
Maar het hatelijkste was, toen later op den dag bleek
dat niet één der journalisten op het feestmaal, dat 's avonds
MAANDBLAD
in Eindhoven's Mannenkoor zou plaats hebben, genoodigd
was, iets wat geheel in strijd is met de etiquette en de
gebruiken en zeden in alle beschaafde landen der wereld
in zwang.
De persbroeders, die uit andere provincies, bij officieele
feestelijkheden heel anders gewend waren, bleken dan ook
hoogstens verontwaardigd; wij uit Eindhoven konden ons
daar niet zoo indenken, omdat wij op het gebied van
medewerking met de pers van officieele zijde, in onze te
goedertrouwe gemeente niet verwend zijn. (Blijke bij
raadsvergaderingen waar niet van te voren prae-advies
van B. en W. verstrekt wordt, gemeentebegrootingen,
verslagen van Kamer en Koophandel en andere officieele
stukken)."
Door de bemoeiingen van den burgemeester van Eindhoven
— die verklaarde in deze drukke dagen van voorbereiding
niet aan de pers te hebben kunnen denken — kregen
eenige journalisten nog plaats aan den officieelen maaltijd.
Later binnenkomenden collega's moest echter wegens
plaatgebrek een afzonderlijke tafel in de voorzaal worden
aangewezen. Zij meenden daarin eene geringschatting te
zien, en verlieten het gebouw, zoodat geen verslag van
de rede des Ministers en andere tafelreden kon worden
opgemaakt.
In het tweede artikel wordt ten slotte de vraag besproken,
hoe de zaak voor de pers had dienen geregeld
te worden, waarna het blad de wenschelijkheid betoogt
van een journalistenkring, „waarbij alle richtingen vertegenwoordigd
zouden zijn, even als zulks in het noorden
het geval is waar persvertegenwoordigers van alle bladen
broederlijk vereenigd zijn met het uitsluitend doel om hunne
materieeie en sociale belangen te handhaven en kracht
bij te zetten. Zoo'n journalistenkring zou bij eventueele
feestelijkheden in de toekomst op verzoek der autoriteiten
de collega's kunnen aanduiden, die bij een officieele
plechtigheid, banket of anderzins speciaal zouden aanzitten.
Verder zou zoo'n kring aan alle verdere rechtmatige
eischen, die tegelijk het publiek belang raken, meerdere
klem bijzetten."
Slechts enkele opmerkingen. Typeerend is dit artikel
zeer zeker, waar het een kijkje geeft op de verhouding
van autoriteiten en pers in de provincie. Daarvan zegt
Einhoven's Dagblad ook nog dit:
„Hier bestaat nog het absurd idee de vertegenwoordigers
der pers te moeten beschouwen als nieuwtjesjagers en
sensatiespeurders, personen, die het erom te doen is, de
menschen uit te vragen om aan een of ander nieuwtje
eeu paar dubbeltjes te verdienen.
Geheel in dit kader past eene opmerking, die eens een
notabel ingezetene — geen boertje dus — een onzer
collega's maakte, toen hij om inlichtingen verzocht aangaande
een kwestie het algemeen publiek belang rakende,
en waarbij de goede man den journalist toesnauwde: Ik
hoop dat U vandaag de laatste zijt, die mij hierover lastig
valt; er zijn al een stuk of 6 van die „kwartjeszoekers"
bij mij geweest."!
Een tweede opmerking onzerzijds is deze, dat het blad,
zeker geheel onwillekeurig, maar onder den indruk van
het gebeurde bij de plechtige spoorweg-opening, de kwestie
van het aanzitten aan feestmaaltijden eenigzins op den
voorgrond stelt. Wat de stemming van sommige collega's
zou kunnen prikkelen! Doch men zal beseffen welke
algemeene klacht terecht de grondtoon vormt van deze
artikelen; dan acht ik mij, althans nu, niet verplicht er
hier nader op in te gaan.
Ten slotte, dat denkbeeld van een journalistenkring.
Voor Eindhoven en omstreken? Of voor 't geheele zuiden?
Maar zou 't dan niet wenschelijker zijn, vooral na de
opgedane ervaring, zich voortaan tijdig tot den Neder-

landschen Journalistenkring te wenden( waar de statutenwijziging
van collega HANS niet is aangenomen, mag ik
gelukkig nog spreken van de(ri) Ned. Journalistenkring).
Of telt de Kring geen of weinig leden in het zuiden des
lands?
v. M.
Goedkoop en minderwaardig.
In het Maandblad van November heeft collega MESRITZ
het over de minderwaardige concurrenten van de goede
ondernemers m. n. de correspondentschappen, die goedkoop
copy leveren.
In het verband van het artikel van collega MESRITZ is
deze zinsnede volkomen juist, maar ik zou haar in een
ander verband gebruikende willen omkeeren: Goedkoope
correspondentschappen, die minderwaardige copy leveren.
Als men als ondergeteekende avond aan avond een
groot gedeelte der provinciale pers heeft door te lezen,
dan vindt men in die bladen tal van berichten, vermoedelijk
uit één bron stammend, waarop de uitdrukking
minderwaardige copy volkomen van toepassing is.
Zonder eenige controle worden deze soort berichten
geplaatst, omdat men ze nu eenmaal voor zijn geld ontvangt
en dan komen daaronder tal van mededeelingen
voor over gebeurtenissen in de hoofdstad en in de residentie,
waarvan de in die plaatsen wonende journalisten
nooit iets vernomen hebben. In vele gevallen volgt dan
in een volgende editie een tegenspraak, b.v. het eerste
gedeelte van het in ons vorig nummer geplaatste bericht
was onvolledig of soms: was voorbarig, de rest was onjuist.
Men vindt er dan nog wekelijksche correspondenties over
personen en toestanden, waarvan journalisten, in het vak
vergrijsd, nooit gehoord hebben.
En toch gaan de bladen voort dergelijke berichten te
plaatsen. Ondanks tegenspraak, ondanks dat men begrijpen
kan dat die berichten, om 't op zijn zachtst uit te drukken,
met veel fantasie zijn geschreven. Ondanks het feit, dat
men nooit in de groote dagbladen van de plaatsen waaruit
zij verzonden zijn, die berichten vindt.
Het in toom houden der correspondentschappen is reeds
begonnen, schrijft collega MESRITZ. Veel is daarvan in de
groote en kleine provinciale pers nog niet te bemerken.
Het staat deftig veel telegrafische en telefonische berichten
uit de hoofdstad en andere plaatsen te hebben. Hoe men
daaraan gekomen is en of ze alle volkomen overeenkomstig
de waarheid zijn, schijnt er minder op aan te komen.
En zoo komt het, dat de provinciale pers en daaronder
ook groote bladen berichten bevatten, die nooit worden
bevestigd, die voorbarig zijn, die half waar zijn of die den
volgenden dag worden tegengesproken.
Dat dergelijke feiten ook wel eens voorkomen in de
grootere en kleinere bladen, wil ondergeteekende niet ontkennen,
maar toch nooit in die mate, als in het door hem
geschetste.
Laten de verantwoordelijke personen aan de bladen toch
eens nagaan, hoeveel percent hunner berichten onjuist —
ten deele of geheel — blijken en niet blijven redeneeren,
het is goedkoop, staat deftig en vult op schitterende wijze
onze rubriek laatste nieuws.
OBSERVER.
Een vakbelang.
In de Augustus- en September-nummers van het
Maandblad is een kwestie besproken, die bovenal de collega's,
aan provinciale bladen werkzaam, belang inboezemt,
wijl zij de direct-belanghebbenden zijn. In aansluiting
hierop heeft de heer HANS in de bestuursvergadering van
MAANDBLAD 139
22 November j.1. ditzelfde onderwerp ter sprake gebracht.
Ik heb hier het oog op het vervullen der correspondentschappen
van de groote dagbladpers in de voornaamste
plaatsen van ons land. »
Collega FREDERIKS is de eerste geweest, die aan ge*noemde
kwestie de aandacht heeft geschonken. In het
Augustus-nummer uit hij de klacht dat de dagblad-directies
zich van onderwijzers, secretarie-ambtenaren, veldwachters
en ... . bakkers als correspondent bedienen, inplaats van
bona-fide journalisten hiervoor aan te wijzen. De loonstandaard
is in de provincie over het geheel genomen
niet van dien aard, oordeelt de heer FREDERIKS dat de
mannen van het vak deze, dikwijls flinke bijverdienste
kunnen ontbeeren.
Collega X. schetst in het volgend nummer zeer juist den
wantoestand, dien in de provincie heerscht. Eenigszins
gewijzigd kan elke journalist — als ik in het vervolg
spreek van journalist is daarbij geen sprake van de beunhazen
in ons vak — hetzelfde van zijn omgeving getuigen
en collega's van de groote dagbladpers, die wel eens
buiten hun groote-stadsomgeving hebben gewerkt, zullen
de waarheid van 's heeren X. woorden hebben ervaren.
De lezers herinneren zich nog wel, welk slag correspondenten
er ronddoolt in de woonplaats van dezen
schrijver, een stad met een kleine 60.000 inwoners en ook
hoe 't gesteld is in de omgeving van den heer HOEK, die
in hetzelfde nummer zijn ervaringen meedeelt. Beiden
wijzen op de misstanden, die er heersenen en collega
HANS heeft hierin misschien wel aanleiding gevonden om
reeds zoo spoedig aan het bestuur voor te stellen een
onderzoek in te stellen naar de personen, die in de voornaamste
plaatsen het correspondentschap der groote dagbladpers
waarnemen.
De zaak zal later worden behandeld en zooveel durf ik
wel te verzekeren, wanneer het bestuur tot deze enquête
overgaat, dan zal het aan de noodige medewerking niet
ontbreken.
