dpo_10829.pdf

01 1236 8659 UB AMSTERDAM

O N D E R W Y S
TOT DE
G R O N D B E G I N Z E L E N
DER
APOTHEEK
Geevende een klaar en duidelyk bericht van al het
geen betrekking heeft tot het lêeren der Pharmacic,
zo wel derzelvev ïnftrumenten: als ook eeire bondige
MateriaMedica; ontlecdingder Kunftwoorden;
gronden van alle de heele «h halve Metalen,
Zouten, enz. inhetkortal hetgeen
tot de Enkele , zo wel als Scheikundige
bereidingen eenig nut foude kunnen,
bybrengen.
I) o Q R
K. G. H A G E N,
Hoftor in de Geneeskunde, Hof Apotheker van S. M. den
Koning van Pruyffen, en 'Medelid van de Roo:nfc!i-
• Keiferlyke Academie der NatuurOiderzoekers, enz.
Uit het Hoogduitfch vertaald; er. met enige
Aanmerkingen vermeerdert.
BOOR
F. B R E 'U K E Rj
Afotheker' ie Amfteldam.
Te AMSTE-LDA M,
By A. J. VAN ÏQLL MDCCLXXXL

V O O R B E R i C H Tj
V A N I) E ET
V E R T A A L E li
f>ag. Uk
g&X&et is eigenaartig j gun (li ge Leezerl dat
m n
tl ^ Ü^ er
? v a n
^ en
ï erin
ëfl m
tot den
•fi § aanzienlijkfien werkman toe, nergens
^•^^P meerder en nergens weetgieriger van
hóord fpreeken, dan van zijn Beroep of werk:
'ook is het niet minder eigenaartig dat zich ijder
, hetzelve Beroep op zich zelf genoömeit,
daarin bevlijtigd, hetzy door welk een weg het
ook zijn mooge, om dus zich-zelve, en zijneKunfl-,
genooten Jlerker en volleediger te maaken. wie
toch zal het mij dan ten kwaaden kunnen duiden
, dat ik mij verftont hebhe door eene yert• aaiing
, aan deze zo edele en in het minjl by geen
een der bovengemelde Beroepen te vergelijkende,
weetenfehap, eenig voordeel ah waare het nog
zo weinig-, bij te brengen; te meer daar de Theorie
derzelven zo wel, als de kunjl zelf minder
door de daaglykfe oefening Qen voornamenlijk
hier in Holland) dan door het hezen,
volleediger en befchaafder gemaakt kan
worden, (keze beweegreedenzo wel, als ook d&
* i gun*

iv V O O R B E R I C H T .
gunflige ontmoetingen, waarmede dit werkje
in geheel Duitschland van alle de Kunflgenoo*
ten ontvangen is, heeft my zulks doen onderneemen
; Zelf betuigt de Geleerden Heer TODE
in zijne, geeflige en onbefprookene beoordeelingen,
nimmer de weergaavan dit onderwijs Boek
in Duitshland gezien te bebbendus zegt Hij, na
alvooren zijne gunflige aanmerkingen op deszelfs
inhoud gemaakt te hebben, van alle de Hand-
Boeken, Leer - Boeken enz. Zien wij noch geen
verfaanhaar der werkje het licht aanjchouwen,
dan hetONDER(VIS TOTDE GRONDBE-
GIN ZELEN DER APOTHEEK, Ik oordeel
daarom nergens mijne tusfchen tijden beter
aanhef eed te zijn, dan aan de vertaaling van
dit, voor den Leerlingen der Apotheek zo nuttig
werkje. Taal of andere feilen door het overgaan
of ander fint s ingefloopen, verfchoon dat
Gunflige Leezer 1 als ook het fout beft aan in
dezen, het geringfte nut of voordeel, dat dit
werkje bi j den Leerling mooge te weeg brengen,
zal mij aubbeld voor myne geringe moeite verpligten.
VOOR-

V O O R R E D E N
GEPLAATST VOOR DEN
Pflg. V
HOOGDUITSCHEN DRUK.
m-^^^oe lang men reeds met de groottte begeerte 1
|| rT jl naar een Leerboek, darmen den Leerlinf
lf gen zoude kunnen geeven, verlangt heeft,
g§^^!B zo heeft men echter tot dus verre vergeefs
daarop gehoopt. Want de Phatmakopaën zijn hier voor
niet bruikbair, omdat zij zich niet verre genoeg in
de wijze vande Bereiding uitlaaien, en nooit den grond
derzdven aantoonen: De verfchillende Werken over de
fcheikunde voldoen daarin ook niet genoeg, om dat de-
' zelve gedeeltelijk van al te grooten inhoud zijn, zo dat
een beginner niet inftaat is derzelver inhoud te kunnen
bevatten, wanneer hy dikwils het noodigfte over het
hoof: ziet, gedeeltelijk, om ook dat hetzelve voor huri
te hoog of om zo te 'zeggen, al te geleerd is daar hen
noch ais beginne-rs de kennisfe van alles ontbreekt.
Iieele groote werken laaten zy zomwijl om hunnen
grootst! inhoud, zomwijlenom den prijsderzelvenonaangeroerd
leggen het is daarom dat ik verkoozen heb
eenen middelweg te zoeken, en niettemin al het geen
wat vaneemgnut voor- een Apothekers leerling zoude
kunnen zijn, zoals ik hoop, verftaanbaar genoeg en ia
zo een klein bellek als het mooglijk is,_ voorteftellen.
Men moet hier geene nieuwe ontdekkingen verwagten,
vermits zulks bij dit ontwerp niet wel plaats
hebben kan , ik heb echter zommige wijzen van
het bereiden der geneesmiddelen ligtur, en gemakkelijker

V Ö Ö R R È D È N
lijker aangeweezen : ook wel dïfcwfts hete en reëdi
bekende bereidingen verworpen, eh hun bezwaarlijker
voorgetrokken, Voornamenhjk nis bij de eerfte
Wijze van bereiden het geneesmiddel eenigé werkende
kragteh berooft wierden. Doch is dit echter mijn
grootlte doelwit geweüt, dat ik den leerling moogé
in ftaat (tellen, dat hii niet met onze künlt gelijk niet
een ambagt, dat tot, leedvveezcn vee! al gebeurd,
maar als met eene kunft en weetenfehap omgaati
Hoe wel of ik in mijn oogmerk geflaagt ben , of
'bijaldien ik zomniigen verveeld heb, zal ik aan de
beoordeeling overlaaten welke ik met fchuldigft
dankbetuiging en (de Aanmerkingen die men daar op
maaken zal) zal aanneemen. ïèn minden hoope ik
dat men (om het goede inzigt, het welk ik hier bij
hebbe gehad) zommige ieilen hier ingefloopen doöt
de Vingers zien zal;

D E
A L G E M E E N S
I N H O U O
VAN DE
APOTHEKERS-KUNST,
s-1>
D' APOTHEKERS KUNST, of PHARMA-
CIE, {Pharmacia, Pharmaceutice, Pbarmacopaa)
is ecne Pnétifche weetenfehap., die aantoond
, hoe men de Remedies haar het voorfchrift
handig, en in order mengd, en gereed maakt.
Vermits nu alle Remédiés enkel uit Ligchamen der
drie Natuurrijken gereed gemaakt worden; zoo veronderfteld
deeze verklaaring reeds voor af, dat men
zulke Ligchaamen, behoorlijk moet leere kennen, om
die te verfaamelen, en te kunnen bewaaren.
Een REMEDIE of GENEESMIDDEL (Mtdü
camentum) is dat geen, het welk in ftaat is in een ziek
Ligchaam eene gezonde verandering re veroorzaaken.
Deeze worden doorgaans verdeeld in RAUWE, of
A EN«

2
De algtmetnt inhoud van
ENKELDE (cradd) ENKELDE GEREED GE­
MAAKTE (Simplicia prceparata) en die UYT
MEER BESTAANDE (compojttd). De eerfte, naa«
melijk de RAUWE behooren tot de Hiftorie der Natuur
en tot de Mater ia Medica: en de laatfte behooien
eigenlijk tot de Pbarmacie. Hier uit volgt van •
zelf, dat een Apotheker niet onweetend moet zijn,
in de Hiftorie der Natuur, en voornaamelijk in de
Materia Medica.
% 3-
De Apothekers Kunft in den wezenlijken zin gcnoomen
§. 1. is. niet zoo zeer eene Kunft om dat men
daar toe inftrumenten gebruikt; maar ook eene weetenfehap.
Haarebeginfels zijn de ondervindingen, waar
zij de oordeelskracht op grondveft, waaruit dan wederom
veele andere ondervindingen fpruiten. Het is
er Verre van af dat men deeze zoude vergelijken met
de geene, die volgens de ondervinding of Mechamcq
getrafteert word, en die men ook anders niet dan op
zijn beft genomen eene Kunft noemen kan, Vermits
dezelve maar enkel volgens ondervinding, doch
van alle gronden ontbloot behandeld word. Dierhalven
kan zij met recht met den naam der WEETEN-
SCHAPLYKE of OORDEELKUNDIGE Pbarmade
vereerd worden, daar men de andere niet anders
als eene door ondervinding verkreegene Pbarmacie
noemen mag.
§• 4-
Daar men nu duidelijk ziet hoe verre de weetenfchap
boven de Kunft verheeven is, zo kan men ook
niet nalaaten als men dezelve bij elkander vergelijkt dc
Weetenfehap buiten allen twijfel den voorrang te ver-

De Apothekers Rünft> J'
glinneti. Buiten en behalven dien voorrang is de oor*,
deelkundige Phctrmacie in haare bedrijven met de groot*
fte voordeden gepaart, te weeten»
i* Zo is zij met meerder geruftheid irt haafe ort*
derneeming een goed uit einde verwachtende, daar irt
tegendeel die geene, welke Empijrifch te werk gaat,
zelden op eenen goeden uitflag geruft bouwen kan*
Want is het, dat hem iets mhlukt, zo ftaat hij met
de grootfte verlegenheid verflagen vermits hem de
oorzaak van dien misdag zo min bekend is, als het
middel om de tweede maal dien feil te keer te gaan,
of het hem bij toeval mogt gebeuren, Daar en tegen
is de ourdeelkundigen in ftaat, om eene duidelijke uit»
legging te doen, zo hu' de geringfte omftandigheden
van den arbeid wü 'gaadeflaan; het welk dan ook de
oorzaak is dat hij zo ligt geen miflag kan begaan, en
is het, dat het hem al moogt over koomen, zoo is
hem ook de oorzaak van dien feil niet onbewuft, hij
weet dien in het vervolg te vermijden , of zelf het
miflukt proces te verhelpen of ten minften voor eene
andere Bereiding weeder te pasfe te brengen, zonder
echter de minfte kragten (haar behoorende) te be*
neemen.
2. Befchouwt eens het vergenoegen, dat men ge«'
waar word, als men een zaak voor af beredeneert,
ook naderhand volgens die beredenering ziet over
een ftemmen: als men defelvein gereedheid heeft, en
dat men niet alleen in ftaat is bij alle voorvallen, die
bij een proces plaats hebben, duidelijk en klaar de oorzaakendaar
van aan tetoonen, maar dezelven ook dikwerf
op veelderhande wijzen te veranderen, en dan
nog het felfde voortbrengzel daarvan kan verwachter).
De Apothekers Kunft is een gedeelte van de Chirnia
A a en

4 De algemtene inhoud van
en wijl haar voornaamfte oogmerk is de gezondheid van
den menlch te bewaaren of weder te herftellen, zo
is zij wel de gewigtigfte en edelfte Tak derzelven.
Het onderlcheid tusïchen deeze naauwkeurig genoomen,
bellaat hier in, dat de Chimie de Natuur en de
Eigenfchappen van alle de ligchamen zonder onderfcheid
zoekt te kennen, daar de Pharmacie zich maar
enkel bemoeit met die ligchaamen waar geneesmiddelen
uit temaaken, of uittevinden zijn. Evenwel koomen
daar alle foorten van bewerkingen in voor, die in alle
de overige deelen der geheele Chimie plaats hebben;
zo dat men haar bijnaa een korten inhoud derzelven
noemen mag ,• niemant kan in deczen ook zeer fterk
worden, zonder vooraf alle de bewerkingen der Pharmacie
zoo wel Praéfcifch als Theoretiich beoeffen d te
hebben.
VAN DE UITWERKING DER LUCHT EN
VAN HET VUUR IN DE BEWERKIN­
GEN DER PHARMACIE.
i 6.
Vermits de lucht niet om ligchaamen alleen maar
ook in alle dezelven bevat is, en daar men zonder vuur,en
warmte zeer weinige bereidingen verrichten kan:
zo is het nog veel noodzaakelijker dat een Apotheker
het weezenlijk beftaan hier van kenne; waarom
ik dan ook de eigenfchappen daarvan [ in zoo verre
zij op de Apothekers Kunft een invloed hebben ] in
het kort zal opnaaien.
De LUCHT is een vloeibaar ligchaam, dat wij enkeld
en alleen door het gevoel gewaar worden. Aan
dezelve bemerkt men de'volgende eigenfchappen:
CO Zij

• De Apothekers Kunft. 3
(i) Zij heeft het vermoogen dat zij zich in een
klein plaatsje kan laaten influiten, men ontmoet dezelve
ook in fommige ligchaamen or deeze wijze, b:
V: in de falpeter, door de koude drijft men dezelve
doorgaans in elkaar.
(2.) Nadat de weederftaad, [diede lucht bij elkaiv
dergeperft houdt] gebrooken is; zo,gaat zij met eenen
fnellen vaart haare plaats-weeder in neemen; deeze
noemt men haare elatique eigen'fchap; de hevigheid
bemerkt men het fterkit in het potten als zich de
op gepakte lucht uit de falpeter in haare natuurlijke
hoedanigheid verplaatst.
(3.) Zij laat zich uitzetten, en voornaaraelijk door
de warmte, zo dat als de warmte de grootfte trap van
hette heeft vérkreegen dat fij dan ook volgens Natuurkundige
Proeven eene dertien maal grootere ruimte
inneemt, en daar zij zich laat uitzetten , zo zet zij
ook de ligchaamen die haar bevatten uit, gelijk men
gewaar word bij de Gelling bij de Putrefactie, en andere
diergelijken. Deeze eigenfehap der lucht ondervind
de arbeider dikmaals tot groot nadeel, wanneer
het ligchaam, of het imtrument [ waar zij in opgeilogr
ten is] niet bekwaam is, zich met haar uit te kunnen
zetten, zoo dat daar door dikwerf een Ilag ontftaat,
die niet alleen, de Inftrumënten met de zich daarin
bevindende dóffen vernietigt, maar zijn ligchaam zelve
aan het gevaar bloot Held; zij.is ook de oorzaak
van den ilag des flag Poeders , van het Bliyemend
goud , en van het geknikker van zommige middel
zouten.
$• 8.
Het voornaamfte nut, dat de Apothekers in hunne
bewerkingen van de lucht verkrijgen zal de uieml zi jn,
flxe zij van haar genieten, ten opiigten van hec vuur:,.
A 3 ver-

efiek zeer
bezwaarlijk kunnen verricht worden.
S- IP-
De lucht is niet geheel rein, maar altoos met Waterige
, zoutige, brandbaare en aardachtige deelen vervuld,
het W2ik men aan hqt wegfmelten van de regens
het vuur beftaanbaare, aardachtige loog zouten in
de vrije lucht, het welk men (folutio aerea) of (j>erdcliqyüitn)
noemdj en aanhet rpeften van verjchèide
Metaalen ontdekt.
$. xi,
(*) Door Waijers, Blaasbalgen , Blaaspijpen ~enèv..xejÊ.._
fterkt men

dt Apothekers Kunft. $
% xx.
"^an deeze nu befchreevene lucht onderfcheiden de
nieuwere de zo genaamde FIXE, FINGEERDE
of KUNSTIGE'LUCHT (aer fixus, feu fa&itiut\
Zij beweerden dat deeze in de tusfchen ruimtens
der ligchamen dusdanig ingetfooten waaren, dat
zij niet anders als door lier hevigfte vuur of door de
volkoomene verftooring der ligchaamen [B: V: doode
Gelling of Putrefactie] om optebruijfen ten voorfchijn
kw.mien. Deeze lucht vind zich volgens hunne
meening in alle ligchaamen en maakt ook een beftaanbaar
deel van onze lucht, die ons omringt uit.
Zo lang zij zich in haare opgeflootene verblijf plaatzen
der ligchaamen bevind , zoo lang uit zij geen
elafticitijt, maar zo dra is zij daar niet uit vcrloft,
of zij is hier in gelijk met onze lucht (§. 7. n 3.) Zij
terklaaren door de fingeerde lucht alle verfchijnfels bij
het branden, en blusfen van den Kalk. Door het
hevige vuur, namenlijk als hij gebrand word, verheft
hij alle de fixe lucht, en word Hgter; word hij als dan
in het water geblufcht, zo perft de fixe lucht die zich
in het water bevind, met de grootfte hevigheid in de
luzht leege Kalk weeder in , uit welke hevige beweging
de hette en het kooken van het water ontftaat.
Legt men den levenden, of gebranden Kalk in de vrije
lucht, zo word hij daar, door den tijd ook geblufcht,
vermits hij de fixe lucht, die zich daar in onthouwd
langzaamer hand, op de begeerlijklle wijze aan zich
trekt.
§. ia.
Het VUUR fchijnt heftaanbaar in de hevigfte beweeging
, en volgens alle natuurkundige proefneemingen
een vloeibaare ftofiè te zijn. Dat de lucht eeft
gtooten invloed daarop heeft, heb ik reeds %. tl. her-
* - A 4 .nn«

6, De -algemeene inhoud van
rinnert; ik zal derhalven het volgende daar van nog
aanmerken:
\. Het Vuur doordringt met de minfte bezwaaAis
alle ligchaamen, en zondert zich even zoo ligt van hun
af. Zulks word men het befte, door de warmte, en
hette welke den hgcoamen door het Vuur medegedeeld
word, gewaar, die, zij in juift zulk een korten
tijd verliezen,. als zij deeze ontfangene warmte
weeder aan andere bijgeleegene hgchaameu mede-*
deelen.
3. Als het dezelve doordringt, zo zet het de lig-.
chaamen ook merklijk, na den inhoud hunner eigenfchap
uit elkander waatom zij als dan ook haare
weezcnlijke zwaarte verliezen.
§• Ï3- .
Ten opzigte van deeze uitzetting ondekt men een-,
groot onderfcheid tusfehen het eene ligchaam en het andere.
Zommige laaten zich door het Vuur zodanig
uitzetten , dat zo dra zij maar een middelmatigen
trap van het zelve doorftaan, zij aanftonds haare natuurlijke
zwaarte verliezen, en als dons om hoog
klimmen.
Deeze noemd men in het geheel VLUGGE, LIG­
CHAAMEN, {corpora volatihd) andere in tegendeel
Zetten zich in de grootfte hitte des Vuurs zoo weinig
(-*) Hier uit volgt, dat men de glazen, en andere Inftrumenten-niet
op een maal te veel Vuurs geeven, maar trapswijze
over zp wat gelijk moet warm maaken; vermits, zij
anders op de eene plaats flerker uit gezet worden, als op
'de andere, èn natuurlijker wijze dus fcheuren moeten. ' Dit
is ook de oorzaak van het fpringen der kooien. Integendeel
jjieeft men ook hier door het nut om de Glazen naai ons goc4«
yinden te'laaten affpringen, *

de Apothekers Kunft. y
rijg uit dat men 't niet merken kan, en fchijnen de
geringde verandering niet te hebben ondergaan. Zulke
worden IN HET VUÜR BÜ^TAANBAARE
(corpora fix(f) genoemd. Als men dierhalven ligchaamen
die uit vlugge en uit vafte deeïen te zaamengefteld
zijn, in het VULIÏ plaatli, zu zullen de eerde
om hoog klimmen, en de laatfte terug blijven. Dier
gelijken voorvallen koomen in de Pbarmaeie veel voor,
B: V: bij de fcheiding van het vlugge zout uit het
fal anv.mmac.
.De beftaanbaare ligchaamen regens het Vuur vloeijen
zomtijds in .de hette , en zomtijds niet. De eerde
noemd men de SMELTBAARE , en de iaatden,
de ONSMELTJ3AARE LIGCHAAMEN, (corpora
refraclaria). De deelen der fmeltbaaren worden
door het menigvuldige Vuur tot in het binneiide dus^
danig door drongen om dat zij zich weinig beroeren
en dus geheel weinig aan elkander verknogt zijn,
Deeze roeftand der ligchaamen noemd men HET
VLOEIBAAR WORDEN derzelven, Als nu de
zaamenhang der vloeibare ligchaamen door het aanhouden
des Vuurs dusdanig verminderd word, da't haare
deebu zich in het geheel niet meer beroeren, Noemd
men dit bij deMetaalen HETCALCiNEREN(c#/cinalio).
§• 15.
Zulke Ligchamen, welken door de beroering van
anderen, die met veel Vuurs doordrongen, of' brandend,
gloeijend , of op een andere wijze de werking
des Vuurs aantoonen, in den brand vliegen, en de
warmte, en het ligt toonen, noemt men BRAND-
BAAREof LIGCHAAMEN DIE TE VERBRAN-
A 5 DEN

IO De algemeene inhoud van
DEN ZYN (corpora infiammab&ia) bij voorbeeld;
Hout, Kooien, Ülien, Harden Brandewijn.
§. 16*.
Deeze ligchaamen bevatten in zich altijd eene groots
menigte doffen die het Vuur wel gelijk msar tevens
oneindig veel fijnder zijn, die men wel door geene
der zinnen ontdekken, maar bi] veele venooningen
befpeuren kan. Men noemt hen het BRANDBAA-
RE, of het BRANDBAARE wezen (inflammabile y
Phlogiftotï) het welk zich in alle ligchaamen der Natuur
onthoud; waarin het naar m?aten hunner eigen*
fchap, dan meerder dan minder, dan losfer, dan gebondener
ontdekt word. Het is de voornaamfte oorzaak
van het aan eikander hangen der Verven,- reuken,
en van de vlugheid der ligchaamen. Den Metaalen
geett het hunnen glans, en de bekwaamheit om
zich door den Haamerflag te laaten uit zetten.
Aile deeze eigenfchappen verdwijnen als men de
ligchaamen van het brand baare berooft; zijncemenook
dezelve weder aan, als men hun dichter ontbeerende
deel weeder toe laat koomen (*), ik zal betere gelegen-
(*) Hier oordeel ik het noodig te zijn, eene Redeneering
«antcbaalen, die onlangs nog een groot opfien maakte, entot
veclen twill aanleiding gaf. De H:er en Apotheker
Meijer te Osnaburg, een Man die na zijn dood, [al waar?
zijr.c redeneerwijze zelfs valfch] altoos zal hoog gefchat worden;
Stelde eene bijzondere brandbaare ftoft'e in de ligchamentc
zijn, welke, van liet zonne Vuur daar in zoude te
onderfcheiden zijn, vermitds, zulks het reinfte zij; daar
bet andere nog met een onbekend zuur op het allernauwfte
rerknogt zij • hij wierd hier toe verleid door de verfebijnzelcn
van den Kalk na het branden; en door het Canftisch
gemaakte loogzout vermits zulks tegens hunner natuur ftrjj-
\

de Apothekers Kunft. II
geilheid hebben dezelve aantehaalen als ik aan de
calcinatie en aan het hertellen van de Metaalen zal
komeu.
De verbrandbaare-eigenfchappen(§. 15.) waarmede
men het gewoone Vuur (*) onderhoud, noemd
men het VOEDSEL DES VUURS hier toe behooren
deeze, als HOUT, TURF, en KOOLEN(t)
Van het hout maakc men anders weinig gebrmjk, als
tot het deftileeren om dat hetzelve eene ongeltaadige
het-
die, met geen zuur meer zoude kunnen opruijfchen; het
welk hij volgens zijn begrip zo wel uit het Vuur van den
Ralk als ook van de Vuur Koffen, die zigtot de loog zoutea
gevoegt hadden, afleide, en dezelven daarom het vette zuur
facidum pingue caujiicum) noemde. Dog daar men naderhand
door proeven vond, dat 'er geen onderfchcid tusfehen het
Zonne Vuur, en het onze plaats konde hebben, en dat alle
de Verfchijnfelen van den Kalk en van de gebrande loog zouten
door de berooving der vafte lucht J. 11. waaraan nicmant
pieer twijfelen kan, dat dezelve 'er niet zijn zoude [vrij beeter
te bewijzen, en door onderzoekingen fterker te bckragtigen
waren; zoo heeft de geleerde Apotheker zelve] dia
van te vooren het vette zuur hetiterkit verdedigde, ton laatlle
aan derzelver daarzijn, beginnen te twijfelen.
(*) Buiten het gewoone Vuur, het geen men ook het
kunftige Vuur, [ignis artifieialis] noemd- Heefteen Apothe»
ker ook dikwerf het natuurlijke, namenlijk de zonne warmte
tot het droogen der kruijden, planten, enz. en tot het digereren
&c. &c. van nooden.
(t, De Steenkoolen zijn in de Apothekenniet int gebruik
wegens haare fchadelijke dampen en fterke rooken, de ouden
bedienden zjg van de Paarde milt., om eene zagte, aan.
houdende en gelijke warmte te hebben, die zij ïu eene kift
(tampten, en met water nat maakten, welken tpeftel zij den
yenter equinus noemden.

ia De algemeene inhoud van
hette geeft: Zomwijlen eene al te groote vlam fwaaren
rook, en roet voortbrengd, en in het geheel eene
al te groote oplettenheid vereischt. Als de turf goed
uitgedroogt en de werkplaats wej van eenen goeden
togt voorzien is, kan men dezelven met zeer veel nut
tot het deftilleeren, en digereren gebruiken. Doch
de houts- kooien,- waar van men die van Beuken, en
eijken hout gebranden voor de befte houd, geven het
befte, en het gevoeglijkftetoevoer aan het Vuur, om
dat zij eene geftaadige, gelijke 3 en duurzaame hette
verfchaffen
§. 18.
Een der Voornaamfte zorgen van een Apotheker
is, dat hij bij ijder werk de fterkte en den trap des
Vuurs zo naauwkeurig als hem moogelijk is gaade
fh. Om hier zekerder op te kunnen fcija, zo heeft
men in niewere tijden zich van de weerglazen (Thermometra')
bediend , waarmede men de graaden van
het Vuur het naauwkeurigfte bepaalen koft, als het
maar zomtijds niet bezwaarlijk en dikmaals zelf onmogelijk
was deeze inftrumenten te pasfe te brengen.
Wij moeten ons dierhaiven, met die vier graden
des vuurs behelpen, die de ouden door het gevoel
hebben onderfcheiden, en die daar door ook zeer
onbepaald zijn. De eerfte graad of trap is de zngfte,
of die geene daar men de hand in het geheel niet bij
oefchidigen kaö. '1 ot welken zij oordeelden de natuurlijke
warmte van de lappen der dieren, als ook
de broeiwarmte van de hoenders te behooien. Door
deeze warmte gefchied de werking der gewasfen en de
verrotting der ligchamen van de dieren. Men gebruikt
die voornamelijk tot het digereren,. waarom hij ook
de DIEGEST4È GRAAD genoemd word. De tweede
graad is fterker, en fchoon de hand niet aanftonds
daais

de Apothekers Kunft. 13
daarbij befchadigt word ; zo is men echter ras genoodzaakt
dezelve terug te trekken om #het bezeeren
voor te koomen. Deeze warmte heeft men nodig om
te deftilleeren; het water te doen kooken; en tot het
fmelten, van het Lood en Tin. Men noemd deezen
de DESTILLEER GRAAD. De derde graad word
de SUBLIMEER GRAAD genoemd hij bezeerd
reeds als men hem aanroerd, en de Capellen geeven
cenen rooden gloed, zo als men nodig heeft tot het
Sublimeeren, en het deftilleeren van de mineralifche
zuuren en de empijretimatifche Oliën. De vierde
graad is de fterkfte van allen. Deze gebruikt • men
tot het fineken, en tot het kalkbranden vandeMëtaalen,
als ook tot het Glasmaaken. waajom hij doorgaans
de SMELT GRAAD word genoemd.
§• l>
Om het Vuur te diregeeren is de algemeene regel
in het geheel deezen, dat men in het begin altoos
met een zagt Vuurtje beginnen en dan Trapsgewijze
het zelve vermeerderen moet , tot den noodigen
graad; daar de inftrumenten anders als men op eens
zo veel Vuurs geeft zouden feheuren, en uitelkander.lpringen.
§• ao.
De koude werd veroorzaakt door het afzijn, der
warmte, die een Apotheker ook nodig heeft, namelijk
, bij het deftilleeren om de al te heete dampen te
verkoelen, het welk gedaan word door de verkoelende
toeftellen, die volgen zullen, gedeeltelijk tot het
Concentreeren van zommige vloeibare ligchanaen B:
V; van het zuur des 'Azijns.
VAN

tJf. De algemene inhoud vaff\
VAN" DE GEREEDSCHAPPEN TOT DE
PHARMACIE BEHOORENDE.
%• 21.
Onder de GEREEDSCHAPPEN of INSTRU­
MENTEN reekend men, (Supptllex fbarmaceutica)
het laboratorium of de werkplaats, de verfchillende
foorten van Ovens, Vaten, zo wel die, welke
men gebruikt tot het bereiden , als tot het be»
waaren der geneesmiddelen, en de noodige inftrumenten
[utetijilia]. En daar veelen van deezen door
het gebruik beeter als door het befchrijven derzelven
te loeren zijn; zo zal ik de voornaamfte alleen aanhalen,
en de overigen bij elke voorkoomende Operatie
aantoonen.
% 22.
Een van de voornaamfte van allen is een LABORA­
TORIUM het welk een vertrek is het geen enkel tot
de werken der Pharmacie is ingerigt, daar een Apotheker
ook niet wel buiten kan zijn. Deeze eigenfchappen
eifcht men daar van:
1. Dat het ruim en hoog genoeg zij om daar in gemaklijk
te kunnen werken. Het moet omtrend zes
voet hoog zijn dat men daar in gaan kan zonder zig
te bukken.
2. Dat het geheel gewulft en beftandbaar zij voor
het Vuur.
3. Dat de fchoorfteen daar in goed trekke, het welk
men kan hebben als men denzelven van onderen ruim
en van boven nauw en hoog laat maaken.
4. Dat het daar licht zij, niet te min moet men om
dei

de Apothekers Kunft. 15
den togt wind te vermeiden niet te veele en tegenover
elkander ftaande venfters hebben.
5. Dat het, als net mooglijk is, aan een vlietend
water uitkoome, om hetzelve altoos zonder veele
moeite bij der hand te hebben.
6, Dat het voorzien zij van de nodige Ovens,
Vaten, en inftrumenten, en dat dezelve in eene goede
order zijn gefteld. De Ovens laat men meeft al rond
en in de vier hoeken van het werkhuis maaken; de vaten
en de inftrumenten plaatft men in de route op
planken af dieigelijken aan den muur.
% 2
3-
De OVENS (furni fornaces) , zijn werktuigen
daar men het Vuur kan influiten en na goed vinden
regeeren. Ydere Oven beftaat gewoonlijk uit driedeelen,
namelijk:
1. Daar de afch invalt, de ASCH HAART (colt
is ter ium. cinerarium) is het onderfte gedeelte en
gaat tot aan den roofter, waardoor de afche daarin
valt. Dit heeft een deur warmede men, als men de
lucht daar bij laat, of afhoud, het vuur eenigzins regeeren
kan.
2. De VUUR HAART (focus), die bij de rooster
begint, en daar het voedzel des Vuurs Q'. 17.)
in gedaan word.
3. Het BOVENSTE DEEL of de
VhAATS(ergaJtulum. operarium)\sbovzn den Vuur
haart, en daar plaatst men de Vaten met de ftoffen die
men bewerken wil op; is de Oven vierkant * en heeft
men-dit deel met een Pot of deftilleer Ketel toegezet
zomoet men rondom vier BY GAAIEN hebben, die
men, om de lucht eenen grooten of kleinen togt naar
goed vinden te verfchaften, open en toe kan doen.

