AFZUIGING EN VENTILATIE - Lasrook Online

1. PUNTAFZUIGING 'Hoogvacuüm'
Ook wel genaamd 'Miniflow'-systemen (zie
figuur 1).
Vaste plaats of mobiel.
Debiet ca. 100 – 300 m 3 /u.
Slangdiameters ca. 50 – 80 mm.
Tal van ronde en langwerpige zuigmonden
verkrijgbaar.
Varianten:
! MAG-laspistolen met integrale rookafzuiging
(zie figuur 2).
! Laskap met integrale afzuiging.
! Lasmal met afzuiging op de benodigde
plaatsen.
figuur 1 Puntafzuiging 'hoogvacuüm'
1
AFZUIGING EN VENTILATIE
M.F.J. van Kempen
adviseur (Adviesbureau M. van Kempen B.V.)
figuur 2 Integrale rookafzuiging
2. PUNTAFZUIGING 'Laagvacuüm'
Zeer populaire vorm van lasrookafzuiging (zie
figuur 3 en 4).
Vaste plaats of mobiel.
Meestal m.b.v. flexibele en vrijdragende afzuigarmen.
De armen kunnen worden bevestigd
aan een wand, aan een staalconstructie,
aan een rail, op een verrijdbare filter, enz.
Debiet ca. 500 – 3000 m 3 /u, meestal
800 – 1500 m 3 /u.
Slangdiameters ca. 100 – 200 mm.
Er bestaat een enorme variëteit aan armen,
zuigmonden, ventilatoren, filters en
accessoires.

figuur 3 Puntafzuiging 'laagvacuüm'
Varianten:
! Afzuigkraan, waarbij de afzuigarm tevens
ophangpunten heeft voor de draadkoffer van
een lasmachine, voor de slangen-bundels
en voor hulpgereedschap, zoals een slijptol.
! Verrijdbare afzuigers met ingebouwd filtersysteem
en een of twee opgebouwde
afzuigarmen (zie figuur 4).
figuur 4 Verrijdbare afzuiging
2
3. GERICHTE AFZUIGSYSTEMEN
Over een groter oppervlak dan bij de voorgaande
methoden, wordt een gerichte
luchtstroming bewerkstelligd, die zich van de
lasser af beweegt.
Varianten:
! Werktafel met afzuigwand (zie figuur 5).
Afmetingen aan te passen aan de afmetingen
van de werkstukken. Afzuiging kan
alleen achterwaarts zijn, of naar achter en
naar beneden.
! Grote vrijstaande afzuigwanden voor een of
meer lasplaatsen.
! Afgezogen buitenwanden (~verfspuitwanden)
voor afzuiging van zeer grote
vlakken.
Zie ook 3b.
figuur 5 Werktafel met afzuigwand

