Huis van Bewaring Zwolle 1813-1940 - Mijn Stad Mijn Dorp

Uiteindelijk werd toch een speciale cel ingericht en kreeg hij toestemming een
medegevangene als oppasser te mogen gebruiken 81 Hij mocht in het pistole-lokaal zitten,
mocht schrijfgereedschap hebben en mocht 1x per week zijn familie schrijven. Zijn vrouw
mocht hij ontvangen in de regentenkamer in het bijzijn van een bewaarder, en ieder moest aan
zijn eigen kant van de tafel blijven. Ds. van Rijn mocht ook op de wandelplaats lopen, maar
niet op dezelfde tijd als de andere gevangenen 82 . De vrouw van ds. van Rijn (Mevr. G.A. van
Rijn geb. Mijnard) verzocht dat zij en haar man gebruik mochten maken van de wandelplaats
der vrouwen, maar dat werd afgewezen 83 .
Ondanks het feit dat de bewaarders door de cipier waren gewaarschuwd tegen de machinaties
van ds. van Rijn gaat het toch weer mis: na een bezoek aan de gevangen vrouwen had het lid
van het Comité van Dames (zie aldaar), de weduwe Cnopius, aan de bewaarster gevraagd ds.
van Rijn te willen bezoeken. De bewaarster had dit, tegen beter weten in, toegestaan. Het
gevolg was, dat de bewaarster een vermaning kreeg en het Comité van Dames, dat zeer actief
en nuttig reclasseringswerk verrichtte, niet meer vrij toegang had tot het gevang, maar slechts
op vastgestelde tijden.
-E.A.W. Camp, neef van de toenmalige Minister van Oorlog (Minister Anthonie Ernst
Reuther), w.s. zelf ook officier geweest want hij was als cadet geplaatst op de KMA in 1864.
Voor deze gevangene werden in 1881 speciaal 2 hulpbewaarders aangesteld 84 .
-Theodorus Schut, volgens de politie van Amsterdam het gevaarlijkste sujet van Nederland.
Voor hem werden zelfs 4 extra bewaarders ingehuurd 85 .
Seksespecifieke aspecten
De gevangenis was vanaf het begin bedoeld voor zowel mannelijke als vrouwelijke
gevangenen, terwijl er alleen mannelijke bewaarders waren. Wat betreft de orde en tucht
waren ook de vrouwelijke gevangenen onderworpen aan de huisregels van het gevang en bij
overtredingen ervan werden ook vrouwelijke gevangenen afgerost met de “bulpees” (soort
zweep) 86 .
Inkomende vrouwelijke gevangenen werden door de mannelijke bewaarders gewassen en
gevisiteerd. En hoewel het Comité van Dames (zie aldaar) al vanaf 1840 keer op keer had
gepleit voor het aanstellen van een bewaarster voor de vrouwelijke gevangenen en zich sterk
had gemaakt om zoveel mogelijk de mannen en vrouwen te scheiden, ging het in 1861 goed
mis. Door directeur Schaap werd aan het Col.Reg. een brief overlegd 87 van een gevangene:
“In de nagt van vrijdag op zaterdag hebbe de 2 dronke bewaarders van de berg en Nieman
zich zoo liederik gedragen, en de grootste smeerlapperij gemaakt met de gevangenen vrouwen
dat in het grootste hoerenhuis niet gedaan word zoo publiek zoo als men zegt met de eene
gevangene vrouw Bet Diepenveen en de andere de hoer begman dat wij de geheel nacht onse
rust daarvoor hebbe moeten verlaate rust om negen uur gingen zij de trappen af achter ons
hok en dat heeft zoo de geheele nacht doorgegaan, dan na boven en dan weer na beneeden,
dan zijde de een Je moet mij eerst gebruiken, nu ben ik weer aan de beurt schande is het dat
ik als gevangen man Uw zulks schrijft Derekteur snags is Bet Brinkman voor hok 3 gekomen
en boven teegen de tralies, en geroepen Jan Jan, waarop haar broer Brinkman op de
klaptaaij is geklomen en gezecht was is het Bet hier heb ik nog een volle vlesch ponsch drink
toen zijde jan dat kan hier niet door want die gaatjes zijn zo klijn en nouw dat spijt mij heer
Derekteur vraag verder maar alles aan piet van der bom wat er is gebeurt en de anderen van
hok 3 en 4 (getekend) een gevangene”
12