•KJ JDs algemeene inhoud van
& 24'
Ëen Oven die goed is moet deeze deugden hebben:
1. Moet hij met een klein Vuur konnen gedookt
Worden.
2. Moet het Vuur met weinig moeite en gelijkjnaatig
kunnen aan de gang gehouwden worden.
3. Moet hij aldus ingericht zijn, dat men het Vuur
fterker en fwakker kan doen worden.
4. JNioet hij het Vuur niet onnut droojen, maar hij
moet het zo veel als moogelijk is kunnen dwingen,
dat het zijn kragt genoegzaam alleen op die weezèns laat
gaan die om die oorzaaken aan hem zijn bloot gelteld.
Deeze eigenfchappen verkrijgt men als men de Ovens
dik genoeg hat bemetzelen om dat zij dan de
hette langer bij zig houden en ook met grooter kragt
en meerder gelijkmaatigheid de veranderende doffen
aantaden: en voornamenh'jk als men hun een goede
togt lucht verfchart, (§. 8.) die men verkrijgt als de
alch haart (§. 23. n. 1.) ruim genoeg en vergenoeg
van de roofter af is, om dat de lucht dan beeter inftaat
is', in dezelve fterker; te kunnen indringen.
Want daar deeze togt van de lucht daarom ontftaat,
om dat die, zoo Vel van binnen als buiten om den
Oven, door het Vuur verwarmde, en verdunde lucht
van de compaktere van buiten door den alch haart indringende
lucht te zamen geperd word (*); zo moet
ook
(*) Als men deeze, eenen uijtgang, enkel/loor een nauwe
opening verfchaft, en van de andere kant den inval in den
Oven; zo zal zij door hetvoedzel des yuurs (§. 17. ) met
hcevighcid doordringen. Door een over den Oven gezette
tooren, of lange cn nauwe togt-pijp(cajKw;zw) en een Kegel
vormigepijp aan den afch haard, zal uit die reden het gewel4

de Apothekers itunfti if
ook de togt zoo veel te fterker zijn, hoe meerder de
lucht van buiten naar binnen kan dringem
De Ovens worden van Tiggel fteenen, ofte vari
yzer gemaakt: de laatfte zijn doorgaans van gegooten
yzer, of van blik. Deeze moet men van binnen bekleeden
met een deeg van Leem, waar door men haif
en osfebloed kneeden moet (*), om dat de Oven dan
dikker Word, en de hette beeter kan bij zich houden
(§. 24.) i en ook om dat het yzer zo ras niet
kan doorbranden. Dit bekleedzel noemd men een
SCH4NSKORS (Jortccï).
$• è&
De Ovens STAAN doorgaans VAST (für'niJ?è*
hikt). Of LOS (port at Hes), die men van de eene
plaats naar de andere kan brengen. Zo als men de-
Zelve Wil gebruiken , naar maten noemd men hen.
Die men meeft al in een laboratorium moet hebben"
zijn deezen: * ,
t. Da
weid des Vuurs, als ook door Blaasbalgen fterk vermeerdert
worden. Doch worden deeze toeftellen niet noodzaaklek
vereiicht tot de bewerking der Pharmicie.
f*) Dit deeg raad men voor het beften aan , namelijk;
vier declen leem, een deel hamerflag, geflampte tiggels en
gemeen zout , het geen men met wat Kalfs - hair , en
kaff met Osfebloed door kneedt , men moet dit beflag
of dit deeg niet langzamer hand , zo als de gewoone voorfchriftcn
zijn, met een fagte warmte droogen, maar de eerfte
rijs aanftonds in diergelijke bekleedc Ovens een fterk.
Vuur leggen, om dat zij ais dan weinig, of geheel .niet zullen
barften.
B

i $ De algemene inhoud van
i. De WIND OVEN (furnas anemius). Die
men tot het frnelten, afbranden, uitdampen, en ook
dikmaals tot het fublimeren gebruikt, heeft van boven
éenè ruime opening, daar men de veranderende
ftoffen het zij zo., of in Vaten geflooten, in het
Vuur kan plaatzen.
a. De DESTILEER, of de BLAAS - OVEN
(furnus Veficd) gebruikt men tot her defhleeren der
wateren, Oliën en den wijngeeft. De BLAAS (vefica
deliiUatorid) als ook den daar op {luitenden HELM
(akmhictts) zijn doorgaans van Koper. De laatften
vind men ook veel van Tin: naaft aan ftaat een houten
KOELVAT (rcfrigeratorium), waar de zo genaamde
(lang of pijp van den helm door loopt; men
Vind 'er ook met koperen KOELKEETELS (caput
athiopis), die boven op den helm ftaan. Deeze worden
met water gevuld, en telkens, zo dra het warm
word, afgetapt, en met kout water weder gevuld, om
dat de dampen in de pijp, [die door de Koelkeettl
loopt] verkoeld worden (§. 20.). Men kan deeze
Oven ook tot de damp en water baaden op de volgende
wijze gebruiken. Als men bij voorbeeld het vaas
[ daar de veranderende ftoff zich in bevind ] door
het aanhangen van een looijen ring de fwaarte verfchafft,
datW; in het water kan vaft ftaan, de blaas op
het ftroo zet,'die men alsdan met water vuldt; de
helm daar op doet fluiten en zo kooken laat, het
welk zo veel als het {Balneum mar ia) of WATER
BAD is. Men kan het tot een DAMP- BAD {Balneum-
j?apórii) op deeze wijze veranderen, als men
het Vaas over het water dusdanig plaatst, dat de damp
van het kookende water 'er enkeld van onderen tegens
aan kan ftaan, „.W**
3. De CAPEL OVEN of het ZAND-BAD {furnus
catini, Balneum arence,) is tot zeer veel en uit
geftrekt nut, terwijl men denzelventot het digereren,

, de Apothekers Kunft. ia;
deftile-ren uit glazen retorten, uitdampen, reétifice'.
ren , fublimeeren &c. &c ; gebrniken kan. In zullï
een Oven Is een Capel of bad (catinas. catinum) geplaatst,
die bijna de hoedanigheid van een keetel heeft*
en het bed van yzer is: deeze vuld men met droog
gezteft zand, daar men de vaasen, naar dat het de omftandigheden
vereifehen diep- of hoog in zet. Het is
*an groot nut, om dat men daarin dat zoon van inftrumenten
bet welk men aan het bloote Vuur nieü
durft bloot Hellen, geruft plaatzen kan om hen, dus
de vereilchte trap van warmte te kunnen gevem Zulke
Ovens, daar de Capellen ingemetztld zijn, moed
men van onderfcheiden zoorten in een laboratorium
hebben; doch een Capel die ecu dusdunigen omtrek
heeft, dat men daar in vier of zes kolven kan zetten,
noemd men een DIGESTORIUM.
4- De REVERBEREER OVEN ( furnus rsverherius')
gebruikt men tot het dediieeren der mineralifche
zuuren , empijreumatifehe Oliën , vlugge
zouten en tot meer anderen, om dat men zulke niet
dan door een heevig Vuur kan over haaien: de behandeling
is dus : men zet de gevulde Glazen, of
Steenen retort in het opene Vuur en maakt 'er een
gewulvt over heen, om de daar tegens aanflaande en
te rug kaatzende vlam. weeder over den retort te krij- •
gen: tot het dediieeren der empijreumatifchen 01i->
en, en der vluggen zouten zijn de yzer retorten het
bede.
De RETORTEN '(retorta) koomen niet alleen
dikwils te pas, maar zij hebben ook de zwa'arde trap
van hette door te daan. Men verdeelt hun aldus;
eerftde BUYK, het welk het opgezette ronde ge-
B 2 deel-

£ 0 De algemeene inhoud van
deelte is, ten tweede 't gewulvte dat het boven gedeelte,
en ten derden de HALS die hei kromme deel
van den retort uitmaakt. De Birijk, en het gewulvt
bij elkander, noemd men de KOOGEL. Men vind
deeze retorten van Glas, Aarde, en Steen.
$ a8. .
Schoon men de grootte en de hoedanigheid der
retorten in allen opzigten niet net bepaalen kan; zo
kan men doch de volgende vereijfchre [fchoon maar
enkeld betrekking hebbende tot die retorten, die tot
de Pharmacie behooren ] opmerken:
1 Zo word vereifcht, dat de retorten naar maaten
van 't gebruik, cirkel of ovael rond moeten zijn.
De eerfte gebruikt men het meefte: de laatfte gebruikt
men maar enkeld wanneer de ftoff die men wil
deftileeren licht opftijgt en overgaan wil.
2 De HALS moet niet uit het midden van den
Buii'k maar boven dhe& uit het gewulvt ten voorfchiin
koomen, en daar ook aanftonds ruim en vrij zijn
om dat anders de regens het gewulvt opgeklommene
droppels weeder te rug gaan, in plaats van den hals
te pafseeren. ' .. , . T
o De hals moet ter deegen krom zijn, om dat de
opgeklommene dampen van zelf, en gemakkelijk in
den ontvanger kunnen afdruipen, terwijl anders de
heete opgeklommene droppels door de fiuitmg en
vertoeving in het over gaan, den retort gemakkelijk
zouden kunnen doen fpringen: hij moet egter met al
te krom zijn, om dat men den ontfanger er goed kan
aanleggen, en om dat dezelve, ook met te naa aan
den heeten Oven mooge koomen.
A Hij moetnaauw en Spits bijloopen en geen bogt
n
* in

de Apothekers Kutifl. ar
in de midden hebben. Hij moet ook niet te klein
van opening zijn, om dat hij zomtijds zou verdopt
Maken door de dikke droppels; maar deeze moeten
ongehindert kunnen afdruipen.
5. Zo moeten de Giazcn retorten over al even dik
zijn, en voor al geen Blaasjes, Steentjes, noch Knubbels
hebben.
$. 29.
Men kan de Glazen retorten tot het dediltcrcn ea
fubhmeren met voordeel gebruiken , mits dat het
Vuur zo hevig niet moet .zijn, dat zij gevaar loopen
van te kunnen fmelteu. Anders gebruikt men de aarden
retorten, wijl men die altoos in het bloote V uur
kan zetten, na dezelve hun voor af met een (Loricd)
of fchan'skors [zo als onder de deegen volgen zal]
voorzien te hebben. De yzeren zijn zeer nuttig, om
dat dezelven zo derk zijn, dat men ze niet behoeft te
bekleeden, alhoewel men deeze niet anders gebruiken
kan als tot dat zoort van'ligchaamen die geen vat op
hun hebben, als B: V- tot het dediieeren van herlthoorn
en Pokhout.
% 3°-
Als de Glazen retort in het gewulft(§. 27.) een opening
heeft, die men toe doppen kan, noemd men deezen
BUYS RliTORT(rf;of/tf tubulatajAodx zulk een gebruikt
men enkel tot de doffen, die men, naar al vooreus
den retort aangelegt te hebben, naderhand daar in
doet: doch daar men deeze niet anders als tot gereed
maaken van de kiijsfus kan gebruiken die thans niet
meer gebruikt worden, zo heeft men de Buijs retorten
ook niet meernoodig: het geengant* niet onaange-
B 3 naam

De algemeene inhoud van
naam is, om dat zulk zoort van retorten bezwaarlijk
waaren te bekoomen, en telkens door hunne ongelijjce
dikte ook ftukkend raakten,
§- 3t-
De KOLVEN (cucurbitx) zijn doorgaans vsn
Glas, het onderfcheid derzelven beltaat in de groote
en in het fatzoen. Tusfchen een kolv, en een PHL
OÓLi^hjaja) is dit gering onderfcheid; datdeeerr
de van de kogel af langzaamerhand naauwer. word,
daar en tegen loopt de tweede direct van den kolv
met een fpïczen en langen hals af, als waare hij op
den kolv gezet. De kleinde kolven, tot die welkers
kogel een"halven voet in d. ;n omtrek hebben, noemd
men SCHEIDEN KOLVEN (cucurbita feperatoria.
feu minorw;>die de wijdte vaneen halven tot een
heelen voet hebben, noemd men llegts KOLVEN Die
de wijdte van twee voet hebben, HEEK EN KOL­
VEN (cucurbitce Magistraks) en die grooter wijdte
hebben, noemd men REClPiEN TEN of ONÏ-
VANGERS.(recipientia. excipula) dee'/.e houden dikmaals
tachtig ponden waters en zelfs meer. Een voorzigtig
arbeider kan deeze ongefchikte grooie Mathiene«
in°de bewerkingen der Pbarmacie omtrend geheel ontbeeren,
terwijl hij buiten dien geen mineralifche zuuren
anders behoeft te dediieeren, ten waare htj dezelve
wilde rookend hebben; daar nu zulks zeldzaam in
eene groote hoeveelheid verrigt woid , zo behoeft
men ook geen grooter kolv als van drie tot vier fpan
te hebben, de Hoofdzaak is deze, dat men het vuur
niet direét., zo derk aanzette, maar langzamerhand.
Wil men de kolven tot het dediieeren gebruiken zo
moet men dezelve zo ver laaten affpringen, dat de
iials yan den, retort 'er regt en diep in kan hangen.
Voor

de Apothekers Kunft. 513
Voor het overige is het met die kolven gefchaapen,
ais mee de andere glazen. %. a'ó. n. 5. reeds gemeldt
S- 32.
De HELMEN (akmbict) dicmenopdekolvenzct
fchoon dat zij zomtijds van eenig nut zijn, zouda
men dezelve egter genoegzaam ontbeeren kunnen.
Zij worden doorgaans in de glas Fabriekken zeer ongeiehikt
vervaardigt, zo dat men de meelte niet kan
gebruiken; daarenboven kan men mat minder omtlag
en veel gevoeglijkcr in de retorten deftileereu.
% 33-
Zo zeldzaam kan men ook de VOORZETTERS
(tubi intermedii) met vrucht gebruiken. Dit zijn hooge
Pijpen, die men. tusfehen den kolv, en den retort
inplaatit; gedeeltelijk om de Elasftique dampen meer
ruimte te verichaffen, of om dezelven zo veel te fehielijker
te doen verdikken. Als men dezelve nietnoodzaakelijk
noodig heeft, is het beeter deeze niet te gebruiken,
en liever het Vuur voorzigtig te regeeren.
Want de voorzetters , mogen nog zo nauwkeurig"
digt geikieerd zijn, zij verdunnen echter altoos de
dampeneenigen toegang, het welk men bij eenen en«
keiden toeitel als men voorzig'ig is, niet zo ligc té
vreezen heeft.
• * §• 34- .
' De KROEZEN (tigïïïa crucibuld) die men tot dearbeiden
der Pbarmacie gebruikt; koomen uit Hessenland
(*) die daar van fchoon zand en kleij gemaakt
wor-
(*; Wen heeft noch een zoort vaa zwart: krocfen die
I> 4 via

De atgftneene inhoud van
worden. Men gebruikt deezen voornaamenlijk tot het
{belten, Calcineren, afbranden en Glasmaaken der
Mctaalen; tot de zouten, en andere^oortgelijken: hunne
eigenfehap als zij goed zijn, is, dat men dezelve
eenige uuren lang in het Vuur kan bloot zetten, zonder
dat zij fpringen, en zonder dat zij zich buigen,
of fmelten laaten: de befte zijn die vaft en fterk zijn,
geene zwarte vlakken hebben, over het geheel bruin
rood van kleur zijn, en een helderen klank van zich
geeyen. Om PU dezelve voor het fpringen in het
Vuur te bewaaren op dat men ze nog meermaalen zoude
kunnen gebruiken, zo moet men dit volgende tot
een regel neemen:
1. Dat men- den Kroes .niet bloot op den roofler
gette, maar men moet een ftuk Tiggel fteen daar onder
leggen [waar op men denzelven tot meerder zekerheid
met natten leem ook wel .kan vaft maaken,.]
op dat hem de koude togt die van onderen inblaali,
geen nadeel kan doen.
2. Dat men den Kroes niet aanftonds in een fterk
Vuur zette, maar denzelven trapswijze doe gloeien.
3. Zo dra als men de ftoff uit den Kroes gegoten heeft,
moet men hem weder onder de gloeiende kooien leggen
of men moet hem het onderfte boven zetten, en bedekken
denzelven met een andere Vaas, dat hij langzaam
koud worde zonder, dat de buiten lucht daarbij koome,
VAN DE VOEG, QF KLEEV DEEGEN.
Een KLEEVDEEC Qutum) is het geene, waar
me-
van kleij en waterlood (plumbago) gemaakt worden. Deeze
noemd men Ipzer of Pasfaufche Kroefen. Zij zijn zeer fterk
tot het fmelten zonder zout, en men kan hun dikmaals ge*,
bruiken: doch zijn aanftonds ftukkend, als me»- het fmeljie»
jnct zout daar in verricht.

ée 'Apothekers Kunft. *5
mede men de openingen, en fcheuren der Vaten naauwkeurig
digt drukt, om de in dampen veranderde
wezens terug te houden: men bediend zich van dezelven
ook, 0
om geheele retorten en kolven daarmede
te bekleeden, en hun dus te bewaren, voor hetlpringen,
en fcheuren in de hevige Vuuren.
' % tf.
Om de openingen der Vaten. B: V: der kolven ,
die men in de warmte wil zetten, te fluiten, gebruikt
men gevoeglijkft een natte varkens blaas, die men
met een mes vaft over de opening ftreikt, of met
bind touw daar over heen bind, waarna men met een
fpeid dezelve doorfteekt, op dat de lucht [die zich
in het Glas onthoudt, en door de warm>e uitgezet
word] hetzelve niet doet fpringen, maar hier door
eenigzins eenen uitgang vindt.
§• Z7- '
Als zomtijds de hals van den retort den ingang van
den ontfangcr niet genoeg zoude kunnen fluiten, zo
word 'er naar maaten het de doffen vereisfehen, die
men dediieeren wil, ook een verfchiljende kleevdeeg
vereilcht: tot het dediieeren der water* en Geelten
kan men met eene geweekte Varkens blaas voldaan,
of men kan een deeg van water en meel", dat men
tusfehen dé reeten naauwkeurig indrijkt, of op linnen
gefmeert, daar op plakken. Bij aldien men nu
zoutige of benende dingen dediieeren wil, zo neemt
men deezen kleevdeeg, als, witte Bolus, en IVJini,
die men met vernis van lijn Olij tot een deeg maakt;
waarmede men de reeten eerft ter deeg toelropt, en
dan hetzelve op linnen' ftrijkt, het geen men 'er ove?
B g 'heen

• 6 JDe algemeent inhoud van
heen dekt , doch moet men dit voor al in acht neemen,
dat men het deeg eerft recht laat droog worden,
eer men begint te deftileeren.
S- 38.
Om nu gehcele Glazen of retorten te bekleeden het
geen men het BEKLEEDZELQoricatio')derzelven
noemd, waar door zij in ftaat worden gefteld, dat men ze
in het opene Vuur kan zetten, zonder dat zijfcheuren
of Imelten kunnen; zo mengt men tien deelen fijn
gezifte kleij en twee deelen zilvergeled met wat ofse
bloed en water, tot een dunnen deeg onder een, onder
welk deeg men ten laatfte wat koehair mengt: of
men kan in plaats van dit deeg, ook het bekleedzel
(§. 0.5.) gemeld tot het bekleeden der yzeren Ovens,
gebruiken.' Met dergelijk deeg beftrijkt men de Vaten
laag op laag tot het de dikte van een duim heeft. Doch
moet men telkens de eerfte laag laaten droog worden,
eer men de tweede 'er. over heen ftrijkt.
§• 39.
Qm Glazen die gefcheurt zijn weder bekwaam tot
ecnig gebruik te maaken, zo kleevt men eene natte
blaas 'er over heen, of men beftrijkt de plaats, als
ook een. Huk je linnen van die groote met wit van een
eij: men ftroijt over het eene zp wef als over het andere
fijn gedampte ongcbluichte kalk, als dan legt
men fchiefijk hrt lapje linnen glad 'erover heen, men
drukt het 'er vaft op en beftrijkt het nochmaals met
wit van een eij.
Doch kunnen deeze Glazen nergens voor dienen,
als om 'er iets droogs in te bewaaren, en om ze voor
ontfangers te gebruiken, om dit [zo zij aan eene merkelijke"
warmte worden bloot gefteld] de fcheur, ai
. ' wat*

• de Apothekers Kunft,
waare hij nog zo goed roe gemaakt en bezorgt, al
grooter en grooter zoude worden.
Hier zouden eigenlijk de charae'r.ers der Pharma*
«> moeten volgen, aoch, om dat dezelve in zo veele
bekende Pharmacopaen reeds te vinden zijn, zo
heb ik onnoodig geagt dezelve hier tusfchen in te voegen,
ik zal derhalven direct, tot
DÉ GE WIGTEN EN MATEN overgaan,
% 4°-
Men gebruik dezelve zo wel tot de drooge als ook
tot de vloeibare dingen. DE GE WIGTEN die men
.tot de drooge'doffen gebruikt, zijn deeze.
Het GREIN, (granum) dit rekend men zo zwaar
als een peper-korl.
Een SCRUPEL, (fcruptilus) weegt twintig granen.
In Frankrijk weegt het vier en twintig. Een
DRAGME. (dragma) weegt drie fcrupels of zedig
Greinen. .
Een ONCEO«67ö) heeft acht dragmen. Len half
snee is zo veel als een Lood, en heeft vier Dragmen.
Een MEDICINAAL P0ND(7/i>/vz medica) heeft
twaalf Oneen. Maar in Frankrijk heeft het lèflien
Oneen. Dit pond word zo wel vereifcht in de voorfchdfteti
der Parmacopeen als in de voorfchriften ;der
Heeren Doctoren.
HET BURGER POND (libra civilis) bevat zestien
Oneen, of tweën dertig lood. Als men in de
voorfchriften deeze teekens oi letters 'er bij vind. P:
C: (poftdus civilis) zo word het Burger pond 'er onder
verdaan. . , .
§• 4?-
J4«n gebruikt dit zelvde gewigt ook voor de vloeibaare

aS De algtmeène inhoud van
baare geneesmiddelen. Want fchoon men van Masten
voorzien is die zelf overeenkomdig zijn met het voorgemelde
gewigt; zo is het doch zekerder en beter dat
men dezelve afweegt, en voornamelijk droppels, Olien,
en dergelijken meer. Om dat de vloeibaare zo
min, als de drooge remedies altoos even zwaar zijn.
$• 42- .
Men heeft geen juide bepaaling.genoeg van de Maten
der droogereijen en voornamelijk der Kruiden,
waar om men het gewigt maar aanneemt, daar zij
naar gefchat worden. Doch 'er zijn maar die drie
zoorten.
Een BOSJE ( fasciculus') is zo veel als een Once
Een HANDVOL (manipulus) is zo veel als een
kalf Once,
Eene KLEINE HANDVOL (pugillus) is zoveel
als men met de drie voorde Vingers, vatten kan, e»
houdt een halve Dragme. . .
§• 43'
De Masten van de vloeibaare remedies die hier in
gebruik zijn, zijn deeze: een VIÏS.T (pinta) heeft ie
Amfterdrmi , Rotterdam en Leiden en op meerder
plaatzen twintig Oneen vogts , te Utrecht veertien
oneen, in Frankrijk twee en dertig Oneen, in Dordrecht
zeflien; als ook in Engeland zedien oneen: want
een GALLON heeft in Engeland acht Finten, en
eenLeepel vol reekend men daar op een half Once.
Daar op volgen hier half pints, kwart Piuts, en Maaien
van twee en een half Once of achde Pintjes. De
uitlandfche Maat'en en de andere verfchillende worden
'ook naar hunne wijze, en aangenomen eigenfchappen
verdeelt.
i- 44

Je Apothekers Kunft. af
§• 44-
Het gewigt moet alles van koper zijn; om dar andere
metaalen hier toe een gedeelte tekoftehjk, een gedeelte
te week, ofte bros, ofte veel aan het roeden
onderheevig zijn. Ue Maaten (§. 43-) moeten van
fijn En^elfch Tin zijn, en om droppels, Geei^n,
Oliën &c. &c. te meeten, gebruikt men een glazen
Maat, waar de afmeeting opgefneeden is. Niet te
min is het beter, zoo als ik (J. 41.) reeds heb .gemeld,
de laatfte afteweegen als dezelve te meeten.
TWES*

t i j l r
an de Bereidingen
T W BË EDE A F D E E L 1 N G .
'VAN DE BEREIDINGEN DER P HAR MA*
CIE IN HET GEHEEL.
. i 45.
De BEREIDINGEN of.de BE ARBE1 DINGEN
PER PHARMACIE (jjperationes Vbarmaceuticce)
bcftaan in eene bekwaarne behandeling der ruuvvcn ?
zo wel als der gereed gemaakten zelfftandigbedens,
om daar uit die voorbrengzels te-kunnen haaien, welke
de voorfchriften der Parmacopaen, zo wel als die
der doctoren vereisfehen.
§• 4

der Pbarmacit in het geheel. 5*
des Vuurs, en met hulp der ftoffen die de oplosfings
kragt bezitten, verkrijgen kan.
VAN DE OECONOMISCHE BEARBSI-
D1NGEN.
§.48.
•Dewijl de enkelde ruuwe geneesmiddelen (§. 2.)
"haaren ooriprong uit de drie natuurrijken, als daar
zijn uit het rijk der dieren planten, en fteenen, hebben
; zo moeten deeze zo wel bij hunne namen als'
eigenfchappen de Apothekers bekend zijn. Dat een Apothekerzichopde
Botanie toelegge is daarom zoveel
té noodzaakelijker, om dat pns het rijk der planten
het mecftc aanbiedt en daargeeft, op dat dus, gelijk
dikwils gebeurt het eene niet voor het andere verzameld
word, het welk een Doctor zomtijds niet weinig
in verlegendheid brengt.
• J. 49.
De voornaamfte regulen, die men bij 't verzamelen
[het zij uit wat rijk ,"deezer drien, het is] in acht te
•neemen heeft zijn de volgende:
1. Dat men de befte en gevoeglijkfte uitzoekke
daar de rneefte kragten in zitten, en de Qegte weg
werpe.
2. Dat men ze ter regter tijd des Jaars, als zij de
vereifchte zappen en kragten nog hebben verzaamele.
3. Dat men zulke die al te droog zijn, zo langzaan!
laat droogcn als het doenlijk is, om dat zij anders
door een fterke warmte al hunne vlugge deelen
verliezen: Behalven de vloeibaare en weeke ftoffen
uit het rijk der dieren die men dikwils zeer ras moet
droogen, om dezelve voor het bederf en verrotting
té bewaren, 4- " u
1
•

a 3 'Van'de Bereidingen
4. Dar men deeze ter deeg bewaare, en zulke die
Vlugge bcftaarlbare deelen hebben, zo veel als mogelijk
is voorde lucht bedekkeen bewaafe om derzelven
bijkomft te beletten.
5. Dat men dezelve dikwils verfch verzamele, en
de oude dof gewordene en bedorvene weg werpe,
§• 5o.
Öm dat een ijder ligchaam, uk de drie natuurrijken,
een bijzondere regel, eene bijzondere tijd , en ei-
' senfehap bij het verzaamelen vereifcht; zo zal ik ook
-ajderin het bijzonder aannaaien, en daarbij voegen die
geneesmiddelen uit ijder rijk op zich zeiven , om
dus eene Materia medica [die voor een beginner van
de Apothekers Kunft zal toereiken kunnen] op te
Biaaken. ,,. T
HET RYK DER DIEREN,
i su •
Het RYK DER DIEREN (regnum animale')
dat in zich de ligchaamen onthoudt die zich van de 0verige
daarin onderfcheiden om dat zij aandoening
hebben, en de bekwaamheid bezitten zich vrij te kunnen
bewegen, doch keveren zij de minfte deelen aan
onze^potheken op, daar dan nog de vette het grootfte
gedeelte van uitmaaken, waar van men egter nog
door het kleine onderfcheid in hunne uitwerking en
kraoten de meefte zoude ontbeeren kunnen. Want
deeze zijn meeft door de bijgeloovige, en met vooroordeel
ingenomene ouden in de Medicijnen in gevoert,
die egter met regt door laatere Doctoren verworpen
worden.
§• 52-
Men verzaameld, of geheele levende- dieren B: V:
ipaa»>

der Pharmacie in hei geheel. 33
fpaanfche vliegen, of maar gedeeltens van doode dieren,
B: V: hoorens, klaauwen&c. in het geheel is
bij deeze vetzaameling in acht te neemen (§. 49) dat
zij altoos verfch moeten zijn; men zuivert ijder naar
zijne eigenfchap, en bewaard hun voor de vrije luchf ?
voorde warmte, vogtigheid, en voor de Infeciem
i 53.
Van het vet moet men voor af het aankletvende
bloed afwasfchen, hetzelve in ftukjes fnijden, en als
dan met een weinig water op een zagt Vuur zettenen
laaten fmehen, het welk men ten laatfte door een doek
giet, en op een koude plaats bewaard,
Door de Chimie ontdekt men in de ligchamen uit
het rijk der dieren, vette of olijagtige, wateragtige,*
zoutagtige en aardagtige beliaanbaare deelen. De zoütagtige
vertoonen zich eerft, als de overige bedaanbarè
deelen verftoort zijn, het jwelk of door de verrotting
(j)utrefactid)oï door het vuur(«g3?V/o)gefchiedt,
§• 55'
De dieren, zo als men dezelve in de Apotheken,
het zij heel, of daar men eenige deelen van houdt,
als ook derzelven naamen volgens Lineus, in het Latijn,
Hollands, daarbij, derzelvergebruikbaeredeele
voor de Apothekers, volgen hier na.

Van de Bereidingen
l. De gewoonlijke Latijn- 2. De Naamen volgens
iche Naamen. Lineus.
Acgagropila f. rupica-
'• pra,
Aices. Ceruus nlces.
Anas. Anas Bofcbas.
Aper. SusScrofa.
Apis. Apis mellifica.
Afelli A milkpedes.
Bedegiur f. fungus rofa*
rum.
Bczoar. Capra Bezoardica,,
Bos. Bos Taurus.
Bufo. Rana Bufo.
Cancer. Cancer pagurus.
, aftacus.
3. Hol-
(1) Het mwlmaakte Wotch is een gcclc bruinagfige ftoff,
die naar Storax riekt, waaimcde de Bijen hunne gaten bekleeden.
(2) De Bezoar-jleen word in de maag van den Bczoar-Eok
gevonden. Het fchijnt, dat hij zijn oorfpronk van de taaije
Vliefen der haritige planten verkreegen heeft, die zich laag
op laag aanzetten, en door den tijd verharden: doch vind
men veele nagemaakte, die in fchoonte en kleur den egten
zeer nabij komen, en zomwijl, als pronkiïukken, voor cgtc
Bczoais bewaart worden. ^

Eland.
\ der Pharmalie in het geheet,
g. Hdllandiche Naamen. 4. De deelen die men itï
de Apotheken gebruikt
Endvogel.
Wild • Zwijn,
Bije.
Duizend -Beenen^
Bezoar Bok.
Ós of Stier.
Padde.
Engelfche of Zee Kreeft.
Revier-Kreeft.
Hoorn (comualcis) Klaau*
wen (unguld alcis.
Vet (axurigia anatif).
Tanden (dènteS apri.)
Wafch. Honig onvolmaakt
Wafch (propolis'), (ij
Bezoar (lapis hezodr). (£)
Talk (Sevum). Gal (fel
tauri). Blaas (V*ftca bubul
af
gedroogde Padden (bufones
exficcatif
Schaaren (Chelte cancro*
rum),
Steenen of de zo genaamde
Oogen (lapides f. o<
culi cancrorum). (3)
1. De
(3) De Kreeftoogen koomen voort uit derzelver maag, die
onder den kop legt, in de tijd, dat zij hunne fchaalen afleg*
gen; zij verteeren bij hen weder in den Zomer; wanneer
men bij hen ook geene meer zal vinden. Men krijgt deeze
uit Ooft-Indien, Poolen, en Moskau, alwaar de Kreeften
enkel om de fteencn, in eene groote mecnigte te rotten ge.
legt worden. Men moet zich wel in acht ncemen voor dö
nagemaakte'. De belle proef is, als men een heele Kreeftoog
in fterk water laat oplosfen, dat 'er een vliesjc in d-j
hoedanigheid ais het oog te rug blijven moet.
C 3

arj van de Bereidingen
1. De gewoonlijke Latijnfche
Naamen.
Canis.
Cmtharis*
Capo.
Carpio.
Oaftor.
Catus fylvefïr.
Cera vide apis.
Cervus,
Ceti priapus.
— iperma.
Chermes.
2. De Naamen volgens
Lineus.
Canis familiaiïs.
Meloe vefkatorius.
Phafianus Gallus.
Cyprinus Carpio.
Caftor Fiber.
Felis Catus.
Cervus Elaphus.
Balaena Mijflecetus.
1'hijlèter macrocephalu».
Coccus ilicis.
3. Hol-
(4) Dc Bever-geil kan men in het geheel niet-zeggen, dat
zij de fchamcl ballen zijn van den Bever, want deeze leggen
veel hooger, en ook van elkander afgezonden. Tusfchen
de opening van den Alter , en van het fchaambeen vind
men vier zakjes waar van er twee hooger leggen als de andere,
de onderfte bevatten in zich het zo genaamde Bever-geil
, en de bov.enfte het vet. Men heeft wel acht te
gecven als men de Bevergeil koopt, om dat dezelve dikwils
in. de fakjes vervallcht word, men vind ook zomtijds
l»od, lteentjcs en dergelijken daarin.

der Pharmacie in bet geheel. %Y
3; Hollandfehfi Naamen.
Hond.
Spaanfche Vliegen.
Kapoen.
Karper.
Beverzwijn.
Wilde Kat.
Hart.
Walvifch.
Potvifch of Kafclot.
Chermes Inzeke.
4. De deelen die men in de
Apoüreken gebruikt.
Vet. Keutels of witte Klemei
(album gracutn.
magnefia animalis.
(worden geheel en al gebruikt.)
Vet.
Steentjes, (lapides Carpimum).
Vet. de Geil (cafloreuni)
(4>
Vet.
Hoorn beentjes uitherhart
(os/a de Corde Cervi).
(5) Roede, (priapits
Cervi\ Talk (jevum
Cervi).
Roede, (priapus ceti).
Walfchot. (Jpcrma ceti)
(6) .
Korls {granaChermes)(~~)
Sap. (Juccus Chermcs).
1. De
(5) De Beentjes uit het hurt des Htrts. zijn de zenuwen
vnn de hartfpieren, die bij de oude Herten, zo ais ook bij
de oude Qsfen beenagtig worden.
(.6) De JValJ'chot zijn de herfénen van den Potvifch, of
Kafelot, die wegens zijnen grooten kop bekend genoeg is.
ifien krijgt dikwils uit een enkelde kop twintig tot vier én
twintig 'ion Walfchot.
(7) De Chermes-korls zijn wezcndlijke Inzcktcn die genoeg,
zaara pja de biaaders van den [Ouenus cocci/era}; zo ais Li-
. . " ne-
C 3

g5 Van de Bereidingen
1. De gewoonlijke jLatijniche
Naamen.
Coccinilla.
Cochlea.
Colla piscium.
Concha.
Corallia alba.
rubra.
Corallina.
Dentalis. f. Entalh.
Ebur f. Elephasj
Elephas.
Equus.
Si. De Naamen volgen*
Liueus.
Coccus cacti.
Helix pomatia.
Acipenfet, hufo.
Concha auftrea edulis..
Madrepora oculata.
MiUepora rubra.
Corallina officinalis,
Dentalium entalis.
Elephas maximus.
Equus caballus.
3 Hol-
neus hem noemd; Battbin noemd hem [Ilex aculeata cocci,glandifera],
als vaft' gegroeit zijn.
(8) De Couchenielje is van 's gelijken een jnzekt, dat men
pp den [ccctu coccituffiero] volgends Lincus of op den zo
genaamden Opwuia vind, en in die maniet als de voorgemelde
Che-mes; op dezelfde plaats des blads daar het zich heeft
neergezet in het begin, blijft het ook tot het eijnde zijns
leevens. In Truisfcn, en Polen vind men aan de woucls
yan den [Scleranthus perennis} en aan andere gewasfen, ook
een foort van Couchcnieljen, die men Poolfchc Conchcnieljcn
(Coccinella Polonica] noemd.
' (o) De Huizenblaas word uit de huid, uit het ingewand,
uit den Haart, en voornamendlijk uit de blaas van den genoemden
Vifch, en ook uit anderen gereed gemaakt. Men
kat deeze in water weeken, en verkookt dezelve tot Pap»
ru. ... . ^-9^

der Pharmacie in let geheel 59
3. Hollandfehe Naamen. 4 . De deelen die men in;
de Apotheken gebruikt.
Cotichenielje.
Slak.
Huis Vifch.
Oefter.
Wit Koraal (10).
Rood Koraal. f
Koraal-mos (11).
Purper Slaklcsn,
Olifant,
Paard.
Het heele Inzekt. (ü).
Slakken huisje (tefta cochlearutn).
Huifenblaas r cotta piscium.
ƒ Ichtbijöcalla.} f o).
Schulpen (concha f. mgrina.)
Dekzels (nperculadenta*
tiutn.
Tand of ivoor (ebur). gebrand
ivoor (ebur üsi
turn f. fpodium).
Geilen, (tefiiculi cqui).
1. De
welke inen over raamen fpait, en alsdezsive begint te droogen,
zo word zij opgerold. Dc Rusfifche huizenbiafen zijn
de befte.
(10) De witte zo wel als ia'roode Koraalen koomen voort
onder de Klippen en Rotzen van de middelandfcke zee. %a
lang als zij in het water zijn, en. haare volkoomene hardigheid
noch niet hebben, zo lang zijn hunne uiterfte êoppuhtêa
1505 week, en onthouden in zich een dunnen fan., a\ he-
-ftaan enkeld uit kleine huisjes, welke bewoond wordendoor
eene meenigie kleine Zee-wormpjes, men is het noch nic:
_eens of deeze diertjes uiet zo wel de bouwers, als .de bewoonders
'er van zijn.
(tl) Van het Kuraal-mos ziji> de meeningen van's gelij'c
nog verfchillendc, of hetzelve onder bet rijk der Dieren,,
©f der-planten behoord.
C 4

4.o Van de Bereidingen
-ï. De gewoonlijke Latijniche
Naamen,
Erinaceu».
Formica.
Fungus roferura.
Gallaj.
Gallina.
Hippopotamus.
Hircus.
Hrrundo,
Home.
Ichthijocolla f. Cotta pis,
cium.
&. De Naamen volgens
• Lineus.
Erinaceus europEeus,
Formica rufa.
Cynips Rolle.
Cynips quercus foUi,
Phaüanus Gallus.
Flippopotamus amphibius»
Capra hircus.
Hirundo urbica.
Homo fapiens.
3. Hol.
(12") De Rcofen-fponsontltaat evenals de Galappels; naincnlijk
door den lteek van het,genoemde Inzekt, bij de wilde
^porten, het welk men kan zien; als men een van dj? fpon-

der Pharmacie ia het geheel. 4 1
3. Hollandfche Naamen.
Egel. Stekel-zwijn,
Mieren.
Roofen • Inzekt.
Galappels - Inzekt.
Hen.
Behemoth of Nielpaard.
Bok.
Huijs-Zwaluw,
Mcnfeh.
4, De deelen die men in de
Apotheken gebruikt.
Gebrande F.gel (Erinacius
combujlui). Bezoat
van 't Stekel Zwijn (pedro
del porco.
£deeze worden geheel en
al verzameld). .
Rooien - Spons (Jpongia
cijnosbati) (12).
Galappels (G allee tttrth
ca).
Eijer fehaalen (tefle ovorum.)
het wit van 't eij
(aibume:i. ) het doijer
< vhellum. j
Tanden OUntef). ,
Gedroogt bloed, (fanguisfJirci.
>
Levende of gebrandcZwaluw
(tlirundines comhusta').
Zwaluw nellen,
(Nidi Hirundinurn).
Harsièiipan of Bekkeneel
(cranium Humantm).
Vet, Pis, Muraie (mók
f»ia.~)
fen of appelen opend, men vind als dan do eijeren of vliesjes
derzelven daar in.
C 5
1. De

4- Van de Bereidingen
1. De gewoonlijke Latijnfche
Naamen.
Lepus.
Lucius.
Lumbricus terreftris.
Lupus.
Manatus.
Margaritae occidentales,
-—• orientales.
Mell.f. Apis.
Millepedesf. Afelli.
Mofchus.
Mum ia i'. Homo,
Mus.
Pavo,
Pedro dei Porco f. Erinaceus.
Perca.
2. De Naamen volgens
Lineus.
Lepus timidus.
Efox Lucius.
Lumbricus terreftris.
Canis Lupus.
Trichecus Manatus.
Mija Margaritifera.
Mijtilus Margaritiferus.
Oniscus Afellus.
Mofchus moichiferus.
Mus Musculus.
Pavo criftatus.
Perca fluviatilïs,
Perbrum Mater. Mijtilus margaritiferus.
Poreus.
Sus Scropha.
Porcinus.Iapis ^Erinacetis.
3. De
(13) De Zee-Koe Steen, is een plat hoornagtig Been,
tfauneu bijtwecn cf bij vier e»,'in dc hcrfen*ai dcrzelveï»
(Ï4)

der Pharmacit in het geheel, 43
3, Hollandfche Naamen.
Haas.
Snoek.
Pieren.
Wolf.
Zee-Koe.
Weft-Indifche Paarlen.
Ooft - Indifche Paarlen.
Duizend-Beenen.
MUSCLU3.
Muis.
Pauw.
Baars.
Paarlemoer.
Zwein.
4. De Deelen die men in de
Apotheken gebruikt.
fpronge (tali Ieporum.)gQbrande
Haas (lepus combujlus.)
Kakebeenen (mandibula
lucii.
Gedroogte Pieren.
Tande, Leever {Epar
lupt). .
Steen ([Lapis Manati.)
030
Paarlen.
Schulpen (Mater perlarum).
Gedroogde.
M^iscus (Mofchus) (f4).
Gebrande 'Muis (Mus contbuftus.)
Drek (Jtercqs Pavonis").
•Vet.
Stecne (Lcpides Perca*
rum).
Schulpen.
Vet.
1. de
(14) Het zakje daar de Mofchus in is, hangt bij het dier
digt agtcr den Navel iets uit, Het is beft, dat een Apotheker
dezelve altoos in zakjes noch zijnde koopt, (Mojchus •«
Fejicisj om dat dc loffc mcelfc altijd vcrvalfcht is.