3b. GESTUURDE LUCHTTOEVOER
Waar lucht wordt afgezogen, zal een onderdruk
ontstaan.
Uit alle richtingen zal lucht naar de afgezogen
plaats toestromen. Slechts een klein deel van
deze toegezogen lucht zal meehelpen om
relatief schone lucht naar de lasser te voeren.
Bij gestuurde luchttoevoer wordt bewerk-stelligd
dat een groter deel van de vervan-gingslucht
langs de lasser zal bewegen. Ter voorkoming
van tocht dient deze luchtstro-ming beheerst te
zijn. Bij een juiste uitvoering wordt het
afzuigeffect verbeterd.
4. AFZUIGTAFELS VOOR
THERMISCHE SNIJMACHINES
Snijrook gedraagt zich dynamisch zeer afwijkend
van lasrook. Thermiek speelt slechts een
ondergeschikte rol. Tijdens het snijproces
worden rook en spatten met hoge snelheid naar
beneden geblazen. Daarom wordt snij-rook
onderlangs afgezogen (zie figuur 6). De
effectiviteit daarvan is zeer goed. Diverse
varianten zijn mogelijk met segmentafzuiging of
met een meelopende afzuigbak.
De emissiewaarden kunnen hoog oplopen. Een
filterinstallatie is dan onontbeerlijk om te
voldoen aan de milieunormen.
figuur 6 Afzuigtafel voor snijmachine
ALTERNATIEF:
Vooral bij het plasma-snijden wordt ook wel
onder water gesneden. Niet alleen de snijrookoverlast
is nu goeddeels ondervangen,
maar eveneens de emissie van lawaai en
straling.
3
5. AFGESCHEIDEN GEVENTILEERDE
RUIMTEN
Een deel van de werkplaats kan m.b.v. lasgordijnen,
zeilen, wandelementen en derge-lijke
luchttechnisch enigszins worden afge-scheiden.
Op deze wijze kan in het afge-scheiden deel
sterker worden geventileerd dan in de
algemene ruimte. Het lekken van lasrook naar
de algemene ruimte wordt beperkt.
Deze oplossing kan worden toegepast voor
handlasplaatsen, maar vooral ook bij automaten
en robots.
6. LASCABINES
Een lascabine biedt nog betere bescherming
voor de algemene ruimte. De cabine is
luchttechnisch geheel afgescheiden. Onderdruk
in de lascabine voorkomt lekken naar de
algemene ruimte.
7. RUIMTELIJKE SYSTEMEN VOOR
AFZUIGING, VENTILATIE EN
LUCHTZUIVERING
Langs de weg der geleidelijkheid wordt de lucht
in de werkplaats voortdurend verdund; de
achtergrondconcentratie aan lucht-vervuiling
moet op deze wijze onder de gestelde normen
blijven. Ruimteventilatie kan op allerlei
manieren worden verwezenlijkt:
• Natuurlijke ventilatie m.b.v. vaste of
regelbare openingen in de wanden of in het
dak (zie figuur 7);
• Mechanische ventilatie en natuurlijke
suppletie van de afgezogen hoeveelheid
lucht (door kieren, spleten e.d.);
• Mechanische ventilatie en mechanische
suppletie van de toe te voeren lucht
(balansventilatie; zie figuur 8);
• Mechanische ventilatie en mechanische
suppletie van lucht, die desgewenst
verwarmd kan worden ingebracht;
• Luchtzuiveringssystemen (mechanisch of
elektrostatisch) voor het voortdurend
reinigen van de ruimte (zie figuur 9);
• Centrale systemen voor het ventileren en
zuiveren van de ruimte. Een dergelijk systeem
kan bijv. zorgen voor (verwarmde)
ventilatie: 1/3 en gezuiverde recirculatie: 2/3
van het benodigde debiet.

figuur 7 Regelbare wandroosters
4
Figuur 8 Mechanische ventilatie met suppletie
figuur 9 Ruimtelijk reinigen
Nb: Bij het ontwerp van een ruimtelijk systeem
dient men rekening te houden met het
gebouw, met de aard van de
werkzaamheden, met het verwarmingssysteem,
met de verleende milieuvergunning
enz., enz., enz. Alleen afzuigen
zonder gecontroleerde toevoer is zelden
effectief.
Op pagina 6 is een groot aantal aandachtspunten
opgesomd.
8. MAATWERK
Veelal bieden standaardoplossingen en standaard
apparatuur geen optimale oplossing.
Vaak is een synthese van 2 of 3 maatregelen
de betere (bijv. Puntafzuiging + Ruimteventilatie
+ Persoonlijke Bescherming). Soms is
het gunstig om de afzuiging optimaal aan één
product aan te passen. Zo kunnen ook speciale
wensen t.a.v. ergonomie, geluids-emissie,
rookemissie en energiebesparing leiden tot
maatwerk.

9. PERSOONLIJKE
BESCHERMINGSMIDDELEN
PBM’s verschaffen een hoge mate van
bescherming. Ze zijn wel enigszins belastend
voor de lasser.
De volgende PBM’s hebben zich doorgezet:
• Wegwerpmondmasker (speciale uitvoeringen
voor lassen; zie figuur 10);
• Verse-luchthelm met ventilator-/filterunit op
rug (figuur 11). Lichtgewicht-lashelm met
automatisch lasglas en ventilatievoorzieningen.
Het draagcomfort is in de
afgelopen jaren wezenlijk verbeterd;
• Verse-luchthelm met persluchttoevoer (zie
figuur 12). Verder als bovenstaand. Dit
systeem geeft van de genoemde PBM’s de
beste bescherming. De perslucht moet goed
gefilterd zijn. Een temperatuur-regeling is
aan te bevelen.
figuur 10 Lasrookmasker
figuur 11 Verse-lucht helm met ventilator/filterunit
5
figuur 12 Verse-lucht helm met persluchttoevoer