Want om tweeërlei reden is 't voor de bona-fide journalisten
van belang hun medewerking te verleenen. Het
is niet alleen de finantieele zijde, die hierbij naar voren
komt. Er is nog iets anders n.1. de verheffing van den
journalistieken stand. In de oogen van het publiek is een
journalist niet anders dan de loterijbaas, de balmuzikant
of de advertentie-colporteur, waarmee hij aan de perstafel
in de rechtbank zit, of dan de onderwijzer, de klerk, de
manufacturier of de bakker die met hem de ruimte voor
de pers in de raadzaal deelen.
En dat is een bron van veel last dikwijls voor de journalist.
Menigeen zal hebben ondervonden, hoe dit zijn
arbeid verzwaart.
In Leiden is een treffend voorbeeld geweest, hoe een
zich-noemend journalist de pers in veler oogen naar beneden
kan halen. Zelfs heeft het Leidsch Dagblad openlijk
een aanval moeten op dien heer, den bewusten bakker
uit het artikel van collega FREDERIKS.
Deze vertoonde zich te paard in den stoet, die met de
Onafhankelijkheidsfeesten door de straten trok. Zeer tot
misnoegen van een aantal commissieleden, die op dit terrein
evenwel geen invloed konden uitoefenen.
Het L. D. schreef hieromtrent o. m.:
„Deze impertinentie heeft in veler oogen een smet geworpen
op de Leidsche journalisten. En we gevoelen ons
hier gedrongen — gelooven te spreken uit naam van alle
Leidsche journalisten — wanneer we protesteeren tegen
deze daad van den heer L. WEIJL. Eenige malen hebben
we uit de massa uitingen gehoord, die voor de „pers"
allesbehalve vleiend waren en die er op wezen hoe het
prestige van de kranten en van hen, die voor den inhoud
er van zorg dragen, door dergelijke grappen wordt ge-

140 MAANDBLAD
schaad. De heer WEIJL heeft zich de weelde veroorloofd
zich aan te dienen als „vertegenwoordiger van de pers"
Wanneer er sprake zal zijn van een vertegenwoordiger,
meenen we dat alle journalisten bij het aanwijzen daarvan
moeten worden gekend. Daarvan is hier in 't minst geen
sprake. De ongekostumeerde ruiter heeft zichzelf gepromoveerd
tot wat hij zich belieft te noemen. Zelfs gelooven
we zeker te weten dat deze heer tot geen enkel blad
direct in verbinding staat. Voor zoo'n vertegenwoordiger
zou de Leidsche pers ongetwijfeld passen."
Bedoelde persoon staat slechts in zoover tot de journalistiek
in betrekking dat hij voor den correspondent van
de N. R. Ct. dikwijls verslaggeverswerkzaamheden vervult,
een feit dat hem in veler oogen tot die functie zelf heeft
verheven.
Het L. D. eindigt zijn aanval op dezen heer:
„Met gepast medelijden sla men de evoluties van dezen
„persridder" gade, maar vereenzelvig dan s.v.p. zijn daden
niet met die van de Leidsche journalisten, die zich daarover
schamen, doch, helaas, geen maatregelen kunnen
nemen om er een eind aan te maken."
Aan zulke toestanden moet spoedig een einde komen.
Uit dit enkele voorbeeld blijkt voldoende, van hoe groot
belang het ook voor de groote dagbladpers is, dat niet de
eerste de beste, correspondentie-werkzaamheden verricht.
Een waarborg hebben die directies, wanneer ze hun medewerkers
recruteeren uit de vakkundigen.
Zal dit zoo gemakkelijk te volvoeren zijn. Uit eigen
waarneming zou ik willen zeggen: neen. Wie de verslaggevers
van plaatselijke bladen over dit onderwerp spreekt,
zal kunnen vernemen, dat het aanvaarden van een correspondentschap
voor hen dikwijls een vrome wensch moet
blijven, hoe bitter, bitter noodig het ook zijn moge om
een kleine, dringend-noodzakelijke verbetering in hun
finantieele positie te brengen.
De heer FREDERIKS ZOU willen dat de directies bonafide
journalisten als correspondent aanwezen. Misschien
weet deze collega niet dat er aan de groote bladen redacteuren
werkzaam zijn, die met succes hun chefs bewegen
verslaggevers van provinciale bladen te verzoeken de vertegenwoordiging
in hun woonplaats op zich te nemen. Ik
voor mij heb zelfs de overtuiging dat de directies en
hoofd-redacties van de groote dagbladpers hun medewerking
in deze wel willen verleenen. Maar dat is niet voldoende.
Er is nog iets. Vele collega's zijn niet vrij in het
aanvaarden van een correspondentschap. En zal de Kring
met succes hier werkzaam zijn voor de journalisten, dan
moet ook daaraan de aandacht geschonken. Zelfs collega's
— Kringleden beletten hun ondergeschikten — dikwijls
zeer onvoldoende bezoldigd — de geneugten van een
dergelijk correspondentschap te smaken. In een contract
is dit soms vastgelegd. Zij werken dus in de hand dat dit
euvel bestaan blijft, verergert zelfs. Werd het werken
voor een groot blad verboden, wanneer bleek dat de
arbeid voor het eigen blad er onder leed, dan zou deze
maatregel begrijpelijk zijn, maar dit is zeer te betwijfelen.
De misstand, waarover ik hier in navolging van eenige
collega's schreef, is op te ruimen. Niet alleen met medewerking
van de zijde der groote dagbladpers, maar in niet
mindere mate van de leiders der provinciale bladen.
Dat zij mee zullen willen werken om een eind te maken
aan de beunhazerij in de journalistiek!
P. W.
J. W. Heimer.
Het Centrum van 1 December j.1. schreef:
Een bekend, bekwaam en geacht collega in de Nederlandsche
katholieke pers herdenkt vandaag den dag,
waarop hij veertig jaren geleden zijn loopbaan als journalist
begon.
Het is de heer J. W. HELMER, redacteur van De Tijd.
Op 1 December 1873 aanvaardde hij, nog zéér jong,
aan het „eerste en oudste" onzer katholieke dagbladen zijn
werkzaamheid, om een twaalftal jaren later naar de
redactie van ons blad over te gaan, tot hij in 1898 opnieuw
aan De Tijd verbonden werd. Middelerwijl was hij ook
nog voor andere organen werkzaam, verzorgde hij o. m.
een tijdlang den inhoud van de Nederlandsche Katholiek,
een weekblad dat te Weesp verscheen, publiceerde hij
lezenswaardige opstellen in de Katholieke Illustratie, zag
zich belast met de samenstelling van het Dompertje,
' werkte en werkt hij mee aan de Amstelbode, (voorheen
de Morgenpost).
Acttief, schrander en onvermoeid, man van ervaring,
gezond oordeel en nuchter verstand, toegerust bovendien
met voldoende kracht en taaiheid, om de vermoeienissen
van het vak te doorstaan, toonde de heer HELMER zich
een journalist van den echten stempel. De verscheidenheid
van zijn arbeid en de knappe manier, waarop hij die
verscheidenheid betrachtte, bewees, dat hij meer dan één
pijl op zijn boog had. Vermaard waren o.a. in de jaren,
gedurende welke hij aan onze courant verbonden was, de
verslagen van groote politieke vergaderingen, welke in
dien tijd nogal eens „bewogen" konden zijn, of van redevoeringen,
door onze staatkundige voormannen gehouden.
Met name .was het hem een lust, een rede van den
„doctor" in de kolommen van het blad weer te geven en
wel zóó, dat vorm en inhoud beide tot hun volle recht
kwamen.
Hoezeer in de eerste en voornaamste plaats journalist,
wist HELMER nog op ander gebied blijk te geven van zijn
ijver voor de openbare zaak. Bij den opbloei van het
vereenigingsleven liet hij zich niet onbetuigd. In vergaderingen
toonde hij zich, als in de pers, vaardig en slagvaardig.
En dat men hem ook daar acht, dat hij bovendien ook
buiten den kring zijner geestverwanten en geloofsgenooten
gewaardeerd wordt, daarvan kan men het bewijs vinden
in het feit, dat hij zoowel in het bestuur van den Nederlandschen
Journalistenkring, als in dat der Katholieke
Journalistenvereeniging zitting had.
Wanneer we hieraan toevoegen, dat de heer HELMER
ook als joviaal kameraad sinds lang een goeden naam
heeft, dan gelooven wij het beeld van den huidigen jubilaris
geteekend te hebben.
Zeer in het kort en zeer onvolledig.
Maar natuurlijk zijn deze weinige regelen ook niet
bedoeld als een biografie, maar slechts als een woord van
gelukwensching aan den verdienstelijken collega, aan den
oud-redacteur van ons blad, wien het, naar wij hopen,
gegeven moge zijn, nog menig jaar zich met dezelfde
kracht en dezelfde toewijding, als tot dusver, te geven
aan zijne levenstaak: den dienst der katholieke journalistiek
* *
*
Wij, redactie van het Maandblad, sluiten ons van
ganscher harte aan bij de hulde aan collega HELMER
gebracht. Vele collega's, en ook wij, hebben het betreurd,
dat zij niet tijdig met het jubileum van den heer HELMER
bekend zijn geworden. Zij hoorden het eerst, toen het
jubileum achter den rug was. Intusschen bieden wij den
heer HELMER alsnog onze oprechte gelukwenschen aan.
Een persschildwacht.
Onder dezen titel bepleit de Schiedamsche Courant de
organisatie van de drukinktdefensie van Nederland, waarmede
het blad 't volgende bedoelt. „Zoodra er in de

uitenlandsche pers of in de buitenlandsche periodieken
een aanval gedaan wordt op Nederland, op een categorie
Nederlandsche inwoners, handelswaren of handelszaken,
moet die aanval opgeteekend en aan de geïnteresseerden
bekend gemaakt worden. Vervolgens moet er overlegd
worden hoe, door wie en waar de aanvallers bestreden
moeten worden en dan moet die bestrijding worden uitgevoerd."