44 Van de Berd gin gen
ï. De gewoonlijke Latijniche
Naamen.
Propolis. f. Jpis.
Rana.
Regulus,
Rhinocerus.
Rupicapra.
Scharabeus.
Scharab;eus majalis.
Scorpio.
Sepia.
Sericum,
Serpens.
Spodium. f. Elepbas,
Spongia.
Spongia Cijnosbati. f. firngus
rofarum.
Stincus Marinus.
2. De Naamen volgens
Lineus.
Rana temporaria.
Mocacilla Troglodijtes.
Rhinocerus unicornis.
Capra Rupicapra.
Lucanus Cervus.
Meloe majalis (16).
Scorpio Europaus.
Sepia ofhcinalis.
Phalaena Mort.
Coluber Natrix.
Spongia officinalis. .
Lacerta Stincus.
3 Hol-
(15) De Geite Koogels zijn Ballen, die in de Maagender
Geiten gevonden worden. M

der Pharmacie in bet geheel
3. Hollandfche Naamen.
Kikvorfch.
Thuin Koningje.
Neus-hoora ot' Rcïiozer.
Steen - Geit.
Vliegend hert.
Meijworm.
Scorpioen.
Inkt-Vifch.
Zijde-Worm.
Slan'g.
Spons.
Aard - Krokodil.
45
4. De deelen die men in de
Apotheken gebruikt.
Zaad (Sperma Run ar urn).
Gebrantit (Rcgulusujius.)
Hoorn. Pis.
Geite Koogelen ( Aegagropila)>(i5)-
Hoorens ( Cornua Scara<
bat.)
(worden geheel en al verzameld.)
Zeefehuim (Osfa Japia.)
07)-
Gebrande zijde blaasjes,
(Sericum crudum tostumi)
Ruggraat (fpina dorfi.)
Huu, Vet.
(worden geheel en al ge?
bruikt.)
i. De
vleugels heeft, boven dien eene violen kleurige verw, en
met roode ringen geteekend; zo is dezelve gemakkelijk van
de gewoonlijke Meijkevers te ondericheiden
(i 7) De Zeefehuim is de hardde rug, of rugfch.ld vau
denzo genaamden Vifch, die, als de Vifch doodin,, otn
dat hij niet kan verrotten, bij mecnigte inde Middelandfche
Zee drijvend gevonden word, zo dat op zo eene wijze het
water, *n de zonnen bette denzelven van al zijn vet cr.vhe-

4 0
" Van de Bereidingen
ï. De gewoonlijke Lariji
fche Naamen,
Struthio.
Tan rus. f. Bos,
Talpa.
Taxus,
ünicornu.
Urfus.
Vipera.
Vulpes.
Zibedia.
HET R Y K DER P L A N T E N .
*
i- th De Naamen volgen*
Lineus.
Struthio Camelus.
Talpa Europan.
Urfus Meles.
Monodon, Monoceros*
Urfus arctqs.
Coluber Vipera,
Canis Vulpes.
Viverra Zibetlia.
3. Hof.
Het RYK DER PLANTEN (regnum vegeiabu
\e), dat al de levende Ligchamen in zich onthoudt,
die geen weet ergens van hebben, verrijkt ons met
den gfrootften voorraad der geneesmiddelen. Wij verkrijgen
daar uit Wortels, Kruiden, Bladeren, Bloemen
,
ferige deelen zuiveren, welk verlies weder vervult word"
door het zoutige beffcaanbaare deel des Zee waters dat daar
in trekt.
(iS) Het Civet, word uit een fchcur [die de Civet Katten
'ïusfehen de opening der afters, en de geboorte dealen heb ­
ben]

der Tbarmacit in het geheel. 17
3. Hollandfche Naamen.
Struisvogel.
Mol.
Das.
Eenhoorn Vifch.
Beer.
Slang.
Vos.
Civet Kat.
men, Houten, Baften, Vruchten, Zaden, Harsjën,
Gommen, Gomharsfen en dergelijken meer. Van de
voornaamfte zal ik de wijze hunner verzameling in
het bijzonder bijbrengen.
S- 57-
4. De deelen die men in de
Apotheken gebruikt.
Eijer (chaalen {tejïa ovo'
rum.)
Gebrande Mollen. (Tal*
pa combufia.)
Ver.
Hoorn (Unicornu Mart?
num f. Ver urn.)
Vet.
Gedroogre Slangen ( Vipene
exficcata f. halt»
ca.) Vet.
Longen (Pulmanes Vulpis.)
Vet.
Zivet. (Zibethum) (18).
De WORTELS (radices) van die Planten, die
zich enkeld door het zaad vermeerderen, en maar een
jaar duuren kunnen (planta annua), moeten in . den
herfst
hen] afgezondert. bij de Tamme dieren neemt men dit
vogt 'er daagüjks met een klein kepeltje uit, het welk dan
ordinair in eenige daagen tijds een half lood bedraagt. De
Wilde persfen het hun felfs uit, het welk dan van de Negers
van de Be-urnen en Stceuen. zorgvuldig vergadert werd.

43
Van de Bereidingen
herft, als het Zaad volkoomen rijp is, uitgegraven
worden. Maar die tweëjaarëh kunnen duuren (plantte
Mennei), of die zich altoos door de Wortels vermeerderen,
welke laatfte men altijd duurende Planten
(planta perennes) noemd, deeze moeten In het begin
van "t voorjaar, eer de Bladeren uitkoomen, uit
de gtond gegraven worden. Die geene die wormltekiy
&
, hondg'of wel in het geheel verrot, of zonder
fap zijn werpt men weg, die onbelchadigt zijn moet
men afwasfehen , zonder ze in het water lang te laaten
ftaan weeken, de buitenfte baft moet men er affchrappen,
de kleine vezeltjes en worteltjes die van geen
nut zijn moet men 'er affilijden, en dan noch eens afwasteilen.
De fterke Wortels moet men in de lengte
doorlhijden en aan draade geregen, bloot uit elkander
leggen, om ze al dus op eene fchaduwagtige plaats
daar de wind vrij kan door waijen te laaten droogen.
$• 53.
De KRUYDEN Qerba) en BLADEREN (folio)
worden eer afgeplukt, als de Bloemen Uitkomen.
Men moet dezelve meeft ai van de Steelen afzonderen,
en de verwelkte en rottige wegwerpen. Men
bind dezelve in bosjes bij een, of men Ipreid ze ook
uit op een fchaduwagtige plaats, die van de Zon door-
-warmt is, en keert dezelve daagiijks om, tor dat zij
ter deegen droog zijn. De SPRUITJES of TAK­
JES (turiones), verzameld meneer de Bladeren zich
uit elkander gevouwen hebben. De STEELEN
(flipides) moet men in den herfft vergaaderen.
% 59-
De BLOEMEN (floret) plukt men kort na dat zij
zijn open gegaan, bij warm weder af. Van zommig=

der Pharmacie in bet geheel. 49
ge B. V. van de Rooien, Leliën, Koorn-bloemen,'
Violen, gebruikt men de heele Bloemen niet, maar
enkeld de Blaadjes derzelven: deeze worden fchoon
afgeplukt, en op de wijze der Kruiden (§.58.) dogveel
voorzigtiger gedroogt. Van zommigê Bloemen
fnijd men de witte gatjes af, als B. V. van de bleeke
en roode Roozen. Van de witte Leliën verzaameld
men ook de Stuif-fieekjts (Jntherce).
- •
§ 60.
•
De BASTEN (cortices) der Boomen worden
in het Voorjaar, en die der Struik gewa'sfen in den
Herfft van de dunde Takken gefchilt. Zij moeten
niet bedorven, noch met mofch begroeit zijn. De
HOUTEN (lignd) moet men in den Winter, of het
bed in 't Voorjaar .verzaamelen. Zij moeten harsagtig,
en niet van oude verdorde Boomen zijn.
% 61. ' .
De VRUCHTEN (fru&m') en ZADEN .(femina)
moeten verzameld worden, als zij haare volle
rijpheit verkreegeu hebben. De HARSEN (rekncs)
GOMMEN (gummata), en GOMHARSEN (gummi
refincè), verkrijgt men Uit fappige Boomen; als
men den Baft derzelven hier en daar infnijdt of kerft.
• §. 62.
Wat het droogen en bewaaren derzelven betreft j
zo moet men wel in acht neemen, dat men in het geheel
de vatte deelen der Planten in daar toe gemaakte
Kaften bewaart, die egter uit zulk foort van hout moeten
gemaakt zijn, dat zij hun geen reuk of bijzondeten
ftnaak mede deelen. Dog die geene uitgenomen,
D welke

Van de Bereidingen
welke eenige vlugge deelen in zich ontljouden, en die
door de Inzecten" ligt worden aangetaft, moeten in
Glazen bewaard worden. De Vragten en Zaden, die
ligt vermuft worden, moeten op koude, dog vooral-niet
op vogtige plaatfen bewaard worden. De uit*
gepeifte lappen "moet men in Fleflen, in de Kelder bewaaren,
dog moet men op derzelver oppervlakte tot
beeter confeivatie wat verfche nitgeperfte Amandelolie
gieten. •
§• 6 3 %
De beffaanbare deelen der Planten, die een gedeelte
door de Natuur zelf, een gedeelte door den arbeid
uit dezelve verkreegen worden, zijn de volgende.
i. De OLIËN (olea) zo wei de gedisteïeerde als
uitgeperfte.
a; De HARSEN (Refina).
3. De VLOEIENDE BALZAME (halfoma liquida),
dit zijn welriekende vloeiende Harfen.
4. 'De GOMMEN (gummi feu gammata), du zijn
taaije Sappen der planten, die in het water oplosfen.
5. 0e SLYM (mucilago)* deeze komt met de
gommen overeen, behalven dat de fiijm meed altijt
zonder reuk of fmaak is. Men trekt dezelve met water
uit gedeeltens der planten. De voorraamlte planten,
daar men de Slijmen in de Apotheken van gebruikt,
zijn deeze. Lijn zaad, Quee-zaaden Grieklch-
Hooi-zaad, Heemft-wortel. &c. • .
6. De GOM HARSEN (gummi refmi) zijn fippen
der Planten, waar van zich een gedeelte in het
water, en een gedeelte in Wijngeeft laat oplosfen.
7. De WEZENTLYKE ZUURE, de TE-
GE NS HET VUUR BESTAANBARE, en
VLUGGE LOOG ZOUTEN, (folio esjentialio,
akaha fixa et valatilia). ^ '
De

der Pbarmacie in bet gtheeh §t
8. De ZUIKER (faccharum), deze is een zoet
wezenlijk Zont van Planten, dat zich zo wel in het
Water, als in den wijngeeft laat oplosfen. Onder dit
behoort ook de MANNA.
9. De KAMFER (camphor) is een dik geworden
planten fap, dat vlam vat,- en vlug is-, dat een fterken
reuk van zich geeft, en zich in Wijngeeft laar oplosfen.
Tot déze beftaanbaare deelen voegt men anders
ook nog een zoort van Wafch, Zeep en Talk*
dat men in enkel de zoorten van Planten ontdekt*
De Kentekens waar uit men eenigzins de beftaanbaare
deelen der Planten kan opmaaken, zijn deeze:
1. Als een plant of een gedeelte 'er van, een fterken
reuk van zich geeft; zo kan men gemeenlijk eenen
gedeftilleerden Olie daar uit haaien. Dit gaat egter
niet altoos door , om dat eenige fterkriekende Planten
als: Hijaemthen, Leliën, Narcisfen in het geheel
mets; andere ook weêr, als Rooferij Calmuswortel
geheel weinig overgeevem
a.- Geeft zij weinig reuk, en heeft zij in tegendeel
eenen fterken ihxaak, zo kan men daar uit befluiteh,
dat zij een groot gedeelte wezentlijk Zont in zich bevat,
als bij voorbeeld Wilde Klaver, Zuuring &.
3. Heeft zij geen fmaak of reuk bij zich; zoo geeft
zij noch het een, noch het ander, en bevat als dan
meer verdigte deelen in zich.
4. Iszijvetag'tig, of fmeerig, als men dezelve tuslenen
de vingers vrijft, zo kan men befluiten , dat'er
een uitteperlFene Olie plaats heeft,
$. De harsagtige deeien haald men met den Wijn»
geeft, zoals men de gomagtige deelen [door het uittrekken]
met het water 'er uithaalt.
§• 66'
Deeze volgende Tafel [die ik hoogft noódig voo*
D a de

£ 3
Van de Bereidingen
de aanvangers der Pha'rmacie heb geacht te zijn], houdt
in zich de aewoonlüke en in de Apotheken gebruikliike
Naamen van elke plant of gewas op zich zelts,
als ookderzelver Botanifche Naamen, en de gebriukh]-
t. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
* Abelmofchus.
Abies.
Abrotanum.
Abfinthium v,ulgare.
_ Ponticum.
* Acacia.
* . Germanica.
Acetofa vulgaris".
* Acetofa rotundi folia.
Acetofella.
* Acmella.
Acorus verus.
! paluftr. f. Adulter.
Adianthum aureum.
nigrum.
* Agaricus. (2).
Ageratum.
Agnus Caiïus.
2. De Botanifche Naamen.
Hibiscus Abelmofchus.
Pinus Abies.
Artemifia Abrotanum.
, — Abfinthium.
^ pontica.
Mimofa fenegal.
Prunus fpinofa.
Rumex Acetofa.
Scutatus.^
Oxalis Acetofella.
.Verbefiha Acmella.
Acorus Calamus.
Iris Plèudacorus.
Polytrichum commune.
Adianthum Capillus Vaneris.
Boletus Pini Laricis.
Achiltea Ageratum.
Vitex Agnus callus.
(i) Het is aanmerkenswaardig van deeze Plant, dat de Wortels
derzelven naar Duivels-drek, en de Bloemen daar en
tegen naar Violen rieken, de Sap uit de onrijpe Peeren (Juc-

der Pharmacie in het geheel. 53
lijke Naamen in het Hollands. Als ook de deelen die
men uit het rijk der Planten voor de Apotheken verzameld.
NB. De Uklandfche heb ik onderfcheiden dooi
voor ieder een*; te zetten.
3. Hollandfche Naamen.
Muskus- Zaad. •
Denneboom.
Averuit. Averoon.
Gemeene Alfem.
Roomfehe Alfem.
Egypdfche Acacie.
Duitfche Sleepruimen.
Gemeene Zuuring.
Roomièhe Zuuring.
Klaver Zuuring.
Ceiloniche Acmelle.
Riekende Lifch. Calmus.
Valfche Lüch. ;
{^uldenhair.
Venushair.
Lorken-Zwam. _
Fijn Leever Kruid.
Kuisboom.
4. De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Zaad.
Knoppen, Hars, (Pik,
Terpentijn).
Kruid.
Kruid. Bloemen.
Kruid.
Sap (Juccus acacia). Gom
(gummi arabicï).
Balt Bloemen. Vruchten.
Sap.
Wortel. Kruid.
Kruid.
Kruid.
Wortel.
Wortel.
Kruid.
Kruid.
Zwam.
Kruid. -
Zaad.
1. De
w.s acacia) is wreed en zamentrekkend, het bout heeft geen
reuk, daar de zoete Arabifcbe Gom uit vloeit,
(a; Dit Zwam groeit aan den Lorkenboom.
D.3

*. . ' Pan de Bereidingen
t. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
'Agrimonia.
* Alcaiina.'
Alcea.
Alchimilla.
* Alkekengi.
Allium.
» Aloe.
* _ Hgnum.
Althéa f. Bismalva.
Akhea Officinahs.
* Ambra liquida, f. Slo*
rax liq.
* Amtni verum.
Sifon Ammi.
"VAmmoniacum.
* Amomum.
Mijrtus Pimenta.
(i) Dc Aloe is het uitgepcrfte fap uit de Bladeren van den
Aloe, die [om dathjjop verfchillende wijze gereed gemaakt
èn gekookt word, ook verfchillende in foorten is Men
verdeelt dczelven in drie foo.ten. De cerftc is dc zuiver,
fte en elansrijkfte, zij onthoud meer Gom als Hars inzien,
en 'word uit Ooit Indien in Calabasfe Schillen tot ons over.
Eebragt Men noemd deeze FYNE AL OE (Aloe Jwcotrina\
De tweede is .onzuiverder en heeft ook meer harsagtige dcc •
Jen bij zich als de eerde, en deeze noemd men LEvLKKO-
LEURIGE ALOE {Aloe epatica). De derde foort is dc liegt-
(te, en men gebruikt dezelve maar enkel voor de Paarden s
waarom ze ook PAARDEN ALQE (Aio: faballind) genoemd.
W
2. De Botanifche Naamen.
Agrimonia Eupatotia.
Lavvfonia inermis.
Malva Alcea.
Alchemiila vulgaris.
pirljfalis Alkekengi.
Allium Lativum ?'
Aloe pc-rfoliata.
3- Hoi-
(4) Van het ALOE HOUT kan men tot dusverre dc rech

der Pharmacie in het geheel. 55
3. Hollandfche Naamen.
Edel Lever Kruid. Agrimonie.
Roode ösfe-Tong.
Sigmaarrs-Wortel.
Leeuwenklaauw. Vrouwenmantel.
Krieken van over Zee.
Knoflook.
Aloë.
Paradijs hout.
Witte' Maluwe.
Groote Arnmi.
Gom Ammoniak.
JMdilche Amomum.
te plant niet bepaalcn. Het fchijnt wel van verfchcidcnc Boo.
ini.n [die door den ouderdom in de wijze als den Vijgenboom,
«•en zoort gelijk Hars in dc midden van den Stam afzetten]
in Ooft-Indien vergadert re worden. De deugt daar van is,
dat het harsagtig zij. Het egte is zeer koftelijk, cn word
tet nauweinood tocgelaaten om uit Ooft-Indiër te vervoeren
. wijl het daar zelfs om zijne zeldzaamheid tegen goud
gewogen word. Het geen men KALAMBAC (Ugnum Aspalatum)
noemd. Het geeft een liefelijkenreuk van zich, en
fchijnt genoegzaam geheel Hars te zijn.
(S) De Stam, die ons den GOM AMMONIAK oplevert,
i« noch onbekend, uit het Zaad, dat men zomwijl daar in
vind, zou incn beiluiten, dat het een Scherm plant zoude
r>4
4. De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Kruid.
Wortel.
Wortel.
Wortel. Kruid.
Schors der wortel. Vruchten.
Zaden.
Wortel.
Onmachtig hars. (3).
Hout. (4).
Wortel. Kruid. Bloemen.
Zaad.
Zaad.
Gumagtig hars. (5).
Onrijpe peertjes (fem ainomi.)
1. De

i . De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Van de Bereidingen
* Amygdalus
* Anacardium.
Anagallis.
Anchufa. f. Bugl'fla.
Anethu'm.
Angelica,
* Anime,
Anifum vulgare.
* Anifum ftellatum,
Anferina.
Anthirrinum.
,—,—coeruleum
* Anthophijlli f. Carijophijlli.
* Anthora. (7)
Apium-
Aquilegia.
.* Arabicum f. Acacia.
Ariftolochia fabacea.
. longa.
» .—i— rotunda.
— •• vulgaris.
Armoracia.
2. De Botanifche Naamen.
Amijgdalus communis (p);
Anacardium Uccidentale. •
Anagallis arvenfis,
Anethum graveolens.
•Angelica fijlveftris.
Hijmenaea Courbaril,
Pimpinella Anifum.
Illicium anifatum.
Potentilla Anferina.
Anchirrinum Orontium.
Gentiana Pneumonanthe,
Aconitum Anthora.
Apium Graveolens.
Aquilegia vulgaris.
Fumaria bulbofa.
Ariftolochia longa,
;—-— rotunda.
clematitis,
Cochlearia Armoracia.
3. Hol.
7ijn, men zuivert den Gom aldus, als men den zelvcn in
Azijn fmelt, door een doek pcr-ft, en weder tot dc behoorlijke
dikte laat kooken. Doch verheft hij door de uitdamping
over het Vuur veele werkende deelen. Het is daarom
beeter deeze Gom bij de Winter tijd te laaten bevriefen,
wanneer hij harr geworden zijnde, zeer gemakkelijk te
ftampen en te ziften is. men bewaart het poeder, dat van
zelf tot een vloeit, in een blaas, het welk men dc geznu
verde Gom Am.mo.niac noemd. (

der Pb ar made in bet geheel. 5?
3. Hollandfche Naamen.
Amandelboom.
Hartjes.
Guichelheil.
Osfe Tong.
Dille.
Engelwortel.
Anime.
Anijs.
Star Anijs.
Ganferik.
Leeuwenbekken.
Blaauwe Orant.
Wolfs-wortel.
Eppe. Jonkvrouw - Merk.
Akelijen.
Boontjes Holwortel.
Lange Holwortel:
Ronde • .
Dunne.
Mierik.
(6) De bittere Amandelen, zijn niét anders, als uitge
aarde Amandelen van de zoete, en het is geen bijzonder
zoort.
(7) Deeze Wortel word dus genaamd naar het teegcngift,
*t welk men'er aan toeeigent tegens de Thora, een zoort van
Napellus - plant, die zo fenijnig geacht word, dat Pijlen, in
deszclfs fap gedoopt, zelfs de geringlle verwonding doode-
Jijk, of ten uiterften gevaarlijk maaken.
D 5
4.De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Amandelen.
Vrucht.
Kruid.
•
Kruid. Zaad.
Kruid. Wortel Zaad.
Hars.
Zaad.
Zaad.
Kruid.
Kruid.
Kruid.
Wortel.
Kruid. Zaad. Worel.
Kruid. Bloemen. Zaad.
Wortel.
Wortel. .
Wortel.
Wortel. Kruid.
Wortel.
1. De

gg Van de Bereidingen
r. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Arnica piavenfis,
Artemiüa (8).
Arum,
Alkrum
Asparagus.
Asphodelus. •
* Afa dulcis f. Benfne.
* — fcerida.
Arriplcx.
Avena.
* Aurantium
Auricula: Judas.
muris.
* Balauiha i. Granatus.
Birdana.
Bafilicum.
! minus.
Beccabunga.
Behen. f. Been album.
. rubrum,
. ,—Nüx 'f.Nephritic,
Belladonna.
Bellis, minor f, Honends.
3, De Botanifche Naamen.
Arnica montana.
Artemifia vulgaris,
Arum maoulamm.
Afarum Europjuim.
Asparagus officifiatis.
Asphodelus ramofus.
Ferula Afa fcetidai
Atnplex hortenlis.
Avena fativa.
Cirrus Aurantium.-
Tremella Auricula
Hieracium Pilofella.
Punica Granatum.
Arctium Lappa.
Ucununi Balilicum.
Ocimum minus,
Veronica. Beccabunga.
Centaurea Behen. .
Seance L'monium.
Guilandiua Moringa.
Atropa Belladonna.
Bellis perennis. '
3. Hol-
(8) Van Je Chinccfchc liijvoct verkrijgt men een ïvolagtfge
uitwas, dat de naam van MORA hectt, en bij dc Chi.
entalifehc Volkeren te'gens het Podagra gebruikt word.
(9) De DUIVELS-DREK word uit de Wortel van de
Plant op deeze wijze verkrecgen; men fnüd daarin eenige
*cif

der Pbarmacie in het geheel. £ff>
5. Hollandfche Naamen,
Wolverlejj,
Bijvoet.
KaU'svoet.
Mansooren.-
Afpergien.
AffodiUe, •
Duivelsdrek.
Meldé.
H-iver.
Oranje-boom.
Judas • ooren.
Muis' • ooren.
Granaat.
Klitten worten,
Bafihkom.
kleine Bafilikom.
.Beekeboom.
witte Behen.
roode Beiien.
zwarte Behen.
Dolkruid.
Maagdelieven.
4.De delen die men in deApoiheken'er
van gebruikt.
Kruid. Bloemen.
Kruid.
Wortel.
Wortel. Bladeren.
Wartel. Zaad.
Wortel.
Gomagtige hars (9)».
Kruid, Zaad.
Zaad,
Bloemen (Fl. Napijn),
onrijpeVruchren. Schellen.
Zaad.
Zwam.
Kruid,
Bloemen. Schellen. Zaad.
Wortel. Kruid. Zaad.
Kruid. Zaad.
Kruid,
Kruid.
Wortel. Zaad. •
Wortel.
Vrucht. Hout. Qlignum
Neph.) Olie (

Sa
j. De gebruiklijke Naamen
in de .Apotheken.
* Benzoë.
Berberis.
Beta.
Beton ica.
Betula.
* Bdellium.
Bdtorta. -
Boletus cervinus.
* Bombax f. Gosfijpium.
Bonus Henricus.
Borago.
Botrijs.
Branca urfi.
Brasiica rubra.
Bruneila.
fifuscus. f. Ruscus.
Brijonia.
Bnglosfa f. Anchufa.
Burfè paltóris.
Buxus.
* Cacao.
* Cajeput oleum.
Van de Bereidingen.
2. De Botanifche Naamen.
Croton Benzoë.
Berberis Vulgaris.
Beta vulgaris.
Betonica officinalis.
Betula alba.
Polijgonum Biftorta.,
Lijcoperdon Tuber,
Gosfijpium herbaceum.
Chenopodium BonusHen-
•ric.
Borago» officinalis.
Chenopodium Botrijs.
Heracleum fphondijlium.
Brasiica oleracea.
Bruneila vulgaris.
Brijonia alba.
Anchula officinalis.
Thlaspi Burik pattoris.
Buxus femper virens.
Theobroma Cacao.
Meloleuca Leucadendra.
Calamintha. •
Meliffa Calamintha.
Calamus f. Jcerus verus.
3. Hol-
fio) Dc BENZOIN. vloeit uit den top van den zo genaamden
fesjaarigen Boom. naar al voorens dezelve ccrlt inaekurvenis,
men zegt, dat een dcezcr boomen maar drie
pond'

3. Hollandiche Naamen.
Bonzoin.
Berberis.
Biet.
Beekfchuim.
Berkenboom.
Vette Wierook.
Hertstong.
Hens Zwammen.
Katoenboom.
Goede Henric.
Bernagie.
Druiven of INJotte - kruid.
• Beeren • klauw.
Roode Kool.
Brunei.
Wilde Wijngaart.
Oife-Tong.
Herders tas.
Palm. .
Kakau.
Cajaput Olie.
Berg-Calament.
der Pbarmaeie in het geheel. . 61
4.De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Gomhars. (10).
Balt Befien. Sap. Zaad.
Kruid.
Kruid. Bloemen.
Balt Olie. (oL Betulinum.
(. Rüfci).
Gomhars. (11)
Wortel. .
Zwam.
Zaad.
Kruid. •
Kruid. Bloemen.
Kruid. Zaad.
Kruid.
Zaad.
Kruid.
Wortel. Befien. Zaad.
Wortel. Kruid. Bloemen.
Kruid.-
Kruid. Hout.
Vrucht.
gedilteleerde Olie uit de
Bladeren.
Kruid.
1» De
pond Gomhars, oplecvert.
(\i) De plant is noch niet bekent, die ons den Gom BdtU
Hum opleevert, men houd het 'er voor, dat het een foorD
van Palmgewas is. ' , *

tfü l r
an de Bereidingen
i> De gebfuikfijke Naamen
in de Apotheken.
Calendula.
* Cal om ba f. Calomha.
* Camphora.
Canarienfe,
* Canella alba.
Cannabis.
*' Cappiris. , •
Capillus veneris.
Cardiaca.
* Cardamomum,
* Cardopacia f. Carlina.
Carduus Maria;.
« Benedictus.
* Carica.
* Carpobalfarnura f. Opabaljamum.
Carthamus.
Carijophijilata*
2. De Botanifche Naa*
men.
Calertdula officinalis.
Laurus Camphora.
Phalaris Canaricnfis*
Winterania Canella.
Cannabis Saliva.
Capparis Spinofa (13)
Adianthum Capillus Ve*
ncris.
Leonurus Cardiaca.
Amomum Cardamomum.
Carlina acaulis.
Carduus Marianu*.-
Centaurea Benediéla.
Ficus Carica.
Centaurea Carthamus.
Geum Urbanum*
3. Hok
(12) De mecftc KAMFER krijgen wij uit Japan. Zij fnij.
den aldaar het Hout en dc Wortels van den Kamfer Boom
in kleine ftukies, en wei pen deezen in een ijferen Ketel; gieten
'er water op , en zetten Ier een, van binnen met ftroo
uitgevulden, helm op. Als nu het water een tijd lang gekookt'
heeft, zo hangt de Kamfer bij kleine korltjcs aan het ftroo
in den helm, waar naar hij in deeze gedaante naar Holland,
onder den naam va» ruwe-Kamfer [om dat hij noch onzuiver
is] vervoert word, alwaar hij in Glazen gefublimeert word,
cm heui van zijne onzuivere deelen, die bij de fublimatis
to

der Pharmacst in het geheel. 63
3. Hollandfche Naamen.
Gouds- bloemen.
Kamfer.
Kanarie.
Magellaanfche of witte Kaneel.
Hennip.
Kapper.
Yen us hair.
Hertgefpan.
Kardarnom.
Ever Wortel.
Vrouwen Dillel.
Gezegende Diiiel.
Vijgenboom.
Badert fafFraan.
Gezegende Wortel.
4-De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Bloemen." Zaad.
Hars. (12) '
Zaad.
Balt.
Zaad.
de Ball van de Wortel
Kruid.- ,
Kröid.
Vrucht (14). Zaad.
Wortel.
Zaad. Kruid.
Kuiid. Zaad,
Vrucht.
Bloemen. Zaad.
Wortel.
x. D2
te rug blijven, te zuiveren. Dit noemd men het raiHneeren
des Kamfers. Men kan dezelve ook verkrijgen, uit de Wortel
van den Kancel Boom, die echter om zijne koitbaarheid
tot dat oogmerk, tot ons niet vervoert word.
' (is) Dit gewas leevert ons dc zo genaamde KAPPERS
op, die men in Azijn ingelegt oewaaren kan, het zijn dc'gehecle
Jonge Bloemetjes, die zich noch niet ontfiootcn hebben
van het zelve.
(U) Het GROOT en klein KARDEMOM-ZAAD. Die'
is maar eene fchikking, dog van cc-nenaart. Het kleine word
voor het kragtigfte gehouden.

6 4
U De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
* Carijophijllus.
Carui.
Pan de Bereidingen
* CasiiaCarijophijlata.
* Fiftula.
* Ligtaea.
* Fiores f. Cinnamvnwm.
* Gascarilla.
Cataputia major.
minor.
* Catechu f. terra Japonica.
Ceutaurium majus.
. minus.
Centumnodia.
Cepa.
Cerafus.
Ceretolium. f. Chcerefolium.
Cetcrach.
2. De Botanifche Naamen.
Carijophijllus aromaticus.
Carum Carui.
Mijrtus Carijophijllata.
Caffia Fidula.
Laurus Cafila.
Croton Cascarilla.
Ricinus communis.
Euphorbia Lathijrus.
Mimofa.
Silene Armeria.
Gentiana Centaurium.
-Polijgonum aviculare.
Allium Cepa.
Prunus Cerafus.
Scandix Cerefolium.
Asplenium Ceterach.
3. Hol-
(15) De KRUIDNAGELS zijn de Bloemen, of onrijp»
kelkjes: De MOEDERNAGELS in tegendeel zijn de Vruchten
zelfs. De Boomen dcrzclvcr groeijden in vroegere tijden
op alle Molukfche Eilanden, doch grocijen thans nergens,
dan in Amboina.
(16) De zo genaamde CATSJOU, of JAPANSCHE AAR-

g. Hollandfche Naamen.
Nagel - boom.
der Phaffnacie in het geheet.
Karwei.
Nagel Kaflï.
Pijp Kaffi'.
Houragtige Kadi, of bastert
Caneel.
Kascaril.
Wonderboom»
Spring-Kruid.
Catsjou.
Groot Hondert-Gulden-
Kruid.
Klein Hondert* Gulden-
Kruid.
Duizeüd - Knoop.
Ajuin.
Kerfl'e - boom.
Tamme Kervel.
Milt-Kruid.
4.De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt,
Kruid Nagel. ([Carijo*
phijllt). Moeder-Nagels
(Antbopbijllt) (15).
Zaad.
Baft
Merg.
Bad.
Balt
Zaad. ([Olie. oh Rieini,')
Zaad.
gedroogde lap. (16)
Kruid.
Kruid. Bloemen.
Kruid.
Wortel. Zaad.
Vrucht. Zaad.
Kruid. Zaad*
Bladeren.
ï. De
DE is geene eigenlijke Aarde, maar het is het gedroogde
Sap uit den Bad, van verfchillenac dergelijken benoemde
foorten van Boomen; doch het is geen foort van Palm (Areca^
Catechu), zo als LINEUS dezelve gelieft te noemen.
Zij word uit Ooft-Indien tot ons overgebragt, en de befte
proef, om de goede te kunnen onderf-heider., :
s s dat dezelve
zich geheel op de tang oploft.
E

66
i. De gebruiklrjke Naamen
in de Apotheken.
Chamsedrijs.
'Chamcepithijs.
Chamomilla vicaris.
Chamomilla Romana.
Cheiri.
Chclidonium. majns.
minus.
* Chinx cortex.
* —,— raaix.
Cicer.
Cichorium.
Cicuta.
* Cinuamomum.
Van de Bereidingen
éi De Botanifche Nasmen.
Teucrium Chamaedrijs.
• — Chamftpithiis.
Matricaria Chamomilla.
Anthemis nobilis.
Cheiranthus Cheiri.
Chchdonium majus.
Ranuncula Ficaria.
Cinchona officinalis.
Smilax China.
Cicer arieiinum.
Cichorium intijbus.
Conium inaculatum.(i9\
Laurus Cinnamomum.
3- üol-
(17) De CHINA BOOM, die ons den voortrcfFeliikc»
Balt daar geeft, groeit- in den omtrek van Lora, in het Koninkrijk
Peru op hoogtens, en bergen, en nooit op eene
effene grond. De Balt die tot het innerlijke gebruik beftemt
is, moet dun van pijp zijn, en in het doorbreeken geen veeleis
of draaden hebben, maar glad zijn De fmaak moet
niet wreed, maar Balfemik bitter zijn.
(18) De CHINA WORTEL groeit bij mecnigte in China
en Jamaica. Men keuM deeze voor de befte voor het gebruik,
die zwaar, en niet wormfteekerig zijn, van buiten
geel, en van binnen roodagtig van kleur en harsagtig zijr.
(19) Het fchijnt of men dcflegtc uitwerking, zomwijl van
het remedie van STORK nergens anders aan toe te fthnjvet;
heeft, als aan het verkeerd verzamelen dezer Plant. He:
behoeft geen Botanicus te zijn, die in itaat is deeze Plant
van haare foorten te kunnen ©nderfshsidea. om dat zij zich
zei-

der Pharmacie in het geheet.. &f
3. Houandiche Naarnen-
Bathengel. Gamanderlijn,
Veld Cijpres.
Kamillen»
Roomfche Kamillen»
Muurbloemen.
Stinkende Gouwe»
Kleine •.
* Koortsbaft. Kina.
* Chineefche Wortel.
Cicers.
Cichoreij.
Scheerling, dolle Kervel.
KaueeL
4.De delen die men in de Apotheken
'er vari gebrokt.
zelve genoegzaam door haar afkeeri'ge en viefc lucht, als
ook door den bond gevlakten Steel van de andere onderfcheid.
•
(20) Van den KANEEL-BOOM word in het jaargetijde,
in welk het Sap menigvuldig opslimt, de SCHORS van do
Eoomen van drie jaar weg gcnoomcn, de buitenfte Schor»,
om dat dezelve dik, graauw, en ruuw is word verworpen,
de inwendige Schors, die dun is word in ftrookcn gefnedcn
ter lengte van drie of vier voeten, cn ais dan in de Zonncftraalen
geplaaft, }n welke zij zich omkrullen, tot dc dikte
van een vinger. Haare kleur moet rosachtig geel, haaren
Smaak fcherp, cn prikkelende, doch te gelijk aangenaam
en fpecereiachtig, haaren reuk zeer hefFclijk en doordringende
ziin. De KNOPJES of BLOEMEN (fem-.Cafilce) zijnde
noch onrijpe en gefiootene blommetjes of kelkjes van den
Kaneel-Boom, hij groeit op de Cylonfchg, Malabaarfche,
£ 2
Kruid»
Kruid.
Kruid. Bloemen.
Kruid. Bloemen*
Bloemen. Zaad.
Wbrteh Kruid»
Wortel»
Baft. (i7>
Wortel. (18).
Zaad.
Wortel. Kruid. Bloemen.
Zaad. ,
Kruid.
Balt. de-zö genaamde Bloe^
men, (fcm. / Fkr.cai-
1. De