6
AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEPALING VAN EEN VENTILATIESYSTEEM VOOR LASROOK
• GROOTTE EN VORM VAN DE WERKSTUKKEN
• PLAATS IN DE RUIMTE: * OP EEN TAFEL
* BIJ EEN WAND
* MIDDEN IN HAL
* VAST OF WISSELEND
• LASTOEVOEGMATERIAAL EN LASPROCEDE
• LASPARAMETERS / INSCHAKELDUUR / GELIJKTIJDIGHEID
• MOGELIJKHEDEN TOT AFSCHOTTING
• REEDS AANWEZIGE NATUURLIJKE OF MECHANISCHE VENTILATIE
• LUCHTBALANS
• ORIENTATIE VAN DE HAL
• HEERSENDE LUCHTSTROMINGSPATRONEN
• VERWARMINGSSYSTEEM
• OVERDRUK / ONDERDRUK
• HOOGTE EN VORM VAN DE WERKPLAATS
• AANWEZIGHEID VAN EEN KRAANBAAN
• ENERGIEBESPARENDE VOORZIENINGEN
• GELUIDSEMISSIE BINNEN EN NAAR BUITEN
• ERGONOMISCHE ASPECTEN
• PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN
• ONDERHOUDSTECHNISCHE ASPECTEN
• LUCHTZUIVERING
• REGELGEVING ARBEIDSINSPECTIE
• REGELGEVING MILIEUDIENST
• BESCHIKBAAR BUDGET

7
WANNEER WELKE AFZUIGAPPARATUUR?
(De bedrijfssituatie en de te nemen maatregelen)
M.F.J. van Kempen
adviseur (Adviesbureau M. van Kempen B.V.)
De mogelijke maatregelen: Investeringsindicatie per lasser* ) :
1. Puntafzuiging hoogvacuüm F. 2.000,-
2. Puntafzuiging laagvacuüm F. 4.000,-
3a. Gerichte afzuiging F. 10.000,-
3b. Gerichte luchttoevoer F. 2.000,-
4. Afzuigtafels voor thermische snijmachines Indicatie niet mogelijk
5. Afgescheiden geventileerde ruimten Indicatie niet mogelijk
6. Lascabines Indicatie niet mogelijk
7. Ruimtelijke systemen voor afzuiging, ventilatie en
luchtzuivering. Vanwege de talloze mogelijkheden
en dimensioneringen enorme variatie F. 2.500,- tot 60.000,-
8. Maatwerk Indicatie niet mogelijk
9. Persoonlijke beschermmiddelen (van snuitjes- HighTech) F. 20,- tot 1.500,-
Bedrijfssituaties en maatregelen:
A. Kleine werkstukken op vaste werkplekken
Maatregelen, in volgorde van voorkeur:
Eerste keuze: gerichte afzuiging aan de lastafel (nr.3). Zie figuur 5 van overzicht "Beschermende
maatregelen bij lassen en thermisch snijden;
Tweede keus: puntafzuiging laagvacuüm (nr.2);
Derde keuze: puntafzuiging hoogvacuüm (nr.1);
Bovendien: ruimteventilatie (nr.7).
B. Kleine werkstukken op wisselende werkplekken
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: mobiele laagvacuüm puntafzuiger met afvoer naar buiten of
mobiele laagvacuüm puntafzuiger met filters en recirculatie (nr.2); zie figuur 4 van
overzicht "Beschermende maatregelen bij lassen en thermisch snijden";
Tweede keus: puntafzuiging hoogvacuüm. De plaatsing van de zuigmond komt precies (nr.1);
Bovendien: ruimteventilatie (nr.7).
C. Middelgrote werkstukken op vaste werkplekken
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: gerichte afzuiging aan de lastafel. De grootte van de afzuigvoorziening bepaalt de
maximale grootte van de werkstukken, die goed kunnen worden afgezogen (nr.2).
Een trage maar gestage luchtstroom van achter de lasser, kan het afzuigeffect aan de
lastafel versterken (door verdringingsventilatie); bovendien verkeert de lasser daardoor
in de schone toevoerlucht (nr.3b);
Tweede keus: persoonlijke beschermmiddelen (PBM; zie figuur 11 van overzicht "Beschermende
maatregelen bij lassen en thermisch snijden). Een overdruk-lashelm biedt een hoge
mate van bescherming tegen het inademen van lasrook. Indien uitsluitend PBM worden
gebruikt, dus zonder enige vorm van afzuiging, dan dient voor een hoog debiet aan
ruimteventilatie te worden gekozen (nr.9);
Derde keus: een laagvacuüm-puntafzuiger kan de lasrook prima afvangen vermits de zuigmond
voortdurend in een gunstige stand is geplaatst. Het kan dus gebeuren dat veelvuldig
verplaatsen noodzakelijk is. Daarvoor is dan een buitengewone motivatie vereist (nr.2);
Bovendien: Ruimteventilatie (nr.7).
*) De prijzen zijn richtprijzen van gangbare apparatuur in veel voorkomende versies.
De genoemde prijzen kunnen sterk afwijken van de prijs van de apparatuur van uw keuze.
De indicaties voor investeringen zijn daarom niet geschikt om begrotingen op te baseren.
Aan de indicatieve prijzen kan geen enkel recht worden ontleend.
D. Middelgrote werkstukken op wisselende werkplekken
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: persoonlijke beschermmiddelen (PBM) (nr.9). Een overdruk-lashelm biedt een hoge
mate van bescherming tegen het inademen van lasrook (zie figuur 11 en 12 van
overzicht "Beschermende maatregelen bij lassen en thermisch snijden). Indien