De zaak is niet nieuw; men herinnere zich de kwestie
van een pers-ambtenaar aan „Buitenlandsche Zaken". En
voorts zoude we onze Schiedamsche collega er op willen
wijzen; dat een taak, als door hem van den „Persschildwacht"
verlangd op economisch gebied reeds door eenige
handelsperiodieken vervuld wordt, terwijl in het algemeen
als zoodanig ook vaak werkzaam is la Gazette de Hollande
die het buitenland voorlicht over Nederland en soms ook
recht zet scheeve voorstellingen, welke nu en dan in de
buitenlandsche pers van Ned. toestanden of aangelegenheden
worden gegeven.
v. M.
Geheime raadsvergaderingen.
Uit De Telegraaf van 18 September:
Gistermiddag te half zes is de gemeenteraad, alvorens
de „Benoemingen" af te handelen, in comité-generaal
gegaan.
De voorzitter deelde mede, dat de besloten zitting was
aangevraagd door de soc.-dem. raadsfractie, met het oog
op de voordracht van B. en W. voor de benoemingen van
leden van het Burgerlijk Armbestuur.
Alvorens dit punt ter sprake te brengen, achtte de
voorzitter zich geroepen zijn leedwezen te uiten over het
feit, dat in Alg. Handelsblad en Telegraaf Donderdag
11 December j.1. niet alleen uitvoerige verslagen van de
geheime raadszitting van Woensdagavond 10 December j.1.
voorkwamen, doch zelfs de stemmingslijsten waren gepubliceerd.
Spr. was medegedeeld, dat verschillende leden
daarover onaangenaamheden hadden ondervonden en hij
betreurde 't dat in die gepubliceerde stemmingslijsten een
enkele onjuistheid was geslopen. Spr. zegt, dat uit den
Raad tot hem het verzoek is gericht, „nu de heele boel
toch in de beide groote Amsterdamsche dagbladen heeft
gestaan" (vroolijkheid), de genomen beslissingen en de
stemmingslijsten in het Gemeenteblad te publiceeren, alsmede
beknoptelijk de overwegingen, die de verschillende
groepen stemmers tegen de voorstellen van B. en W. in
zake de Paleis-Raadhuiskwestie, hebben geleid. Dit was,
naar de meening van enkele raadsleden, die den voorzitter
dit verzoek hadden gedaan, in de krantenverslagen dier
geheime zitting hier en daar niet duidelijk genoeg uitgekomen.
Spr. betreurde ook dat en zegde toe, dat aan het
verzoek zou worden voldaan. In het Gemeenteblad zal
binnen enkele dagen een beknopt résumé van de geheime
raadsvergadering over de Paleis-Raadhuiskwestie verschijnen,
een korte uiteenzetting van de verschillende op
die bijeenkomst tot uiting gekomen gevoelens, benevens
de vermelding der vóór- en tegenstemmers.
De heer Fabius vond het feit der publicaties uit die en
uit andere geheime zittingen ongehoord. Speciaal het verslag
van de jongste geheime raadsvergadering liet niets te
wenschen; 't scheen stenografisch opgeteekend. Wie doet
dat toch? Laten zij, die zich aan die twijfelachtige liefhebberijen
bezondigen, er onder uitkomen. (Groote vroolijkheid).
Er wordt gelachen, meneer de voorzitter! Ik weet
niet, wat voor belachelijks er in deze in-droeve affaire is
gelegen.
De heer Worst achtte het noodzakelijk, den officier
van justitie met het gebeurde in kennis te stellen.
MAANDBLAD
141
Geroep: Die heeft het te druk met de nog niet-ontdekte
misdadigers. (Hilariteit).
De voorzitter antwoordt den heer WORST, dat in die
bedoelde geheime raadsvergadering niet de wettelijke geheimhouding
is opgelegd en er dus alleen werd gepleegd:
schromelijke, afkeurenswaardige indiscretie.
De heer Nolting wijst er op, dat hij in de verslagen is
genoemd als hebbende méégestemd mèt de socialisten.
Dat is zoo, doch om geheel andere motieven dan die
heeren. Hij wil bevorderen, dat de Koningin in Amsterdam
zal blijven komen en dan in het Paleis op den Dam,
die historische plek, zoodat hij er tegen was, om het Paleis
weer als raadhuis in te richten.
De heer Wibaut verkondigde als zijne meening, dat er
te veel zaken, die het publiek best mag weten, in geheime
zitting worden behandeld. Hij beval aan, na elke geheime
raadszitting aan de pers een communiqué te verstrekken
van het verhandelde en voor het overige de baan vrij te
laten voor het particulier initiatief.
De voorzitter zei ten slotte, dat die ontijdige publicaties
voortkwamen uit de concurrentiezucht der dagbladen. Met
de gemaakte opmerkingen zou rekening worden gehouden.
* #
*
De correspondent van de N. Rott. Crt. schrijft:
„In de eergistermiddag gehouden besloten raadszitting
hebben de voorzitter, burgemeester RöELL, en verschillende
raadsleden hunne verontwaardiging uitgesproken over het
feit, dat van het voorlaatste comité-generaal, — de geheime
raadszitting waarin de Paleis-Raadhuisquaestie is
behandeld (en afgehandeld?) — uitvoerige, haast stenographische,
verslagen in de dagbladen zijn verschenen,
zulks met vermelding van de namen der vóór- en tegenstemmers.
De voorzitter noemde dit, blijkens een van de
uitvoerige verslagen die de beide Amsterdamsche ochtendbladen
ook nu weder van deze beraadslaging-tusschenvier-muren
geven, eene schromelijke, afkeurenswaardige
indiscretie, en mr. WORST achtte -het zelfs noodzakelijk
den officier van justitie met het gebeurde in kennis te
stellen ; een wenk dien de raad niet opvolgde. Ook
wij hebben ons wel eens aan het bovengenoemde euvel
schuldig gemaakt. Maar lokken niet voor een belangrijk
gedeelte de leden van het gemeentebestuur zelven de
journalisten er toe uit? Het getal besloten raadsvergaderingen
neemt onder het bewind van burgemeester RöELL
zeer toe. Allerlei zaken van publiek belang die best het '
daglicht kunnen velen, worden tegenwoordig met gesloten
deuren behandeld. Een merkwaardig voorbeeld hiervan
levert juist die Paleis-Raadhuisquaestie, een vraagstuk dat
duizenden interesseert. Nu de heele boel tóch in de
kranten heeft gestaan zal, aldus de zin van eene mededeeling
van den burgemeester, een officieel verslag in het
Gemeenteblad verschijnen, en dit mede ter verbetering van
sommige fouten in de langs sluipwegen verkregen inlichtingen
der pers. Maar waarom is niet dadelijk daartoe
overgegaan? zou men willen vragen, en waarom wordt
niet altijd deze weg gevolgd, als openbaarheid niet kan
worden geacht te zijn in strijd met het belang der gemeente?
De heer WIBAUT heeft gisteren, in de besloten
vergadering, o. i. het eenig-juiste standpunt ingenomen,
toen hij als zijne meening verkondigde, dat er te veel
zaken die het publiek best mag weten, in geheime zitting
behandeld worden. Hij beval daarom aan, na elke geheime
raadszitting aan de pers een c o m m u n i q u é te verstrekken
van het verhandelde en voor het overige de baan vrij te
laten voor het particulier initiatief. Men stelle zich echter
niet veel van deze officieele communique's betreffende de
geheime raadsvergaderingen voor. Wij vreezen, dat daarin
te dikwijls juist niet zal staan, wat men het liefst zou
weten. Dan blijft het verlangen van de pers geprikkeld.

142
Het meest-afdoende middel om het plegen van onbescheidenheden
te voorkomen blijft: vermindering van het
aantal besloten vergaderingen. De openbaarheid van de
handelingen onzer bestuurscolleges is een eisch des tijds!
Al sedert meer dan eene halve eeuw. En een grondzuil
van ons gemeenterecht." * *
*
Toen het beloofde résumé enkele dagen later in 't
Gemeenteblad verscheen, bleek dat het op een belangrijk
punt onjuist was. Hetgeen de dagbladen aanstonds
hebben medegedeeld.
Een verzoek.
Wij ontvangen volgend verzoek ter plaatsing,:
Het tragische geval doet zich voor, dat een Amsterdamsen
journalist, sedert jaren als berichtgever verbonden aan de
afdeeling Rechtzaken en Reportage van eenige onzer bladen
en nieuwsagentschappen, door een zich langzaam verergerende
blindheid, volslagen ongeschikt is geworden voor
zich en zijn gezin te werken.
De ongelukkige, die den leeftijd van vijftig jaar bereikt
heeft, is tot geen enkelen arbeid geschikt; hij is geheel
zonder geldelijke middelen.
Van verschillende zijden werden in den laatsten tijd
pogingen ondernomen, om hem uit den ergsten nood te
redden; de directie van een der bladen, waarvoor hij
weikzaam was, betaalt hem een weekgeld uit. Dit is evenwel
niet voldoende om dit gezin op de been te houden.
En nu willen de ondergeteekenden trachten het noodige
geld bij elkaar te brengen, teneinde een fondsje te stichten,
waardoor deze hulpbehoevende blinde in staat kan worden
gesteld, zonder te nijpende zorgen, verder te leven. Zij
doen een beroep op uw medegevoel en uw steun!
Adressen voor het in-ontvangst-nemen der giften:
Mr. G. KELLER Jr.,
Hoofdredactie Nieuwsblud voor Nederland.
JAN FEITH,
Redactie Algemeen Handelsblad.