#8 Vaa de Bereidingen
i, De gcbruikljjke Naa- a, De Botanifche Naameu
in de Apotheken. I men.
* Cina f. Santonicum.
* Cittus.
Citrullus.
Clinopodium.
* Coculi.
Coccognidium.
Cochlearia.
Colchicum.
* Colocijnthis.
* Colomba. f. Ccilomba.
* Colubimamlignüm.
Confolida major.
— i minor.
•— regalis.
* Contraierva.
Conijfa.
* Copaiba Balfamus.
* Copal.
Coriandrum.
* Coftus (23).
Artemifia Santonicum.
Citrus medica.
Cucurbita Citrullus.
Clinopodium vulgare.
Menispermum Coceulus'.
Daphnc Mczereum,
Cochlearia officinalis.
Colchicum autumnale.
Cucumis Colocijnthis.
Strijchnos Colubrina.
Sijmphijtum officinale.
Ajuga pyramidalis.
Delphinium confolida.
Dorflenia Contraierva,
Inula dijfenterica.
Copaifera officinalis.
Rhus copalinum.
Coriandrum fativuni,.
Coüus Arabicus.
3. fJol-
en Molukfche- Erflanden. Dc Naamen der belle foortcn zijn
de Gak en Barbar ij e.
(21) De plant waar de Kolomba van voort komt, is noch
onbekend, doch zegt men dat zij groeit in Cijlon cn voor*
naamelijk bij de Stad Koloinba; waar van d'aanmcn haar deeze
Naam toefchrijft.
(22) Deeze Balfem vloeit uit de ingefneedene Bad vandea
gcmclden Beom. 'Er zijn. twee foorten, de eene is dun,'
klaar

der Pharmacie in het geheel. 69
3, Hollandfche Naamen.
Worm-Kruid.
Citroen.
Water - Meloen.
Wcrveldord.
Koklus.
Kelderhals.
Lepelbladen.
Tijdeloolën.
Koloquint.
Kolom ba.
Slangenhout.
groote Smeer-Wortel.
kleine .
Ridderfporen.
Koorts, of tegen-gift
Wortel.
Convjza.
Wond-Bolfem.
Kopal.
Coriander.
Arabifche Balfem Wortel.
4.De delen die men in de Apotheken
'ervan gebruikt.
Zaad.
Al, het geen van de Vrucht
komt.
Zaad.
Kruid.
Vrucht.
Zaad. Baft. (eert. Laurcola).
Kruid. Zaad.
Wortel.
Vrucht. Zaad.
Wortel (ai).
Hout. . )
Wortel.
Kruid.
Bloemen.
Wortel.
Kruid.
de vloeibaare Balfem. (22)
Gom
Zaad.
Wortel.
1. De
klaar, welriekend, en bleek van kleur, de andere is dik,
goutgeel van kleur, en onaangenaam .van reuk, dc ccrila
komt van Biafilien, cn de laatite komt van de Antillijche Eilanden.
(23) De ZOETE (Collus dtdcis); 20 wel als de BITTE­
RE BALSEM WORTEL (Cojius ammS), zijn waarfehijnlijk
fflaar enkelJ om hunner geboorteplaats, en ouderdom onderfcftctf
£ 3

1. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken,
* Coft?e herba,
Cotula foetida.
Crasluia £ Telefbium,
Crepittis lupi.
* Crocus,
Fan de Bereidingen
2. De Botanifche Nasmen.
Hijpochaaris maculata.
Anthemis Cotula.
Lijcoperdon Boviïta,
Crocus fativus officinalis,
* Cubebce.
Piper.
Cucumis.
Cucumis fativus.
— afininus, Momordica Elateriuni,
Cucurbita.
Cucurbita lageiuria,
* Culilaban f. CuHIaxvan. Laurus Culüaban.
Cuminum.
Cuminum Cijminum.
* Cupreffus.
Cupreffus fempervireiis.
* Curcuma.
Curcuma longa.
.puscuta.
Cuscuta Europaea. (26^.
3. Hul-
fchciden. Zo lang als zij vcrfch zijn, zijn zjj wit van kleur;
doch'ecnigen tijd gcleegen hebbende, zo worden zij donker
van kleur, en bitter van (maak.
(24) Dc wefenlijke SAFFRAAN is niet anders als de
helm Steeltjes uit dc Bloem, door het kleine witte puntje,
wanneer 'er noch een gedeelte van aan is, onderfcheid men
dc oprechte Saffraan van de Wilde, deeze Steeltjes worden,
als zij voorzigtig van de Bloem afgefneeden zijn op Zeven
van Paardehair over het Vuur gedroogt, de fchoonheid derzelven
hangt van de wijze af, op welke zij gedroogt is. Vijf
pond groene Saffraan keveren een pond gedroogde uit.
Voor de befte foort hout men de Gatinaifche cn met recden
vergunt men deeze in Frankrijk den voorrang *oor de C>'
fterfche. Ik voor mij zoude de $paanfche den voorrang' vergunnen
, om dat dit foort behalvcn zijne fchoonheid en deugd
drie- vier Taarcn langer bewaard kan worden, als de GatU
* Hei-

. der Pharmacie in bet geheel fi
3. Hollandfche Naamen.
Balfem- kruid,
ftinkende Kermiüe.
Wolfsveeft, ot Bovift.
Saffraan.
Sta^rt-peper.
Komkommer.
Efds Komkommer.
Ka woerden.
Kulilawan.
Komijn.
Cijpres.
lndiaanfche Saffraan.
Wrange, Scliorfte,
4-De delen die men in deApotheken
'ervan gebruikt.
Kruid.
Kruid. Bloemen.
Zwam. (fungus Chirur.gorutnT)
het drie helm Steeltje uit
de Bloera. (24)
Vrucht.
Zaad.
Wortel. Sap.
Zaad.
Bad. f>5) Olie.
Zaad.
Nooten.
Wortel.
Kruid.
1. De
noifcbt, om reeden dat die-in Frankrijk te fterk gczauft, cn
daar door in het tweede jaar of cc-der zwart word.
(25) De KULILAWAN BAS f komt uit Jmboina, deeze
moet niet dikker zijn als een fchagt van een f en, zijn rctfk
moet evenaarden met die-der Nagelen. Men fegt dat^de
Wortels 'er van dikwils in plaats van den Sasfefras verfonden
worden.
'26) De WRANGE SCHöRFTB is een Schuimloper
•(PUn?, Pdrafitica) om dat zij zich om dc dicht bij haai ftaan»
de Planten flingert, en haar eigen wortel laat vergaan, ter-
Lyijl zij zich met anderen voedt, en van die Sappen zich onderhoud,
waar van daan zij ook altoos den reuk van zich
geeft van die plant, wiens Sap zii geniet, flingcR zij zich
dan om den f hijtn, z"o noemd men Dair du 'fhijm - wrange
\ÉpÜ'h;jfiiU§).
E 4

fi Van de Bereidingen
l. De gebruiklijke Naa,
men in de Apotheken.
Cijanus.
Cijdonia*
Cijchmen.
CijnogloiTum.
Cijnosbati.
Cijperus longus.
• .• rotundus.
* Dactylus.
Datura.
Daucus creticus.
• Sijveftris,
Dens leonis f. Taraxacum.
* Didamnus creticus.
t 1 albus,
Doronicum.
* Draconis Sangui$.
Dracunculus.
Dulcamara,
Ebulus.
Elaterium. f. cucutn, aftn.
* Elemi.
Endivia.
Enula.
2. De Botanifche Naa*
men.
Centaurea Cijanus.
Pijrus Cijdorda.
Cijclamen Europreum.
Cijnoglosium officinale,
Rofa canina.
Cijperus longus.
. rotundus,
Phcenix dacftijlifera.
Datura ftramonium.
Athamanta crctcnfis,
Daucus carota,
Origanum Dictamnus.
Pictamnus albus.
Doronicum pardalianches.
Dracrena Draco.
Artemiiia Dracunculus.
Solanum Dulcamara,
Sambucus Ebulus.
Amyris Elemifera.
Cichorium Endivia.
lnula Helenium,
3. Hol-
(27) Men verkrijgt. dit roode Sap behalven uit den ge-
Kaamden Stam, ook uit andere, als men dezelve kerft ?n infneidt,
dat de Sap'er uit koome, of dat men de Vruchten
m water uitkooke. Die de groote van een grootcn Koot
heeft»

der Pharmacie in het geheel. 73
3.. Hollandfche Naamen.
Koornbloem.
Quee appel.
Aardnooten.
Hondstonge.
Hambotten of Hondsroofen.
Lange wilde Gahgaan.
Ronde -
Palmboom, Dadel.
Dollappels.
pattinake. Vogelnefr.
WUde •
Kandifche Dic^am.
Witte --
Scorpioen Wortel.
Dtaaken bloed.
Dragon,
Elfrank, hoe langer hoe
liever.
Wilde Vlier.
Elem
Endievie,
Alant.
4,De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Bloemen.
Al wat van de Vrucht komt.
Wortel.
Wortel.
Vrucht.
Wortel.
Wortel.
Vrucht.
Kruid. Zaad.
Zaad.
Zaad.
Bladeren.
Wortel.
Wortel.
Sap (27).
Kruid.
De Steeltjes.
Bad. Bladeren. Bloemen.
Bezien. Zaad.
Gomhars.
Kruid. Zaad.
Wortel. Bloemen.
1. De
heeft, is de befte, die in itroo gevlogten en dc grootte van
een Noot-Muscaat hebben, volgen daamaa, en die in koekjes
&c. komt, is de flcgtfte.
E 5

74-
v a n
j. De gebmiklijke Naamen
in de Apotheken.
Epithijmum creticum.
Equifetum.
Eruca;
Enjngium.
Erijümum.
Efula.
Eupatorium.
* Euphorbium.
Eopnrafia.
Faba.
Fabaria f. Tdephium.
Fagopijrum.
Farfara.
* Ficus f. zarica.
Filipendula.
Filix Mas.
Femina.
Foenum grtecum.
Fueniculum.
Fragaria.
Fmngula.
de Bereidingen
2. De Botanifche Naamen.
Cuscuta Europasa. (28)
Fqtnfetum arvenfe. (29)
Braifica Eruca.
Erijngium campetfre.
Erijümum officinale.
Euphorbia Cijparisfias.
Eupatorium cannabinurcu
Euphorbia officinarum.
Euphrafia officinalis.
Vicia Faba.
Polijgonum Fagopijrum.
ïuililago Farfara.
Spiraja Filipendula.
Pohjpodium Filix Mas.
• • • Femina,
Trkouella Fcenurri Griecum.
Anethum foeniculum.
Fragaria Vesca.
Khamnus Frangula.
ïïaxmclla Ldiclamnus alb.
Frixtnus.
Fraxinus excelfior.
F urnaria.
Fumaria officinalis.
. 3. Hol-
- (28) Zie de aanmerking over dc Wrange Schorfee Ca 26).
1 (29; Dc wezenlijke Paarde ftaait (Equifttum hicmalc) is
eene andere foorr, die hier bij deeze aanwijzing niet behoort,
om dat dezelve maar enkel tot het PoLijlten gebruikt word.
(30) Dit is de VAREN WORTEL wiens goede uitwerking-,

der Pharmacie in bet geheel.
3. Hollahdfche Naamen. 4. De delen die men in deApotheken
er van gebruikt.
Thijra wrange.
Paarde ftaart»
Rakcue.
Duin Kruis-Diftcl.
Heeskruid.
Duivels of VVolfs- melk.
Boeltjes Kruid.
Toortzen van Peru,
Oogentrooft.
Boonen.
Boekweit.
Hoefbladen.
Steenbreek,
Mannetjes Varen. (30)
Wijfjes r. (31)
Griekfch H00L
Venkel.
Aard bezien.
Pijlhout.
Efcheu.
Aardrook, Duivenkervel.
Kruid.
Kruid.
Zaad,
Wortel. Kruid,
Kruid.
Wortel.
Kruid.
Gomhars.
Kruid.
Bloemen. Zaad. Meel.
Zaad.,
Kruid.'Wortel. Bloemen.
W.rtel.
Wortel,
Wortel.
Zaad,
Wortel, Zaad. Kruid,
Kruid. Sap
Bad.
Bad. Zaad.
Kruid. Zaad,
1. De
ons de menfcb.cn liefde van S. M, den Koning van Vrankrijk
heeft laaten toekomen, waar door wij nog daaglijks dc beste
uitwerking tcgens den Lindworm verncemen, en gewaar
worden.
(3 O De Duitfchers noemen deeze Varen de TES'US
CHRiS-

7& Van de Bereidingen
i. Da gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Fungus Chirurgor. {. Crepit:
lupi.
—•— Sambuci f. Aurit.
Judcc.
* Galanga.
* Galbanum.
Galega.
Galeopfis.
Galiitrichum.
Gallium luteum.
Genifta.
Gentiana alfea.
* rubra.
Geranium robertianum.
* Ginling.
Glijcirrlriza f. liquiritia.
Gnaphalium f. fiucchas.
* Gosfijpium f. Bombax.
Gramen.
* Granatus f. Balauflia.
* Gratiola.
Grosfularia.
* Guajacum f. Ugn.faniï.
* Gutta gummi.
%. De Botanifche Naamen.
Maranra Galanga.
Bubon Galbanum.
Galega officinalis. 1
Lamium sdbum.
Salvia iclarea.
Galium Verum.
Genifia tinctoria.
Laferpitium latifolium,
Gentiana Iutea.
Geranium robertianum.
Panax quinquefolium.
Triticum repens.
Gratiola officinalis.
Ribes Grosfularia.
Guajacum officinalis.
Camboiga Gutta.
3- Hol-
CHRISTUS-WORTEL, cn haare reden waarom zijdeezen
naam daar aan toe eigenen, zijn, om dat dezelve juilt op
den dwarflen doorfnecde, omtrent de letters van I. C. laat
zien.

der Pbarmacie in het geheel. 77
3. Hollandfche Naamen.
Galiga.
Galban.
Gemene Galegaan.
Dove Netelen.
Scharlei.
Walttroo.
Brem.
Witte Gentiaan of Kruiswortel.
Rootle, 1
Roode Ojevaarsbek.
Ninzi.
Hondsgras.
Godsgenade.
Zwarte Aaltiesfen.
Pokhout.
Gitce Gom. Schijtgcei.
4.De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Wortel.
Gomhars. (32)
Kruid.
BJoemen.
Kruid.
Kruid-
Kruid. Bloemen. Zaad.
Wortel.
Wortel.
Kruid.
Wortel
Wortel.
Kruid.
Besfen. Toppen.
Hout. Baft. Hars. (33)
Gomhars.
1. Do
(32) De GOM GALBANUM moet wit of roodagtig geei
van kleur, en aan kotls die zuiver zijn, weezen.
(33) Het befte kenmerk om den goeden GUAjAC GOM
te» onderfchcidcn is: dat dezelve biaauw word, als men
hem met verzoete Salpeter Geeft vxijft

f3 Van de Bereidingen
i. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Hedera arborea.
terreftris.
* Helleborus albus.
* Niger.
Hepatica alba.
nobilis.
* Hermodactijlus.
Herniarm.
Hirundiharia. f. vincitox.
Hordeum.
* Honninum f. Gallitricb
Hijdropiper.
Hijosciamus.
* albus,
Hijpericum.
* Hijpociftis.
Hijslbpus.
* Jalappa.
* Jasminum.
Imperatoria f. OJïrut.
* Indigo.
* Ipecacuanna.
a. De f Botanische Naamen.
Hedera Helix.
Glecoma hederacea.
Veratrum album.
Hellebort's niger.
Parnafiia paluftris.
Anemone Hepatica.
Iris tuberofa.
Herniaria glabra.
Asclepias vincetoxicunk
Hordeum vulgare.
Polijgonum Hijdropiper.
Hijosciamus. niger.
• i albus.
Hijpericum perforatum.
Cijtinus Hijpociftis. (36)
Hijslbpus officinalis.
Mirabilis longiflora (3^}.
Jasminum officinale,
imperatoria Oftrutium.
Indigofera tinctoria.
Viola Ipecacua.
3 Hol-
(34) Wel is waar, dat tnen bewijzen wil, dat het OOST.
INDISCHE KLIMOP HARS uit het zo genoemde Klimop
in de warme Landen zou ten voorfchijn koomen, doch dit
is noch niet genoeg bewecfen.
(35) Van de ZWARTE NIESWORTEL gebruikt me»
enkeld de Veezeis {Fibrr) in de Medicijnen.
(36) De Heer Gleditfch noemd deeze Plant (Thijrjtne Hij,
codftis'). Het is een Schuijmloopcr zo als de Wrange Schortte
No. 16. gemeld die zich om den HijpociMam ilingert.
> door

Klimop. Boomveil.
Hondsdraf. Aardveil.
Witte Nieswortel.
Zwarte — .
Wit Leverkruid.
Edel • .
Hartjes- wortel.
Duüeudknoop.
Zwaluw-wortel.
Gerit
Water peper.
Zwart Büzen kruid.
Wit .
St. janskruid.
HijpociÜfap.
Ylbop.
Jaiappe.
Jasmijn.
Meefter - wortel.
Indigo.
Roudeloop - wortel.
der Vharmacit in het geheel. y$
3. Hollandfche Naamen. 4.De delen die men in de Apotheken'er
van gebruikt.
Bladeren. Hars. (34)
Kruid.
Wortel.
Wortel. (35)
Kruid. Bloemen.
Kruid. Bloemen.
W 7
ortel.
Kruid.
Wortel. Kruid,
Zaad.
Kruid.
Wortel. Kruid. Zaad.
Kruid.
Kruid. Bloemen. Zaad.
.Sap.
Kruid. Zaad.
Wortel.
Oüe.- (Oleum infufum.)
Wortel. Zaad.
Sap.
Wortel &8).
1. De
Door het ffampen, en uitpersten vf-rktijgt men de Hijpociftfap
Siiccus Hijpocistidis.
(37) De Ridder Li/wta is wei van mecning, dat deze plant
dc (Mirabüis petuviana) 7011de zijn, cdodh men zoude bee.
«er den Heer Gleditfch kannen bijvallen, die dezelve voor
de Mirabllis longifiora houdt. De Wortel moet zwaar, en
zwartagtig vankleue zijn, en als men dezelve Sukfcen breekt,
ïr.oct zij' glimmen van den Hars.
(38rlivt Poed;r van de ROODELOO?-WORTEL, ver
l .. heft

to Van de Bereidingen
1. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
* Iris florentina.
noftras.
Juglans.
* Jujube.
Juniperus.
* Lacca gummi.
* Lacmus.
Lactuca.
* Ladanum.
Lapathum acutum.
Lavendula.
* Laureoh f. Coccoguidium.
* Laurus.
Lens.
Lentiscus. f. Majlix.
Levifticum.
* Lichen Iflandicus.
*Lignum Sanctum i". Guajacum.
Lilium album.
—— convallium.
2. De Botanifche Naa«
men.
Iris florentina.
— germanicr.
Juglans regia.
Rhamnus Zizijphus.
Juniperus communis.
Croton bacciferum.
< • tinctorum.
Lactuca fativa.
Ciftus Creticus.
Rumcx Acutus.
Lavendula Spica,
Laurus Nobilis.
Eruum Lens.
Legufticum Levi/Iicum.
Lichen lslandicus.
Lilium album.
Convallaria majalis.
3. Hol-
lied: door den tijd zijne kragt, het is derhalven 't beft, inde
Apotheken geen groote voorraad'er van te hebben.
(39) De binnenlte Ball van den Boom derzelven doet bri'
ken, het Sap uit dc Wortels maakt ontlafting: de buitenfte
Schil van den Noot is famentrekkende: het bittere Vlies van
den Kern is goed tcgens de buikpijn: de Kernen zijn in kragt
gelijk aan dc zoete Amandelen; de onrijpe Nootcn geconfijt,
verfterken de Maag.
(40)

der Pbarmacie in het geLeel. Si
3» Hollandfche Naamen.
Lifch wortel vanFlorence*
Inlandfche Lifch.
Okkernoot.
Jujuben,
'Jenever boom»
Gom :
Wortel.
Worte!.
De Balt. Nooten (39).
Btszien.
Hout. Bezien.
Lak.
Gomhars (40).
Lakmoes.
Latuw.
Sap.( 4i)
.' ' Kruid. Zaad.
Labdanum.
Hars. (4a)
Patich, Peerdik.
Lavendel.
Kruid. Wortel. Zaad»
Bloemen.
Bakelaar.
Linièn.
Lavas.
Yflandfche Mos.
Witte Lelie.
Lelie van de dalen.
r
4-De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Bellen. Bladeren»
Zaad.
Wortel, Kruid. Zaad*
Mos.
Wostel, Bloemen. Stuifdeeltjes»
Bloemen.
ï. De
(40) Het GOMLAK word verzameld van de roode Ooft.
Indifche Mieren, die haare eijeren daarin leggen, waarvan
daan het ook de roode kleur verkrijgt, 'er zijn drie foorten,
als STOKLAK (mBaculis), SCHELLAK {inttbulis), AAN-
KORLS (ingranis).
(41) Het LAKMOES word uit deeze Sap, met Kalk en
Pis gereed gemaakt.
DjtHARjS fiveet genoegzaam uit de Bladeren van
den
F

ZJ, Fan de Bereidingen
i. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Linaria.
Anthirrinum linaria.
Lingua cervina f. fcolopendr.
Linum fativum.
Linum ufiratiffimum.
Liquiritia.
Glijcirrhiza glabra. .
* Lithospermum. Lithospermum officinale»
* Lopez.
* Lunaria.
Osraunda Lunaria.
Lupinus.
Lupinus albus.
Lupulus.
Humulus Lupulus.
Lijcopodium. . Lijcopodium clavatum.
Lijfimachia.
* Macis f. Mofcbata.
Majorana.
* Malabatrum.
Malva arborea.
• vulgaris.
* Manna.
Marrubium.
* Marum verum.
* Maftix.
3. De Botanifche Naamen.
Lijfimachia vulgaris.
Origanum Majorana.
Laurus Cinnamomum.
Alcea rofea.
Malva rotundifolia.
Fraxmus ornus.
Marrubium vufgare.
Teucrium Marum.
Piftacia lentiscus.
3. Hol-
den Ciftus heejler die op Cijprus, Candia, in Griekenland,
en Italië groeit.
U%) De MANNA vloeit in Kaldbria en op Suihen y na?
tuurlijk, of door infnijding uit twee foortcn v.an Eöchenboomen,
deeze uitvloeijing gefchied geduurende de groote Zomerhitte
, [ten minften wanneer het niet regend]; De Manna
koomtuitdc takken cn bladeren van deeze Boomen voort, en zij
ftremt

dir Pbdhriticie in bet gebeéh 83
3. Holiandfche Naamen.
•Vlaskruidj
Vlas.
Zoethout.
Steen zaad- Paarlzaad*
Lopes.
Maankruid.
Vijgfaoonen. Lupinen.
Hoppe.
Wolfs-klaauw.
Geele Wederik.
Majoreitf. Majohjn.
Indiaanfche MaJabaten
Stokrofen.
Wilde, en gekronkelde
Kaasjes Bladeren.
Manna.
Witte Andoren, Malrouw.
Syrifche Marum.
Maftik.
ftremt door de hitte der Zon tot Korlen of kleine ftukjes.
ZIJ finelt, en laat zich in Water zo wel, als in Wija-geeft
ontbinden.
(44) De MAS-TIK vloeit op het Yland Chio uit den Mas»
tikboom . als men denzelven vooraf kerft, en infneid. Men
kan ligt 'opmaiken, wat een menigte Gomhars dat men aldaas
F ,
4. De delen die meri in deA»
potheken 'er van gebruikte
Kruid.
Zaad.
Wortel. Sap.
Zaad.
Houtagtige Wortels
Bladeren.
Zaad.
Bloemen, Toppe.-
Kruid. Zaad. Sioff. (j&iti
J\fulphur l/jcopodiii)
Kruid. Bloemen.
Kruid, Zaad»
Bladeren.
Bloemen.
Kruid. Bloemen. Zaai
Manna (43).
Kruid.
Kruid.
Hars (G.'Mafticb?) (44)
Hout Qignum letitisci)»
1. De

*. Van de Bereidingen
1. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Matricaria.
Matriiijlva.
* Mecha Bal/amusJ. 0/>obalfamum.
* Mechoacann*.
* Melampodium. f. Hellehor.
niger. ,
Melilothus alba. ~|
, ^ citrina.j
coerulea.
Melilfa citfina.
* _— turcica.
Melo.
Mentha crispa.
,—piperita.
Mercurialis.
Mespilus.
* Meum.
* Mezereum ƒ. Coccogni
dium.
* Milium folis f. Liihoi
ferm.
Mdlefolium.
Morfus diaboli.
Morus.
*- Mofchata nux.
2. De Botanifche Naamen.
Matricaria Parthenium.
Aspérula odorata.
Convolvulus Mechoacan-
(na.
I Trifolium Meid. officin.
ccerulea.
Mëlisfa officinalis.
Dracocephaium sioldavica.
Cucurbita Melo.
Mentha crispa.
Piperita.
Mercurialis Annua.
Mespilus Germanica.
Aethuia Meum.
Achillcea Millefolium.
Scabiofa fuccifa.
Morus nigra. .
Mijriftica.
3. Hol-
veikrijgt, om dat de Inwooners aldaar jaarlijks 300000 pon.
den voor fchattingen moeten opbrengen.
(Art Een volkoomene Muskaat Vrucht heeft; a.s men
V T J / voor

der Pharmacia in het geheel. • %5
3. Hollandfche Naamen.
Moederkruid.
Walmeefter.
Witte Jalap.
Meloote.
Welriekende Klaveren.
Melifl'e.
Turkfche Meliffe.
Meloen.
Kruis cn munt.
Peper-munt.
Bingel-kruid.
M-ispelboom,
Beer- wortel.
Duizendblad.
Duivels-beet.
Moerbezieboom.
Muskaat.
4.De delen diemen i ndeApotheken'er
vangebruikt.
Kruid.
Kruid.
Wortel.
Kruid. Bloemen.
Kruid.
Kruid. Zaad.
Kruid. Zaad.
Zaad.
Kruid.
Kruid.
Kruid.
onrijpe Vrucht. Zaad.
Wortel.
Kruid.
Wortel. Kruid.
Bezien.
Nooten. Bloemen. (Ma*
«0 (45)-
1. De
vooraf de buitenfte groene Uaft, zo als denzelven van de
©kkernootea affchclt over den zo genoemden NOOT (Nus
• . - AU-
F 3

gé» Fan de Bereidingen
j. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken,
* Mijrobalana Bellirica.
* „ . Chebula.
* , •— Citrina.
* Iridica,
* Emblica.
* Mungos.
Muscus clavatus f. Lijco.
podium.
Mijrtilli.
]Napellus.
* Napha f. Jurantium.
Napus.
Nalturtium aquaticum.
hortenfe.
.. • , pratenfe.
Nepeta.
Nummularia.
Nimphea alba.
lutea.
?
2. De Botanifche Naamen.
J'hijilanthus Emblica»
Ophiorhiza mungos.
Vaccinium Mijrtillus»
Aconitum Napellus.
Brafüca Napus.
Sifijmbrium Naftur. aquat
Lepidium officinale.
Cardamine pratenfis.
Nepeta Cataria.
+ Nephriticum f. been. nux.
Nigella.
Nigella fativa. •
* Ninzi. . "
Sium Ninfi.
Lijfimachia Nummularia,
Nimphea alba.
—-—.—- lutea.
3- Hol-
Mofchatd) een omkleedzel af netswijs vlies gepltats, dat in
jekere voegen, in verfcheide ftrooken verdeeld is, hetwelk
de MUSKAAT BLOEM of beft FOELIE Macis genoemd
Wprd, die in het begin purper rood en naderhand geel vas
kleur £ijn. Door dc Maafcn van dit tweede omkleedzel,

der Pharmaeie in bet geheel. 8/
3, Holiandfche Naamen.
Bcllerifche Mijrobalanen.
de groote of zwart Bruine
Mijrob.
de Citroen kleurige .
de Indiaanfche
de Alèhverwige .
MeJTe, of Ooft-Indifche
Slangen Wortel.
Mirthe.
Munkskapjes.
Steek-Raap.
Waterkers.
Tuinkers,
gemeene Veld kers.
kattekruid.
Nardus. •
Ninzi, een Wortel uit
China en Japan.
Penningkruid.
Witte Waterkruiken.
Meerbladen. Plompen..
4.De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Vrucht.
Vrucht.
Vrucht.
Vrucht.
Vrucht.
Wortel.
Bezien.
Kruid. 'Bloemen.
Zaad.
Kruid.
Kruid.
Kruid.
Kruid.
ziet men een derde, dat een harde, dunne, houtagtige, ros-'
agtige, bruine, en breukigc Schaal is, deeze bevat in zich
een Pit, die de Muskaatnoot is. De üoom groeit op de
jMalocklchc Eilanien.
F 4
Zaad.
Kruid.
Bloemen. Wortel.
Bloemen. Wortel.
ï. De

88 Pan de Bereidingen
2. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken,
* Olea.
* Olibanum f, Thus,
Onjnis.
* Opium,
* Opobalfamum.
* Opoponax.
Orchis £ Saiijrium,
Oreofelinum.
* Origanum creticum.
«—, vulgare>
f Orleana.
2- De Botanifche Naamen.
Olea Europjea.
JuniperusEijcia,
Anonis ipinofa.
Papaver lomniferum.
Amijris Opobalfamum.
Paftinacea opoponax. 1
Athamanta Oreofelinum.
Origanum creticum.
• 1 — vulgare.
Bixa orleana. ' . •
3, HoN
(46) Dc BOOMOLIE word van de rijpe Vruchten ge.
naakt, het geen van zich zelf daar uit vloeit, of die onder
het perflcn het eerfte daar uit loopt is wit, de overige die
gcperft worden, worden naderhand hoe langer hse groen,
der, en flegter. De Oliivcn koomen van de eige Boomen,
doch dit zijn de onrijpe Vruchten 'er van, die geconfijt worden
op alderhande wijze,
(47; De WIEROOK word verzameld als de Maftik; doch
men is niet in ftaat de Plant, die denzelven ons verfchaft ,
fuift te benoemen of te bepaalcn.
(48) Het OPIUM is de ingedroogde Sap van de Maankop,
•ptn. In de warme Landen, alwaar het verzameld word,
docnen zij infneede in de Maankoppen, waar de Sap dan uit
zepert, en aan vaft droogt, die zij daar na bij een tot een
Jclomp vergaaien; doch deeze word geheel weinig verzonden-
Dat wat flegter is, word door uitpersfen of uitkoofcen
verkreegen, het we|k zij mceftal verzenden. Men houd
die voor de befte, die roodachtig geel, vaft, zwaar, eg
brandbaar is, een fterken walgenden reuk, en een fcherpen
feitteren finaak heeft.
(4?)
J

der Pharmaeie in het geheel.
5. Hollandfche Naamen.
Olieboom.
Mannekens Wierook.
Stalkruid. Prang-wortel.
Turklch Heulzap.
Egijptilche ware Balfem.
Opopanak Gom,
Berg-Pieterfelie.
Spaanfche ürego.
Wilde Majolijn.
Orleanboorn,
4-De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Olie (Boomolie 01. olivar
(46).
Hars (47;.
Wortel. Kruid.
Gomhars (48).
Hars. vloeibaare Balfem.
(49>
Gomhais (50)..
Kruid.
Kruid.
Kruid.
Orkau (51).
1. De
(49) De vloeibaare Balfem, dc gewoonlijke ARABISCHE
of TURKSCHE BALSliM (Balfa-mus de Mtcki. Opobalfamum
verum) genoemd, komt bijna nooit onvervaKeht hier, om
dat dezelve zo boog van prijs, en zo fchaars is, daarbij om
dat zc aan het Turkfehe Hoff moet afgelevcrt worden. De
voornaamfte proef is, als men-een droppel 'er van op warm
water laat vallen, dat die zich uitftrekkc over de gehccle op-.
pervlaKte, en met het infteeken van een Pen, in de hoedanigheid
als een neutje, geheel kan af haaien. Die in de Zon
gedroogd is, noemd men Opobalfamum ficcum. De kleine Stam
die met deezen Balzem gevuld is, noemd men Xijlubaifamum.
En de Bezien van den Stam Carpóbalfamum.
(50) Dc OPOPANAK GOM verkrijgt men als men onder
aan den Steol een infnijding doet, waar hij als melk 'komt
Uitvloeien, die men laat droog worden. • De oprechte laat
zich gemakkelijk in water oplosfen, en maakt het zelve
jnclkagtig.
(51) De ORLEAN word gereed gemaakt als men deKorls,
tik defteekende Vrucht, van den Qrjeanboom, tot een deeg
aan elkander ftampt, en droogen Iaat.
F.5

co Van de Bereidingen
li De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Cr obus.
* Orijza.
Oitrutium f. Imperatoria.
Oxijlapathum f. Lapaib*.
acut.
Reonia.
Papaver album.
Rhceas f. Errati-
cum.
* Paradifi grana.
* Pareira brava.
Parietaria.
Paris berba.
* Paffute.
Pallinaca..
*Pecuris f. Pecurim.
Pedicularis.
Pentaphijllunj.
Perfoliata.
Perfica.
Perlicaria f. Hijdropiper.
lfeiviaci r
.VincapërVitiea.
* Peruvianus. Baljamus.
Petalites.
2. De Botanifche Naa>
men.
Ervum Ervilia.
Orijza fativa.
P^onia officinalis.
Papaver fomniferum. .
• Rhceas.
Amomum Grana Paradifi.
Cifl'ampelos Pareira.
Parietaria officinalis (52).
Paris quadrifoha.
Vitis vinifera.
Padinaca Sativa.
Copaifèra officinalis.
Pedicularis paluftris.
Poientilla repens.
Bupleurum rotur.difolium.
Amijgdalus perlica.
Pervifera.
Tuffilago petafites.
3. Hol-
(52) Daar word 'doorgaans de Koetarve of het zo genoemde
dag en nacht (Melampijrum nemorojüm) in de plaats voor
verzameld.
(53) De Boom die ons den PERUVIAANSCHEN BAL­
SEM vcrfchaft, is «och niet bekend, hij groeit echter niet
in

der Pharmacie in het geheet. *}i
3. Hollandfche Naamen.
Tamme Cicers.
Rijd.
Poeonie.
Witte Maankop.
Klaproozen,
Paradijskorls,
Wilde Wijngaard van Peru.
GlaSrkruid.
Wolfs- Bezien.
Rozijnen. Korenten,
Padinaken.
Bralilifche Boon.
Luis-kruid.
V ijfvinger-Kruids-Wortel.
Deurvvas.
Perfeboom.
Peruviaanfche Balfèm.
£)okke Bladeren,
4. De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Zaad.
Zaad.
Wortel. Bloemen. Zaad.
Vrucht (Capita Papav)»
Zaad,
Bloemen.
Zaad.
Wortel.
Kruid..
Kruid. Bezien-
Vrucht.
Zaad.
Boonen,
Kruid.
Kruid. Wortel.
Kruid. Zaad.
Blocmeu. Pitjes. Bladeren,
Balfem (53).
Wortel.
in Peru noch Mexico maar bij Tolu. Die van zelf door het
infneiden uitdenBaft vloeit, dit is de befte en deeze noemd
men de WJTTE PERUVIAANSCHE BALSEM. Dc ZWAR­
TE verkrijgt men, als men de deelen van den Boom Hukkend
kapt, en uitkookt, als dan drijft de Balfem boven op
iet water, die men met een kepel 'er van kan nqemgn,^
•
1, De

f?2 Van de Bereidingen.
j. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Petrofelintim vulgare.
* — Macedonicum.
* Peucedanum.
* Phafeoius.
Phellandrium.
Phu Ponticum.
Pimpinella alba.
Italica.
* Pinus.
— Sijlveftris.
* Piper longum.
* nigrum et album.
Turcicum £ lndicum.
Pifum.
* Piftacia.
Plautago major.
minor.
* Polium.
Polijgonatum i' Sigil. Salom.
Polijpodium.
Populus.
Porrum.
2. De Botanifche Naamen.
Apium petrofelinum.
Bubon Macedonicdm.
Peucedanum officinale.
Phafeoius vulgaris
Phellandrium aquaticum.
Valeriana Phu.
Pimpinella faxifraga.
Sanguiforba officinalis.
Pinus pinea.
Sijlveftris.
Piper longum.
nigrum.
Capficum annuum.
Pifum fativum.
Piftacia vera.
Plantago major.
'lanceolata.
Teucrium cretfeum.
Polijpodium vulgare.
Populus nigra.
Allium Porrum.
. 3. Hol-
(54) Dc ZWARTE cn WITTE PEPER zijn Vruchten
van een cn denzelven Boom, het onderfcheid beftaat enkel
daaiin, dat de laatfte door dc Maceiatie of weeking van
dc buitenfte zwarte baft ontdaan is. De Geleerde Heer
. . Haav.

der Pbarmacie in het geheel 93
3. Hollandfche Naamen.
Pieterfelie.
Macedonilche of Griekfche
pieterfelie.
Varkens Venkel.
Blanket Boonen.
Water-Eppe.
Groote Baldrian.
Bevernaat, groote Steenbreek.
Kleine tamme Pimpernel.
Wilde Pijnboom.
Pijnboom.
Lange Peper.
Zwarte en witte Peper.
Turkfche, Spaaniche Peper.
Erwten.
Piftasfen, ofpimpernoote.
Groote Weegbree.
Kleine .
Berg-Poleij. Grijskruid.
•
Eiken - Varen.
Populier.
Pareij.
4. De delen die men in de Apotheken'er
van gebruikt.
Wortel. Kruidv Zaad.
Zaad.
Wortel.
Zaad.
Zaad. Kruid.
Wortel.
W ortel.
Nooten. Pitten.
Knoppen (Strobili pini?)
Vrucht.
Vrucht (54).
Vrucht.
Zaad.
Nooten. Pillen.
Wortel. Kruid. Zaad.
Kruid.
Kruid.
-JK«'' • i" •«•••«•
• Wortel.
Knoppen ' :
(oculi populi).
Zaad. Sap. (Juccusporri}. •
1. Dc
Haage is hier in Mifleid; want 'er.kan geen twijfel meei o
verblijven, of'er zijn twee foorten. Dat men den witten-
Peper op een dusdanige wijs gereed gemaakt vind , daar stijn
blijken genoeg van, doch men heeft echter origineeie witte
tsfii..

