Huis van Bewaring Zwolle 1813-1940 - Mijn Stad Mijn Dorp

Ommen). In 1886 bedroegen deze kosten o.a. f.0,20/per dag/per gevangene voor onderhoud
en f. 0,03/per dag/per gevangene voor gebruik van meubilair etc.
Hetzelfde gebeurde rond 1850 toen milicien-verlofgangers een aantal dagen een provooststraf
moesten uitzitten. Zij dienden de kosten van de detentie zelf te betalen, waarop de heren
prompt aangaven minvermogend te zijn. Hele stromen correspondentie volgden naar hun
gemeentes van oorsprong, met de vraag vanuit het gevang om aan te geven of de miliciens
inderdaad armlastig waren. Soms werd de plaatselijke veldwachter er dan op uitgestuurd om
naspeuringen te doen.
Voor “burgerlijk gegijzelden wegens schulden” was een aparte financieringsstroom en had de
aanvrager der gijzeling ook een plicht ter verzorging, bijv. een brief van het Col.Reg. 16 aan de
heer Z. Tijl te Hasselt: de op requisitie van Tijl burgerlijk gegijzelde heeft winterkleding en
klompen nodig.
Als landlopers via het gevang Zwolle werden opgestuurd naar de kolonie te Ommerschans
(dat ging te voet) en ze hadden geen schoenen bij binnenkomst, dan werden ze voor de tocht
naar Ommerschans voorzien van schoenen, maar omdat die afkomstig waren van de begroting
van het gevang te Zwolle, dienden de schoenen na aankomst te Ommerschans weer
teruggestuurd te worden naar Zwolle 17 .
De boevenwagen
Gelijktijdig in meerdere plaatsen in Nederland werd in 1863 een “cellulair rijtuig” ingevoerd
dat onder het beheer van de gevangenis geplaatst werd. Een uitvoerige bestek- en
constructiebeschrijving van deze boevenwagen is te vinden in het archief 18 . In Zwolle werd
deze eerste boevenwagen aangemaakt door Goan van Tongeren, waar de wagen ook gestald
werd tot de stalling en bespanning werd aanbesteed en aangenomen door de stalhouder
Teunis Tenthof te Zwolle en latere contracthouders, zoals J. Diepenheim en weduwe tot 1910,
J. Overbeek 1910 tot zeker 1917.
In latere jaren werd de boevenwagen ook “celwagen” genoemd.
In 1882 werd een tweede boevenwagen in dienst gesteld, welke werd aangemaakt in de
kolonie/ Rijks Werkinrichting Veenhuizen.
In elk geval lijkt tijdelijk de bestuurder van de boevenwagen geüniformeerd te zijn geweest,
getuige een brief van het MvJ uit 1920 19 waarin werd bepaald dat een uniform niet meer
nodig was voor de bestuurder.
Het is niet duidelijk wanneer de boevenwagen gemotoriseerd werd; in elk geval in 1928 is
nog sprake van “bespanning” der wagen.
Het bestuur
Dit werd aangeduid als “College van Regenten” en ook een aantal jaren als “Commissie van
Administratie”. Benoemingen van leden van dit College vonden plaats bij KB, waarbij het
zittende College een voordracht deed aan de CdK. De speelruimte van het College was
beperkt; richtlijnen hoe te handelen kwamen vooral van de CdK en het MvJ. Voor het
Col.Reg. werd een Reglement van Orde opgesteld 20 .
In het Col.Reg. waren een aantal subcommissies:
-Commissie voor policie en brandweer o.a. om het onderzoek te doen naar overtredingen
tegen de huisregels door gevangenen en om het Col.Reg. een straf daarover voor te stellen.
-Commissie voor voeding: controle op binnenkomend voedsel. Vooral roggebrood en gort
waren vaak onder de maat en een enkele keer werden zelfs externe deskundigen ingehuurd
om voeding te beoordelen 21 .
3