Mej. J. M. J. REESSE,
Keizersgracht 570.
Mej. EVERWIJN LANGE,
Jacob Obrechtstraat 33.
A. M. ROODENBURG,
Nieuwe Kerkstraat 147.
Pers en Justitie.
In 't Voorloopig Verslag der Tweede Kamer over de
Justitie-begrooting leest men:
„Eenige leden vestigden wederom de aandacht op het
vaak voorkomende feit, dat ter zake van een gepleegd
misdrijf, dat bij de justitie nog in vooronderzoek is, uitvoerige
mededeehngen in de nieuwsbladen verschijnen.
De inhoud dier mededeehngen is vaak van dien aard, dat
er geen twijfel mogelijk is, of beambten der politie hebben
tot het verschaffen dier mededeehngen hunne medewerking
verleend. Men keurde dit ten zeerste af en meende, dat
de ontdekking van den dader dikwijls door zulke persberichten
ook in hooge mate wordt tegengewerkt. Men
zou het niet overbodig oordeelen, indien de Minister door
een algemeene aanschrijving aan justitieele en politiaire
autoriteiten tegen het gesignaleerde misbruik optrad."
De Minister van Justitie antwoordde hierop in z'n Memorie
als volgt:
„Toen in het Voorloopig Verslag over het ontwerp van
M A A N D B L A D
wet van Hoofdstuk IV van de Staatsbegrooting voor het
dienstjaar 1913 dezelfde aangelegenheid werd ter sprake
gebracht, antwoordde de toenmalige ambtsvoorganger van
den ondergeteekende, dat ook hij volkomen de meening
deelde, dat Justitie en Politie niet mogen medewerken
tot het verspreiden in de pers van mededeehngen aangaande
justitieele aangelegenheden, zelfs niet, indienzoo
danige mededeehngen van meer onschuldigen aard zijn,
en dat hij dit zijn gevoelen als algemeen bekend veronderstelde.
Deze zienswijze van zijn ambtsvoorganger
kan de ondergeteekende in het algemeen onderschrijven,
en hij knoopt daaraan de opmerking vast, dat zonder
nadere aanduiding van gevallen, die men op het oog heeft,
eenig optreden van Regeeringswege inderdaad ook thans
niet kan worden verwacht. Mochten duidelijke gevallen
onder zijne aandacht komen, dan zal hij niet schromen
ter zake de noodige maatregelen te treffen. Het verdient
echter als tegenhanger van het betoog in het Verslag wel
vermelding, dat betrekkelijk spoedig na het bovenvermelde
antwoord van Minister REGOUT, uit de kringen van de
dagbladpers de klacht tot de Regeering werd gericht, dat
hare zienswijze tot bedenkelijke gevolgen leidt, terwijl op
het nut eener beperkte, aan regelen gebonden, berichtgeving
werd gewezen. In verband daarmede zoude er
aanleiding kunnen bestaan te overwegen, in hoeverre eene
beperkte, behoorlijk geregelde berichtgeving van justitieele
of politiaire zijde zoude kunnen worden toegelaten. Ten
slotte worde door de leden, in het Verslag aan het woord,
niet over het hoofd gezien, dat de ongewenschte berichten
ook afkomstig kunnen zijn van de getuigen, op wie geen
plicht tot geheimhouding rust."
Indië.
Het Indische Drukpers-reglement.
Op 21 November 1913 heeft de heer prof. mr. G. A.
VAN HAMEL in de Tweede Kamer een redevoering gehouden
over en in verband met het Indische drukpersreglement.
Wij nemen haar over uit den Handelingen:
Mijnheer de Voorzitter! Een herziening van de bepalingen
omtrent de beleediging in verband met de vrijheid van de
drukpers is inderdaad zeer urgent, maar moet van twee
zijden worden bezien; want de tegenwoordige toestand, die
steunt op het stelsel van den ouden Code Pénal — want
daarop komen de in de tegenwoordige strafwetboeken voor
Nederlandsch-Indië opgenomen bepalingen eigenlijk neer —
en daarnaast op het drukpersreglement, geeft aanleiding
eensdeels tot een onvoldoende vrijheid voor hen die bona
fide willen critiseeren, en geeft aan den anderen kant een
veel te slappe en zwakke repressie ten aanzien van hen die
inderdaad niet op juiste, maar op laakbare wijze van de
vrijheid van drukpers en critiek gebruik maken. De tegenwoordige
toestand is voor de goeden te streng en voor de
niet-goeden, om die zachtere uitdrukking maar te bezigen,
voor hen die niet den goeden weg bewandelen, te slap.
De hoofdzaak waarop het bij bepalingen omtrent beleediging
in verband met drukpersvrijheid aankomt is de mogelijkheid
om de waarheid te bewijzen van de ten laste gelegde
feiten in verband met het recht om strafvrij uit te gaan,
wanneer men gehandeld heeft klaarblijkelijk in het algemeen
belang of ter noodzakelijke verdediging. Het systeem, dat
ons tegenwoordige Nederlandsche Strafwetboek op dat punt
huldigt, is in beginsel een uitnemend systeem, een systeem,
dat ook in de practijk, op een enkele leemte na, die ik straks
nog zal aanduiden, inderdaad voldoet. Door het amendement,
dat indertijd door den heer De Beaufort is verdedigd en door
de Kamer is aangenomen bij de behandeling van het Strafwetboek,
is de mogelijkheid om bij een vervolging wegens
smaad voor den rechter alles ter sprake te brengen, alle

feiten die de beklaagde den gesmade heeft ten laste gelegd,
uitgesloten voor zooveel het geldt smaad tegen particulieren,
maar zijn twee groote beginselen ten aanzien van het bewijs
van de waarheid der feiten gehuldigd, in de eerste plaats,
dat men de waarheid der feiten zal kunnen bewijzen wanneer
de rechter oordeelt, dat dat noodig is in verband met de
verdediging: ik heb gehandeld in het algemeen belang, en
in de tweede plaats, dat men de waarheid van de feiten kan
bewijzen wanneer de smaad betrof een ambtenaar handelende
in de uitoefening van zijn bediening. Dat is een uitnemend
systeem. Het hoofdmoment, het zwaartepunt ligt hier natuurlijk
in de critiek van het openbaar gezag, de ambtenaren, de
dragers van het gezag. De wet geeft daarmede aan dengene
die hun een smadelijk feit ten laste legt, de gelegenheid om
zich te beroepen op de waarheid van die feiten. Dat is op
het oogenblik in Indië uitgesloten. De geachte afgevaardigde
uit Öchoterland heeft daaraan reeds met een enkel woord
herinnerd. De oude Code Pénal neemt dan alleen de feiten
voor waar aan wanneer zij bij authentieke akte of vonnis
bewezen zijn. Hier te lande is de bewijsvoering vrijgelaten.
Aan den eenen kant is dus in Indië met het recht gegeven
om bij critiek, scherpe, beleedigende critiek op een ambtenaar,
zich te beroepen op de waarheid van het beweerde, en
daardoor zijn, zooals ik zeide, de goede critici te streng behandeld.
Dat is iets waaronder zij lijden. Zij zijn blootgesteld
aan een veroordeeling ook wanneer zij de waarheid van de
feiten zouden kunnen bewijzen en daarmee, dat zij handelden
in het algemeen belang; want tot bewijs van die waarheid
worden zij niet toegelaten. Dat heeft nu aan den anderen
kant aanleiding gegeven tot een slappe repressie. Uit vrees
om te streng te zijn is men in den laatsten tijd bij de
repressie van dergelijke drukpersdelicten vrij slap opgetreden,
en daarvan is het gevolg, dat zij die eigenlijk mala fide zijn,
of te roekeloos, te onvoorzichtig, die niet de ernstige precauties
in acht nemen, die de wetgever wil dat men bij zijn
critiek van de daden der ambtenaren in acht neemt, eigenlijk
maar volle vrijheid hebben te spreken, omdat zij niet
behoeven te vreezen zwaar door de repressie te worden
achterhaald. Zij zijn vrij zeker, niet, of althans zeer slap te
zullen worden vervolgd.
Die beide zijden van de quaestie zijn uitnemend ontwikkeld
en uit elkaar gehouden in een artikel m De Locomotief
van 5 Juli 1913, waar met zooveel woorden wordt gezegd:
„Het drukpersreglement en art. 284 Strafwetboek (dat is
het oude artikel van den Code Pénal), waardoor het wordt
beheerscht, blijven een gevaar voor wie te goeder trouw zijn,
en blijven ook onder de bestaande jurisprudentie een gunstige
kans bieden voor wie den laster dient."
Deze te strenge en deze te slappe zijde van de tegenwoordige
regeling, die geheel in averechtschen zin dit onderwerp
dus eigenlijk beheerschen, deze misstand zal worden
weggenomen zoodra men een systeem huldigt, dat in ons
Wetboek van Strafrecht is neergelegd en dat, wij hebben het
in de Memorie van Antwoord gelezen, ook in de intentie
ligt in het nieuwe strafwetboek op te nemen.
Nu zou ik echter nog op een kleine leemte willen wijzen,
die naar mijn bescheiden meening op dat punt onze wetgeving
vertoont en die door de heeren samenstellers van het
wetboek voor Indië dus zou kunnen worden vermeden. Die
leemte betreft, ik herhaal het, het nu behandelde hoofdpunt,
de bepalingen omtrent de toelaatbaarheid van het bewijs van
de waarheid der feiten, wanneer het een ambtenaar geldt en
wanneer het betreft een beroep op het gehandeld hebben in
het algemeen belang. Deze bepalingen immers gelden alleen
bij smaad, en misschien was dat ook hetgeen de geachte
afgevaardigde uit Schoterland bedoelde, toen hij mij zooeven
interrumpeerde, zij gelden alleen dan wanneer een bepaald
feit, un fait précis naar de oude Eransche jurisprudentie, is
ten laste gelegd en gelden volstrekt niet ingeval men te
doen heeft met het misdrijf van enkele zelfs grove beleediging,
die echter niet het karakter van smaad vertoont. Wat
is nu practisch dikwijls het verschil tusschen die beide
delicten?