94- Van de Bereidingen
_ 1. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken,
Portulaca,
Potentilla f, Anferina.
Primula veris.
Prunella f. Bruneila*
Prunus.
Plijllium.
Ptarmica.
Pöleghun
Pülmonaria maculofa,
* — arborea.
Puhatilla. nigricans.
Pijrethrum.
Pijrola.
* Quasfia,
Quereus.
Quinquefolium f. jPentapbil.
2. De Botanifche Naamen.
Portulaca oleracea.
Primula veris.
Prunus Domeflic3 0
Plantago Plijllium.
Achillea Ptarmica.
Mentha Pulegium.
Pulmonaria officinalis*
Lichen pulmonaris.
Anemone Pulfatilla.
Buphthalmum Pijrethrum<
Pijrola rotundifoiia»
QuafBa amara,
Quereus robur.
Rapa. ' ] kaffica Rapa.
Raphanus. ] laphanus iativuS.
* Reliua alba C vulgaris. 1 ^nus Abies.
* Rhabarbaruin. ] Uïeum palmatum.
* Rhabarbarum
chorunr.
Mona- ] Uimex alpinus.
Rhaponticum. I Iheum Rhaponticum*
Rlneas 1. papaver Rhceas.
* Rhodium lignum. ( ïenifta Canarienfis.-
I 3' Hol-
(55) Het gemeene HARS verkrijgt men, als men een plekje
onder aan den Boom van zijn Baft ontdoet, alwaar zicïj
het Hars verzameld; dat men als dan in Pannen fmelt, en
door een linnen doeK perit De PYN HARS (Refi)ia Pint)
word op dezelve wijze uit den Pijnboom verkreegen.

der Pharmacie in bet geheel 95
3. Hollandfche Naamen.
Porceleine.
Sleutel-bloemen.
Pruimboom.
Vloo-Zaad.
Wilde Bertram.
poleij.
Longe kruid.
Longe-mos.
-Paafch Bloem.
Berrram. Tandkruid.
Wintergroen.
Zurinaamfch Quasfihout.
Eikenboom.
Knollen.
Ramenas.
Denneboom.
Rhabarber.
Patich met breed Blad.
Rhapontik.
Roofen-hout
4.De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Kruid. Zaad.
Bladeren. Bloemen.
Vrucht,
Zaad.
Kruid. Bloemen.
Kruid.
Kruid.
Mos.
Kruid..
Wortel.
Kruid.
Hout. Bloemen.
Bladeren. Vrucht.
Zaad.
Wortel. Zaad.
Hat 3 (55).
Wortel (56;.
Wortel.
Wortel.
Wortel. Ilour.
1. De
(56) Dc RUSSISCHE RHABARBER die uit Siberien
Komt, word voor de befte gehouden. Het kenmerk van dc*
goede Rhabarbcr H, dat hij vaft, en zwaar, niet befchirnmeld,
noch worinftcckig zij, cn dat hij fchiclijk, ais meii
ÜEnzelven kauwt, het fpog faffraan geel kleurt.

96 Van de Bereidingen
I. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Ribes,
Ribes rubrui».
* R cini oleum f. Catapuf.
major.
Roratia F. Ros fo/is,
Rofa alba.
Rofa alba.
• damascena.
— damascena*
•- rubra.
Rofa centirolia.
RosmarinuS.
Rosmarinüs officinalis,,
Sijlveftris. Ledum Palultre.
Ros lolis f. RoreJla. Drosfera rotundifolia,
* .Rubia tinetorum. Rubia tinétorum.
Rubus Ida:us.
Rubus idams.
• • vulgari.*.
—• fructicofus.
* h uscus i. Bruscu?. Ruscus aculeaius.
Ruta Hortenfis..
Ruta graveolens.
muraria.
Asplenium Ruta muraria,
Sabina.
Juniperus Sabina.
* Sebadilla.
Veratrum.
* iSach'arum.
* Sagapenum.
Sacharum officinarum.
* Salap. S^lep.
Orchis mascula.
Salix.
Salix alba.
Salvia.
Salvia officinalis.
iSambucus.
Sambucus nigra.
* Sandaraca.
2. De Botanifche Naa.
men.
Juniperus communis.
3. Hol-
, (57) De SALEP WORTEL verkrijgt men uit Turkijcn.
Een dragmen poeder 'er van maakt acht once Water tot
llijm. De ronde Orchis Wortel, heeft [als men dezelve
van de buitcnfte Baft ontdoet, aen draade reijgt, eenige uutei

2- Hollandfche Naamen.
Aalbesfen.
Bleeke Roofen»
Azijn .
Roode —••—.
Roosmarijn.
Wilde.
Zonnedaauiv*
Meekrappe.
Braniboilen.
Gemeene Bramen,
Stekende Palm.
Wijnruit.
Steenruite»
Zevenboom.
Luiskruid»
Zuiker-riet.
Salep.
Wilgeboom.
Salie.
Vlierboom.
Sandrak.
der Ph'armacie in het geheet. $?
4.De delen die men in deApotdeken
'er van gebruikt,
Bezien,
Bloemen*
Bloemen.
Bloemen.
Kruid. Bloemen. Zaad,
Kruid.
Kruid.
Wortel.
Bezien*
Bezien.
Wortel. Zaad.
Kruid. Zaad*
Kruid.
Kruid.
Zaad.
Zuiken
Gomhars»
Wortel (57),
Bladeren. Ba*L .Zaad;
Kruid. Bloemen. Zaad.
Bad. Bladeren. Bloemen.-'
Bezien. Zaad*
Hars.
ï. De
ien in kout water -legt te wecken i en dan, na dat men ze
daarin heeft laaten kooken, in de lucht om te droogen ophangt]
juift zo een doorfchijnend hoornagtig aanfien, en dezelve
eigenfchappen.
G

$3 fan de Bereidingen
i. De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
* Sanguis Drac. f. Drac.
fang.
Sanicula.
* Santalum album, et citrinum.
* rubrum.
* Sanetum f. Guajacum.
* Santonicum f. Cina.
Saponaria alba.
• rubra.
* Sarcocolla.
* .Sarfaparilla.
* Sasfafras.'
Satureja.
Satijrium f. Orchis.
iSaxifraga alba.
Scilla. f. Squilla.
2. De Botanifche Naamen.
San'cula Europaea.
Santalum album (53\
Lijehris dioica.
Saponaria oflicjnalis.
Penaea. Sarcocolla.
Smilax Sarfaparilla.
Laurus Sall'afras.
Satureja Hortenfis.
Orchis bifolia.
. Saxifraga granulata.
rubra f. Filipendula.
Scabiofa.
Scariola f. Endivia.
Scabiofa arvenfis.
Scammoneum.
Convolvulus Scamonium.
* Schoenanthum. Andropogon
thum.Schoenan­
3. Hol-
(58) Het WITTE, en GEELE SANDELHOUT is van
een cn dezelve Plant, het'ondcrfcheid maakt dc ouderdom
'er tusfchen. Het Witte verkrijgt men van de Jonge, ca
het Geele van de Oude Boomen.
' (59) De SCAMMONIE verkrijgt men, als men de Wortel
deezer Plant aan eene zijde infuijdt. Uit welke inccde
snaar

der PharmcJié in het geheet. ( 99
3» Hollandfche Naaraen-
Sanikel.
Wit en geel Sandelhout»
Rood ——•—•
Wit Zeepkrtiid*
Rood- - •»
Vleefch-Lijm.
.Sarfeparil.
Saffafras*
Keul. Boone kruid»
Handekens kruid.-
Witte vSteenbreeke,
Schurft-ktpid.
.Scammonie.
Kameels - droo. Kemelshooi.
4.De dekm die men in de A*
potheken 'er van gebruikt*
Kruid»
Hout*
Hout»
Wortel.
Wortel» Kruid. Zaad.
Gomhars»
Wortel
Hout. Balt.
Kruid. Zaad»
Wortel*
Wortel, Kruid» Bloemeii*
Wortel.- Kruid. Bloemen*
Zaad»
Gom Hars f59).
Kruid.
1. Da
maar eenige dragmen in de tijd van twaalf uuren in eene melkachtige
hoedanigheid uitdruipen, die dan vermengt en ge.
droogt worden met Meel, Afch, Zand, en dergelijken. Men
heeft 'er twee Soorten van, die echter in de Prijs veel verfchillen,
het eene Soort komt uit Aleppo, cn het ander van
Smirna,'
G 2

IOC Van de Bereidingen
u De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
Sclarea f. Gallitricbum'.
Scolopendrium.
Scrophularia.
•Scordium.
Scorzonera.
* Sebeftena.
Sedum minus.
Sempervivum.
Senecio.
* Senna.
* Ssnega. f. Seneka.
* Serpentaria virginiana.
Serpillum.
* Sefamum.
* Sefeli creticum.
Sideritis.
Sigillum Salomonis.
* Simarouba.
* Siliqua dukis.
Sinapi.
Solanum nigrum.
* Soldaneila.
Sonchus.
Sophia Chirurgorum.'
* Sorbus,
2. De Botanifche Naamen.
Asplenium Scólopendrium
Scrophularia nodofa.
Teucrium Scordium.
Scorzonera Hispanica.
Cordia mijxa.
Sedum acre.
Sempervivum tectorum.
Senecio vulgaris.
'Caffia Senna.
Polijgala fenega.
Ariftolochia ferp?ntaria.
Thijmus ferpillum.
Sefamum oriëntale.
Tordijlium officinale.
Sideritis hirfuta.
Convallaria Polijgonatum.
Burfera gummifera.
Ceratonia (iliqua.
Sinapis nigra.
Solanum nigrum.
Convolvulus Soldanella?
Sonchus oleraceus.
Silijmbrium fophia.
Cratiegus torminalis.
3. Hol-

der Pharuiacie in het geheel.
3. Hollandfche Naamen.
Stesnvaren.
Speenkruid.
Waterlook.
Scorfoneere.
Sebeden. Hoeftpruimen.
Klein Huislook.
Groot — .
Kruiskruid.
Senne. Sene bladen.
Vergift-weerdaande Wortel.
Virginifche SlarYgen Wortel.
Kwendel.
Alexandrifch Olie Zaad.
Candiiche Venkel.
Geleeder Kruid.
Salomons Zegel.
Anjerikaanfche Sima ruba.
St. Jans-brood
Moltert.
'Nagtfchade.
Soldanella.
Haze Slaa.
Fie-kruid. Sophie-kruid.
Tamme Qualller.
C
Kruid.
101
4.De delen die men in deApothekcn'er
van gebruikt.
Wortel.
Kruid.
Wortel. Zaad.
Vrucht.
Kruid.'
Kruid.,
Kruid.
Bladeren. Peultjes. (Foh
licult Senn

joS Van de Bereidingen
i . De gebruiklijke Naamen
in de Apotheken.
»Soda f, Souda,
Spica.
.—— celtica.
Indica.
Spinacia.
Spina Cervina.
Squamaria,
* Squilla f. Sci/Ia,
* Staphifagria.
* Stoechas Arabica.
—— citrina.
* Storax.
* . liquida.
* Suber.
Succifa. f. Morfus diaboli,
* Sumach.
Tabacura.
* Tacamahaca.
* Tamarindus.
*/Tamariscus.
Tanacetum.
3. De Botanifche Naamen.
rSalicornia Europan. *|
} Salfola Kali. (
4 Mefembrijanth nodi- ^
] flor. j
t' ' copticurr, j
Lavendula Spica.
Valeriana celtica,
Lagurus Nardus.
Spinacia oleracea.
Rhamnus catharticus.
Lathraa Squamaria.
Scilla mariiima.
Delphinium flaphifagria.
Lavendü'a Stoechas.
Gnaphaiïum arenarium.
Storax officinalis.
Liquidamtar Stijraciflua.
Quercus Suber.
Rhus Coiiaria.
Nicotiana Tabacum.
Populus Balfamifera.
Tairarindus Indica.
Tamarix Gallica.
Tanacetum vuleare.
3. Hol-
(66) De CELTISCHE NARDUS zo wel als de INDI­
SCHE zijn fijne Wortels, cn geen Bloemen, waar voor zy'
zoo dikwils gehouden worden.
(61) Om dat de ZEE - AJUINS iets of wat van hunne
fChprpte verliezen, zo worden zij [wanneer zij nog verfch

der Pharmncie in het geheel. 103
3-) Hollandfche Naamen.
Zoda.
Lavendel.
Celtifche Nardus.
Indifche ••
Spinagie.
Rhijnoezien. '
Schubben wortel.
Zee-Ajuin.
Staver-Zaad.
Stechas.
Kattepootjes.
Storax. •
Vloeibaare Storax.
Pantoilclhout.
Smak.
Tabak.
Tacamak.
Tamarinde.
Tamarifch.
Boeren - Wormkruid.
4-De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Zoda Zout.
Bloemen.
Wortel.
Wortel. (60).
Zaad. Kruid.
Bezien.
Wortel.
Wortel (61).
Zaad.
Bloemen.
Bloemen.
Hars (62).
Hars.
Bad.
Zaad.
Kruid. Zaad.
Gom.
Vrucht.
Wortel. Bladeren. Baft. '
Bloemen. Zaad. Kruid.
1. Da
zijn] in een Meel deeg gebakken, of' gerooft
(62) De STORAX IN GREINEN (Storax in g-ams),
fchijnt echt te zijn, die echtef aan groote Rukken, (Stom
caiamita), is eene vermenging van veri'chcide ftoffen, die
men enkel de reuk van den Storax verleend heelt.
G 4

Ï04 Van de Bereidingen
V. De gebruiklijke Naa­ a. De Botanifche Naa»
men in de Apotheken,
men.
' Taraxacum,
Telephium.
Therebinthina communis.
* —• — Cijpria.
* Veneta,
Thlaspi,
* Thea.
* Th ns. f. Olibamim.
Thijmus.
* — creticus.
* Thijmiama,
* Tiglia.
Tilia.
* Tolu.
Tormentüla.
* Tragacantha.
Tragopogon.
.Tnchomanes. f. Adiant,
uur.
Trifolium album f, pratenfe.
1 aquat. f. fibrinum,
Leontodon Taraxacum.
Sedum Thelephium.
Pinus fijlvelhis.'
Piltacia Therebinthinus.
Pinus Larix.
Thlaspi arvqnfe.
Thea Chinenfis.
Thijmus vulgaris.
Satureia caphata.
Storax officinalis (64).
Croton Tigiium (65).
1 iiia Europ&a.
Toluifera Balfamum.
Tonnen tilla erecta.
Adragalus Tragacantha.
Tragopogon ofiicinale.
Trifolium repens.
Menijanthes cxfoliata.
3. Hol-
(63) De verfchillende foorten van THEE worden op verfchillcnde
Tijden, van een en dezelven Boom verzameld.
Voor het eerft worden de kleine tedere, en noch gcflootene
B'aadjes afgeplukt, dat de zo genoemde Keijzen - Thee
is. Voor het tweede worden de geheelc uit elkander geloopene,
met die ten hal ven uitgeloopen zijn; en ten derden
worden dc fterke, en! volkomene Bladeren verzameld.
Pcze Bladeren worden daarna over een ijzer blik gedroogt

der Pharmacie m het geheel. 105
3. Hollandfche Naamen.
Paardebloemen.
Wondkruid.
Terpentij nboom.
Cijperlche
Veneetlche
Veffelkruid.
Thee (6 3).
Tijm.
Candifche Tijm.
Wierooks balt.
Purgeerkorls.
Linde.
Tolutaaniche
Zevenblad.
Pragant.
Haver-wörtel
Wit Drieblad.
Water Drieblad.
4,De delen die men in de Apotheken
'er van gebruikt.
Wortel. Kruid.
Wortel.
Vloeibare Hars.
Vloeibare Hars.
Vloeibare Hars.
Zaad.
Bladeren.
Kruid.
Kruid.
Balt.
Zaad. (Grana Tiglid).
Bioeizem.
Balzem.
Wurtel. Kruid.
Gom.
Wortel
Bloemen, Kruid.
Kruid.
droogt, en onder het droogen tusfchen de handen gerold,
waar van zij zo gekruld zijn.
(64, Schoon Lineus het er voor houd , dat de WIE­
ROOK BAST en dc Cascaril een foort is, zo fchijnt het
doch waarfchijnlijkcr, dat het een te rug blijfzcl [van Bet
wasfehen, kooken en uitperfen des Storax,] zij.
(65) Het Hout hier van, dat menQignumFavcina) noemd,
\ IJ I F
G 5
1. De

io6* < Van de Bereidingen
r. De gebruiklijke Naa.
men in de Apotheken.
Trinïtatis flos.
Tunica.
* Turpethum.
Tuffilago. f. f arfara.
Valeriana.
* Vaniila f. Variglia. Banilla.
Verbascum.
nigrum.
Verbena.
Veronica.
* Victorialis longa.
—;—:~ • • rotunda.
Vinca per vinca.
Vinceto.xicum £ s Hit undinaria.
* Vinteranus.
Viola. f. Violaria.
Virga aurea 1
Viscum.
Vitis.
—— Idrea.
L'lmus.
Ulmaria. •
* Vomica.,A 7
iV^.
2. De Botanifche Naa«
men.
Viola Bicolor.
Dianthus Carijophijllus.
Convolvulus Turpethum.
Valeriana officinalis.
Epidendron Vaniila. (66)
Verb'ascum Thapfus.
Verbascum nigrum.
Verbena officinalis.
Veronica officinalis.
Allium Victorialis.
Gladiolus communis.
Vinca minor.
Laurus Vinterana.
Viola odoraia.
Solidago virgaurea.
Viscum album.
Vitis vinirera.
Vaccin um vitis ida:a.
Ulmus campedris.
Spiraia ulmaria. •
Strijchnos flux Vomica. "
3. Hol-
is een aldcrfterkft purgeermiddel, doch verheft door den
tijd al zijne kragten. De Vruchten daar van zijn de Purgeer.
• korls.

der Pharmacie in het geheel. 107
5. Hollandfche Naamen.
Stiefmoedertje.
Roode Anjelier.
Turbith.
Baldriaan.
Banidjês.
Wollekruid.
Zwart Wollekruid.
Yzerkruid.
Eerenprijs.
Lange Allemansharnas.-
Ronde. — :—
Maagdenpalm.'
Scheurbuiks Bad,
Violen.
Gulden - Roede.
Miftel.
Wijngaart.
Blaauwe Beffen.
Olmboom. Ypenboom.
Geitebaard.
Braak - noten. Kraans oc
gen.
4.De delen die men in deApotheken
'er van gebruikt.
Kruid.
Bloemen.
Wortel.
Wortel.
Vrucht.
Kruid. Bloeroen.
Wortel.
Kruid
Kruid. t
Wortel.
Wortel.
Kruid.
Bad.
Bloemen. Zaad. Kruid.
Kruid.
Kruid.
Bladeren. Vrucht. (P.tjpila
major ei minor). Wijn.
Sap.
Middelde Bad,
Wortel. Kruid.
1- Zaad (67).
1. De
(66) De BANIELJE is een Schuimloper (No. %.) die zich
om de hoogde boomen, flingert-
(67) De KRAANS OOGEN zyn de. Pitten van een harlle,
100de en ronde vrucht.

io8 van de Bereidingen
j. De gebruiklijke Naa
men in de Apotheken.
Urtica major.
mortua.
* romana.
• • •ürens.
Usnea.
Uva Urfi.
* Uvularia.
* Xijlobalfamumf. Opobalfamum.
* Zedoaria longa. "1
* rotunda. j
* Zmgiber.
• z. De Botanifche Naamen.
Urtica dioica.
Lamium album.
Urtica pilulifera.
• urens.
Lichen Saxatilis.
Arbutus Uva urfi.
Pvuscus Hijpoglolfum.
Kaémpferia rotunda.
Amomum Zingiber.
3- Hol-
Ik foude echter, behalvcn dit, de Beginners in d&
Pharmacie raaden, dat zij zich een LEEVENDJG
KRUIDBOEK Herbarium ifivum verfchaffen, om
dat zulks de gemaklijkfte weg is, om een goed begrip
van de planten te kunnen verkrijgen Men verzameld
dezelve, als zij in den bloei zijn, bij helder en warm
weèr, men legt dezelve tuffchen de Bladeren yan eenen
grooten Foliant, zo dat de Bloemen wel te zien
zijn, en de Bladeren der Plant vooral, zo veel als
moo-
(68) De LANGE Z EDO AR WORTEL en de RONDE
zyn van een en dezelve Plant het onderfcbeid 'er tusfchen
beftaat daarin dat de ronde Wortels om de hooftlangc Wortel
heen leggen.

der Pbarmacie in het geheel 10$
3. Hollandfche Naamen.
Groote brandende Netels.
Doove - Netelen.
Roomfche brandende Netels.
Kleine • • •
Mofch van de Harfenpan
der Menfchen.
Beeren- Druif.
Hals-Kruid.
4.De delen die men in deApotheken
'er^an gebruikt.
Wortel.
Bloemen. Kruid.
Zaad.
Kruid. Zaad.
Bladeren.
Kruid.
Lange, en ronde Zedoar. Wortel (68).
Gember. Wortel (69).
moogelijk, niet op elkander leggen. In het begin moet
men dezelveneene kleine drukking geeven. en verleggen
ze daaglijks, droogen dezelve zo gaauw alsmooglijk
is, en geeven ze hoe langer hoe Zwaarder drukking.
-Als dezelve volkoomen droog zijn, zo kleeft
men ieder op zich zelf op een half vel fchoon papier,'
dat men als dan laat binden met een Leim. van Arabifche
Gom in een afkookzel van Quasü hout opgerbft.
Men fchrijft als dan bij ieder Plant de Latijnfchen,
Hollandfchen en Botaniichen Naamen.
HET
(69) Het onderfcheid tuffchen de WITTE GEMBER en
de GEMEENE beftnat daarin, dat de eerfte van zijnen natuurlijken
Graauwen bad door de Kunft ontdaan is, daar de
tweede die nog hectj|

HO Van de Bereidingen
HET R;YK DER S T E E N E N .
§• f7-
Het STEEN, MINERAAL of GRAAFBAAR
RYK. (Regnuw Minerale, Lapideum, foffile') onthoud
in zich al die Ligchaamen , die enkel door de opeenftapeiing
der deelen fchijnen ontdaan te zijn, en
die geen oorfpronklijken Bauw noch eenen omloop
van eenige vloeibaarhedens aantoonen De ligchaamen
die men in de Apotheken 'er van gebruikt of
verzameld, vercifchen geen bijzondere onderrechting
hoe men dezelve bcwaaren moet, om dat deeze aan
het bederf zo zeer niet bloot gedeld zijn. De geneesmiddelen
die men 'er van gereed maakt, verkrijgen
om de wijze van gereedmaaken, doorgaans de Naam
van CHlMISCHE GENEESMIDDELEN (Cbe*
vuea Pneparataj.
% 68.
Terwijl het hoogft noodzaakelijk 'is het wezenlijke
bedaan zo wel j als ook de kentekens deezer ligchaamen
te weeten: om eene verklaring van de verlchijnzelen
in de bewerkingen deezer geneesmiddelen te
kunnen doen, cn om dat deeze weetenfehap noodig
is bij de bearbeiding der zeiven; zo flap ik van de
voorafgaande fchikking der tvvee Rijken naar het
A. B. C. af, en verkies in plaats van die deeze
fchikking, dat enkel eene korte befchrijving zal zija
van de bedaanbaare deelen van ieder ligchaam, volgens
de wijze van de Heer Bergbopman Kronfledt,
lchoon die eene merkelijke verandering' [wegens mijne
omftandigheeden] heeft moeten ondergaan; terwijl
ik maar enkel van zins ben geweeft, de deelen
die men in de Apotheken 'er van gebruikt, als ook
de

der Pharmacie in het geheel. 111
de kenteekens om ze van elkander te kunnen onderfcheiden
aan te haaien; echter heb ik'mijn genootzaakt
gezien, het gebouw [op de Chimie zo valt deunende]
niet geheel en al om ver te werpen, ook zelf
eenige ligchaamen tot de Geneesmiddelen niet gebruiklijk',
in het kort aan te haaien: fchoon ik echter hier
en daar veele aanmerkingen en kantwekens weggelaaten
heb.
$• *9-
De Ligchaamen uit die Rijk kan men het beft in de
volgende vier Clalïèn verdeden:
I. De AARDEN (Terra) en STEENEN (Lapt
des).
z. De AARD-HARSE, of BRANDBAARE
LIGCHAAMEN (Phhgillica infiammabilïa.
Sulphurea. Bitumina )
3. De ZOUTEN (Salto.)
4. De ME TA ALEN (MetaSa.)
§• 7°-
De AARDEN zijn de Ligchaamen, die zich noch m
het Water noch in den Olie laaten oploflen, en die
m het Vuur niets van hun gewicht, of zwaarte verliezen.
Men voegt met recht de STEENEN tot de
Aarden, om dat zij dezelve eigenfchappen hebben-.
Zij koomen uit Aarde voort, en kunnen tot dezelve
weeder verandert worden. Deeze Aarden beftaan uit
drie zoorten, zij beftaan, of uit een Loogzoutagtige,
of uit Keij - of Kleijaarde.
§. ft.
De LOOGZOUTAGTIGE AARDEN (Term
al-

tiz Van de Bereidingen
alcalina) maaken dan de eerfte Clasfe uit, de voornaamfte
eigenfchappen 'er van zijn [waar door zij zich
van de andere onderfcheiden] dat zij met alle de Zuuren
opbruifen, en dat men met daal geene vonken 'er
uit kan daan. Onder dit zoort vind men drie zoetten,
naamelijk de KALK ALUIN, cn MURIATI-
SCHE of ZOUTAGTIGE AARDE. De geleerde
Heer Director Marggraf. heeft het onderfcheid van
deeze dak zoorten het eerft waarg^oomen,
$ P-
De KALKAARDE (Terra caïcarea\ ontdekt
men behaiven in het Rijk der Stecnen, ookln de andere
twee Rijken der Natuur :' men ontdekt ze zo wet
in de Beenderen, en Schulpen der Dieren, als in de
Alche der Gewaden. De voornaamlle eigenfchappen
'er van zijn:
i. Als men dezelve in het Vuur brand, zo verandert
ze in eenen leevenden Kalk, die in het water kookt,
en geblufchcword. ij. n.) Daar heeft eene wezen-
'. lijke optelling plaats van de Kalkaarde, dat men uk
het Kalkwatcr (aquerealcis)[waarin men deezemeE
het bijdoen van een Loogzout kan doen nederploffen]
genoeg bewijzen kan.

der Pharmacie in het geheeL i 1
^
öntftaat de BALDUINSCHE PHOSPHORUS
(Phospborus Balduini) 'er Uit.
f. Met het zuur des Zouts geeft zij het zo genaamde
TEGENS HET VUUR BESTAANBA­
RE SAL AMMüNiAC (Sal ammoniacum fixum),
die naar het desftilleeren van den Sal ara»
moniae Geeft, welke men met levenden Kalk
maakt, te rug blijft.
4» Zij maakt uit den Salammoniae het vlugge Zout
los, als zij zich met het zuur des gemelden tegenS
het Vuur beftaanbaaren Salammoniae vereenigt.
5. Met bijdoen van Borax geeft zij, met een zagc
Vuur, een'geelachtig Glas.
& 73-
De Kalkaarden, die men in de Ap*otheken houd»
zijn:
i. Of zuiver, en onder deefce behoort de MAAN­
MELK (Lac iuna,) het WITTE KREIT (Cr«taalbaf)
de KALK (Lapis calcarelis), enBEEN-
LYM (Ofieo collo).
£» Of verëenigt met het Vitriool-ZüUr (§. 72. n. 3.0.)
en dit zijn de GIPS (Gijpjum), waartoe ook be-
" boord de BOULONJESCHE STEEN (Lapis
Banonienfis,) het WITTE MARIEN-GLAS (La«
pis fpecularis) en ALBASTER (Lapis alabafirh
nus.)
Buiten deeze in de Apotheeken gebruikelijke, be«
hoorenook tot de Kalkaarden de SPATH, DROP-
STEEN, en MERGEL; het welk eene met Klei vermengde
Kalkaarde is, en de Kalkaarden die met Metaaien
vereenigt zijn. Zo dra de Kalkfteenen hoog
van Kleur zijn, noemd men 2e MARMERS-
H % &

t*4 Van de Bereidingen
De tweede Loogzoutagtige aarde is de ALUIN­
AARDE ('Terra alutnimfd) (§. 71.) Het voornaamde
kenmerk deezer aarden is, dat zij door het Vitriool
zuur den Aluin te voorfchijn brengd, en geene
voorafgaande (§. 72.) aangetoonde eigenfchappen van
de Kalkaarde bij zich 'heeft. Men heeft deeze aarde
voornaamlijk in den ALUIN (jilumen), in het Rus-
^fifche Vrouwen Glas, en in zommige Kleiaarden ontdekt.
Men verkrijgt dezelve uit den Aluin, als men
dezen in het vuur iierk laat calcineeren, en hem dan
met water wel verzoet, en afwafcht: of als men dezelven
in water oploft, en hem als dan met eene oplosfching
destegens het vuur beftaanbaar hoogzouts,
doet nederplofïen, en dan als voorheen wel met water
verzoet.
5- 75-
De laatüe Loogzoutagtige aarde die men tot hier
toe ontdekt heeft, is de MURlATISCHE(7*irfl»/«.
riaticd) (§. 71.) Zij heeft deezen Naam verkreegen,
om dat men dezelve [uit de Moer, of Loog, die van
de Chrijllalliiaüe des gemeenen Zouts, onder den
naam van (muria falis) te rug blijft] bij menigte kan
bekoomen. De kenmerken 'er van zijn:
r. Als men het zelve met het Vitriool zuur pra?cipiteerd,
zo verkrijgt men een aardagtig bitter Zout,
dat zich in het water gemaklijk laat oploflen, en purgeeren
doet.
2. Met het zuur des Salpeters verkrijgt men een
Zout van een teerlingagtige geftalte, dat door de lucht
fmelt. Als men een ftukje vloeipapier in die oplofiing
nat maakt, het zelve laat droogen, en als dan in de
T&rand fteekt; zo geeft het een groene vlam.
3. Met

der Pharmacie in het gefieeL U5
3. Met gemeen zuur van Zout verfchaft deeze Aarde
ons de reeds gemelde Moer of Loog.
. 4. Met het zuur des Azijns geeft het eene felfftandigheid
als de Arubifche Gom, die in de lucht fmeta
Si d
. Deeze Muriatifche Aafde ontdekt nieri;
1. In alle aardagtige bittere Zouten, die alle zonder
uitnaam uitliet Vitriool zuur, en uit deeze muriatifche
aarde hun bertaan hebben (§. 74.. rt. 1.). Dei
Aarde uit het Zeidlitzer en Engehche Zout is onlangs
in de Apotheken, onder den naam van Edinburgfche
Magnelie (Magnefia Edinburgenfis. Terra abforbens
mineralis. Magnefia falis communis") in het gebruik
gekoomem
2. In de ts rug gebleevene loog van het gemeene
Zout (§. 75.), waar van men door het bijdoen van
liet Vitriool zuur, het geen men uit het overblijize,
van de Vitriool Olie verkrijgt (Colcothar vitrhlï) hetgemeene
Engelfche Zout maakt.
3. In verfcheide Steenen, als in den GRAVEEL-
STEEN {Lapis Nephriticus), SER PENT- S TEEN ^
SPEKSTEEN, en derzelven foort, namenlijk in dd
SPAANSCHE-KREIT, AMIANT TALK en dergelijken
meeh
$~ 77-
De tweede Clafle der Aarden bedaar uit de KEY,
en GLASAGTIGE aarden {Terra fdicece, /. Vitrescibiles)(§.
70.) Deze Aarden verfchillen veel in waardij,-
die in de harde en in de kleuren beftaat, waarna
zij gefchat worden, doch is echter ten opzigte in'de '
Chimie het onderfchcid derzelven beel klein, en niet
van gewicht.

