VAIS Activiteitenverslag 2008.pdf - Kauri

Zuidwerking
MOZAMBIQUEREpORTAGE
Ratten redden levens
Ratten, die op een mijnenveld op de geur afgaan om de tuigen op te sporen, zodat achteraf de ontmijners
weliswaar manueel maar met een flink verlaagd risico voor hun lijf en leden voor het echte
werk aan de slag kunnen. Dat spektakel was in februari 2009 op Eén te bekijken in een uitzending van
Vlaanderen vakantieland. De beelden waren in Chokwe, in de provincie Inhambane, geschoten maar
VAIS heeft ook in Gaza een dergelijke operatie gefinancierd.
Apopo heet het ontmijningsproject. Dat initiatief van Belgische en Tanzaniaanse onderzoekers heeft
een internationaal erkende methode ontwikkeld voor de verwijdering van anti-persoonsmijnen. Ze
richten reuzehamsterratten af door middel van geurstalen van explosieven. Daarna gaan de beestjes
in het echt op zoek. Op twintig minuten onderzoeken ze een lap grond en detecteren ze de springtuigen.
Een mens heeft daarvoor al gauw twee dagen nodig.
De aanpak is natuurlijk bijzonder maar wat nog het meest treft, is dat ruim vijftien jaar na het einde
van de burgeroorlog stukken grondgebied nog altijd onveilig zijn vanwege de aanwezigheid van mijnen
in de bodem. In de aanloop naar ’s lands eerste democratische verkiezingen in 1994 kreeg ik als
reiziger in de binnenlanden van Mozambique van de VN een kaart mee, waarop ze keurig aangaven
welke wegen ze onder handen genomen hadden en dus veilig berijdbaar waren. Maar pas op, was
hun boodschap, alleen de weg strictu sensu hebben we ontmijnd, niét de bermen, dus, zelfs als je
gewoon een plas wil maken …, ik had het begrepen: achter de auto, midden op de weg.
De mijnen in Inhambane en Gaza hebben de rebellen er tijdens de oorlog geplaatst, die vanaf half
de jaren zeventig tot in 1992 in Mozambique gewoed heeft. De mijnenvelden volgen in die twee
provincies het tracé van de spoorweg van Zimbabwe naar de kust, zodat in de praktijk transport per
trein onmogelijk was, een van de vele manieren waarop de rebellen Mozambique economisch ondermijnden.
Mozambique is één van de eerste landen, die een internationaal erkend humanitair ontmijningsprogramma
opgesteld hebben. Beperkt militaire ontmijning zich tot de vrijmaking van corridors, dan mag
er bij de humanitaire variante geen enkele mijn op het terrein achterblijven. Zo’n concept is een voorwaarde
voor het welslagen van ontwikkelingsactiviteiten. Het is dan ook maar logisch dat VAIS, dat
voor Mozambique als prioritaire partner gekozen heeft, volop het Apopo-project steunt.
34 | Activiteitenverslag 2008