Dat die bepalingen niet gelden bij beleediging is uitgemaakt
door den Hoogen Raad bij herhaalde beslissingen
en is ook voor gegronde tegenspraak niet vatbaar. En wat
is nu eenvoudige beleediging? Dat is elke beleediging in het
openbaar of in een toegezonden brief iemand aangedaan,
welke niet bestaat in smaad, welke dus niet inhoudt de tenlastelegging
van een fait précis. Maar nu is de vorm, waarin
zoodanige eenvoudige beleediging gegeven wordt, dikwijls
van dien aard dat implicite wel zekere handelingen worden
ten laste gelegd, maar niet zekere bepaaldelijk aangeduide
handelingen.
MAANDBLAD 143
Ik zal een voorbeeld geven, dat de zaak, dunkt mij,
duidelijk maakt. Wanneer men een ambtenaar van omkoopbaarheid
wil beschuldigen, kan men zeggen: hij heeft zich
toen en toen voor die bepaalde plichtsverzaking laten omkoopen,
maar men kan ook zeggen: die mijnheei is omkoopbaar.
Wanneer men het laatste zegt, gebruikt men een uitdrukking
die zeer zeker in zich bergt de ten-laste-leggmg
van handelingen. Men zegt: ik heb de feiten niet genoemd,
maar er zijn verschillende feiten of er is althans één feit
van omkoopbaarheid ten laste te leggen aan dien man. Nu
wordt zoo iemand, die een ambtenaar op deze laatstgenoemde
wijze beschuldigd heeft van omkoopbaarheid, voor den rechter
gedaagd, en wanneer hij zegt tot den rechter: ik zou mijn
beschuldiging graag willen bewijzen, ik zou verschillende
feiten willen aanvoeren, die de omkoopbaarheid aantoonen
en waarvan ik het bewijs zou kunnen leveren, dan antwoordt
de rechter: dat is u nu niet toegestaan, gij hebt met bepaalde
feiten genoemd, gij hebt een uitdrukking gebruikt waarin
misschien verschillende handelingen geïmpliceerd zijn, maar
dat is juridisch niet smaad doch beleediging en bij beleediging
wordt u tot dat bewijs niet toegelaten; gij zijt in ieder
geval strafbaar en verder onderzoek is uitgesloten.
Het is in de practijk hei haalde malen gebleken, dat beklaagden
van zoodanig antwoord verbluft stonden. Wanneer
zij voor den rechter gebracht worden ter zake van een dergelijken
vorm van beleediging, wordt hun de mond gesnoerd.
De rechter beroept zich op art. 266 van het Strafwetboek en
op de rechtspraak van den Hoogen Raad. Zij hebben niets
meer te zeggen, terwijl indien zij reeds in hun beleedigend
artikel de feiten nominatim hadden genoemd, zij tot het
bewijs van de waarheid wel zouden worden toegelaten. Dit
onderscheid ontgaat aan het rechtsgevoel van de menschen;
zij zeggen: ik heb een algemeene uitdrukking gebruikt, omdat
ik verschillende feiten heb en die feiten zal ik u voorleggen.
Maar dit mogen zij dan niet doen.
Ik meen daarom, dat indien men voor Indië de bepalingen
van ons Wetboek van Strafrecht wil overnemen — wat men
zeker zal doen —, men goed zal doen aan deze kleine aanvulling
zijn aandacht te wijden en te overwegen of het niet
goed ware, een bepaling op te nemen van deze strekking,
dat wanneer een gewone beleediging in zoodanigen vorm is
geuit, dat zij inhoudt de aantijging van handelingen, men
evengoed toegelaten wordt tot het bewijs van de waarheid
als indien men in het beleedigend artikel dadelijk de bepaalde
feiten zou hebben genoemd. Dit geldt natuurlijk niet
wanneer men qualificaties heeft gebezigd, van iemand heeft
gezegd: hij is een schurk; maar alleen indien men zoodanigen
vorm gebruikt, dat de beleediging noodwendig de aantijging
van handelingen impliceert. Ik geloof inderdaad, dat onze
wetgeving op dat punt aanvulling behoeft en dat, indien zou
worden overgegaan tot een herziening, daarop van vele
zijden zou worden aangedrongen.
Een herziening van de bepalingen omtrent beleediging en
drukpersvrijheid is dus een van de gewichtigste punten die
om een spoedige oplossing vragen. De geestelijke stroomingen
van Indië worden zoodanig beheerscht door de pers — wij
hebben dit ook weer gezien in hetgeen laatstelijk is voorgevallen
—, dat het in Indië meer dan ergens elders misschien
noodig is, op dit punt een gezond systeem van strafwetgeving
te huldigen en het onbeholpen systeem dat al van
1810 dagteekent zoo spoedig mogelijk te verlaten."
Officieeie zorg voor de pers.
De Locomotief schrijft:
Onder Van Heutz is een proef genomen met een ambtelijken
inlichtingdienst voor de pers. De organisatie is,
voor zoover ons bekend, formeel nooit-opgeheven, maar
het leven is er toch uit. Het is trouwens nimmer levenskrachtig
geweest. Er werd door de pers meer van verwacht
dan de regeering kon geven.
Een officieel persbureau zal, meenen wij, alleen kunnen
slagen, indien het zijn taak duidelijk begrenst, zoodat de
pers weet, waarop zij aanspraak heeft. Veel zal zulk een
officieeie journalistiek niet kunnen geven. De regeering
moge in een of ander blad haar vertrouwde zoeken en
vinden om dan een stil pershuwelijk te sluiten, waarin
beider overtuiging en belang in elkaar opgaan, maar
polygamie zal hier ook aan de regeering zijn onthouden.

144
De pers zal alles willen weten, de regeering niet alles
kunnen vertellen en de houding zoowel van de pers als
van de regeering zal er niet zuiverder op worden, de
verhouding tusschen beide niet juister.
Beter resultaat zou van een ofiicieelen pers-dienst zijn
te verwachten indien de werkwijze al dadelijk streng
omschreven werd en dan beperkt tot die inlichtingen,
welke alle vermoedens van achterhoudendheid of partijstellen
uitsluiten. Alleen die gegevens moeten dan worden
verschaft, welke de pers voor de vorming van een vrij
en gedocumenteerd oordeel niet kan ontberen. De regeering
kan, neemt zij bijzondere maatregelen, of bepaalt zij
voor bijzondere voorvallen haar houding, zonder bezwaar
haar overwegingen aan de pers mededeelen. Zooals in de
Javasche Courant verslag werd gegeven van de audiënties,
aan de besturen van I. P. en S. I. verleend, zou de
regeering, iets verder gaande, zich direct tot de pers kunnen
wenden, indien hierdoor misverstand omtrent haar voornemens
of inzichten kan worden voorkomen.
Een officieele persdienst zou vooral vruchtbaar kunnen
werken, met de verschaffing van toelichtingen op in de
Jav. Courant en het Staatsblad verschijnende ordonnanties.
Wij hebben er al vroeger op gewezen, hoe het thans
voorkomt, dat vaak belangrijke besluiten — belangrijk in
algemeenen zin of voor direct betrokkenen — buiten de
pers blijven of zóó in de bladen komen, dat de juiste
beteekenis van den maatregel er niet uit te voorschijn
komt. Dat kan nu moeilijk anders. Bijna elk Staatsblad
verwijst naar een reeks vroegere, en Indische dagbladredacties
vinden ten eenenmale geen tijd om zich van het
eene Staatsblad naar den muur van het andere te laten
zenden en dan nog vele malen heen en weer, om niet
zelden tot het resultaat te komen, dat de zaak die moeite
niet waard is geweest.
Maar al ware de uitkomst nuttiger, de krantenman hier
kan de uren, welke een ontginning van de Jav. Ct. hem
dagelijks zou kosten, niet missen en is daarom gedwongen,
of de Jav. Ct. „onvertaald" of veel ander werk ongedaan
te laten. Wij gelooven het een algemeen belang, dat van
regeeringswege wordt tegemoet gekomen en dat kan
zonder veel bezwaar geschieden. De ambtenaar, die aan
de ordonnanties of beschikkingen heeft gewerkt, het
onderwerp dus meester is en dan ook wegwijs in het
woud van Staatsbladen, waaruit zijn werk te voorschijn
kwam, zou zonder bijzondere moeite op elke in de Jav.
Ct. verschijnende ordonnantie of beschikking een beknopte
toelichting kunnen geven, waaruit de strekking van den
maatregel den buitenstaander helder wordt. Niet alleen
de pers zou hiermee gediend zijn, maar óók het publiek
en de regeering niet minder.
Hoe gaat het nu? Het bestaan van het verschrompelde
persbureau wordt alleen nog gevoeld uit de z.g. „korte
verslagen" uit de Buitenbezittingen, waarvan de onbeduidendheid
gemeenlijk de kortheid overtreft. Verder krijgen
de bladen de officieele benoemingen en mutaties, waarvan
het meerendeel reeds dagen te voren werd gepubliceerd,
en ten slotte krijgen we nog een lijstje gouvernementsmededeelingen,
waarvan de gemiddelde waarde kan worden
beseft uit een voorbeeld, dat de jongst ontvangene geven
met de volgende tijding: Er is een ordonnantie vastgesteld
tot wijziging van de toelatingsordonnantie." Het schijnt,
dat deze ontboezeming den schrijver eenigerlei bevrediging
geeft; overigens heeft de krant en niemand er iets aan.