I ré) Vin de Bereidingen.
§• 7«-
De voornaamfte kenmerken deezer Keijaarden zijrc
1. Dat zij aan het Staal bij elkander geflagene ronken
geeven, en het zelve, al waar het nog zo hart
doen affiijtcn, het welk de vafte zaamenhang hunner
deelen bewijft.
2. Op zich zelf kan men ze met het fterkfte vuur
niet fmelten, en door het bijdoen van een tegens het
vuur beftaanbaar Loogzout vloeien zij fchielijk.
3. In de Zuuren worden zij in het geheel niet opgplolt.
§• 79-
Men brengt voornaamelijk onder de volgende zooi>
ten: den Diamant, Saphir, Topaas, Smaragd,
Quartz, Kei, Jaspis en Granaat.
1. De DIAMANT is de hardde fteen van allen endoorgaans
helder en doorfchijnend. Hij is of niet gekleurt,
het welk de eigenlijke zo genaamde DIA­
MAN T (Adamas) is: of rood, die mende ROBYN
(Rttbintis) noemd.
2. De SAPHIR (Sappbirus) is doorfchijnend
blaauw van kleur. Men zegt dat hij bijna zo hard
is als den Diamant.
3. De TOPAAS is, als hij geel is, de EIGENLY-
KE TOPAAS (Topafiui), men vind hem met verfchillende
Kleuren. Is hij grasgroen; zo noemd men
hem de CHRISOLYT (Chrijfolitui): Is hij geelagtig
groen; CHRYSOPRAAS: Is hij blaauw groen;
zo noemd men hem gemeenlijk BERYL. De Topaas
verlieft in het vuur zijne kleur.
4. De SMARAGD (Smaragdus) zijne hoofdkleur
is groen, en daar bij is hij doorfchijnend. Hij heeft
van de Edele gefteenten de weinigfte vaftheid, en
toond

der PJïarmacie in het geheel. ^
toond zijnen luider als men hem warm maakt Hij
behoud zijn kleur in het vuur. _ ; ^
Deeze vier genoemde foorten zijn de eigenlijke J>
DELE GESTEENTEN (Lapides pmioju Gem
ma aob/les.)
§. 80.
K De QUARTZ (Quarzum) vind men veel in
Eur'om. Als men hem doorbreekt is hij-oneffen: hij
heeft icherpe punten, en heeft dikwils de hoedanigheid,
als ware hij tot een gefmolten. Als men deeze
met Potulch fmelt, zo verkrijgt men een veel duurzaamer
en varter Glas als van andere Keiaarden. Tot
dit gehaat behoord, buiten en behalven nog gemeender
ander foort, ook de BERGKRYSTAL (Crij-
Hallus montana,) die dikwils, als hij met gekleurd
is, onderden naam van Boheemfche Steenen de plaats
van de Edele gerteentens vervullen moet. Als de Bergkrijltal
eenen violen kleurige verf heeft,, noemd me*
hem AMETHYST (Amethijflus).
ö De K EI (Silex) hier toe behoord:
a. De OPAALSTEEN (Opalus) is van de Keien
de fchoonite, dewijl hij met vericheide Kleuren
verzierd is. • .
b. De ONiX (Omjx) is de hardde, enbertaatuit
rechtdraadige, of kromme, met verfcheide kleuren
verzierde aderen,
c. De CALCEDONYS (Calcedonius)is wit van
kleur min of meer doorfchijnend, en heeft dikwds
eene melkagtige kleur. Hij is zo vaft en hard niet
als de Onix doch hij is harder als de Agaat.
d. De CARNEOOL (Carneolus) is vlcefch-vecwif,
of van een vleefchachtige kleur.
e. De AGAAT (Achatus) is doorgaans altijti
H 3 doo£>

TfS i Van de Bereidingen,
doorfchijnend, hij pronkt met verfcheide hooge kien.
ren, en is zeer hard.
ƒ. De GEMEENE KEY. Hier bij behoord de
VUURSTEEN (Pijromachusf)
g. De JASPIS (Jaspis) gelijkt op den doorbreuk
wel naar drooge Klei, en fmelt zeer ligt. Hij is of
zuiver, of gevlakt met verfcheide kleuren.
h. De GRANAAT is noch nooit zuiver van Metalen
gevonden, hij onthoud meeftal Yzer in zich.
Hier toe behoort deEIGENLYKE ECHTE GRA­
NAAT (Granatus), die dooraaafis roodagtig bruin
van kleur is; alsook de HYACINTH(Hijacinikus)
die doorfchijnend en roodagtig gpel is.
§• 8i f
Tot de laatfie ClafTe der Aarden behooren de KLEI­
AARDEN (Terra argillacea) (§. 70.). De voornaamfte
eigenfchappen'er van zijn, dat zij in geen der
Zuuren oploffen, door het ftaalflag geen vonken van zich
geeven, en dat zij in het vuur bard worden. Volgends
de voortreffelijke onderzoekinge van den Heer
Direclor Marggrafbeüznn de Klei aarden alle uit de
Aluin (§. 74.) en uit de Keiaarden 0. 77).
% 82.
Men voegt tot de Kleiaarden :
ï. De PÜRCELEIN KLEI (Terra. f. Mar ga
porcellanea), is eene ligt grijze, of witte, zagte en
tedere Mergel (§. 74). die in het vuur tot een half
doorfchijnend glas verandert.
2. De STEEN MERGEL (Lithotnarga), is vet,
en glad als Zeep, in het water valt hij aan ftukjes, et)
jn het vuur fmelt hij {$ een fchuimend Glas. Hier
bij

der Pharmacie in hel geheel. rrp
bijkan men ook de LEMNISCHE-AARDE (Terra
Lemnia) voegen, die eene geel bruine kleur heeft.'
3. De BOLUS (Bolus) fmelt om de fijnheid zijner
deelep in den mond, en onthoud altoos dan meer,,
dan minder Yzer deelen in zich. Hij is of
j. Wit: WITTE BOLUS (Bolus alba).
2. Rood. Dit is
' a. Fijne. ARMENISCHE BOLUS (Bolus ar-
. mena)
b. Grafie. GEMEENE BOLUS (Bolus communis?)
c. Harde of ruuwe. ROODE STEEN ROOD­
AARD (Rubrica f abrilis. Creta rubra.)
3. Groen. GROENE AARDE (Viride monta*
mm. Terra Viridis.)
Uit deeze Bolus aarde worden al de GEZEGEL­
DE AARDEN (Terra figillata) gemaakt, waar en-;
kei het Zegel het verfchil maakt tusichen den fijnen
Bolus en deeze aarde.
4. De TRYPEL AARDE (Terra Tripolitana)
trekt, als zij verfch is water in zich, doch word 'er
niet week van. Zij is tuffchen de tanden fcherp en
zandig, fchoon zij geen zand bij zich heeft. Zij word
voornaamenlijk tot het pollijften gebruikt.
5. De GEMEENE KLEI waar van men veele en
verfchillende foorten vind, welke ik echter"*om kort
te gaan niet aanhalen zal.
% 83.
De tweede plaats in het rijk der Stecnen word vervult
door AARD HARS E of BR AND B A'A RE LIG­
CHAAMEN (§.60). Men ondericneid dezelve van
de overige uit dit ruit hierdoor, dat zij met eene vlam
branden, en dat zij zich inden olie in het geheel niet,'
H 4 doch'

ÏSP Van de Bereidingen
doch echter in het water laaten oploflen, en dat zrj
lectrifch zijn. Men vind ze nooit enkel op zich zeh
ven, maar altoos metdeelen van vreemde foortèn ver?
mengt,
i
De voornaamfte derzelven zijn:
I. De AMBER (Ambrcf) kpmt uit Ooft-Indien,
zij heeft de dikte en hardheid van het Wafch, geeft,
als zij brand een aangenaamen reuk van zich, drijft
op het water, en heeft eene zwarte of geele kleur,
De laatfte (Amhra grijeci) word voor de befte gehouden.
De proef op de goede Amber is, dat zij, al?
men ze op een gloeiend Blik legt a}s een fwaaren damp
•om hoog klimt, en een weinig'zuivere afch te rug
Uat, ol als men dezelve op kookend heet water raspt,
en den pot of wat het zijn mooge, voor een poosje toe
dekt, dat hij als dan in eene vloeibaare hoedaanigheid
boven op drijft. Terwijl men den Amber eenige
keeren van gertalte als Celletjes van een wespenneft
gevonden heeft, daar hij toch echter uit den Kafelotof
Potvifch verkreegen word, zo zijn zommige
van meaning geworden dat het een foort van Walch
zij, het welk van een zeker loort van Ooft-Indilche Bijen
voort zoude gebragt worden. Andere d-:ar en tegen
houden hem voor een afgezondert Sap van den genaamden
Vifch. Doch dit verlchil is bijkans uit den
weggeruimt, dat zij tot het rijk der Mineralen behoord,
en van eene vloeibaare aardolie afkomftig zij,
die naar allewaarfchijnlijkheid uit de diepte der groote
Zee voort vloeit, zich op de oppervlakte begeeft,
en daar, door de baaren in eene geftadige beweeging
Word gehouden, tot zij eindelijk door het zee Zout,
en dooi de hitte der Zon eene vaftigheid, en eindelijk

der Pharmacie in het geheel. 121
hik de wezenlijke geflalte des Ambers verkreegen heeft.
Dit bewijd gedeeltelijk de Chimifche onderzoeking
van den Heer D. Kriels, en gedeeltelijk de kleine
fteentjes, ilikkenhuisjes &, die men, daar m vindt.
Dat men deeze ftorï zomtijds in denKafellot vind zal
ongetwijfeld daar van daan koomen, om dat dn Uier
misfehien een aaugenaaraen IVnaak 'er in vind, en dus
in eene groote meeiiigte dezelve uit dc Zee, alwaar
zij uit voort gekoomen is, naar binnen Hokt. Volgens
bcrigt van geloofwaardige mannen verkrijgt
men dikwüs uit een Vifch een ftuk Amber van tagtig
ponden zwaar, en zoo als Kampfer getuigd, heelt
men aan den oever van Japan een ftuk Amber gevonden,dat
hondert en dertig hollandfche ponden woog,
& De BARNSTEEN (Succinum. bkïtruni).
fchoon men reeds veele moeite gedam heeft, deezen
in ons land zo eigenaardigen febat op eene Chundche
wijze te ontleedenj zo is echter noch niemand daarin
zevordert. Het fchijnt niet te min dat alle de onderzoekingen,
die men 'er mede beeft gedaan zo wel,
gis ook de plaats zelve, alwaar hij bij meemgtc gevonden
word, bewijzen, dat hij ten minne met
tot het rijk der Planten, maar tot het Steenrijk behoord.
A's men denzelven deltulcerd, verkrijgt men
Water, Olie, en vlug zuur Zout. De gröutlté meni

122- Van de Bereidingen
en fpleeten der Rotzen. Men heeft witte, roode en
zwarte.
4. Het JOODËLYM (Asphaltum. Bitumen Ju*
daicnm) is eene hard gewordene Berg olie. Als het
gebrand word, zo laat het geene aarda^igheid re rug.
Men vind het voornaamenlijk op de doode Zee in-Palestina.
Als het met Pik te zaamen gefmolten word,
zo verkrijgt men den Pifaspbaltum.
5. De ZWAVEL (Sulpbur) is een Aardhars verleid
roet het vitriool zuur. Men vind hem zuiver, of
dat hijMetaalen opgeloft heeft. Is Hij vereend met Yiki;
zo noemd men deezen een VUURSTEEN (Pijrites),
met Kwikzilver; CINABER (Cinnaberis),
met Arfenicum; OPREMENT (Aunpigmentum).
Men vind hem genoegzaam met alle Metaalen vereend.
Voornaamelijk word Hij door de Sublimatie in bijzondere
daar toe'gebouwde Ovens uit de Keien verkreegen.
Terwijl nu deeze Zwavel (Sulpbur crudum)
daar door nog niet zuiver genoeg is; zo word hij nog
eens gefubhmeerd,' en dan op een zagt vuurtje gefmolten,
en in home vooraf nat gemaakte Vormen gegooten,
waardoor hij dan de naam van GEELE of STAF-
ZWAVEL (Sulpbur citrinum (.commune) verkrijgt.
H-t geen van deiaatde.fublimatie terug blijft, noemd
men PAARDE ZWAVEL (Sulpbur cabaliinum).
Als de geele Zwavel nog eensgefublimcerd word, zo
klimdhij als bloemen om hoog, die men ZWAVEL*
BLOEMEN (Flores Sulpburis) noemd.
6. De STEENKOOL (Lithantrax) is een zwarte
en gebladerde Steen, die uit het aardhars, een klein
gedeelte Kleiaarde en Vitrioolzuur bedaar. Zij vangt
zo ligt geen vuur, houd het langer bij zich, en geeft
eene llerkere hitte. Naar het verbranden laat zij een
foert \an Slakken, of fponsachtige ltoue na

jer Pharmacie in het geheel 123
Onder de derde Clafie der Mineralen behooren de
ZOUT li (3 69) die zich onderfcheiden van alle de
overige door den aan hun enkeld eigenen (maak; dooide
opïosilng in het water, endoor de onverbrandbaarheid
Terwijl nu de grondige kennis er van, bijkans
de

124
Van de Bereidingen
baare Weezens niet kunnen berooft worden, maar
©nverandert daar in blijven, noemd men EDELE of
VOLKOMENE METAALEN (Metalla nobilia
f. perfect ei): Doch die. het brandbaare daar in verliezen,
en in Kalk veranderen, worden ONEDEL'L
of ONVOLKOMEN METAALEN (Metalla igmbilia
f. imperfeüa) genaamd. Tot het eerde lbort
behoord Goud, Zdver en Platina of wit Goud; tot
het laatlle: het Tin, Lood, Koper, Yzer en de o
verige hafve Metaalen. Doch als men meer acht geeft
op de uitzetting onder den hamer, zo worden die geene,
die zich daar onder laaten uitzetten, HEELE
METAALEN(Metalla), dieechterdaar onder bros
worden, en dus-niet bekwaam zijn voor de uitzetting,
noemd men HALVE METAALEN (ferm Metalla).
Tot de eerde reekend men het GOUD, ZIL­
VER, PLATINA, TIN, LOOD, KOPER en
YZER; tot de anderen: het KWIKZILVER, BIS-
MUTH, Z1NCK, SPIESGLAS, ARSENlKUM,
COBALT en NIKKEL.
§. 88. .
Het GOUD (Aurum. Sof) verdiend niet recht de
eerlle plaats onder de Metaalen, gedeeltelijk wegens
zijne waardij, waar voor m?n 't fchat, gedeeltelijk
om de geringe menigte die'er van gevonden word,
en voornaamelijk om dat het die tot onderfcheid vertrekkende
eigenfchappen der Metaalen in den hoogsten
graad bezit. En deeze zijn voornaamlijk de volgende.
1. Het is van alle bekende natuurlijke ligchaamen
het zwaarfte. Het is negentien maal zwaarder als het
water en zinkt in het Kwikzilver naar den grond.
2. Het is het taaide, en fmeedbaarfte van alle Me-
Sflden. Een grein goud.kan uitgerekt worden tot een
draad-

der Pharmacie in het gakeel. i»5
draad die vijf hondert ellen lang is, en een zilverdraad
van acht en neegentig ellen lang kan 'er geheel en al
mede verguld worden. i

t&6 Van de Bereidingeité
$ 8 a.
Het' ZILVER (Argentum. Luna.)
1. Het is elfmaal zwaarder als het Water.
2. Het is Elaftik, hec welk de doordringende klank
aantoond, en laat zich naad het Goud het meefte uitzetten.
Van een grein Zilver kan men een draad trekken,
die drie ellen' lang en twte duim breed is.
3. Het is onveranderlijk in de Lucht, Vuur en
Water.
4. Het word ligt door het zuur des Salpeters (*),
en door het Vitriool zuur in het kooken, en door het
zuur des zouts pas anders opgeloft, het zij dan, wanneer
men in een heevig vuur het zuur des Zouts in
eene dampige geftake 'er weet bij te brengen.
5. Uit de oplosfing des Salpeter zuurs, word het
met het zuur des Zouts, of met eene oplosling van
gemeen keuken Zout, dat dit zuur in zich bevat als
het HOORN ZILVER (Lima comea) needergeflaagen.
6. Wet Kwik - Zilver laat het zich ligt amalgameeren.
7. Van den Zwaveldamp beflaat het zwart.
8. In de drooge weegen word het van den Zwavel
lever opgelolt.
9. Het ünelt ligter als het Koper.
Het word ot enkeld vaft, 'of door Zwavel, andere
Metaalenen Keukenzout, zuur gemineralifeertgevonden.
§. 90.
(*> Het Salpeter-zuur daar men Zilver heeft laaten in oplollen
is veel fterker als het Salpeeter zuur zelf is, waar van
daan men de beitende kragt aan den HELLEN-STEËN (ƒ.«pit
infernalis), die uit die oplofllng beitaat, toefehrijft.

der Pharmacie in het geheet. *2r
$• 9°
De PLATINA DEL PINTO is een onlangs ontdekt
Metaal (*)> het welk uit Rio de Pinto het aandeel
van Spanjen van America in kleine korls naar
Europa gebragt word, 20 dat men in ftaat is zee ven
geheele Metaalen op te noemen. Om dat het veel
e i
naar het Goud gelijkt, en ook veele gfn^ a
EK^? T^
van bezit, zo heeft men 't de naam van W H LrUUD
gegeeven, doch onderfcheid het zich hier. in:.
1; Het heeft eene witte, blaauwachtige en zeer glmfterende
Meraalifche kleur.
• 2. Op zich zelf is men niet in ftaat hetzelve tri de
grootfte graad van hitte te doen vloeien-. Door bij
doen vaii andere Metaalifche Ligchaamen .fmelt het
ligt.
3. Op zich zelf, laat het zich niet met Kwikzilver
amilgameeren, of het moet vooraf met gekookt Zoutzuur
gevreeven zijn.
4. Het is ftijf, en hangt minder aan elkander als
het Goud.
5. Wat de zwaarte 'er van betreft, is men het nog
niet,eens, fommigen zeggen dat het zwaarder, enandere
dat het ligter als Goud zij:
'6. Het laat zich zo als het Goud ($. 88. n. 6.) in
geen enkeld zuur, maar in Koningswater oploflen.
Met het vlugge loogzout pracipiteerd 'er geen Donderkalk,
en met dVoplosfing des Tin*, geen Mineralifch
purpur (§. 88. n. 7.)
S- 9i-
(*) Om zijne bijzondere eigenfchappen houdt men 't met
lectft voor buitengemeen Metaal, fchoon de Heer Markgraf het
'ervoor houd, dat het eene afzondering van eene amalgamatie
zij, waar door men Let Goud doorgaans mede itèt de
Ersfen haalt.

ïaS Van ie Bereidingen ;i
% 9*-
Plet TIN (Stannum. Jupiter)
1. Het is van de Metaalen het ligde, het is maar
zeevenmaal zwaarder als het Water.
2. fier knarft (*), als men het buigt.
3. Ket vloeit het ligtfte, want het fmelt eurder al»
het gloeid.
4. In het Vuur verbrand het lot eene wit Terwijl volgens de befle ondervindingen het Ti»
vaft altoos Arfenikum in zich onthoud, Het welk men daar
mit, door de oploflïng in Zuuren ïn der daad verkrijgen kan,
zo is het een fchuldigc pligt van een Apotheker, dat hij
vooral geene geneesmiddelen, daar zuuren bij te pas komen
in tinne of vertinde Vaafen bereide, en waar het moogelijk
dezelve in het geheel niet gebruike; felfs niet tot bewaaren
der Geneesmiddelen zich 'er van te bedienen, om dat he*
zelf ook vaft altoos lood en andere nog fchadclijkcre Metaa-
Jen in zich onthoud.

der Pharmacie in het geheel.
ter (*) in roode waterachtige Tincluuren B. V. van .
Co.icinieljen, Fernabok in droppeld, verhoogd het
de kleur derzelven, en maaktze zeer levendig, Dee- *
ze oplosfing vermengd met eene oplosfing des Gouds
geeft het mineralifche purper (§. 38. m 7.)
Men vind het nooit in.eene metalüche geftalte, maar
altoos in de Selfftaudigheid des Kalks, met Arlèni*
kum, Yzer, Magnefia of Zwavel vereenigt.
Het LOOD (Plumbüm. Stanhum^
1. Is na het Goud, Platina en Kwikzilver hel
zwaarfte. Hit is elfmaal zwaarder als het water.
a. Het is na het Goud het weekfte Meta.il, niet
zeer taai, en bijna zonder klank.
3. Het fuelt als Tin bij een kleine graad warmte,
alvorens het nog gloeit, en kan derhalven zeer gemakkelijk
tot Kalk gebrand worden, die zich in het begin
het eerft op de oppervlakte als een greis poedet
afzondert, en naar maaten men als dan het Vuur verandert,
Word hij daarna geel, rood, en op 't laaft,als
(*) Als nu de oploflïng des Tins dit verfchijnzel voortbrengd,
zo word 'er noodzaaklijk vereifcht, dat men het
Koningswater op de geheele hoeveelheid Tin. niet giete,
maar men moet dan het Tin in eene kleine hoeveelheid bij,
tien grein op zijn hoogft te gelijk in het Koningswater werpen,
het Vaas daar men het in heeft, aanftonds toeftoppen, en niet
eerder eene nieuwe portie 'er in werpen, als het vorige niet
opgeloft is, men moet het opbruifen zo veel mogelijk zoeken
te vermeiden. Men gaat zo lang voort met dit inwerpen
des Tins, tot 'er niets me_er wil opIoiTen, en dat de oplosfing
eene bruinachtige kleur verkreegen heeft, en iet* difc
geworden is.
I

130 Fan de Bereidingen.
als men den Kalk zo heet maakt, als hij worden kan,
word hijglasagtig; waarvan de LOODASCHE (C/nis
fat urn f), liet LOODGËEL (Cm/r/a citrinaX
de MENIE (Miniuni) en, het G0UDGL1D 0.
tbargiriuin) (*) afkomltig zijn.
4. De Loodkalken fmelten zeer gemakkelijk tot een
geel half doorfchijnend glas, het welk door den Tiggel'
doorgaat als water, als het niet met eene glasagtige
aarde vermengdt is. Men noemd het LOOD-
GLAS \ Vitrum faturnf).
5. Het word bijna van alle de Zuuren, van alle de
Loogzouten, van de wezenlijke zowel, als van de
uitgeperde Oliën opgelolL Door den Azijn verkrijgt
men het LOOD WIT (Ceruffa alba) (**),de LOUD-
REMEDIES van GOULAND, de LOOD ZUI-
KER (Sacbarum faturni)- Door de uitgeperfte Olie
de L00DPLE1STER en met de vereeniging met
den
(*) Het Goudglid dat men gebruikt, word nooit volgens
de vooigefch r
eevene wijze op zich zelf gereed gemaakt, maar
bij gclecgenbcid van het zuiveren des Zilversdoor het Lood,
waar door men het Zilver van alle de oneedele Metaalen
toekt te zuiveren, blijft het in eene menigte te rug, om dat
het die onedele Metaalen na zich neemd. Naar maaten de
Metaalen zijn, is het meerder of minder wit of roodachtig.
Het cerfte noemd men ZILVERGLID, en het andere GOUD-
GLID, het onderfcheid dat 'er tusfehen beiden is, is naauw
dc moeite waard, dat men het aanmerkt
(**) Het LOODWIT word doorgaans gemaakt, als dc
gerolde Loodplaaten in de daar toe vereifchte potten , in welke
Azijn is, aldus geplaaft worden; dat de Damp des Aziins
rondom het lood aanflaan cn de oppervlakte 'er ter deegen
van kan door vreeten. Word dit nu elke reis van de Loodplasten
afgefchraapt, en als dan telkens op het nieuwe aan
dc Azijn dampen bloot geftcldt;zo word het GEMEEN LOOD­
WIT. Doch word de Loodplaat 'er zo lang in gehouden,
tot zij door cn door verteerd is-; zo verkrijgt bet den naam van-
SCHIPPER WIT (Cerusfa in kmellit).

der Pharmacie in het geheel lgr
dëh Zwavel, het GEBRANDE LOOD (Phmbum
vliufn).
6. Het geeft aan alle de oploffingen een zoeten en
zamentrekkenden fniaak.
7. Uit de oplosfing in het Salpeeter zutir wotd het
door 't zuur des Zouts als HOORN'LOOD (Satur»
nus cornuus) geprecipiteerdt. *
8. Het vereenigt zichligtmet alle de Metaalen, behalven
met het Yzer.
Men vii d het Lood of op de wijze als Kalk, of
gemineralifeerd met Zwavel, Zilver en Spiesglas.
% 93-
Het KOPER (Cuprum. Venüt. Jes.")
i. Het is acht of neegen maal zwaarder als het Wa«
ter.
a. In den doorbreuk is het korllig en het is van eene
middelmaatige taiheid, en zagtheid.
3. Het brand zeer ligt tot Kalk in het Vuur.
4. Het word van alle Zouten zo wel Zuur als
Loogzouten opgeloft. Het Vitrioolzuur word 'er
fchoon blaauw van, en fchiet ook in blaauwe Crijftallen
aan, die men de BLAAUWE VITRIOOL
(Vitriolum de Cijpro) noemd; het Zout der Planten
geeft ons een groen Zout, het geen men KOPER
GROEN (firide eris) noemd.
5. Het amalJameerd met het Kwikzilver niet ligt,
als door bijzondere kunftgrecpen.
6. Als men 't in het vloeien met Zinck vermengd;
zo word het geel, en uit het verfchillende bijvoegen
van het een of ander, ontftaat het GEELE KOPER,
TOMBAK, P1NSBEK, PRINSENMETAAL en
dergelijken.
?. Het vereifcht om te fmelten eens fterke hitte, doch
• « Ia in

I'S 2
Van ie Bertiiingtn
in minder graad als het Yzer. Het moet echter eerder
gloeien als het fmelt, wanneer het de vlam eene
groene verf mede deelt. Men vind het of vaft, of in
de hoedanigheid als Kalk, of gemineralifeerd met
Zwavel, Yzer, Arfenikum &c.
$• 94-
Het YZER(Fern/m. Mars.)
i. Het is naar het Tin het ligfte, de Wijl het maar
zeeven of achtmaal zwaarder als het Warer is.
a. Het heeft eene aanzienlijke hardigheid , en
klank,*en het laat zich taamelijk fmeeden. Het is het
taaide naar het Goud.
3. Het word van den Zeilfteen, die een Yzer erts
is, aan zich getrokken, en het kan zelf Zeilfteen
worden.
4. Door herhaalen van 't gloeien en door het fmeeden
word het fmeediger; doch word het echter door
het gloeien, en daarna in het water gebluft harder
en vafter.
5. Het Iaat zich in alle de Zuuren oploffen. Van
het zuur des Salpeters word het 't meeft aangetaft.
Door het zuur des Wijnfteens verkrijgt men de GE-
TARTARIZEERDE YZER TINCTUUR - vTinc.
tura martis tartarifata) en de YZER BALLET­
JES (Globuli martiales).
6. Door het tegens het Vuur beftaanbaare Loogzout
word het uit zijne oplosfing groen nedergeftooten j
doch als het Loogzout met veele brandbaare deelen
vereendtis, zo is het nedergeftootene blaauw, en verfchaft
ons op zulk eene wijze liet zo genaamde BER«
LYNS BLAUW (Coerulcum Berolinenfe).
7. Alle de zelfstandigheden. Uit het Planten rijk
the

der Pharmacie in het geheel. 133
die eene zaamenrrekkende kragt hebben, B. V. Galnooten,
Granaatfchillen, maaken met ieder Yzer imctuur
een zwarte Inkt uit.
8. Van alle de Metaalen heeft het het meefte overeenkoomen
met den Zwavel, waaróm men het ook
bij de meefte Metaalen om hun van den Zwavel te
ontdoen bijvoegt. Volgens dit word ook de bereiding
des Spiesglas Koning met Yzer 111 gereedheid
gebragr. ï . .
o. Het vereifcht het heevigfte Vuur om te vloeien,
en het moet vooraf gloeien, als wanneer het vonken
van zich geeft.
10, Als men het Yzer door het fmelten of zaamenlijming
met eene groote meenigte brandbaare ftoifen
vereenigt, en als men 't door de blusfing eene groote
hardigheid heeft doen verkrijgen (n. 4.); noemd
men het STAAL (Cbalijbs), die veel fmeediger, en
buigzaameris, als het Yzer van te vooren vvas. Door
het bijgevoegde brandbaare word ijzerachtige aarde,
die zich in de tulfchen ruimtcns des ruwen Yzers onthoudt
tot Metaal gemaakt, of in weezenlijk Yzer veranderdt
(§. 86.) Men vind het Yzer als een Kalk die
of los, of verfteend is, tot welk laatfte foort de BLOED­
STEEN (§. 82. n. 3.) (Lapis hxmatïtes) en dergelijken
meer behooren: of gemineralifeerd door Zwavel,
waar onder men de Zwavel Kei ($. 85. n. 5.),
het ijzererts en Zeilfteen reekeud te beh joren; oi door
liet Arfenikura, Vitrioolzuur en door het brandbaare
weezen
§• 95-
Het KWIKZILVER (Mercurius. Argentum vb
vum. Èijdrargijrum.)
I 3 1. Het;

Ï34 Van de Bereidingen
i. Het is Vloeibaar (*) en het laat zich door de geringde
kragt verdeelen.
ga
(*) In den kouwden winter 1759 bragt men te Petersburg
het Kwikzilver door eene vermenging des fnecuws met het
rookende Salpeter zuur, waar men de met Kwikzilvyr aangevulde
pijpen plaatftc zo ver, dat het zo vaft wierd, dat
inen het fmeeden en bij draaden uithaalen kon.
(**) Terwijl het Kwikzilver zich zo gemakkelijk met de
Metaalen vereenigt; zo maaken hier dikwils eenige baatzugtige
Koopluiden hun gebruik van, om hetzelve door bijdcen
van Lood of Tin zwaarder te ma*en De kenmerken van
het goede Kwikzilver zijn: dat het op papier ligt loopt, en
geen vuil na laate, dat 'er geen huid over heen zij, dat het
't fchoone water, als men 't daar meede vrijft niet morfg
maake, dat het niet knarfe, als men het in een ijzeren ice.
pel over het Vuur houde, en dat het geene vuiligheid nalaate
als het in Sterkwater opgeloft word. /Is het deeze proeven
niet kan doorftaan, zo is men genoodzaakt hetzelve,
alvoorens men hem gebruiken kan, in cenen Retort te gictti
waar voor men eencn Ontfangcr met water gevuld legt, eri
het met een fterk vuur overhapld, om dat de met bcm verlengde
Metaalen dan, met de andere deelen, die 'er niet
bijbehooren terug blijven. Van de ftof, van het Vet, en
vuiligheid kan men het zelve zuiveren door het door een
leer te p$rsfen, of door het Wafch het welk men als het gefrroltcn
is onder elkander roerdt, cn als dan het Wafch wederom
Iaat warm worden, wanneer het Kwikzilver gezuivert]
needcrvalt. De zuivering; met gedeftileerde Azijn U
eek de flegftc niet.'

der Pharmacie in het geheel. 13$
gamatio,} en deeze gebeurt in de volgende order :
Goud, Zilver, Loo1,.Tin, Zinck, Bismu h Koper,
Yzer, Spiesglas Koning. Met de drie laatftcn
gefchied de vereeniging het zwaarfte. . . .
K Van het Zuur des Salpeters laat het zich oplosfeu
Word het van dit in een fterk Vuur m een toegemaakt
Vaas ontflaagen, zoo verkrijgt men den ROO-
DFN KWlK-PRiECIPITAAT (Mercurius Praapitatusrufor.)
Het word ook wel met Komngs water
opgeloft. _ • •• .
6 Door de verbinding met het Zoutzuur verkrijgt
men het zwaarfte Vergift, Namcnlijk de BEI f EN-
DE KWIKZILVER SUBLIMAAT (Menurtus
Subtimatus corroftvus.) Voegt men hier het Kwikzilver
bij tot Verzadigens toe zoo verkrijgt men. het .
heilziamfte remedie namenlijk de VEkSUE i 1 LAN
KWIKZILVER SUBLIMAAT [Mercurius dulas.\
7. Door het Vitrioolzuur word het door fterk kooken'opgeloft,
en geeft op zulk eene wijze den MINE­
RAL LSC HEN TURBiTH, (Turpethum minerale.)
8 Als men 't met den Zwavel het zij door vrij ven,
of door fmelten Vereenigt, zo verkrijgt men een
zwart Poeder, het welk men de MlNERALISCHE
MOOR (Aethinps mineralis)noemd, en Sublimeerd
den KUNSTiGEN VERMILJOEN (Cmabcns
• faciuia) daar geeven.
9 Deeze Vereeniging met den Zwavel word geftoord
als men 'er Yzer (§. 94- 0. 8.) of Kalk bijvoegt
om dat het als dan 111 eene Metaalisiche hoedanigheid
overgaat. •
lo. Vrij ft men het Kwikzilver met eens zo veel arabifche
Gom, en men Droppelt onder het Vrijven 'er
langzaamer hand water bij, zo verdeelt het Kwikzilver
Zich dusdanig, dat het fchijnt als waare hij opgeloft.
Deeze niewe Wijze van gereedmaaken noemd men: h-
I 4 2«or

(
%G Fan de Bereidingen
quor mercurialis Plenckii. Men vind het Kwikzilver
ot in een vloeiende Metaalifche hoedanigheid, die de
Alchimiften MAAGDEN KWIKZILVER (Mercurtus
Firgtneus) noemen, of met Zwavel minerali
zeerdt als NATUURLYKE VERMILJOEN
(Ctnnabans naïiva.) •
f3GH e
J£j M£
'. • $-9,
M L J T H
E r« ' MARCASIT, of LOODAS-
< l&smutum. JVismutum. Marcqfitjz officina-
hah,; f
f H " a
% K w i k z i I v e
r het Zwaarfte van de
mive metaalen, Het is negenmaal zwaarder als het
a- Het vloeit Ujgb, en het brand gaaüw tot Kalk.
3- «et vermengdt zich met alle de Metaalen, be-
^ V
2Tl het
f ink
K o b 3 l t > ' ' e
. er wit en bros door worden.
nArfenikurn die
nntinrt" W
°l d
' ln
S a J e t ï P « z
«ur ^ Konings water
ppgeloft, en het valt uit beide de oplosfingcn als zij
met Water verlengt worden, als een zeer firn wit Poe-
W e m e n
WlT^ 5 BISMUTHWIT of PAARL
. ^ • l {Magtfiertum marcafinai) noemd. ter needer
5- Het laat zich met Kwikzilver gemakkelijk amalgameeren.
.
^ Men vind het vaft, verkalkt, of gemineraliseerd
met Zwavel of Yzer.
• • $• 97-
De ZINCK (Zincum)
h Is van alle de halve metaalen de fmeedbaarfïe,
en is Zeeven maal Zwaarder als.het Water.
, ?. Hy fmelt voor hij noch gloeit, als wanneer
hij

der Tharmacie in het geheel i%7 '
hümete-ne zwakke blaauwachtige groenekleur brandt;
e n in het opene Vuur gaat hij tot een Kalle over wanneer
de witte ZLNCKBLOEMEN (Flous Zinci)
daarvan zich aan den rand van d Kroes aanhegten.
q
Hij vermengdt zich met alle de Metaalen,. be-
halven met Bisrnutn, en het maakt dezelve Vlug met
zich Deeze vereeniging gefchiedt het bcfwaarhjklte
met Yzer en hetligfte met Goud en Koper, Het laatftekleur.dehij
geel, waaruit verfcheide Vermengte metaalen
ontftaan (§. 93- n. 6.]
4 Hij word van alle de Zuuren opgeloft, en het
meelt van het Vitriool Zuur. ' Ai

13' Van ie Bereidingen
1. Het is breukig, en het is uit langwerpige draaden
te zaamen gefteldt.
2. Het blftaat uit een half metaal, het welk men
SPIESGLAS KONING [Regulus antimonit] noemt,
en uit Zwavel waarmede her gemineralizeerdt is.
3. Het is Vlug in het Vuur en Voert de andere
metaalen, behalven het Goud en de Platina, met zich
weg.
4. In een Zagt Vuur word het in een grijzen Kalk,
die men SPIESGLAS KALK [Cfnis antimonit]
noemd, veranderdt, die met fterk Vuur tot een rood
bruin Glas (Vitrum antimonit) fmeh.
5. Plet word opgeloft .van de Zoutzuuren, en van
het Konings water. Uit de oplosfing van het zuur
des Zouts door de Sublimatie, ontftaat de SPIES­
GLAS BOOTER (Uutyrum antimonü), waar uit
de Spiesglas Koning in de Geftalte van witte Kalk,
die men het AL GAROTTISGHE POEDER [Mercurius
vita] noemd, met water ter needer geltooten
word.
Zeer zeldzaam vind men het Spiesglas vaft op zich
zelt, maar bijkans altoos met zwavel vereenigt.
$• 99.
De ARSENIKUM (Arsenicum album)\s> eigenlijk •
de gelübhmeerde Arfémk koning, of de metaalisiche
Kalk 'er van, die door bij doen van tenig brandbaar
Ligchaam , zo als -de overige metaahlche Kalke (§.
86.) .
boom men met gaten doorboord heeft, die men vuld met
Spiesglas erts, cn zo op.een ander pot zet, verrigt word.
Als 'er, namenlijkom den bovenlten pot, word vuur aangelegen,
zo druipt het zuivere Spiesglas in den onderften , en de
overige vreemde deden Uiijven in den bovenflen te rug. f

der Pharmacie in'het geheel. < *o9
8
(**) Hier door onderfcheidt hij zich van de overige metaalifche
Kalken, die alle tegens het vuur beltaanhaar zijn.
f**„.\ M e n k a I 1 hem uit die rceden in driederlei opngten
hcfchouwen, namenlijk als Metaal, als Zouten als een zw*
'leiachtig ügchaam, terwijl hij brand, cn verbrand.

