Huis van Bewaring Zwolle 1813-1940 - Mijn Stad Mijn Dorp

In 1824 werden de civiele medici ontslagen en kwam de medische zorg voor het eerst in
handen van militaire artsen: de heer Seelig, Officier van Gezondheid 2 e kl., en de heer
Dommers, Officier van Gezondheid 3 e kl. als artsenij-mengkundige.
(Verdere artsen van het gevang zie Bijlage G)
Geestelijke verzorging der gevangenen
Al in de 18 e eeuw was er een geestelijk verzorger aan het (toen) Tuchthuis verbonden. Al
direct bij het begin van het Koninkrijk der Nederlanden werd de geestelijke verzorging
geregeld 115 en werden een Protestantse “catechiseermeester” te weten Willem Adelink
(overleden 26-9-1819) en een katholiek geestelijke te weten S. Jaspar R.C.P. benoemd. Ook
de geestelijk verzorgers dienden een ambtseed af te leggen, welke in 1840 werd gewijzigd 116 .
Voor de katholieke eredienst werd door de Zwolse timmerman J . van Ginkel in 1818 een
huisaltaar in het gevang gemaakt.
In 1826 werd de regeling verder aangepast 117 en in 1835 werd er in het gevang een speciale
ruimte afgetimmerd voor de godsdienstoefeningen.
Wat betreft de Joodse (Israëlitische) gevangenen werd door de CdK in 1835 bepaald dat ze op
de sabbath niet hoefden te werken, maar werd een koshere voeding afgewezen. Wel mochten
ze vanaf 1854 tijdens hun paasfeest het paasbrood aangeleverd krijgen door hun gemeente 118
en kwamen de kosten van de voeding der Joodse gevangenen tijdens hun Paasfeest vanaf
1862 toch ten koste van het rijk 119 . Maar al eerder werd een enkele keer een uitzondering
gemaakt op de regel dat geen voedsel van buiten het gevang in gebracht mocht worden. Zo
werd die uitzondering in 1841 toegepast voor de joodse weduwe Schaep, dit in overleg met de
opperrabbijn Herzfelt 120 . Maar een verzoek van de opperrabbijn in 1862 om ook op Grote
Verzoendag speciaal voedsel te mogen verstrekken werd afgewezen.
Maar langzamerhand werd de regeling wat soepeler; zo kreeg in 1931 de joodse gevangene
Karel Vos, die tot de pistole was toegelaten, zijn koshere voeding van de joodse gemeente,
waarbij het gevang aan die gemeente een gedeeltelijke vergoeding gaf.
Er werd strikt gelet op de denominatie van de gevangenen. Toen dan ook een hervormde
gevangene bezoek kreeg van de pastoor en ook de katholieke eredienst bezocht, kwam er een
brandbrief bij het Col. Reg. binnen van de Kerkenraad der Nederduits Hervormde Gemeente
te Zwolle met het verzoek “maatregelen” te nemen 121 . Iets soortgelijks gebeurde in 1841 toen
een Joodse gevangene wilde overgaan op het katholieke geloof. Het Col.Reg. vroeg toen aan
de opperrabbijn van Zwolle deze overgang te toetsen 122 .
In de Instructie op de Godsdienstoefening was bij art. 7 bepaald dat een gevangene verplicht
was de godsdienstoefening van zijn denominatie bij te wonen. Toen een gevangene in 1841
dat had geweigerd omdat hij Luthers was en niet Gereformeerd, werd dat niet geaccepteerd 123 .
Er was daarover zelfs landelijk enige krakeel toen de Lutherse voorganger vrije toegang tot
het gevang werd geweigerd 124 en deze predikant dit aanhangig maakte op de Lutherse
Synode.
In 1871 klaagden enkele Joodse gevangenen over de weinige aandacht die ze van hun rabbijn
kregen 125 en bleef ook de relatie van het bestuur met deze rabbijn wat gespannen hetgeen
leidde tot het aanstellen van een andere raadsman in 1872.
De stiptheid die werd betracht kwam ook tot uiting in het volgende: van een joodse
gevangene werd bij binnenkomst zijn Nederlands-talige gebedenboek afgenomen, omdat
anders andere gevangenen immers daar ook in zouden kunnen lezen, en alles wat leesbaar
16