Komt straks de Jav. Ct. met de ordonnantie zelve, dan
moet er weer in de staatsbladen gegraven worden.
Er is, met vermijding van de eigenaardige moeilijkheden,
nog wel een officieele persdienst mogelijk, welke meer en
ook beter kan geven dan thans door de bladen wordt
genoten.
MAANDBLAD
Journalisten naar Atjeh.
In het Bataviaasch Nieuwsblad wijst een schrijver (R.)
er op dat ook de Indische pers zich schijnbaar weinig van
Atjeh aantrekt, enkele uitzonderingen daargelaten:
„Een correspondent van de Sumatra Post heeft den
groot zedelijken moed gehad zich te uiten over wat hij
meende te hebben waargenomen — wij zeggen „moed",
want zoo waarlijk als wij hopen 17 November a.s. onze
herkregen onafhankelijk te herdenken, zoo zeker komt
men er te Langsa achter wie de onverlaat is en zoo zeker
gaat hij eruit!"
Maar hij vindt dit sporadisch geschrijf niet genoeg, hij
acht het niet de taak van de pers om te wachten. De
Fransche publicist wacht geen halven dag, wanneer er in
Marokko iets niet in den haak is ... .
Wat er dan gedaan moet worden?
„Het spreekt vanzelf, dat daarheen geen officieel vertegenwoordiger
van een dagblad kan worden gedirigeerd;
dien vergaat het als Van Kol op zijn eerste reis, toen een
keurige „mise en scène" als bij zwijgende overeenkomst
was verzorgd. Hoe het dan wél moet, behoeft niet nader
te worden uiteengezet — dat weten geroutineerde journalisten
zelf wel. Maar deze lijdzame houding mag niet
worden volgehouden."
Anders zal men de Indische pers kunnen verwijten, dat
zij in haar plicht is te kort geschoten. En men zal haar
bespotten, omdat zij zich tevredenstelde met „mooie
speeches", waar „waarheid zoeken" ten koste van alles
op haar weg had gelegen.
Tot zoover het Bat. Nieuwsblad.
Het TV. v. d. D. v. N. I. teekent hierbij aan:
„Het blad vergeet één ding. „Ten koste van alles naar
waarheid zoeken" klinkt heel aardig. En wij hebben eens
eene correspondentie uit Koeta Radja geplaatst over hoogst
verkeerde dingen, die uitgehaald zouden zijn door zekeren
sergeant, door een voorletter aangeduid.
Wegens het opnemen van die correspondentie
kreeg onze hoofdredacteur veertien dagen gevangenisstraj
plus zooveel honderd gulden proceskosten.
Naar de waarheid van het den militair ten laste gelegde
mocht ter terechtzitting geen onderzoek worden
gedaan. Getuigen mochten daaromtrent niet worden gehoord!
Dat verbood de Wet!
De Wet, die vriendelijke Wet, beschermt zulke menschen
en vervolgt hun aanklagers, veroordeelt den goeden burger
die in het algemeen belang op misstanden wijst.
Weet het Bat. Nbl. wat zulk een goed burger zégt,
nadat hem dit eenige malen is overkomen?
— Stik! zegt hij, „ga maar op je eigen gelegenheid te
gronde; jelui willen niet anders!"
* Journalisten naar Atjeh? Maar als ze vertelden wat ze
er zagen, kregen zij levenslang. Parbleu: voor het opnemen
van een min-prettigen brief over 'n sergeant is het
tarief een halve maand; reken zelf maar uit wat er van
zou komen als men eigen indrukken gaf over een generaal.
Nog eens: er wordt in dit lichtelijk idiote land immers
geen onderzoek naar de waarheid van beschuldigingen
toegelatenl Weinou dan!
Als wij Indië ooit verliezen, zal het zijn door bestendiging
der stompzinnige wetsbepalingen omtrent de drukpers,
met name door het verbod om de waarheid van het in
het algemeen belang geschrevene op rationeele manier te
bewijzen.

Buitenland.
De Pers in den Duitsehen Rijksdag.
MAANDBLAD
Wij lezen in De Nieuwe Courant:
De manier, waarop men bij de verbouwing der Eerste
Kamer gemeend heeft te kunnen omspringen met de
vertegenwoordigers van de pers, die er werken moeten,
doet de vraag stellen, hoe is het elders. En dan denkt
men in de eerste plaats aan die arbeidsgelegenheden
voor de parlementaire pers, die in de laatste 10 of 20
jaren zijn tot stand gekomen. Immers hier heeft thans een
verbouwing plaats gehad, die de mogelijkheid schiep
voor de parlementsjournalisten een goede arbeidsgelegenheid
te maken. Maar zelfs als men daarmede geen rekening
wil houden en denkt aan den toestand zooals die is in
het Palais Bourbon en het Lnxembourg in Parijs, waar
geen gelegenheid is geweest deze laatste jaren den toestand
voor de journalisten te verbeteren kan een vergelijking
niet ten voordeele van de „inrichting" in het gebouw der
Eerste Kamer uitvallen, al ware het alleen maar, omdat de
ginds bestaande tekorten aan arbeidsgelegenheid in de
eigenlijke kamer der journalisten (die trouwens belangrijk
beter is dan die in de Eerste Kamer) wordt gecompenseerd
door de mogelijkheid in de voorzalen van de eigenlijke
vergaderzaal te werken en menschen te spreken.
In Berlijn zijn èn de Rijksdag èn de ruggelings tegen
elkaar aangebouwde vergaderplaatsen van den Landdag,
het Herrenhaus en ,het Abgeordnetenhaus producten van
deze eeuw. Men zal ook geen overdreven eerbied voor
de pers veronderstellen bij de Duitsche en Pruisische
ambtenarij, die met den bouw dezer parlementen was
belast, maar de manier waarop men daar den journalisten
het verblijf veraangenaamt is voorbeeldig.
De > beide Huizen van den Pruisischen Landdag zijn
tegen elkaar aangebouwd, dat vereenvoudigde den dienst
in het algemeen, er was maar één vergaderkamer noodig
voor de ministers, maar één stel keukens voor het
restaurant en ook maar één werkinrichting voor de pers,
die van beide perstribunes bereikbaar is en met beide
op dezelfde verdieping ligt. Die tribunes al terstond hebben
goede afsluitbare lessenaars voor berging van het materiaal
aan gedrukte stukken enz. dat men niet telkens mee naar
huis behoeft te nemen. Maar achter die tribunes zijn een
aantal werkkamers, de groote bladen en de „Parlamentarische
Correspondenzen" hebben daar hun machineschrijvers
of schrijfsters zitten, aan welke een stenografisch
opgenomen verslag kan worden gedicteerd. Er zijn een
aantal telefooncellen, waarvan er enkele direct met het
Fernamt, het intercommunale telefoonkantoor zijn verbonden,
er is een kamer waar de voornaamste couranten ter lezing
liggen, de couranten zenden ze gaarne, immers wie vrije
exemplaren van zijn blad aan het bureau van den Landdag
zendt, krijgt daatvoor in ruil de „Kamerstukken", agenda
etc.
Hetzelfde beginsel is op veel royaler schaal in den
Rijksdag toegepast.
Daar heeft de pers negen werkkamers tot haarbeschikking,
waarvan er drie onmiddelijk achter de tribune zijn gelegen
en de andere een etage hooger. Daarnaast is er in het
onmiddellijk aan de tribune grenzend postkantoor nog
een gelegenheid tot het schrijven van telegrammen en
dergelijke. Op beide etages zijn tezamen een twintigtal
telefooncellen voor de pers, waarvan er vele direct met
het Fernamt zijn verbonden. Bij die telefooncellen staat
voor degenen, die op een aansluiting wachtend willen
werken een groote tafel met schrijfgerei waaromheen een
tiental stoelen.
145
Maar van de meeste beteekenis is de groote leeszaal,
waarin behalve een reusachtige leestafel met gemakkelijke
stoelen, in een gazellige hoek met een groote ronde canapé
nog een zes- of achttal schrijftafels elk voor vier personen
met een electrische lamp daarboven, met papier in verschillend
formaat, enveloppen, vloei etc. Daar vindt men
behalve een zeer groot aantal Duitsche en vreemde bladen
de laatste jaargangen der Handelingen, die men eventueel
zou willen raadplegen.
Op de verdieping daarboven is een goed café tevens
restaurant, terwijl bovendien de zitjes in de wandelhallen
beneden geenzins uitsluitend voor de Rijksdagleden zijn,
maar behalve journalisten, die er met leden spreken, ziet
men er ook herhaaldelijk journalisten onder elkaar in
gesprek in de diepe Clubsessel rondom de ronde tafels.
De eigenlijke conloirs betreden hier echter ook de gepriviligeerde
persmannen niet.
In de beide Huizen van den Pruisischen Landdag is het
trouwens ook gewoonte, dat de persmenschen die hun
relaties met leden van den Landdag willen gebruiken om
informaties in te winnen, zich in de wandelhal ophouden.
En daarin is niets van een gunst, de heeren verraden
alleen een zeer juist besef van wat voor hun de publiciteit
waard 'is.
Rechtzaken.
Het persdelict in Suriname.
Den len November zou voor het Hof van Justitie dienen
de zaak van William Kraan, redacteur-uitgever van De
West, geboren te Londen, oud 34 jaar, beschuldigd van
aanranding van het gezag of beleediging van den gouverneur,
door middel van eenige zinsneden van een artikel
in De West van 9 September j.1.
Het Hof van Justitie was samengesteld uit mr. P. Carst,
waarnemend president, mr. J. van Praag en mr. P. A. A.
Bucaille, tijdelijke leden, openbaar ministerie, mr. G. van
Flier, advocaat-generaal. De West heeft er een extra-nummer
aan gewijd.