ï4° Van de Bereidingen
De Arfenikum die wij hebben word meert bij het roosteren
der Kobalt aarde verkreegen.
§. 100.
De KOBALT (Cohaltum).
1. Heeft eene witachtige greize Staal Kleur, zij is
in den doorbreuk Fijn vaaKorls en bijkans aardachtig.
2. Hij word van alle de Mineralifchëzuuren opgelolt,
en geeft deeze oplosfmgen een roode kleur mede
3. Door eene zekere bewerking geeft hij eenen groe^
nea fijmpatetifchen Inkt.
4. Hij Imèli in eene middelmatige hitte , en hij
Verft het.Glas blaauw.
5. Hij ha- zich óp geene wijze, noch door Kwikzilver,
(§. 95. n. 4.) noch doorBismuth, (§. 96. n.
3.) vereenigen.
§. 101.
De NIKKEL (Nicolum)is een geheel nieuw ontdekt
half metaal.
1. Mij is roodachtig Wit, Valt, en-Glimmend in
den doorbreuk.
2. Hij luat zich in alle de-Mineraalifchezuuren oplofsen
> en Verft ze donker groen.
§. 102.
Dit zij dan een korte bevatting der Mineraalen, die
ik oordeel voldoen te kunnen voor een beginner der
Pharmacie, lchoon dat ik eenige doffen B. V. van de
Verfteening, daarin ben voorbijgegaan; zo heb ik echter
'er voor gehouden, om dat deeze zo een klonen
invloedt op onze werken hebben , dat zij zonder
merklijk verlies konnen ontbeerde "worden.
VAN

ier Pharmacie in het geheel. *4*
VAN DE MECHANISCHE BEARBEI-
D1NGEN.
$• 103.
Deeze bearbeidingen (§. 47-) ^ZntS
fte, en worden enkel door behulp der I^rumenten
a ai Verrigt: her oogmerk dat men er bij hetit
is of de VERDEELING der Ligchaamen, of de
AFZONDERING der eene, van de andere. Ot ue
MENGING van verfcheidene Ligchaamen onder elkander.
Men verdeeld de vafte Ligchaamen (§. 103.), of
men maakt ze kleinder, als men ze tot Poeder itampt,
kneull, in Stukken fnijdt, vijlde, raspt enz. het oogmerk
dat men bij een dergelijken verdeeling heelt, is,
om de zelfftandighedens der geneesmiddelen voor de
narenten inteneemen, en Voornamelijk om denzelven
eene grootere oppervlakte en dus ook meer aanroerende
iteeden te verfchaffen, waarde geneesmiddelen
zo wel als ook de Sappen des menfehhj ken1 Ligchaams
zo veel te beeter op werken kunnen. Met de
befchrijving deezer arbeiden, zalmen zich, om dat zij
gedeeltelijk bekend zijn, gedeeltelijk om dat zij gemaklij
ker door net aanzien, als wel door eene uitgebreide
befchrijving kunnen geleerd worden, zo veei
te minder ophouden, en maar enkel hier en daar eenige
Pra&ifche aanmerkingen bijvoegen.
$• i°5-
De POEDERSTAMPING (Pulverifatio) ge-
f d
r e <
Door het STAMPEN (Contufw)^ een Vijzel,
waar

*42 ' Van de Bereidingen
waar door zich alle de breekbaare Ligchamen klein
baten maaken. De Vijzels die men in daar op volgt Pul
vit

der Pharmacie in het geheel. J43
s. Van Werking ende Dingen, moet men nooit ee.
ren voonat voor langen tijd (lampen laaten. Urn dat
men het bij ondervinding heeft, dat de meeften door
den tijd B. V. Robarber, Roodeloopwortel enz. hunne
kragten verliezen: voornaamelijk dient het macht
genoomen te worden met droogerijen die eenen fterken
reuk bij zich hebben.
3. Men vermijde zo veel als moogelijk is, Metaalen
of Koperen Vijzels of Zeeven, gelijk reeds. §. 105.
gemeldtis, te gebruiken: voornamenlijk moet men
ook nooit eenen Metaalen Mortier tot het fijn vtijven
öer Zouten gebruiken. De fteene Mortieren moeten
van harde en vafte Steen zijn. De bereidingtn der
Mercurialien worden in Glazen Mortieren verrigt.
4. Als het Ligchaam niet droog genoeg is, om
hetzelve te ftampen, zo moet men 't vooraf heel zagt
laaten droogen.
5. Zelfftandigheden die onder het ftampen te
veel ftuiven, om dat zij te droog zijn, kan men met
een weinig Water befprengen, of men doet 'er eenige
zoette amandelen in. Dikwils is echter een enkelde
dekzel met een gat in het midden waar de ftamper
door gaat toereikende genoeg. .
6. De Harfcn en Gommen moeten in den Winter
als het fterk vrieft, om dat zij ligt a in eikander kleeven
gedampt worden. De Kampfer, en eenige weeke
Harten laaten zich beeter fijn mnaken door 't bij
doen van eenige droppels Amandelolie of Wijngeeft.
Heele taaie Stoffen , B. V. Koloquinten , Lorkenzwam
enz. worden voor af met witte Stijfzel tot een
. deeg gedampt, en dan gedroogt.
7. Glas-
vis, dan Species, en het groffte Poeder noeind men Tragea.,
B. V. het rcokpoedex.

'44 Pan de Bereidingen
7. Glasaguge Ligchaamen B. V. Bergkrijftal laat
men vooraf gloeien in het Vuur, en dan in kout Wa.
ter weder blusfen, waar door zij tot vrijven en dampen
brofser gemaakt worden.
, t 8. Men moet alle de Poeders zo veel als moogehjk
is voor de lucht, vogtigheid, warmte enz. bewaren,
om dat de vlugge deelen niet Vervliegen, en de O'ieachtigen
niet ranjts worden.
1107.
De UITMERGELING (Covquasfatio) heeft
fnaar enkel plaats bij weeke Ligchaamen B. V bij
Verfche Kruiden, Wortelen, Zaaden enz. die men
bij voorbeeld in Steenen of Marmoren Mortieren tot
een week Deeg dampt, en als dan het Sap of Olie
er uit perfl.
$. 108.
Het KLEIN SNYDEN (Conci/lo) doet men al*
men deelen uit het Planten rik wil klein hebben,
men doet het met Kromme Mesfen, of met behulp
van een Snijplank (Jnciforium), waarop een regtMes
vaft gefchroefj is. Op deeze wijze worden de fpecies
voor de decoctams, en omflaagen gereed gemaakt.
§. 109-
Het VYLEN(Zfljfcw«) en RASPEN (Rafw)
word aan die Ligchaamen gedaan, die taai, en elaftik
zijn waarom zij ook door het Stampen'en Vrijven
met klem kunnen gemaakt worden: als daar zijn
Hoornsj Klaauwen, harde Houten, Metaalen enzi
Zij bekoomen dan den Naam Limatura of Rajura.
Nu

der Pharmacie in het geheet i^f
Nu koomen deeze veel al gerafpt, uitgenoomen
het Yzer, dit diende men wel zelve m da
Apotheken te Vijlen om dat men niet voorzigtig g&>
noeg daarmede zijn kan, als men 't van de Smits
koopt»
§. iiö.
Hier bij kan men ook voegen de Bearbeidingen der
Metaalen, om dezelve bekwaam te maaken tot het gebruik
voor de geneesmiddelen, of dat Zij zich beeter laaten
oplofsen. Het welk daarin beftaat, dat men het
Vloeiende Metaal 'of in eene houten Doos waar het dekzel
zeer naauwkeurig op fluit, en die van binnen dik
met Kreit overal bedreeken is [het welk men daar na
van hei fijn gemaakte Metaal met Water goed afwasfchen
moet]; of men moet het in een Kom met koud
Water gieten, en het zo lang daar in beweegen, tot
het koud geworden is, het welk menGRANULEE-
REN [granulatio] noemd: of men flaat het tot dunne
blikjes, om het daarna zo veel te beeter met een
Schaar te kunnen klein knippen, en dit noemt men
LAMINEEREN \Laminatio\
% ui.
Het tweede tegens overgeftelde der Mechanifche
Bereidingen, is de AFZONDERING of SCHEI-
•DING van eenige deelen des Ligchaams [§. 103.]
deeze worden of door het uitperfen, doorgieten, afgieten
of door .het affchuhnen verrigt.
% na.
Het UITPERSSEN [Expres/in] gefchiedt, als
men de LigchaamaR mits dat zij vooraf zijn gezui-
K verdt

Ï4^ Fan Ie Bereidingen
verdt van alle de buiténfte onreinigheden, geltampt
ofgekneuft en in een linnen Sak gedaan, tusfchen een
. Pers , die met Schroeven toegefchroeft word: van
hunne vloeibaare deelen ontdoedt. Dit doet men ora
de Sappen der Planten en zoete Oliën te verkrijgen,
en om uittrekzels en afkookzels uitteperfen. De Planten
zijn dikwils te fieimig, of zij hebben te weinig
Sap, dat men ze niet goed kan uitpersfen, als wanneer
men genoodzaakt is, als men ze ftampt 'er wat
Water bij te'gieten. Als men uit Zaaden en dergelijken,
Olie perft, zo is het wel gebiuiklijk dat men de
Plaaten van de Pers vooraf warm mèakt, om dat men
als dan eene grootere meenigre Olie verkrijgt; doch
moet men echter wel acht geven,, dat men dezelva
niet al te warm of heet laat worden, om dat de Olie
anders ligt Scherp, Rantzig en donker van Kleur
word. Bij het pèrsfen zelf is aantemerken, dat men
in het begin langzaam en zagt, op 't laadt echter duffer
de pers aan zette, om dat anders de Sak waar de
zelfftandigheden zich in bevinden die uitgeperft zouden
worden, aanftonds in het begin fcheurdt, en de.
arbeid op zulk eene wijze met Schade en verlies van
tijd moet herhaaldt worden.
Het DOORZYGEN (Colatis. Filirativ.) Het
oogmerk'er van is, de vreemde, vermengde deelen'
van een vogt af te zonderen, of eenige felfftandigheden
van haare onnutte vogten te omdoen. Dit ge-
• fchiedtdoor de DOOR-ZYG-TUIGEN (Fihra. Cola)
die ingerigt zijn naar maaten de' vogten zijn, die
men 'er doorgiet, en die men Uit verfcbülendeftoffen,
in verfchillende geftalren gereed gemaakt vind. Het
onderfcheid van deeze bewerking, en der voorafgegaa-

dtr Pharmacie in het geheel. '\ I47
gaane (§. 112.) befhat daarin, dat men hier geene kragt
behoeft te gebruiken, om dat het ligchaam naar maaten
zijner zwaarte, en te zaamenhang van zelf doof
het door-zijg-tuig loopt.
§• 1*4-
Men heeft daarbij in acht te neenien;
u De Door-zijg-tuigeh moeten zo ingerigt zijn,
dat zij nooit door de vogtigheden t die 'er doorloopen
zullen, kunnen aangetaft of aau ftukken gevreeteri
worden. Hierbei'uft het verfchillendedoorgieten op,
dewijl men ijder vogt door een met hetzelve overeen*
ftemmende tuig ftoff doorloopen laat.
2. Da openingen in dit tuig moeten kleinder zijn,
als de deelen der lichaamen die te rug blijven zullen.
3. De groote des door: zijg*tuigs moet ingerigt zijn,
na de menigte der vloeibaarheden. •
4. De vogtigheden die taai zijn als de fappen, en
JZoutoplosfingen, kan men beeter doorzijgen, als men
dezelve warm doorgiet, om dat zij anders zeer bezwaarlijk
, en dikwils 'in het geheel niet doorloopen.
5. Het gebeurd fehier altoos dat het vogt in het be«
gin troebel is, dat'er doorloopt; daarom is men ook
genoodzaakt het vogt telkens, zo lang tot het helder
loopt, wederom op het door zijg tuig te gieten. Hier
door fvvellen gedeeltelijk de draden dat de openingen
nauwer worden, en gedeeltelijk trekken zij digt door
het zakzel dat op den grond zinkt van het Tuig, eja
dus verdopt het zelve.
% 115.
Om dat de Vogten, die men doorzijgt verfchillen*
is, zijn, 20 moeten ook de doffen ,waar men dezelve
K s d oor-

143 • Van is BcreiMngtn.
doorzijgen laat, van verfchillen.de foorten zijn (f.'115;
p. 1.) Deeze zijn.
1. Druk, en Vloeipapier. Het eerde word voor
dingen gebruikt, die eene lieflijke kleur hebben, en
van waardij zijn, B. V. Karmijn, Spiesglas, Zwavel.
Het laatfte gebruikt men het meefte zo wel voor geestige
als wateragtige Vogten die niet fcherp en flijmig
zijn. Als de vermenging die doorgezijgt word, zwaar
of iets fcherp is, of dat het overblijfzel zomtijds op
den Papieren Tregter met water daar na noch verzoet
moet worden, zo neemd men om zeeker te gaan, en
om dat een enkel papier ligt fcheuren kan, htt zelve
dubbeld.
2. Linnen, dat men verfchillenddigt hebben moet,
gebruikt men tot het doorgieten der Zout oplcsfingen,
als men vooraf nog een.of twee vellen vloeipapier 'er
over -heen geleegen heeft.
3. Baaije lappen gebruikt men tot het doorgieten der
Stroopen.
4. De Hennip over een uitgefpannen net egaal gelijk
uhgefpreidt, gebruikt men om het Wafch, Hars,
Terpentijn &. door te gieten.
5. Geftamt Glas het welk men, na alvorens het
fijnfte 'er afgezonderdt te hebben, in een glafenen
Tregter giet, om de mineraalifche Zuuren, die anders
het Papier, de Linne en Wolle lappen vervreeten,
door te laaten loopen. In plaats van het Glas,
plegdt men ook wel wit fijn Zand te neemen, doc-h om
dat hetzelve bijkans altoos ijzer deelen bij zich heeft,
zo zoude het zuur dit metaal daar uit oploflen, en het
souae dus onzuiver worden.
§• 116.
Wat de Figuuren van de door zijg-tuigen betreft;
de gevvoonlijkfte zijn deeze: l. Het

der Pharmacie in Ut geheel. 149
1. Het Formaat van een Tregter. In de kleine
neemd men enkel vloeipapier, het welk men in het
zelve formaat in elkander roldt en aan de zijde 'er van
een pen in fteekt, om dat het papier niet overal digt
aan het glas legge, en dus de vogten 'er beeter bij de
zijde langs kunnen afvloeien. Of men maakt een tregrr
van pennen of Hokjes, waar men het papier inlegt.
Men noemd deezen, een F1LTREERKORF (.FittrumX
Word deeze tregter van linnen of wol heel
grootgemaakt, zo verkrijgt hij den naam van HY-
POCRAS-SAK (manica Hijpocratis). Men gebruikt
ook als boven (§. 115. ?. 5-) gemeldt, de glafene
tregters tot het doorzijgen.
2. Vierkant. Als men een wollen of linnen doek
aan de vier kanten van een houten raam, dat men doorgaans
TENAKEL (Sulientaculum) noemd, vaft
haakt Een dito foort van raam gebruikt men ook,
met een net'er over geipannen, tot het doorgieten des
Wafehs &.'(§• il$.a. 4-) daar men den hennip over
uit fprddt.
§. 117.
Het AFGIETEN (Decantatio') word # gedaan,
als*men het Vaas. fcheef houd, dat men het klaare
voo-t van bet fakzel op den grond langzaam laat afloopen.
'Hier bij kan men insgelijks de fcheidingen der 0lien
van het water, voegen. Het welk men aldus ver.
rigt:
1. Door middel van een glafen SCHEIDE GLAS
(Vitrum Hijpodepticutri) dat men van boven toeftopt,
en dat van onderen langzamerhand met eene lange en
naauwere bijlopende punt eindigt. Als men deezen
tre*ter vooraf rnet water vogtig gemaakt heeft, zt»
giet men, mits mende opening van onderen met den
K 3 vin-

ïo© Van de Bereidingen
vinger toehoud, van boven het water met den olie 'er
in, en vertoeft zo lang, tot dat zich het water door
zijne zwaarte van de olie afgezonderdt heeft, als dit
gefchiedt is, zo neemd men de vinger van de Pijp des
tregtersweg, om dat het water, dat onderden ligten
olie ftaat, in een daar onder geplaatft Vaas loopcn
Jcan, en als het afgeloopen is, zo drukt mén de opening
met den vinger weder toe, op dat de ligte o-
He, die men daarna in een ander Vaas kan gieten, te
rug blijve.
2. Door middel van een loffen katoendraad, waar
van men het eene einde in den op het water drijvenden
olie hangt, en het andere in een klein vlesje, dat
men aan den rand van de groote vies vaft bind. Het
glas daar|de olie met het water in is plaatst men fcheef,
en men druipt telkens voor en na zo veel water'er in,dat
de olie metden rand gelijk ftaat; zo trekt de oüe
langzamerhand in den draad, en druipt in het daar
toe gefchikte vlesje af,
3. Door middel van een klein glafe fpujtje, waar*
mede men den olie van het water afzuigt, en in het
4aar töe befternde vlesje Spuit.
§. 118.
Het AFSCHUIMEN (Despumatid) word gedaan
meteen platten leepel met gaaten doorboord, waar
mede de fchuim, die de onzuivere en vreemde deelen
bij zich heeft, en van het vogt op de oppervlakte uitgeworpen
word, kan weggenoomen worden. Als
het onzuivere zich niet van zelf in den fchuim zoude
afzonderen willen; zo verkrijgt men zulks door behulp
van het wit van het eij het welk, als het vooraf
met water tot fchuim is geklopt, onder het kooken
• ï$x onder geroerdt word. Het eijwitftolt te zamenerv
hang?

der Pharmacie in het geheel.
hanfft zich aan cïe vreemde deden, die daarna bij grootere'deelen
vaft bij elkander 'zwemmen, en op deze
wiiz» geheel zuiver kunnen weggenomen worden. Deeze
laadt- bereiding met het wit van 't eij, verkrijgt dea
bijzonderen naam KLAARMAAKEN (Clarijicaito).
" .'. \ s' ' --f i
De laatde foort van de Mcchanifche bewerkingen
is de MENGING veeier geneesmiddelen (§. 103.),
die zeer enkelvoudig in het werk gefleldt word, en
uit die oorzaaken zich van de Chimifche onderfcheidt.
Deeze wijze van menging gefchiedt of door ftampen,
vrijven, uitmergelen, fijn roeren, omfchudden &.
VAN DE CHIMISCHE BEREIDINGEN.
§• 120. ^ _ _ _
Deeze zijn die Bereidingen, diebehalven de Inftrumenten
(§.ai.) ook nog de hulp van antere medewerkende
middelen vereifchen (§. 47,) Als de arbeider
deeze niet alleen wel weet te maaken, maar ook eene
goede verklaring 'er van weet te geeven, zo verdiendt
hij dan eerft don naam van een Apotheker.
$. 131.
Deeze Chimifche bewerkingen doelen of daar op,
dat men ligchaamen van elkander fcheidt, en hunner
beftaanbaare deelen doet wijken, of dat men ligchaamen
zelf, of deele van verlcheidenen ligchaamen te zaam^n
voegt of dat men de deelen van een hgchaam omgewisfeld
in het andere verplaarze. Het eerfte word de
SCHEIDING, NEDERPLOFF1NG, of VE&
K 4 cSiO,

to» Van ie Bereidingen.
STORING (Diacrijis), het volgende de TE ZAK.
MENVOEGING (Sijncrifis), èn het laatfte VER.
RUILING (Meibathefis) der Ligchaamen genoemd,
Schoon dat deeze hoofdarbeiden tot eene vcrdeeling
van deeze bewerking zeer gevoeglijk te zijn ijmand
toefchjinen; zo kan men ze doch voor geene algemene
regel houden, om dat zomwijl noch eenige bewer-
• king zoude bij deeze drie verdeelingen met even veel
recht kunnep geplaatft worden, en deeze bezwaarhisfenzijnbij
alle de overige wijzen van verdeeling, waar*
om ik dan bij de afhandeling der bewerkingen, wel
geene kundige en nauwkeurige, niet te min zo veel
mooglijk eene natuurlijke verdeeling naakoomen zak
ik zal derhalven met eene allergerneenfte en enkelvou»
digfte, namenlijk mer de oplosfing het begin maaken,
De OPLOSSING (folutiojs die Verrigting waardoor
ligchaamen van verfcheidene Natuur met elkander,
op h^t aldernaauwkeurigfle vereendt worden,- zoo dat
de kleinfte deelen van deeze vereende ligchaamen den ovrigen
Geheel en al gelijken.
% 123, .
Van de Oplosfingen zijn in het geheel de volgende
Jeerdukke als geldig aantemerken;
1. Bij ijder oplosfing moeten ten minden twee Lig*
cbaamen zijn, waar van het pene oploft, en het andere
opgeloft word. Het eerfte noemd men het OPLOS­
SINGSMIDDEL (Menstruum. Solvens^ Dit is al-,
toos eene Vloeibaare Stoff, die in het Ligchaam dat
oplosfen zal, naar binnen dringdt, hetzelve Verdeeldr,
jsn zijne tusfchen ruimten? opneemt. Men zoude

der Pharmacie in liet geheel.
x
o3
W
°f'De Li^haamen moeten van' verfchillendeti-
%. L»e I M I anders-eene enkekle
V alf men de Vermen :i,n 3van twee ottgeoerfte _
Oliën geene oplosfing noemen kan. . A
• ° fbeide de Ligchaamen moeten of ten nnnften .
vloeibaar gemaakt. Zo het èerte * ,» |g
meemoe des Ligchaams dat optelosfen is op , het
we k men meer'erbij werpt, blijft onopgeloft leggen,
ïfe B V het Water loft matr eene bettemde qwami-
St Zout op (*) het oploslings middel dat zo veel
als het heeft kunnen oplosfen, noemd
S
°l De Afcepigte van oploslings middelen is ten op-
(*) Als menineencbcpaakk-MeenigtcW.tcr zoveel van
^ AS' on, S f i
Inrireen en°e ons S^lizer Zout, twee dragmen
& £ r en drie ons Suiker op Dit kan men ligt begrij-
S uit' de verfcheide Figuuren van de tusfehen ruitens
Tfffact oploiüngs middel, en van de Zouten.
i»- 5

t
54- Van de Bereidingen
zigten in een ieder ligc'haam, dat opgeloft zal worden
verfeheiden. Men gebruikt tot de eene oplosfina meer
tot de andere minder. t
6 Is een van twee der Ligchaamen, het zij het op .
losfingsmiadel of 'dat opgelofl zal worden doorfchijnend
en helder, zo moet de oplosfing ook klaar en
doorfchijnend zijn. De oplosfing van Zeep en extracten
in het Water is daarom niet Volkoomen Een
• ondoorfchijnend Glas toond aan, dat het Zand of Kei
.wat 'ertoe genoomen is, niet naauwkeuriggenoeg van
het bijgemengde Zout opgelofl is.
§• 124.
Zo Verfchillende als de Ligchaamen zijn die opge-
Jofl zullen worden, zo verfchillende'moeten ook de
oplossingsmiddelen (§. 123. n . . i ^ verkoozen worden
(> De Oplosiingsmiddeien die het'meelle bekend
zijn, zijn het WATER, de OLIE, de BRAND­
BAARE GEESTEN, dc ZOUTENzo wel Zuure,
Loog, ais middel Zouten, en de METAALEN
Dewijl ik van de meede van deeze oplosfings middelen,
daarna eene beetere gelegendheid heb om breedvoeriger
over dezeiven te handelen, zo zal ik mij enkel bij
het WATERbepaalen. Dit verdient van dezeiven de
Voornaamde plaats om dat het niet alleen voor zich veele
Zelfllandigheden óploll, maar het maakt fchier van
alle overige oplosiingsmiddeien een beftaanbaar deel
uit.
(*) De AIchimifi.cn droomen wel van een cplosfin^imijdel
dat alle de ligchaamen zonder onderfcheid in SU at is op
te Ioflen, het welk zij ALCAHEST (Menftruumumverfal^)
noemen; doch zullen zij dit echter nooit door al haare kunft
verkrijgen, ik veronderftel eens zij verkrijgen het, in wat
zoort van Vaafen zoudenizij het dan opgaaren daar het alle*
«anftonds oploit.'

der Pharmacie in het geheel.
l
o$
uit. Door Chimifche onderzoekingen ^ektmen,
da het Water nooit heel zuiver, maar met veeleZou
tige en Aardachtige deelen doorgaans dar.meer cimrnm
der belaft is. Niet te mm moet het tot de lhrma
Gomachtige Stoffen, en ook eene gMjgg^
Kalkaarde'op, het welk men gedeckehjk^ to&m,
1 C
ding des Kalkwaters, gedeeltelijk ook, om ^ ° *
öèzelve ook in het zuiverde Water ais een beftaanbaar
deel ontkkt,. genoegzaam bemerken kan.
§•
Dnar word of een Ligchaam in zijn gebeele teeaameahan?;bf
maar een of meerdere deelen uit opgeloft;
het 2 e word eigenlijk de OPLOSSING genoemd:
in het laaide de UITTREKKING {L^atho).
§. is.6.
Om eene Oplosfing, die het geheele Ligchaam in
i n
zich opo-elod, bevatten zal (§. l.tid*
gfótML z
Werkte Stellen; zo moet men Voornamenhjk bij Met
a S Zelfftandjghedeh op de volgende Omlhndig-
^ i f f i dat opgeloft zal worden, moet
70 klein gemaakt worden als mooglijk is want daar
Soor bekomt het eene grootere Vlakte, en net oplosfingsmiddel
krijgt meer beroerende Steeden wa ^
opmerken kan. Men verkrijgt dit, bij de Metaalen
door het Lamelleeren, Granuleeren en Vijlen L
de ovrige door het klein Snelden, Stampen, en Vnjven.

*S6 Van de Bereidingen
% Her op'osfmgmiddel, dat rtien gebruiken zil, moet
zuiver zijn (*) en geene deelen van vreemde Soorten in
zich onthouden. B. V. hat Zuur des Sa'peters moet
tot de oplosfing nedergeflagen zijn, en geen Zoutzuur
als het gemeene fterk Water in zich onthouden,
want als men andere Soorten gelijk tot oplosgng des Zil- :
vers gebruiken zoude, zo zoude hetzelve aanftonds
als Hoornzilver (% 89. n. 5.) nedervallen.
3. De oplosfing moet in de warmte geplaatst worden,
het welk in de Zonnen hitte, bij een oven en
Zandbad gefchieden kan.
4. Men Verrigt deoplosfingen, Vooroamenlijk die
met Zuuren gefchieden het beft in Glazen. Van deeze
word Vereifcht dat zij groot genoeg zijn, om dat 'er
nog een toereikende leedige ruimte tot uitbreiding der
vrijen Lucht overblijve; dat zij zeerfterk en rond zijn,
om dat zij dan niet Ügt in ftukken fpringen, en dat
men ze toe floppen kan.
5. Het Vaas moet onder de oplosfing, na dat het de
Omftandigheden vereifchen, dikwiisgefchudi worden.
§•
I 2
7-
De oplosfing der Metaalen is een bijzonder Soort,
als ook de halve Metaalen in Kwikzilver, het welk "
men de VERMENGING MET KWIK (Jwa/gamatio)
en de vermenging die 'er uit onftaat AMAL­
GAMA noemd (§. 95. n. 4.). Men heeft bemerkt
dat deeze oplosfing met het Goud het ligile, daarna
met Zilver, Lood, Tin, Zinck, Bismuth, taamelijk
(*) Zeer fcherp cn vaft moet echter het oplosfïngsmiddel
r.iet altoos zijn, om dat het als dan dikwils het oplosfende
ligchaam zo veel te minder aantaft. Dit is voorname!ijk
'van de drie mineralifche Zuuren op te merken.

ier Pharmacie in het geheel *-57
£?£ VtoS het vooraf fmeke, en dan het kwikzilver
onder het vloeiende Metaal menge.
J. 128.
aan den Trap of graad te onderfeheiden.
T> INFUSIE (/«MO g eeft t e n e n i n
k^ ' f n
Zin a s tet in d Phariieopeën en in de Voorfchriften
der Dof oren verdaan word Q, doorgaans die berei-
• d ng, ab 'er bij een enkelde ot tezamengeftelde Ze.lf-
ÏSWSSX Ten Sa
" dan i emrakt als dunne blaadjes afipnngdt. ^

»5«
Van de Bereidingen*
flandigheden, een heet oplosfènsmiddel B. V. Water
gegooten word. Men laat het dan als men de opening
des Vaas vooraf met een Blaas heeft toe gebonden,
doorgaans noch een poosje daan trekken, als wanneer
men het door drukt of perfl. Het geen men daar door
verkrijgt noemd men de INFUSIE (Infufum). Hij
heeft zo licht geen plaats, als bij vegetabilifche Stoffen
, en voornamenlijk bij de Specerijachtige en Riekende
deele der Planten, waar de geheele Kragt bijna
in den reuk feeftaat, en altoos zo vlug is, dat hij
door de warmte van het opkooken zoude verlooren
gaan. Men gebruikt dezelve óok anders als men ligt
• ontbindende en oplosfende deelen heeft, dewijl men
• door deze wijze van trekken dezelve van de overige
die bezwaarlijker optelosfen en te ontbinden zijn afzonderen
kan. Als 'er lnfufis van Wijn voorgefchreven
worden. Zo is het bede dezelve vooraf met heet
"Water te laren broeden, en alsdan den Wijn om uitteuekken
eerft 'er bij optegieten.
• % 13°.
De DIGESTIE (Digefiió) beflaat daarin dat men
twee of meerdere vloeibaare, of vloeibaare en vafte
Zelfdandighedtn vermengt een tijdlang, in eene zzgte
warmte flil needer zette. Het oogmerk 'er van is^
Ligchaamen of geheel en al of maar eenige deelen 'er
•van te laten uittrekken. De voortbrengzels die men
'eruit verkrijgt, verkrijgen den Naam van ESSEN-
TIEN, TllNCTUUREN en ELIXIRS &c. Men
bediend zich zo als de Voorfchriften het vereifchen tot
deeze, of van de zonnen hette (*), of van de warmte
van
(*) Van de Ouden wierd dtcze wijze Tan digeftie Digtjliv
Jnlaris of inftltxio genoemd.

ier Pharmacie in hst geheel
l
S9
van een Oven, Zandbad, koekend Water of van de
damp deszelven.
Men hoeft bij de Digeftie voornamenlijk tenopzigte*
er T & enWentien $%£SSL
i Van de Glazen, waar men de ^""^§"^1
on het digereerenin doet, ^^^S&
ven §. 31 die groot genoeg zijn, zo dat nog drie oer
de panen 'er van leeg blijven. .
o Deeze Kolven moeten met Blaazen aie minidrie Vinger
•breed van den Boom der Cappelte aft
^ De Warmte moet minder zijn. als die, w
bo^eo de digereerendc Vocddghedcns «ere.flht
word. .
S- *3 2
-
De MACERATIE ^ « ^ K ^ ^ J ^
der Ligchaamen minder, weeKer, ec ^,
Ten ^ " f d e Zelfftandigheden anders zeer
ligt tot eene geding zoudtn overgaan.
S- 133-
; Het KOOKEN (Cociio. Deco«onderfcheidzich

z
6° • Van de Bereidingen
enkel door de fterkere Trap van Warmte die hier tof
het opborllen overgaat, van de Digeftie (§.' 130.) '
Deeze wijze van oplosfing gefchiedt doorgaans met
Water,-zeldzaam met bier, of andere foórtgelijken.
Het vogt dat men verkrijgt, als het gekookt en doorgegooren
is, noemd men AFKOOKZEL (Deco&um).
Men kan het Kooken anders niet Verrigten als met
deeze Ligchaamen.
1. Die eenige deelen bij zich onthouden, die zich i«
het Water laaten oplosfen (§. 124.)
Q. Die geen reuk en geene vlugge deelen bïj zich hebben
, om dat die anders bij het Kooken des Waters
Verboren gaan. Dikwils is het echter een Doctor om
deeze deelen niet te doen, en dit maakt dan eene 'uitzondering.
3. Die vaneen vaft en digt weefsel zijn, en daar
de Trap van Kookeu noodig is, om deeze of die daar
tusfehen in Vaftgehegte Zelfftandigheden optelosièn.
het UITLOGGEN (Elixivaüo) en het VERZOE­
TEN (Edulcoi atid) heeft plaats bij de Zouten, als
men'er Ligchaamen van bevreid, door dezelve daaruit
optelosfen. Ten eerften als het iemand om de Zoute zelf:
te doen is, die in de Ligchaamen zich onthouden, als
loogzout in de Afcbe; ten laatften als men eigenlijk
de Zoute niet acht, maar enkel het Ligchaarh wil
weeten 'er van te bevreien C). Men verkrijgt het alle
beide , door het dikwils herhaalde opgieten van
verfch Water, en door het Kooken daarmede. Het
Kooken is ten opzigten van het verzoeten dikwils overvloedig
en het is toereikende genoeg, als men 'er
dik-
(*) Men maakt anders ook nog een onderfcheid tuflehen
Edukoratio en Elutriatie en bepnaldt het eerlte enkel hij de
loog, en middel Zouten. En het laatfte wil men bepaalea
^t het uitleogeii der Zuuren.

der Pharmacie in het geheel. t6t
dikwils heet Water op giet, en met eenftok omroerd,
en daarmede zo lang Continueerd, tot de Zoutige fmaak
in het geheel vergaan is<
Ëenige meer of mindere Vafte Ligchaameri hebben
de eigenfchappen, dat zich die deelen 'er van, welke
van het Vuur 1
doordrongen worden, zo uitzetten, dat
dezelve zig Weinig nfeef beroeren. Dit noemd men
zij worden VLOEIBAAR (§. 14.) het welk men het
SMELTEN (Fufió), of het VLOEIEN (Liquatid)
noemd. Het eene heeft plaats bij Metaalen, het andere
bij de Vettigheden, en al het geene op een zagt Vuur
vloeibaar Word. Om Ligchaamen die anders bezwaarlijk
fmelten ligter te doen vloeien, zo voegt men hUn
eenige Zelfftandigheden toe, die hét vloeien bevorderen,
als: zout, olieachtige Aarden &J &. hetvloeibaar
worden in het geheel is een middeh
1. Om deelen van vafte ligchaamen te fcheideii, het
welk door hetGranuleeren (j. ito.) gefchiedt.
a. Om de vafte ligchaamen als oploslings middelen
te kunnen gebruikem (§. 123. ni 3.)
3. Om de deelen van vreemde foorten, van verfcheide
ligdhaairien te fchijden alsB.V.deu Zwavel van den
Spiesglas koning. Bij de Metaalen noemd men als dan
het afgezonderde zwaare deel, dat naar den grond zakt,
de KONING (Regulüs): het ligte dat boven op drijft,
de SLAKKEN (Scoriaj*
4. Om vafte, of vafte eri vloeibaare felfftandigheden
te vereenigen, als bij den Koning der Metaalen
en bij de Pleifters*
S- 135.
Men vind ligchaamen, voornanlerilijk eenige Zou-
L. ten,

Van de Bereidingen
ten, die, als men ze aan de vrije lucht bloot zet, de
vogtigheeden derzelven aan zich trekken, en vloeibaar
worden, het welk men het VAN ZELF VLOEI-
EN (folutio cerea f per deliquium) noemd (§. i o.) Men
heek van zulk foort in de Apotheken ook de zo genaamde
Wijnfteen olie ( Oleum tartari per deliquium) en de
vloeibaar gevvordene geblaaderde Wijnfteen aarde (Limor
terra foliata tartari). Deeze wijze van oplosfen
is echter in het geheel zo zuiver niet, als of zij
met een weinig water gefchiede, om dat de lucht behalven
die vogtigheid, ook nog andere deelen in zich
bevat (§. 10.), en dewijl deeze opioffingen in wijde
en opene Vaafen moeten in het werk gefteld worden j zo
kan men ze ook niet voor den invallenden ftoff bewaaren.
Het UITDAMPEN (Evaporatio) gefchied, als
men door de warmte de vloeibaare deelen uit eme
vermenging wegdrijft. Gaat men zo lang voort, tot
het overblijfzefdroog of hard begind te worden; zo
noemd men deeze bearbeiding het VERDIKKEN,
(Jnfpisjatiu). Men heeft daarbij voornamenlijk op de
felfftandighedens te zien, die men uitdampen wil,
om dat men den trap van warmte daarna kan inrigten.
dat namenlijk hoe minder de felfftandigheid die te rug
blijft, tegens het Vuur beftaanbaar is, en hoe fterker
dezelve, met die, die daar uitdampen zal, vereenigt
is: de warmte zo veel te zwakker moet zijn.
Dit moet men dikwils bij het uitdampen, voornamenlijk
der extracten, en Harzen, bij welken het werkende
deel dikwils eene vlugge feifftandigheid is, in acht
neemen, en als zij bijkans tot het droog worden toe
uitgedamt worden; zo moet men wel opletten dat zij
• niet

der Pharmacie in het getieeh ^
niet aanbranden. Voor het uitdampen gebruikt men
de bede ruime Vaafen, om dat mén als dm aan de
lucht, die voornamenlijk mede daar toe vereifclit word,
eene groote oppervlakte, waar zij op werken kan,
bloot zet,
. " , ï ii*
Een foort van uitdampen is de DESTILLATIE
(Deftillatio), en wel met dit onderfcheid enkel, dat
men bij de eene het in damp veranderde niets; acht, en
bij deeze het zelve vangt en vergaderde; het is derhalven
die bereiding, daar men vloeibaare, of vafte
ligchaamen, die vloeibaare deelen in zich bevatten door:
bijgebragte warmte in toegemaakte Vaafen in dampen
veranierdt, die zich vereenigen en in de voorgelegde
Vaafen afdruipen. D.rar de warmte alle de ligchaamen
uitzet, (§. 12. n. 2.); zo geichiedt zulks zo veel ie
fterker bij de vloeibaare, Deeze worden daarom in
dampen verandert, die volgens hunne natuur altoos
naar de koude plaats trekken, alwaar zij zich verdikken,
ea als zij zich in de geftake van droppels verzamelen,
in de voorlaagen naar beneden vallen. Als
men enkel vafte ligchaamen in de Deftillatiedoef, zo
noemd men dit eene DROOGE DESTILLATIE
( Deftillatio fi;ca): zo het echter vloeibaare zijn of
als 'er ten minften tot de vafte eenige vloeibaare felfftandighedens
gemengd zijn; noemd men het eene
VOGTIGE DESTILLATIE (Deftillatio bumida.)
s.133. •
Dewijl de Ligchaamen ten opzigten hunner beftaanbaarheid
regens het Vuur en vlugheid veel van elkander
onderfcheiden zijn, om dat zommige zeer vlug,
L a an«