8
uitsluitend PBM worden gebruikt, dus zonder enige vorm van afzuiging, dan dient voor
een hoog debiet aan ruimteventilatie te worden gekozen;
Tweede keus: een laagvacuüm puntafzuiger kan de lasrook prima afvangen vermits de zuigmond
voortdurend in een gunstige stand is geplaatst. Het kan dus gebeuren dat veelvuldig
verplaatsen noodzakelijk is. Daarvoor is dan een buitengewone motivatie vereist (nr.2);
Bovendien: ruimteventilatie (nr.7).
E. Grote werkstukken met een gesloten oppervlak, zoals b.v. containers, schepen, drukvaten (zie
figuur 13)
figuur 13 Gesloten werkstuk
E1. Bij laswerkzaamheden aan de buitenzijde van het werkstuk
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: persoonlijke beschermmiddelen (PBM) (nr.9). Een overdruk-lashelm biedt een hoge
mate van bescherming tegen het inademen van lasrook. Indien uitsluitend PBM worden
gebruikt, dus zonder enige vorm van afzuiging, dan dient voor een hoog debiet aan
ruimteventilatie te worden gekozen;
Tweede keus: een laagvacuum-puntafzuiger (nr.2) kan de lasrook prima afvangen, vermits de
zuigmond voortdurend in een gunstige stand is geplaatst. Het kan dus gebeuren dat
veelvuldig verplaatsen noodzakelijk is. Daarvoor is dan een buitengewone motivatie
vereist;
Derde keus: een centrale afzuigvoorziening met slangen en zuigmonden, die m.b.v. magneet-voeten
geplaatst kunnen worden (nr.8). Veelvuldig verplaatsen kan noodzakelijk zijn;
Bovendien: ruimteventilatie (nr.7).

