Hermetische sleutels in de bijbel - Agnietenconvent

Hermetische sleutels in de bijbel
MERCURIUS IS DE ROMEINSE NAAM voor de Griekse god Hermes die op zijn beurt gelijk werd gesteld
aan de Egyptische god Thoth. De samensmelting van deze laatste twee werd onder de naam Hermes
Trismegistus lang beschouwd als grootste wijsgeer aller tijden.
Stelling 1: Thoth en Hermes stonden in een universele traditie, een “eeuwige wijsheidsleer”, waarvan de
echo’s doorklinken in alle religies, overal ter wereld, en ook in occulte en esoterische broederschappen.
(alchemie, kabbala, de vroegchristelijke gnostiek, orphisme; bij katharen, vrijmetselaars, rozenkruisers,
soefi’s, theosofen).
Stelling 2: Het vroege christendom stond niet buiten deze traditie.
Uitspraak van kerkvader Augustinus: “Wat thans de christelijke godsdienst heet, bestond al bij de heidenen
en is er sinds het begin van het menselijk geslacht altijd geweest. Toen Christus zelf incarneerde, begon
men de ware godsdienst, die reeds bestond, met de naam ‘christelijk’ aan te duiden.”
Thoth en Hermes golden als goden van wijsheid; het begrip “inwijding” nam een centrale plaats in de
hermetische filosofie in. Belangrijke kerkvaders schreven dat ook het christendom mysteries kende en
eisten strikte geheimhouding van de inhoud. Pas na de zesde eeuw raakte dit in het vergeetboek.
EEN VERGELIJKING TUSSEN taferelen in het Egyptische Dodenboek, waarin Thoth een rol speelt, en het
bijbelboek Job laat treffende overeenkomsten zien, terwijl bij Japanse Sjoegendo-boeddhisten en de christelijke
gnostici soortgelijke beelden voorkomen.
Vanwaar deze overeenkomsten? Omdat het vier varianten betreft van een inwijdingsallegorie. Maar, als
dit zo zou zijn, is het sop de kool dan nog waard is?
Vergelijkende bestudering van het gedachtengoed van de grote religies en spirituele stromingen levert een
interessante theorie op, deze: inwijdingsallegorieën versluieren echte ervaringen in de evolutionaire reis
van de mens. De inwijdingen in (sommige) mysteriescholen uit de oudheid waren een rituele weergave
van wat in werkelijkheid búiten gebeurt, in het volle leven, en dat is een proces van gestage bewustwording
en eenwording.
DIT PAD VAN BEWUSTWORDING voert van de oerbron (God, En-Sof, Allah, Opperste Bouwmeester van
het Heelal, Parabrahman, de Onbewogen Beweger, naar believen) naar fysieke incarnatie en terug. Vele
malen schaft de ziel, onze eeuwige kern, zich een nieuw lichaam aan om ervaring op te doen. Aan het
einde van die lange weg vindt er een stoomcursus plaats met vijf examens, vijf inwijdingen, vijf bewustzijnsverschuivingen.
De eerste inwijding vindt plaats als de ziel vergaande beheersing heeft verkregen over haar stoffelijk omhulsel,
als er geestelijk licht begint te schijnen in de duisternis van de materie.
In het Nieuwe Testament is Jezus’ geboorte ín de grot hiervan het symbool.
Als het fysieke lichaam onder controle is, wacht een nieuwe beproeving: het loslaten van zelfzuchtige
begeerte, begeerte naar gewaarwording van allerlei aard. Water is het symbool van onze beweeglijke begeerte-aard.
In het NT: Jezus’ Doop in de Jordaan. Na, in bijbelse termen, de Verheerlijking op de berg
(3 e inwijding), de kruising (4 e ) en de opstanding (5 e ) is eenwording met ziel en geest een feit, en is de
mens bewust wat hij onbewust altijd al was: een “vonk van God”. (Jezus: “Ik zeg u, gij zijt goden”) Ondersteunende
aanwijzingen voor deze gedachtengang zijn niet alleen te vinden in de bijbel en het hermetisme,
maar ook in boeddhisme, hindoeïsme, in Mozarts opera ‘Die Zauberflöte” en elders.
KLOPT DIT ALLEMAAL, zou de bijbel dan geen vindplaats moeten zijn voor andere parallellen met hermetische
ideeën? Inderdaad, ook van de leer van reïncarnatie zijn sporen terug te vinden, evenals van het
idee van zelfverlossing, van de verwarrende dubbelbetekenis van de begrippen Satan en slang.
Hetzelfde geldt voor wat te boek staat als “ematies” of “de hermetische keten”, het idee dat zich tussen
God en mens een reeks scheppende hiërarchieën bevindt.
Onderdeel van dit veelomvattende begrip: mensen die de vijf inwijdingen hebben genomen zijn definitief
bevrijd van de kluisters van het fysieke bestaan, en incarneren naar keuze, als leraren, helpers, van de
1

minder ver gevorderden. Dit zou een verhelderend licht werpen op de omstreden aard van de grote spirituele
leraren, “mythische figuren” en “goden” uit het verleden: Jezus, Krishna, Boeddha, Mohammed,
Hermes, Mithra, Zoroaster, Hercules en vele anderen. Ook wel “meesters van wijsheid” genoemd, zijn zij
de hoeders van de eeuwige wijsheidsleer, waarvan zij steeds nieuwe fragmenten vrijgeven als de rijp is.
Christian Rosencreutz (1378-1484), naamgever van de Rozenkruisers, was de eerste die het westen aan
hun bestaan herinnerde. Vrijmetselaars in de achttiende eeuw claimden dat er onsterfelijke “superieuren”
waren voorbij de graden die openstonden voor de gewone mens. Recenter werkten esoterici als Helena
Blavatsky, Helena Roerich, Alice Bailey en Benjamin Creme dit idee gedetailleerden uit. Volgens de
twee laatsten is de Hiërarchie van meesters, onder wie de meester Jezus, voor het eerst sinds lange tijd
bezig in volle openbaarheid te gaan werken, en wacht de mensheid een periode van nieuwe geestelijke
bloei.
JEZUS ALS WIJSHEIDSLERAAR IN EEN LANGE TRADITIE? Ja, zegt de Utrechtse kerkhistoricus Gilles Quispel
over het Evangelie van Thomas, door hem beschouwd als de oudste bron met kennis over diens leer
en leven. Uit deze teksten komt Jezus volgens hem naar voren als een wijsheidsleraar, die een “haast
boeddhistisch christendom” leerde. “Het streven van Jezus was naar mystieke inwoning van God in de
mens - zo ongeveer als de middeleeuwse en oosterse mystici: Ik ben Gij”, zo vatte het dagblad Trouw
Quispel samen.
Zoals Ani, de Egyptische schrijver, het uitriep aan het eind van zíjn pad van inwijding: ‘Ik ben Osiris’.
Of, in Jezus’ bijbelse woorden: “Ik en de vader zijn één.”
In de universele wijsheidstraditie komt dit uitgangspunt overal terug en geldt het voor iedereen: de mens
is een onsterfelijke god.
(Wie op de hoogte gehouden zou willen worden van andere lezingen van Peter Liefhebber, kan hem dit
laten weten: peterliefhebber@hccnet.nl)
2