Beklaagde ontkent de bedoeling te hebben gehad den
gouverneur te beleedigen.
Pres.: De bedoeling van uw artikelen was dus, om den
goeverneur te dwingen heen te gaan?
BekL: Ja zeker! En de ander ook!
Pres.: Ik zal u 't zwijgen moeten opleggen. Het komt
niet te pas, om hier op dien toon in 't wilde uit te roepen:
en de andere ook!
BekL: Ik ben van oordeel, dat een aanblijven van den
gouverneur en den procureur-generaal, in strijd is met het
algemeen belang, en ik zal mijn strijd tegen dit tweetal
voortzetten zoolang ik kan.
Pres.: Critiek is geoorloofd, maar het bezwaar geldt
hier den vorm.
BekL: In de kranten in Nederland heb ik dikwijls nog
scherper critiek gelezen op ministers.
Pres.: Dit is een ander geval. De personen van de
ministers loopen daar niet zoo in 't oog als de gouverneur
in een kleine kolonie. Een intelligent persman als u,
behoeft niet critiek uit te oefenen op een wijze waardoor
de gouverneur aan de minachting van onontwikkelde
personen kan worden blootgesteld.
BekL: Ik vind het onlogisch om in een kleine kolonie
andere eischen te stellen aan de critiek. Waar blijft de
consequentie? Als het land nog kleiner was zou men
heelemaal geen critiek meer mogen oefenen, omdat men
elkander dagelijks op straat ontmoet.

146
Pres.: Blijft u er bij, niet het oogmerk te hebben om te
beleedigen?
BekL: Ja.
Uit het requisitoir van het O. M. teekenen wij aan, dat in
de gewraakte zinsnede, uit het hooger bedoelde artikel in
De West de eerbied voor het gezag uit het oog is verloren.
Critiek, zelfs scherpe critiek is geoorloofd, maar moet zich
bepalen tot de feiten en mag niet ontaarden in onhebbelijkheid,
in een aantasting van personen. Mr. van der
Flier zeide, dat 't hier was een persoonlijke aanval, een
noodelooze aantijging, een schelden op den drager van
het hoogste gezag, om daarvan het publiek te laten
smullen. Dit was niet het dienen van het algemeen belang,
maar een aantasten van de eer van de gouverneur. Van
verzachtende omstandigheden kan in dit geval geen sprake
zijn. Concludeerende, requireerde het openbaar ministerie
schuldig verklaring wegens aanranding van de waardigheid
van het gezag, en veroordeeling deswege tot anderhalf
jaar gevangenisstraf en in de kosten van het geding.
Hierna was de beklaagde aan het woord, die, daar hij
zich niet van rechtskundigen bijstand had voorzien, zijn
verdediging zelf voordroeg. Hij kwam tot de slotsom, dat
voor den gouverneur dezelfde vorm van critiek geldt, als
voor elk burger. De gouverneur heeft, wanneer critiek
wordt uitgeoefend, aanspraak om behandeld te worden
met dezelfde onderscheiding, — niet minder, maar ook
niet meer — als elk ander staatsburger. Hij zeide voorts
nog, overtuigd te zijn, dat de grootste hinderpaal voor
den vooruitgang der kolonie op dit oogenblik te zoeken
is in de volslagen onbekwaamheid van het bestuur. Zijn
oordeel over deze bestuursdaad (de ingestelde strafvervolging
tegen beklaagde) meent hij toch op goede gronden
te kunnen verdedigen.
Volgens het regeeringsreglement van Suriname, moeten
onze wetten zooveel mogelijk in overeenstemming zijn
met die van Nederland, en artikel 8 gelast dat er vrijheid
van drukpers zal bestaan in Suriname, nader in bijzonderheden
te regelen bij koloniale verordening. Opvolgende
besturen in Suriname hebben die nadere regeling verzuimd,
zoodat ten aanzien van de drukpers hier nog steeds
gelden de verouderde bepalingen eener wet van 1839 en
1840, ontworpen in een tijd toen de regeering nog vaak
haar kracht zocht in onderdrukking van vrije critiek. De
hoogste wet in de kolonie, kent ons dus de vrijheid van
drukpers toe, maar plichtverzuim van het bestuur is oorzaak^
dat dit schoone beginsel niet nader is uitgewerkt in de
lagere wetten, die toegepast worden bij strafrechterlijke
vervolgingen. Welk een indruk maakt nu een bestuur, dat
aan eigen plichtsverzuim het formeele recht ontleent om
een strafvervolging in te stellen, die in strijd is met het
beginsel van het regeeringsreglement? Formeel had het
bestunr wellicht het recht daartoe, maar zedelijk heeft het
door die daad zichzelf veroordeeld.
Later wees de president bij interruptie den beklaagde
er op, dat hij blijkbaar in dwaling verkeert. De vervolging
geschiedde niet wegens de critiek, maar om de wijze van
critiek. De beklaagde heeft een onjuiste opvatting omtrent
de vrijheid van drukpers. Als deze zaak voorbij is, dan
zou hij het hem dat wel eens uitleggen. Er bestaat groote
vrijheid van drukpers in Suriname, juist omdat die niet
gebonden is door een regeling bij koloniale verordening,
die die vrijheid zou beperken.
Na repliek van het O. M. dat geheel zijn zienswijze
handhaaft, en dupliek van beklaagde, werd de zitting
gesloten en de uitspraak bepaald op Zaterdag 8 November.
* *
*
Bekl. is, gelijk men weet, veroordeeld tot 3 maanden
gevangenisstraf, doch kreeg direct, en niet op verzoek,
van den gouverneur gratie.
MAANDBLAD
Persdelicten.
„De „revolver"-journalist Steinthal, die wegens beleediging
van graaf Hülsen-Haseler, den intendant-generaal van de
keizerlijke schouwburgen, te Berlijn tot een jaar gevangenissüaf
is veroordeeld, was reeds in de voorloopige
hechtenis ziek geworden. Op verzoek van zijn advocaat,
heaft het hof nu besloten, hem tegen een borgstelling van
20.000 mk. uit de gevangenis te ontslaan.
* *
*
Dezer dagen is door de schepenrechtbank te Dresden
een persdelict behandeld, waarin de gescheiden kroonprinses
van Saksen, mevrouw Toselli, een rol speelde.
De Dresdener correspondent van de Berliner Lokal
Anzeiger, dr. Bandman, had namelijk een eisch tot schadeloosstelling
wegens beleediging ingediend tegen den uitgever
der Dresdener Revue, Wolf Pötzler, en den vertegenwoordiger
van verschillende buitenlandsche bladen, Alfred
Meiszner. Eersgenoemde had in den nacht van 30 Mei 1.1.
dr. Bandman, bij wijze van scherts, telefonisch medegedeeld,
dat de Berliner Lokal Anzeiger van zijn correspondent te
Mainz bericht had ontvangen, dat mevrouw Toselli weer
op weg was naar Dresden en daar nog denzelfden nacht
zou aankomen. Dr. Bandman had deze mededeeling geloofd
en minister von Eckstadt midden in den nacht hiervan
telefonisch op de hoogte gesteld. Onmiddellijk hierop
waren door de Dresdener autoriteiten maatregelen genomen
om de ex-kroonprinses te ontvangen en haar weer terug
te zenden. Den volgenden ochtend bleek, dat men zich
noodeloos ongerust had gemaakt. Na een langdurige zitting
werd Pötzler tot 80 mark en Meiszner tot 40 mark boete
veroordeeld. In de motiveering van het vonnis werd
aangevoerd, dat de scherts in dien zin nadeelige gevolgen
had gehad, dat te Dresden in de hoogste kringen groote
ongerustheid werd gewekt.
* *
*
Voor het „Schaffen gericht" (Gezworenen-rechtbank) te
München had zich, naar wij in de Tel. lezen, te verantwoorden
de redactie van de Bayerische Kurier, het
hoofdorgaan der Beiersche Centrumspartij, wegens beleediging
van den sociaal-democraat Witti, die in zijn functie
van onder-voorzitter der Münchener gemeenteraad een
uitnoodiging van den prins-regent Ludwig, den 29 September
aan de hoftafel deel te nemen, had aangenomen.
Witti had bij het aannemen der voorzitters-benoeming
verklaard, ook de representatie-plichten, aan zijn ambt
verbonden, te zullen waarnemen, en toen de regent de
landbouwtentoonstelling op het October-feest bezocht en
in de raadstent op de feestplaats een kleine maaltijd
plaats had, was het voor den 2den voorzitter der gemeenteraad
niet mogelijk door afwezigheid te schitteren, 's Avonds
waren de gemeentebesturen in het paleis ter tafel genoodigd,
en daar de regent uitdrukkelijk den wensch had uitgesproken
ook Witti als zijn gast te zien, was deze daar ook verschenen,
waarbij de regent hem herhaaldelijk in het
gesprek betrok.
De Bayerische Kurier bespotte dezen rooden hofgang
en schreef o. a.:
„De vrijheidshoed heeft hij natuurlijk thuisgelaten en
ook de roode das en in plaats daarvan hooge hoed en
witte das genomen. De sociaal-democratische utensiliën
worden weer gedragen als men ten „volke" gaat, om daar
de heerschenden te storten. De „partijgenooten" staan in
hun „beginselvastheid" niet ver meer af van de liberalen
en vrijzinnig-democraten, die in hun beroemde trots voor
koningstronen met ingehouden adem naar een orde of
titel loeren. Wat wel de sociaal-democraten van de oude

MAANDBLAD
garde over die bordlikkerij van de Münchener „revisionist"
zullen zeggen?"