9
E2. Bij laswerkzaamheden aan de binnenzijde van het werkstuk
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: een laagvacuüm-puntafzuiger (nr.2) kan de lasrook prima afvangen, vermits de
zuigmond voortdurend in een gunstige stand is geplaatst. Het kan dus gebeuren dat
veelvuldig verplaatsen noodzakelijk is. Daarvoor is dan een buitengewone motivatie
vereist;
Of: Een centrale afzuigvoorziening met slangen en zuigmonden (nr.8), die m.b.v.
magneetvoeten geplaatst kunnen worden. Veelvuldig verplaatsen kan noodzakelijk zijn;
Tweede keus: puntafzuiging hoogvacuüm (nr.1). Het afzuiggebied van het hoogvacuümsysteem is
geringer dan bij de laagvacuümsystemen. Veelvuldig herplaatsen van de zuigmond is
vaak noodzaak;
Derde keus: verplaatsbare centrale hoogvacuümsystemen (nr.8) kunnen op schepen e.d. erg
praktisch zijn. De slangen hebben kleine diameters; dit is gunstig indien de
afzuigslangen door mangaten moeten lopen.
Bovendien: persoonlijke beschermmiddelen (nr.9). Een overdruk-lashelm biedt een hoge mate van
bescherming tegen het inademen van lasrook. Bij deze toepassing kan de luchttoevoer
van gefilterde omgevingslucht gevaarlijk zijn (Gassen!). Gebruik in besloten ruimten
uitsluitend overdruk-lashelmen met toevoer van geconditioneerde perslucht. Een
temperatuurregeling van de ademlucht is aan te bevelen.
F. Grote open werkstukken zoals dakspanten, chassis en vakwerkconstructies (zie figuur 14)
figuur 14 Vakwerkconstructie
Maatregelen in volgorde van voorkeur:
Eerste keus: persoonlijke beschermmiddelen (PBM) (nr.9). Een overdruk-lashelm biedt een hoge
mate van bescherming tegen het inademen van lasrook. Indien uitsluitend PBM worden
gebruikt, dus zonder enige vorm van afzuiging, dan dient voor een hoog debiet aan
ruimteventilatie te worden gekozen;
Tweede keus: een laagvacuüm-puntafzuiger (nr.2) kan de lasrook prima afvangen, vermits de
zuigmond voortdurend in een gunstige stand is geplaatst. Het kan dus gebeuren dat
veelvuldig verplaatsen noodzakelijk is. Daarvoor is dan wel een buitengewone motivatie
vereist;
Bovendien: ruimteventilatie (nr.2).

10
PRESENTATIE AFZUIGING EN VENTILATIE
Dia 1. Inleiding
Het valt in de praktijk niet mee om de juiste apparatuur
te kiezen voor het oplossen van luchtvervuiling
in de werkplaats. In Nederland hangen
duizenden afzuigarmen ongebruikt tegen de muur.
Deze afzuigers zijn niet goed, ze worden niet goed
gebruikt of ze zijn niet goed gekozen. Zeker is dat
zo'n mislukking altijd leidt tot ongenoegen en vaak
ook tot interne spanningen. Dit werkt zeker niet
sfeerverhogend en .….. jammer van het geld.
Dia 2.
Uitgangspunt bij deze voordracht is de praktijk in de
Metalektro, zoals ik dat in de loop der jaren ervaren
heb en de afzuigtechnische successen en
mislukkingen, die ik met eigen ogen heb mogen
aanschouwen. Vandaar dient mijn voordracht dan
ook te worden beschouwd als een persoonlijke visie.
Gezien de korte tijd die me ter beschikking staat, is
het niet mogelijk om een totaal overzicht van
maatregelen en apparatuur te behandelen. In de
hand out kunt u een notitie vinden over de mogelijke
beschermende maatregelen en een notitie die tips
geeft ten aanzien van de keuze van apparatuur. In
deze voordracht beperk ik me tot een aantal
aanbevelingen uit de notitie "Wanneer welke
apparatuur."
Dia 3.
De technische maatregelen bij lasrookbestrijding op
een rijtje.
Dia 4.
Voorbehouden bij de vermelde investeringsindicaties.
Dia 5.
Op deze dia, die past in de serie zoals door Dhr.
Van der Sluis werd gebruikt, zijn de meest gangbare
lasprocessen vermeld. Afzuiging-aan-de-bron is
vaak van doorslaggevend belang voor een
effectieve bescherming van de lasser en de mensen
in zijn nabijheid. Ruimte ventilatie is ook dikwijls
onontbeerlijk Aan de hand van voorbeelden uit de
praktijk gaan we nu deze materie verder uitdiepen.
Dia 6. Categorie Kleine werkstukken op vaste
werkplekken:
• Dia 7.Gerichte afzuiging aan de lastafel.
• Dia 8.Puntafzuiging laag vacuüm.
Dia 9.
De eerste van 5 dia's, die betrekking hebben op het
afzuigrendement van verschillende voorzieningen.
M.F.J. van Kempen
adviseur (Adviesbureau M. v. Kempen B.V.)
Dit is de wetenschappelijke aanpak, maar niet zo
handig voor leken in de luchttechniek.
Dia 10.
Aan de hand van 4 verschillende vormen van
afzuiging en het gewenste rendement, kan men de
corresponderende volumestroom opzoeken.
Precieze uitleg valt buiten het bestek van deze
voordracht.
Dia 11.
Vergelijking van de foto's links (rook boven tafel) en
de foto's rechts (rook in de vrije ruimte) geven enig
inzicht in de factoren, die het afzuigrendement
bepalen.
Dia 12.
Vergelijking van het afzuigeffect bij een laagvacuüm-
en bij een hoogvacuümafzuiger. In geval van
MIG/MAG lassen geldt een goed afzuigeffect binnen
de grote zone. Binnen de kleine zone bestaat
gevaar voor aantasting van de gasbescherming.
Voor TIG lassen gelden andere zones.
Dia 13.
Deze afbeelding geeft aan dat elke afschotting het
afzuigeffect versterkt. In de praktijk van alledag kan
van dit fantastische en goedkope hulpmiddel vaak
gebruik worden gemaakt.
Dia 14.
Een fabrikant van afzuigapparatuur maakt in zijn
advertenties handig gebruik van afschotting voor
een imposante foto.
Dia 15.
Kleine werkstukjes op vaste plaatsen.
Dia 16. Categorie Kleine werkstukken op
wisselende werkplekken:
• Dia 17. Mobiele laagvacuüm puntafzuiger.
Dia 18. Categorie Middelgrote werkstukken op
vaste werkplekken:
• Dia 19. Gerichte afzuiging aan de lastafel.
Dia 20. Categorie Middelgrote werkstukken op
wisselende werkplekken:
De sterk uiteenlopende prijzen voor de ruimteventilatie
kan als volgt worden verklaard:

Dia 21. Vergelijking persoonlijke beschermingsmiddelen
+ ruimteventilatie en
Puntafzuiging + ruimteventilatie.
• Dia 22. Overdruk lashelm.
Dia 23. Categorie Grote werkstukken, gesloten,
buitenzijde:
• Dia 24. Laagvacuüm puntafzuiger met
aangebouwde slanghaspel (maatwerk).
Dia 25. Categorie Grote werkstukken, gesloten,
binnenzijde:
• Dia 26. Laagvacuüm puntafzuiger in compartiment
van brug. Ruimte ventilatie aanwezig.
Dia 27. Categorie Grote open werkstukken:
• Dia 28 - 30. Dia's van grote open werkstukken.
• Dia 31. Lasrookmasker met NPF=10.
• Dia 32. Verouderde overdrukhelm met verse
luchtvoorziening; zwaar en sterk belastend.
• Dia 33. Links een moderne overdrukhelm met
persluchtaansluiting (NPF=200). Rechts een
overdrukhelm met een verse luchttoevoerunit in
een ergonomische uitvoering (NPF=50).
Dia 34. Verschillende vormen van ruimteventilatie.
Dia 35. Suppletiesysteem met gespreide toevoer.
Dia 36. Centraal luchtzuiveringssysteem met
persluchtgereinigde patronenfilters en met
onafhankelijke dakventilatoren.
11
Dia 37. Uiteenlopende systemen voor rookafzuiging
aan de bron. Bovendien een regelbaar
centraal ruimtelijk luchtzuiveringssysteem.
Dia 38. Aandachtspunten bij de bepaling van een
afzuigsysteem voor lasrook.
Ik hoop dat de informatie die zonet over het scherm
is gerold, plus de informatie van de hand-out u zal
helpen bij het vinden van praktische oplossingen en
bij het voorkomen van miskleunen.
Pas op; Lasrookbestrijding is zelden simpel. Er zijn
zo veel factoren waarmee rekening moet worden
gehouden. Een cruciale fout is snel gemaakt.
In de lijst met aandachtspunten op pagina 6 vindt u
een aantal belangrijke criteria. Deze lijst zou u
kunnen gebruiken als checklist bij uw overleg met
een gespecialiseerd adviseur of met een potentiële
leverancier.
Dank voor uw aandacht.