En in een ander bericht schreef het blad:
„De regent moet met zijn sociaal-democratische kostgangers
a la Witti rekening houden en hun een goed
maal bij de hoftafel voorzetten, want hij kan niet riskeeren,
dat zijn sociaal-democratische gasten achteraf ontevreden
in de Münchener Post aanmerkingen moeten maken op
de armelijkheid van het munu, dat bij de sociaal-democratische
feesten veel rijkelijker is, dan in het paleis."
De heer Witti klaagde het blad wegens beleediging aan
en het gericht, dat o. a. de beide burgemeesters als
getuigen hoorde, veroordeelde de hoofdredacteur der B. K.
tot 150 mark boete of 15 dagen hechtenis en publicatie
van het vonnis in zijn eigen en twee andere bladen.
Personalia en Berichten.
— Wat in ons vorig nummer onder onze rubriek Mozaïek
stond, getiteld „Waanwijze Jantje en z'n Pa" was overgenomen
uit de Groene. Door een misverstand is deze
vermelding er onder weggevallen.
— Wij behoeven eigenlijk niet meer te berichten (het
is al bekend genoeg) dat de parlementaire journalisten
van de Huishoudelijke Commissie der Eerste Kamer de
verzekering hebben gekregen dat aan hun wenschen ten
opzichte van de Perskamer zooveel mogelijk zal worden
tegemoet gekomen. Hiep, hiep .... met het hoera wachten
we tot we de nieuwe Perskamer hebben gezien.
— Dr. E. D. PIJZEL zal 31 December aftreden als redacteur
van Eigen Haard. Hij heeft bijna een kwart-eeuw in
de redactie gezeten.
Mr. G. KELLER Jr. is aangezocht als zijn opvolger te
willen optreden.
— Met Januari zal te 's-Gravenhage verschijnen een
nieuw weekblad De Pers, dat een weekoverzicht belooft
te geven van artikelen van dagbladen.
— Het tijdschrift Holland-Express (uitgave C GELEYNS),
dat tot nu toe om de 14 dagen verscheen, zal met 1 Januari
wekelijks verschijnen. De redactie wordt opgedragen aan
de h.h. BERNARD CANTER en PIETER KOOMEN. Het blad
zal zich alsdan tevens ook gaan wijden aan het Hooger
Handelsonderwijs, in verband met de oprichting van de
Hoogere Handelsschool te Rotterdam.
— Redacteur en uitgever van De Witte Mier berichten
ons: Verschillende omstandigheden noodzaken ons de uitgave
van De Witte Mier met het zooeven verschenen
zesde nummer van den tweeden jaargang te staken. Geen
gebrek aan belangstelling — het ruim voldoende aantal
abonné's toch is nog voortdurende stijgende — maar herhaalde
ongesteldheden van den redacteur en vermeerderde
werkzaamheden van den uitgever in samenwerking met
andere factoren brengen ons tot dit besluit waarvan we,
overtuigd dat De Witte Mier niet tevergeefs gewerkt heeft,
de noodzakelijkheid betreuren.
— Naar Zeelandia bericht, heeft Z. D. H. Mgr. LEYTEN,
bisschop van Breda, voorgeschreven, dat alle geestelijken
van zijn bisdom als zij artikelen of ingezonden stukken
aan couranten zenden ter plaatsing deze met hun vollen
naam moeten worden onderteekend. Het blad doet de
groote voordeelen en het nut hiervan uitkomen en bepleit
147
de invoering van de gewoonte bij de geheele pers, om
alle „Ingezonden Stukken" slechts te plaatsen met de
onderteekening der schrijvers. Bij de verschillende bladen
bestaat hieromtrent nog geen overeenstemming.
— Uit De Telegraaf:
Te Baarn verschijnt een weekblaadje, dat De Motor
heet. Het is nog een jong blaadje, zoodat wij, toen wij
ontdekten dat in n°. 6, van 22 November eenige berichten
uit De Telegraaf, zonder bronvermelding waren overgenomen,
het niet al te hard vielen en in het volgende
nummer mededeeling verzochten van den gepleegden diefstal,
tegelijk met een belofte om het nooit meer te zullen
doen. En wat antwoordt nu de uitgever, een zekere heer
STADERMANN? Dat hij aan ons verzoek voldoen zal —
natuurlijk — maar hij voegt er bij: „Ik zie nu waar ik
mee te doen heb en zal voortaan geen berichten uit De
Telegraaf meer overnemen, maar in het vervolg het
Handelsblad nemen". Waarom de lezers van De Motor
aldus getroffen moeten worden, is ons niet duidelijk, en
het Handelsblad zal dezen prettigen uitgever zien aankomen,
maar veel erger is wat volgt: „De 4 annonces
voor het TentoonsteLingsnummer, die ik juist gereed had
gemaakt, zal ik nu niet plaatsen, evenals annonces voor
het vervolg." En het ging juist zoo goed met onze advertentiën!
Dat is nu de belooning voor onze lankmoedigheid
tegenover jeugdige onbeschaamdheid.
— De correspondent, te Batavia, van het Handelsblad
seint aan zijn blad dat den heer H. VAN WERMESKERKEN
ontslag is verleend als redacteur van het N. v. d. D. v.
Ned.-lndië.
— De Indiër schrijft:
Door RD. MARCO, redacteur van het Javaansche blad
Sarotama is het denkbeeld geopperd, om een Javaanschen
Journalistenbond op te richten. Dit wordt noodig geacht,
aangezien de journalistiek in de inlandsche wereld met
reuzenschreden vooruitgaat, wat zeer voor de hand ligt.
De beweging zal er zeker mee gebaat zijn. Wij wenschen
den heer MARCO veel succes met zijn arbeid.
— Den 5 en November verscheen het eerste nummer van
het nieuwe blad in het papiëmentsch Al Andariego, welk
blad driemaal in de week zal verschijnen. Administrateur
is de heer J. CAMILO PALM.
(Car. Ct.)
— De Aldensche Strassburger Rundschau, die te Kehl
bij Straatsburg uitkomt, had onlangs een artikel opgenomen,
dat zeer beleedigend was voor WiEBECKE, den redacteur
van het Zaberner Tageblatt. Daarop is een zoon van
WiEBECKE naar Kehl getuft, waar hij op het redactiebureau
den redacteur AYS ter verantwoording riep. Deze
zeide dat hij de verantwoordelijkheid voor het artikel ten
volle op zich nam, waarop WIEBECKE Jr. den Alduitschen
redacteur met een hondenzweep afranselde en hem in het
handgemeen ook in de hand beet. WIEBECKE Jr. klom
toen weer in een auto en reed weg. Het heet, dat hij
menschen die te hulp liepen, een revolver voorhield.
— Aan de Temps wordt uit Petersburg gemeld, dat drie
redacteuren van een te Wyborg (Finland) in de Zweedsche
taal verschijnend blad, de Wyborgs Nyheter, dezer dagen
bevel ontvangen hebben om binnen drie dagen de stad te
verlaten. Genoemd blad heeft nl. eenige artikelen gepubliceerd,
die door de militaire autoriteiten te Wyborg voor
het Russische leger beleedigend worden geacht.

148
— Het groote Engelsche dagblad de Daily Mail, dat
reeds gelijktijdig te Londen, Manchester en Parijs verscheen,
is voor het eerst ook met een Riviera-editie te Nizza
uitgekomen, zoodat men gelijktijdig te Londen en Nizza
kennis kan nemen van de berichten, die tot na middernacht
in het hoofdbureau ontvangen worden. Een groot
gedeelte der nieuwsberichten wordt telegrafisch van Parijs
naar Nizza overgeseind. Daar er gedurende het seizoen
een zeer drukke dienst tusschen deze beide plaatsen
bestaat, stuitte men op ernstige moeilijkheden, welke
echter, dank zij den Franschen autoriteiten, alle overwonnen
konden worden. Al het technische materiaal, zetmachines,
persen enz. zijn uit Engeland naar Nizza gezonden, teneinde
het blad geheel gelijkvormig aan het uiterlijk der andere
editie van de Daily Mail te kunhen drukken. Wat de
verspreiding betreft, ook hierin gaat men een nieuwe
methode toepassen. Bij buitengewone gelegenheden is
reeds gebruik gemaakt van een vliegmachine, maar thans
zal de bekende aviateur SALMET een geregelden luchtdienst
instellen. Van 5 Januari a.s. af, zal hij van uit Nizza
dagelijks vluchten ondernemen naar San Remo, Saint-
Raphaël en Hyères. Aan zijn Blériot-monoplane worden
parachutes bevestigd, waaraan pakken met een aantal
exemplaren van de Riviera-editie zijn vastgemaakt en die
boven de respectieve steden naar beneden zullen worden
MAANDBLAD
— In de Chr. Science Monitor — een blad, dat vooraan
staat in den strijd voor „clear journalism" en voor journalistieke
vraagstukken groote belangstelling toont — van
29 November vinden wij naast elkaar geplaatst een paar
professorale oordeelvellingen over de taal van de Amerikaansche
pers. Terwijl BOCKMAN die leeraart aan het
Iowa college in de afdeeling voor journalisten en een
publiek voor zich had van de leeraren in de journalistiek
aan een 18-tal „colleges" verbonden, den stijl van de
Amerikaansche pers van heden den gewenschten acht, in
zijn heldere kortheid, waarschuwde prof. SCOTT van de
Michigan-universiteit, die voor een gehoor van leeraren in
het Engelsch oreerde tegen het gevaar van den stijl der
dagbladschrijvers, wier verantwoordelijkheid hij zeer hoog
aansloeg juist in verband met den invloed daarvan op het
volk. Hij wilde speciale cursussen doen houden voor journalisten
en die het worden om aldus het gevaar te bezweren
van verhaspeling van het Engelsch door de persmenschen.
Professor JASTROW van de Wisconsin-universiteit ging
verder, hij wenschte de stichting van een vereeniging tot
het tegengaan van wreedheden jegens de taal begaan.
(N. Crt.)