164 Van de Bereidingen
andere bijkans tegens het Vuurbeftaanbaar, en weder
andere die den middelweg tusfehen deeze beide houden
(§. 13.); zo is ook om die oorzaak het deftilleeren
derzelven verfchillend. Men heeft namenlijk drie
foorten:
1. DE REGTE of OPKLIMMENDE {DeftiU
latio reclaf.per adfeenfum), waar toe men de deftillecrblaas
(§. zS. n. 2.) of de glafen Kolven (§. 31.)
met een daar op gezetten helm (§. 32.) gebruikt. Dit
foort van deftilleeren heeft plaats bij ftoffen die ligt
om hoog klimmen.
2. De SCHEEVE of die OP ZEI STAAT (destillatio
obliqua f. ad latus.) deeze is de befte en bekwaamde,
en men kan de andere twee daar door dikwils
ontbeeren. De toeftellcn hier toe zijn de retorten
(§. 27.), die men in het Zandbad (§. 26. n. 3.),
of in het bloote vuur, of in den Reverbereer ovenrX
26. n. 4.) kan plaatzen. Men noemd dat REVER-
BEREEREN als men Retorten zo in het vrije vuur
plaatft, dat de vlam 'er van alle kanten ongehinderd
tegens aan kan ftaan.
3. De AFKLIMMENDE (Dejiillatio per descenfuni).
Deeze wijze van deftilleeren is niet meer in
de Apotheken gebruiklijk, om dat de voorbrengzels
die men 'er door verkrijgt doorgans een flegten reuk
bij zich hebben. De Poolen deftilleeren op deeze
eenvoudige wijze de BERKEN OLIE (O/. Rusci f.
Betulinumf) zijkleeven twee potten met dc monden,
waar tusfehen zij een Blik met gaatjes in leggen, aan
elkander. Een van -deeze potten is met Berken Baft
gevuld, deeze komt boven, de andere graven zij in
den grond. Om den bovenden pot leggen zij vuur
om heen, wanneer de Olie door het Blik in den onderden
afdruipt.
§. 140.

der Pharmacie in het geheel. *

l66 Fan de Bereidingen
deeze voorzorg vergeet, zo kan het geheele deftilleeroeiiel
gemakkelijk ftukkend lpringen,
$• 14°.
De RECTIFICATIE (Re&ificatió)\s eene meermaals
herhaalde deilillering van de zelfde vloeibaare
feitHandigheden. Zij word in het werk gefteld, om
producten van hunne vreemde deelen te ontdoen, en
dezelve daarom, om dat de kragten als dan in kleiner
beftek te zamen worden gebragt, fterker werkende te
maaken. Gelijk daar de Brandewijn noch met veele
water en olieachtige deelen vermengt is naar het eerfte
overhaalen, zo kan rnen deeze deelen, door denzelven
noch eenstereétificeeren, 't beft afzonderen. Om
dat de Vitriool Olie voor het gebruik dikwils tefwak
is, zo verkrijgt men dezelve door de rectificatie, als
wanneer de waterige deelen overgaan, en de zuuren üi
den retort veel fterker, te rug blijven.
§• 141-
Deftilleerd men een vloeibaare ftof over een ander
ligchaam, om dat hij de kragten "van deeze fellfiandigheden
naar zich neemt, zo noemd men dis het
AFTREKKEN KAbjlraclió). Herhaald men dit overhaalen
met het verkreegene vloeibaare Weezen,
terwijl men hetzelve op het te rug blijfzel, of op dezelve
doch, verfche dingen giet, zo verkrijgt het den
naam van COHOBATIE (Gobobatio). Door deeze
behandeling verkrijgt men de fterkfte Waters, en Geeften.
Als de Planten, waar men ze overtrekt, eenen
'fterken reuk bij zich hebben, moet het deftilleeren
zagt en langzaam gefchieden.
§• 14a.

ier Pharmacie in het geheel.
§• 14»-
De SUBLIMATIE (/ubUmatio) is insgelijks eene
deftillatie met dat onderfcheid enkel, dat men hier
niets anders ais drooge ligchaamen toe gebruikt. Men
Xat derhalven deeze bewerking, als men door het _
vuur drooge felfftandigheden in eenen damp verandert,
die daar van in de hoogte klimt, en zich in de
hoedanigheid ais vlokkige of ^ U B ^ ^
zet,diemenonderdeeerftehoed^
(Fiores). en inde laatfte, enkel SUBLIMAAT (Subhmatum)
noemd.
§• 143-
D» Sublimatie word doorgaans zeer eenvoudig in
iVt werk gefteld. Men verkieft de meefte tijd een
Kolf 'er toe, die men naar maaten de ftoffen vlug zijn,
hoog of laag in het zand zet, waarna men ook het
vuur inrigt. Men moet zich voornamelijk bij vafte
fublimaties in acht neemen, dat door het aanzetten er
van, de opening van het Glas zich niet geheel toezei-
S het welk men beletten kan, door 'er dikwils met
een piipenfteel in te ftooten. Met de drooge Maceratie
is er ook dikwils enige vogtigheid vereenigt, die
meede zal overgaan, als bij de fubblimatie van het
Spiesglas-Vecmieiioen, en het Salamomac, en als
dan neemd men een Retort met een Ontfangcr, tot
de fublimatie.
S- *44-
Zommige felfftandigheden laaten zich fublimeeren,
zonder 'er iets bij te doen, B. V. Zwavel, Benzoin,
Salammoniae. Bij zommigen drar en tegen moet men
iets bijvoegen, eensdeelsom dat zij anders ligtvioeien,
en daar door de uitwaafeming der vlugge decLn Bernt
e ï u
L 4

ttö Van de Bereidingen
ten; anderdeels om dat daar door zommige mindere
vlugge deelen, of die, .met de tegen het vuur beftaanbare
deelen al te zeer verknogt, en vereend zijn, beeter
om hoog kunnen gedreeven, en van elkander ge^
icheiden worden.
De Sublimaties worden om verfcheidene oorzaaken
gedaan; en wel:
1. Om doffen te zuiveren, het welk ook hetinzigt
is, waarommen den Zwavel, den onzuiveren Sala?
moniac en de vlugge Zouten der Dieren, die men
door de deftillatie verkrijgt, nogmaals fublimeerd.
2. Om de vlugge deelen van die minder vlug zijn,
of tegens her Vuur beftendig, te fcheiden. Öp eene
dusdanige wijze word het vlugge Loogzout van het
Zoutzuur des Salamoniacs geicheiden.
3. Om verfcheide vlugge ligchaamen met elkander
te vereenigen, als het Kwikzilver met den Zwavel en
het Vermiljoen: het Kwikzilver met het zuur des
Zouts, in den beitenden, en zoeten Sublimaat.
4. Om tegens het Vuur beftaanbaare ligchaamen
door de naauwe verbinding met vlugge, ook vlug te
maaken. Dit word dikwils voor eene bijzondere bewerking
aangemerkt, en verkrijgt den naam van VLUG-
MAAKING (Folatilifatió). Op eene dusdanige wijze
worden B. V. bij het gereed maaken van de koper
en ijzer Salamoniac Bloemen, deeze metaalen door
het vlugge Loogzout meede om hoog gedreeven.
Tot die bewerking, die eene felfftandigheid, wet
ke overvloedig vogt bij zich heeft, hetzelve haar beneerndj

der Pharmacie in het geheel ïfy
néemd, en dezelve bij een voegen, of haare werkende
deelen digter bij elkander brengen, behooren ,
het Verdikken, Coaguleeren, Pr^cipiteeren, en Cnjftallifeeren.
Van de eerfte heb ik reeds (i38) gemeld.
Schoon dat men door de COAGULATIE yLoaeulatid)
principaal dien ftaat der ligchaamen wil aantoonen,
waar door zij van een vloeibaar in een vaft
ligchaam veranderen ; zo wil het echter doorgaans
zo veel beteekenen, als de bewerking door den vorft;
als men door het vriezen vloeibaare felfftandigheden ,
van de waterachtige afzondert (*). Deeze bewerking
kom' in de Apotheken niet anders te vooren, als om
den Wijn Azijn fcherper te maaken. Doch om deeza
in het werk te ftellen, zo heeft men nog veele beetere
en voortreffelijkere middelen, welke, ik daarnabeetere
geleedheid zal hebben, om aan te haaien. Doch
als men dit in het werk wil ftellen; zo mocc men zidi
in acht neemen dar men de Vaafen niet te vol doe,
om dat anders de koude, als zij de waterige deelen
tot ijs maakt, dezelve fterk doet uitzetten, en dus de
Vaazen zoude doen fpringen.^
§.147.
De NEDERSTOOTING (Prcecipitatio) is die bewerking,
als een opgeloft ligchaam door zeekere hulpmiddelen
van zijn oplosfmgs middel gefcheiden word,
het welk men als dan het NEE DER GESTOOIE-
NE (Pracipitatum. Magifi, rium) noemd. Dit is na
de oplosfing eene van de voornaamfte bewerking der
Chi-
'+) De benaaming van BEVRIES ING (Con°elatio. congla.
eiati$j is meer eijgen aan deeze bewerking.
L 5

Van de Bereidingen
Chimie, men vereifcht dat de ligchaamen daartoe;
zo als bij de oplosfing ($. 123. n. 3.) vloeibaar zijn,
en als zij vaft zijn , zo moeten zij voor af, het
zij door Water of Vuur vloeibaar gemaakt worden.
Het eerfte noemd men als dan het NEEDER STOO-
TENIN DEN NATTEN WEG tPracipitatio via
bumida), en de laatfte het NEEDER STOOTEN
IN DEN DROOGEN WEG (Pracipitatto via
Jkca.)
5. 148.
Men kan ligchaamen op verfcheide wijzen doen nee»
derftooten. de eenvoudigfte van deeze Prccipitatiea
zijn:
1. Dat men de oplosfing enkel laat uitwaafemen.
Dit kan gefchieden tot eene zeekere hoeveelheid, of
tot droog worden toe. Het eerfte gefchiedt gedeeltelijk
bij de Krijftal fchieting der Zouten, [waar van
meerder zal volgen,] gedeeltelijk ook bij andere bereidingen
, als het oploigngs middel niet meer in ftaat
is het opgelofte ligchaam te kunnen houden, maar
dat het, hetzelve moet laaten ter needer vallen: het
laatfte bij alle die ligchaamen, die tot droog worden
toe uitgewaafemd worden, fchoon dat deezen met
recht den naam van nedergeftooten niet verdienen.
2. Dikwils gebeurd het nederftooten, als men de
oplosfing een tijd lang in de ftilteen koude laat ftaan,
als bij den Kermes minerqlis.
3 Als men eene metaaliiche oplosfing met veel water
verdundt; zo floot het metaal dikwils ter needer;
om dat het oplollings middel hier door zodanig ver-
Zwakt word, dat het niet langer in ftaat is, het zelve
drijvend te kunnen houden, waarom het dan wegens
zijne zwaarte nedervajleu muet. Op deeze wijze
word

der Pharmacie in hei geheel i7t
word het Markant het alder fijnfte en witfte nederge-
ft
TA!s §
men "er mi uijmigeftóflfe bij voegt die zich
met de precipiteerende 'ftoff vereendt, en daar mede
nedervald. Op een dusdanige wijs, fcbrft de gekookte
melk door het wit van het eij, het bier en de wij
word dikwils met Huizenblaas en de Koflij met Hans-
Hoorn klaar gemaakt (§. 118.)
§• 149-
De voornaamfte foort van de neederftooring en die
het meefte voorkomt, is die, als men bij de oplosfing
noch eenderde ligchaam bijvoegd,het geen men
hei: NEDERSTOOÏEND MIDDEL (Praapt'
lans) noemd, dat met het oploslings middel, ot met
het opgelofte ligchaam eene nadere verwandichap
heeft, en daar het zich met een van deeze twee vereend,
zo dwingd het 't andere tot het neederftooten.
• Hieruit volgd, dat terwijl het bijgevoegde ngenaam
zich met een van de twee deelen, waar uit de oplosfing
zaamen gefteld is, vereenigt, dat 'er altoos eene
nieuwe ièlfftandigheid uit voortkomen moet. Zo ö.
V als men bitter Zout in water oploit, dan beitaat
deeze oplosfing uit het Vitriool zuur, en uit de Mtrriatifche
aarde, het welk de deelen zijn waar het bitter
Zout (§. fS. n. i.) uit beftaat. Als men hier bij
een opgeloft loogzout voegt, zo zal de aarde neeaeivallen
, om dat een ijder zuur met het loogzout eene
nadere verwandfehap heeft, dan met de aarde. Zij
verbind zich derhalven met het bijgevoegde Zout, en
formeerd daar me te een nieuw te zamen gefteld miJdel
zout, naamèlijk den gevitriohteerden Wijnfteen,
H°t gedraagd zich even zo in den droogen weg (>
147)
W a
" £ o m m e n k e l d e n f i e s l a s K o u i n
P 3
^'
t e

• x
? 2
Van de Bereidingen.
verkrijgen, zo zet men het Spiesglas, dat uit lpiesglas
Koning en Zwavel beftaat (f 9S. n. a) met een
Loogzout vermengd in het Vuur: alwaar dan als de
itofi- vloeibaar geworden is, de Zwavel, om dat hii
nauwere verwandichap heeft, zich met het Loogzout
vereend, en eene zwavel leever uitmaakt, en den Kom.ig
naar den grond laat vallen. Op deeze wijze geichieden
fchier alle de nederftootingen, naamenlijk om
dat zich het er bijgevoegde ligchaam doorgaans met
net deel der oplosfing vereenigt, dat niet neederftoot.
maar opgelofl blijft ftaan boven den precipitaar uitgezonderd
zommige oplosfingen , die door Zuuren
gemaakt worden en door Zuuren nedergeftooten worden.
Deeze hangen zich doorgaans met het ligchaam
dat needer zaigeftooten worden, vaft, on ftootenmet
hem ter gejijker tijd ter needer.
§• 150.
De foorten van deeze Precipitaties die het meefte .
bekend zijn (§. 150.) zijn.
1. De oplosfingen in Zuuren gemaakt kunnen needergeftooten
worden door Loogzout, of loo°- Zoutachtige
Aarde Q'. 71.), en die in de Loogzouten opgelofte
Zelfftamugheden kunnen door de Zuuren needergeftooten
worden. Op eene dusdanige Wijze
ftoot het opgelofte Wijnfteen • Zout het Goud uit het
Koningswater, en de Zuuren den Spiesglaszwavel
uit het alkalifche Loog, ter needer.
a. De Oplosfingen die in Zuuren zijn gedaan, laa- •
ten zich dikwils door Zuuren neederftooten, dog met
dit onderlbheid, dat het middel, dat men om needer
teftooten gebruikt, zich aan het needergeftootene aanhangt,
en daar mede naar den Grond valt, zo als
men kort vooraf ($. i^j gemeld heeft. jder Zilver
en

• der Pharmacie in het geheel. -73
en Lood, dat in het Salpeter Zuuropgeloftjsword
met het Zuur des Zouts, als het zich met het neder-
W^ K^y^i des Salpetersmet
t e t
het Vitriool Zuur als Gips (§. 72. D. 3- «0
n e
de
TD 0
e°Oplosfingen van de Harfe in den Wijngeeft,
worden met Water needergeftooten, gelijk men ondervind
bij het maaken Van den Jalappen Hars.
7 De gemineralifeerde Metaalen kunnen dikwils 111
dendroofenwegCi i4?0 ^f^^^Si
geftooten worden. Hier op Grondveft zich de lrea
citatie des Vermiljoens door Yzer v§- 95.. n. 9.; en
de gereedmaaking van den Martiahfchen Spiesglas Ko,
ninL daar zich de Zwavel met het 'er bijgevoegde Yze
vereenigt, en den Spiesglas Koning laat vallen
* De Metaalen die in Zuuren opgeloft zijn, kunnen
"ook door andere Metaalen in den natten weg
a 147.) gedaan worden. Door deeze wijze van neïérttooten,
verkrijgt men dikwils de Metaalen me
hunnen glans en heel weinig veranderd terug, zo dat
men dezelve met Kwikzilver kan ama gameeren dat
door die met Zouten nedergeftootene Kalken met ge-
Ichieden kan (• £ 127.) men heeft 't Metaal -dat
nederftooten zal, niet bij noodig vooraf m Zuuren opteloslen,
men maakt het zelf met eens klem; want
men kan een heel Stuk'er in werpen, en de nederftootin*
gebeurd doch. Om dit te doen, moet men
zulke Micaalen verkiezen, die met het oploshngsmiddel
eene nadere verwandfehap hebben als het Metaal,
dat 'er alreeds in opgeloft is. Zo heeft men ook door
de ondervinding geleerd, dat het opgelol e Kwikzdver
in het Salpeter Zuur zich door Zi ver laat neederftooten,
het Zilver door Koper, het Koper door Yzer.
en hot Yzer door Zinck. a^oon

m
Van de Èereidingen
Schoon men zoude kunnen gelooven, dat dit op de
Pharmaceutifche bearbeidingen geen invloed hebbe
Zo heeft het echter betrekking 'er op. .Want wil men
het Zilver voor den Hellenfteen Fijn genoeg hebben
(§. 89. n. 4.), zo moet men 't in het Salpeter Zuur
oplosten, en werpen in deeze oplosfing na alvoorens
dezelve vooraf verfwakt te hebben, een Koper blikje,
zo zal het Zilver binnen kort, van al het Koper
dat het voor af bij zich had, gezuiverd ter needervallen,
het geen men dan maar met veel kookend Water
verzoeten, en zo voor den Hellenfteen in het Salpeter
Zuur oplosten kan.
§• lor-
Men heeft bij de nedcrftootinge nog het volgend*
In acht te neemcn :
1. De Oplosfing moet met een zuiver oplosfingsmiddel
op de zindehjklte Wijze gedaan worden.
2. Hei middel tot de nederltooting moet ook fchoon
en zuiver zijn.
3. Als de Oplosfing , die met een loog of zuur
Zout gemaakt is al te klein van bettek is, zo is men
genoodzaakt dezelve vooraf met eene genoegzaams
hoeveelheid Water te vei lengen, als wanneer de nederftooting
fchielijk, fijn en met eene fchoone kleur
ter neder valt, en zonder heevig optebruifèn.
4. Het middel om nederteflooten moet ook genoegzaam
met Water verlengt worden.
5. Ab men Precipiteerd met tegen over gefielde
zouten, als de oplosfing met Zuur, met een Loogzout
en ook omgekeerd; zo moet men zoo lang met het
precipiteeren aanhouden, tot dat het Menttruum met
het neederflooiend middel volkoomen verzaadigr is,
brn dat men anders alle de precipitaat 'er uit verkrijgt.
Deen.

der Pharmacie in het geheel. t?S
Doch moet men ook wel acht geeven, dat men 'er
niet meer als tot verzaading flrekt 'er bij doet, om
darmen bemerkt heeft, dat zich veele reeds nedergeftootene
precipitaten weder laten oplosfen.
6. In het midden van de Vermenging moet de oplosfing
dikwils geroerd worden, om dat het middel
tot nederftooting overal zijne werking kan roonen.
7. Na dat het nederftooten gedaan is, laat men
het Vaas een tijdlang ftil ftaan, om ddt de precipitaat
zich ter deegen neer zette. Als wanneer men de boven op
(taande klaare Loog 'er zagt afgiet, en op den precipitaat
zo dikwils kookend Water opgiet, het welk
men als het koud geworden is weder 'er afgiet, tot dat
het geen zoutachtigen Smaak meer heeft (§. 134.)
§• 15*
Eene bijzondere Vertooning, die men Schier bij alle
de nederltootingen, daar het nederftooting middel
een zoutachtige Zelfstandigheid is, bemerkf, is,
dat de Precipitaat, al is hij nog zo dikwils met kookend
Water uitgeloogd, eene grootere zwaarte verkrijgt,
als het Ligchaa n zelf voor de oplosfing gehad
heeft, het welk zich niet anders laat verklaaren, als
uit eenige Zoutdeeltjes, die zich aan den Metaalifchen
Kalk zo Valt moeten aanhangen, dat zij op geene wijze
'er van af kunnen gefcheiden worden. Zoo verkrijgt
men uit een diagmen Goud bijkans vier .Scr*.
pel Blixemendgoud.
§• *59«
« Eene foort van nederftooting is de KRYSTAL-
LISAT1E (Cryftelifatio), want Krijftallen zijn niets
anders als nedergeftootene' Zouten, die eene doorfctnj-

i7

der Pharmacie in het geheel. ljj
t. Dat men de Zout oplosfingen zeer zagt laat uitdampen,
om dat door het fterke kooken veele Zoutdeeltjes
meede in de Lucht gedreeven worden,
2. Dat men niet wagte tot dat 'er een al te dikke
zouthuidop koome, Als de Krijftallifatie heel mooij
Zal worden, zo moet men maar zo lang uitwaafemen
tot dat 'er zich hier en daar op de oppervlakte kleine
Harretjes opdoen^ (*),
3. Dat dezelve wel Zuiver' en helder, in eenen fchoönen
verglaasden Kom doorgegooten worde (**).
4. Dat men dezelve op eene koude plaats zette, eri
daar eenige daageii ftil laate ftaan,
5. Dat men, als het loog Vogt 'er af gegooten is,
de Krijftallen met fehoon Water ter deegen atvvaft en
afdruipen laat,
6. Dat men Ze langzaam op eene ichaduwachtige
plaats droogen laat, om dat anders eenige Zouten j
voornamenlijk die uit een Mineralifch Loogzout beftaan
, door de al te fterke Warmte tot een wit poeder"
Vallen.
Het afgegoötene loogvogt (n. 5.) kan weder tot
het Krijftaüiièeren uitgedampt worden. Het Loogvogt
dat na de laatfte Krijftallifatie te rug blijft, en
geene Krijftallen meer wil geeven, pleeg men de moerloog
te noemen, welke benaming voornamelijk ten
opzigten des Salpeters bekend is.
(*) Men kan ook een droppel 'er van óp koud Metaal laa
ten vallen, en als deeze de kleine Krijftallen aantoond, zo
is het vogt genoeg uitgewaafemd.
(**) Om dat zomuiige Zouten B. V. Zuuring-zout beeter
krijftallifecren zullen, zo fpoeld men het Vaas, daar mca
het in zal laaten krijftallifeeren, eeril vooraf met een weinig
aldertijnften Wijngeeft uit.
M

I?£ Van de Bereidingen
Het DEPHLEGMEEREN(Z>^/^^/ 0)geeft
te kennen, de afzondering van de wateragtige deelen
(*) Uit een geeftige, zuure, of loogagtigevogtigheid,
waardoor men dezelve dichter hij elkander verkrijgt.
Men doet het of door het uitdampen (§. 136.^ of door
de deftillatie fj'. 137.), of door hetbevriefcn (§. 146.),
of door verfchillende brjvoegzels. Zo kan B. V. de
Brandewijn door 'er droog loogzout in te werpen, gedephlegmeerd
worden. Èn men kan denzelven zonder
eenige deftillatie alder fijnft reclificeeren, als mtn
zo fang dit zout 'er in werpt, tot dat het droog daar
' in leggen blijft. De oorzaak 'er van is, dat het water
deeze zoutdeelen oploft. En zo dra zich deeze
twee vereenigen, zo zinkt het water na benecden, om
dat het daar door grooter zwaarte verkrijgt. Zo dra
als nu hèt loogzout droog op den grond blijft leggen;
Zo toont het aan, dat'er geene waterachtige deelen
meer zijn, waarmede het zig verbinden kan.
Door de VERZOETING (Dulcifieatio) verflaat
men die bewerkirg, waardoormen zuuren en benende
Zouten van hunne voorgaande eigenfchappen berooft,
en dezelve verdraagzaam en zagt maakt (**). Men
ont-
(*) Deeze waterige deelen noemd men doorgaans PHLEG.
WA, het geen van het water, ten opzigten van zijne beftaanbaarc
deelen, in hetminftniet te onderfchciden is, uitgezonden,
dat dit door de natuur in den ftaat, daar het in is
voortgebragt , het andere daar in tegen door de kunft van
zommige ligchaamen afgezondert word.
(**) Men noemd in de Chimie al dat geene ZOET„ dat
zij-

ier Pharmacie in het geheel, 17>
örirdoet hen van hunn« icherpte, als men dezelve met
firahdbaarè of itfetaalifëhe ligchaamen op het allernaauwkeurigile
vereenigt. Deeze vereeniging gefchiedt,
door de digellie, als de loodazijn, of door de destillatie,
als de verzoette Geelten* of door de Sublimatie,
als de verzoette Kwikzilver Sublimaat, of door'
andere middelen, door het bijdoen der Loogzouteri
Verliezen de Zuuren haare fcherptens, en wordenmiddel
Zouten.
De GISTING (Fermentatio') is de verandering
Van een vogtig, zoet, of meelagtig ligchaam, alwaar
door de innerlijke beweeging der deelen, die door de
uitwendige' lucht en warmte veroorzaakt word, het
eerde aan elkander hangen derzelven gebrooken, en
een weezen met het voorafgaande zeer verfchillend 'er
Uit voorcgebragt word. Ais men daarom dergelijkeö
ligchaamen, die tot de geding bekwaam zijn, met eene
zeekere hoeveelheid waters laat weeken,. en een
tijd lang aan de lucht, en aan eene zagte warmte bloot
field; zo word men daar in eerll eene beweeging van
de deelen onder elkander gewaar, of ten minden ee-
»ig zisfen. De ligchaamen beginnen te fwellen, het
daar bij gegootene water word troebel en iets warmer,
als de lucht, waar door het omcingeld word, daar
komt eenen hevigen fchuim uitop ?en eenemeenigte vaste
lucht (§. ix.), en die voor af met het gillende ligchaam
zijnen fcherpen en bekenden fmaak verlooren heeft, en in
hst geheel geen, of ten minften eenen aangenaamercn en
jneer gemaatigden unaak heeft.
M a

l8o Fan ie Bereidingen
chaam zeer naauwkeurig verbonden was, komt heevig
voor den dag dringen.
$. 158.
Men ondericheid bij de giftiugdrie foorten, of beeter
drie graaden van dezelve :
r. De WYNHEFFE GISTING (Fermentatie
vinofa f. Spirit uofa), als de werkende vogtigheii in
een wijnhefagtig Weezen overgaat,waaruitdeBRAND-
B A ARE GEESTEN (Spiritus ardentes) kunnen-verkreegen
worden. Dit foort van gilling moet de Wijn,
het Bier, en de Brandewijn ondergaan.
2. De ZUUR of AZYN GISTING (Ferment*
tio acetofa) waardoor men den Azijn verkrijgt.
3. De GISTING van ROTTING (Fermentatio
putredinofa)\voïA erkendt, aan de Hinkende lucht die
'erbij is, en door deeze worden de VLUGGE LOOG­
ZOUTEN uit de ligchaamen los gemaakt. De brandbaare
Geeften zo wel, als ook de Azijn en vlugge Zouten
heeft men tot hier toe voor weezenlijke nieuwe
zamenftellingen, die ontdaan zouden onder de drie
graaden van gilling, aangezien : De Heer WIEG-
LEB heeft het echter zeer waarfchijnlijk gemaakt, dat
zij vooraf reeds in de gillende ligchaamen tegenwoordig
zijn, en de beftaanbaare deelen 'er van uitmaaken,
en daarom in het geheel voor geene nieuwe door de
gilling voortgebragte, maar enkel voor die, daar door
ontftaane, en geboorne doffen kunnen gehouden worden.
$• 159.
Tenopzigten van de gilling moet men het volgende
in acht neemen:
1. De

der m Pharmacie in 'hét geheel. i»r
1. DeftofFen uit het plantenrijk worden'totde twee
eerfte graaden der gilling het befte gereekend (*).
2. Zommige ligchaamen beginnen met deWijnheffe,
'zommige mer het zuurworden, en nog andere
zijn maar enkel tot de rottende bekwaam.
3. Die welke met de WijnhetFe, de gilling beginnen
zijn ook 'er toe bekwaam, het zuur worden, en
de rotting te ondergaan; zo ah die, welke met het zuurworden
beginnen, de rotting kunnen doorftaan.
4. Die, welke de Wijnhefgifting hebben doorgeftaan,
en alreets tot het zuur worden zijn overgegaan
kunnen niet weeder tot de wijnhelFe re rugkeeren, maar
dezelve gaan over tot de rotting, juift zo, als die, met
het ZQUÏ worden beginnen, wel tot de rotting, maar
niet rot de wijnhelFe te rug gaan kunnen; en die, welf
kezich aanftonds tot rotting overgeeven; kunnen noch
tot de Wijnhe&e, noch tot het zuurworden, overgaan.
5. Geen ligchaam, dat tot de WijnhelFe gefchikt
is, kan vroeger tot de rotting overgaan, als het voor
af niet de wijnhelFe, en zuur wording heeft ondergaan.
6. Voegt men, bij een tot gisting beftemd ligchaam
een ftoff, die juist aan het gisten is, namenlijk een
GISTING; MIDDEL (Fermenturn) B. V. Gest,
Zuurdeeg'er bij, zo begint de gisting zo veel te lchielijker.
Men verkrijgt aeeze ook dikwils in dezelvè
ligchaamen.
§. i5o.
Tot ieder gisting van een ligchaam word vereifchr.
1. De
(*) Het is daarom zeer bijzonder dat dc Tartaren uit de
Melk een zeer fterken Brandewijn zouden gereed maaken.
M 3

?8f Van de Bereidingen .
t. De bijkomft van de vrije lucht, want als men
dezelve daar van beroofd, zo kan het ligchaam niet
giften; gelijk men gewaar word aan die geenen, die
men onder de klok van de luchtpomp, waar men de
lucht onder van daan heeft gezongen , bewaardt.
2. Eene genoegzaame vogtigheid, nnar maaten de
befchaapenheid des ligchaams is. Als men daarom de
floffen droogd, zo zijn dezelve bevreidt voor de gisting.
3. Eene behoorlijke warmte, want door den vorft
blijft het vleefch, en het bloed der dieren voorde rotting
bewaardt. Doch moet de hette niet al te fterk
zijn, om dat anders de gifting te fterk zoude voortgaan,
zo, dat mende graaden niet wel zoude kunnen,
opmerken.
4. Een ruim Vaas, om dat de innerlijke bcweeging
der deelen niet geftoordt worden.
$. m.
Gedeeltelijk om een voorbeeld te geeven, hoe da*
men bij eene gifting te werk gaat, gedeeltelijk ook,
om te weeten, hoe dat voornamenlijk de KOOREN
BR ANDEWYN (Spiritus Frumerti), om dat dezelve
in de Apotheken veel gebruikt word, gereed gemaakt
word; zo zal men de bereiding hier van ip het
kort aannaaien. Men verkieze hier toe het Kooren
B. V. Tarwe, Roggen, die men zo lang ia
het water laat weeken, tot dat het meel, dat men onder
m vindt melkagtig word; als dan neemd men hetzelve
uit het water ,en legt het op eene koele en ruime
plaats een hand breed op elkander. Hier op volgdt
binnen kort, eene innerlijke iets warme beweeging,
en de korls beginnen uit te groeien. Men fpreid ze
«Is dan «it elkander, eu droogdt ze door de vrije 'er 0-
• . ' re?-

der Pharmacie in het geheel ï$ $
vergaande lucht, of door het vuur, zo als het hij de
bereiding van het Mout toe gaat. Zo dra het Koorn
door deeze middelen tot het gillen gereedgemaakt is;
zo giet men 't in een Eiken Vat, het geen men op
eene tamelijk warme plaats heeft gezet, en men doet
naar de meenigte van het Koorn 'er gift bij. Men
tal alsdan dra eene innerlijke Beweeging, fchuim, en
Zisfen gewaar worden, Dit zal zich vermeerderen,
eindelijk zal het Schuim dik en taai worden , Hukken
fcheuren, nederwaarts gaan, en naar den grond
Vallen. In het geheel is het regte tijd ftip dat de gisting
voorbij is, als de vloeijende Stof klaar en de gift
geheel en al nedergezonken is. Zo verre word de gisting
Voortgezet bij het Bier, bij den Brandewijn is het
reets genoeg, als men eenen geeftigen reuk bemerkt,
en dat het boven opdrijvende Schuim begint te fcheuren
en te zaamen te vallen. Zo dra ais men dit bemerkt,
zo laat men wat Water in de daartoe beftemde
Blaas kooken, en draagt als dan, bij gcftaadig
omroeren, de gillende Stof'er in, om dat anders,
als men het omroeren verfuimd, het dikke naar den
Grond zinkt en aanbrand. Men zet 'er als dan den
Helm op en haald den Brandewijn over, die daarna
noch gerectificeerd (J. 140.) moet worden.
§. iC%,
De MEEDEGISTING (Confcrmwtaüo) is, als
men bij de gillende vogtigheden ingrediënten Voegt,
die op zich zelfs niet ligt tot gilling overgaan. Men
neemd 'er Bier, opgelofte Zuiker of Honing enz. toe:
waarmede men ze te zaamen laat giften. Zij is tegenwoordig
haaft niet meerio het gebruiken men verkrijgt
dezelve ook met vsel mindere omftandigheden,
M 4 «-»

Fan ie Bereidingen
als men over de daartoe beftemde dingen Wijngeeft o*
verhaalt.
% i%
De Gilling heeft ook veele gelijkheid met de OV-
KUISCHING (Effervefcentia) en de ouden hielden
het ook voor een Soort derzelven, Ichoon dat het
zeer veel 'er van verfchillend is. Daar is pene inner?
hjke beweeging tusfehen de Deelen van twee Ligchaamen,
als zij met elkander Vermengt worden (*). Men
ontdekt behalven de Beweeging van de Zelfftandigheden,
ook Schuimen, fijne Spatten, een gedruis, en
dampen, hetwelk van de vafte Lucht (§. 11.) van
aaan komt, die zich van alle foortgelijke Vermengingen
ontdoet. De Warmte die men bij zommigen
'er van dikwils heel fterk gewaar word, komt
van de fterke Vrijving der deelen der ligchaamen die
Vermengt zulleii worden, van daan. Van alle de
Zuuren Veroorfaakt het Salpeterzuur de grootfte
warmte, en Voornamenlijk met de metaalifche ZelL
Handigheden. Dikwils ontdekt men ook'in plaats
Van eene groote Warmte, eene grootere koude, als
de Ligchaamen voor hunne oplosfing hadden, zo ajs
bij de oplosfing der vluggen Zouten in de Zuuren.
% 164.
Dit opruifchen word men altoos gewaar als 'er
Zuu-
(*) Het opruifchen is daarom niet als eene bewerking aantemerken,
want het is maar eene verfchijning, die zich bij
de Vermenging en oplosfing der Lichaamen doorgaans laar
befpeuren , waarom ik dcze|vc pok , al niet onaangeroerd
Voorbij kolt laaten gaan.

der Pharmacie,in het'geheel. . 185
Zuuren met Loogzouten of loogzoutachtige Aarden
a 710 vermengt, en het meefte als er Zuuren op
Metaalen en metaalifche Aarden gegooten worden.
Buiten deeze ontdekt men eene zulke Vcrlchijnmg
ook bij Vereenigingen der bij een geperften ot geconcentreertcn
mineraliichen Zuuren met Water, olie
en Wijngeeft. Bij het blufchen des kalks ontdekt
men ook eene opruifching des Waters met de Kalk'
aarde (§. 72. n, 1,)
$• 165.
Om de verdrietige, en fchadelijke gevolgen van het
opruifchen voortekoomen, zo moet men het volgende
in acht nee men:
1. Men moet tot dergelijken Vermengingen hooge
en ruime Glazen neemen, om dat de vogugheid bij
het opruifchen ruimte genoeg om te klimmen heeft,
zonder dat zij overloope.
2. Als men Glazen metnaauwe openingen gebruikt,
zo moet men deeze niet aanftonds soeftoppen, maar
het opruifchen eerder afwagten, pf dat anders, als
de vrij gewordene Lucht, en die door de Verhitting
ontftaane dampen geen uitweg hebben, het Glas aan
ftukken zoude fpringen.
3. Bij vermengingen; die zich zeer fterk Verhitten,
is het eene algemeene Vafte ftelling, naar maaten
de Gefchaapenheid van een der tweeën is. Bij droppels
in het andere te gieten, om d»t, als men het altegelijk
bij een goot, de hitte al te fterk zoude zijn,
en het Glas daar bij gevaar zoude uitftaan. Waarom
men ook den Vitrioololie bijkans droppelwijze met
den Wijngeeft of Water onder elkander Giet, en men
droppelt het eerfte h:i laatfte, en niet anders.
• • ' M 5 S- 166,

l86 Van de Bereidingen.
S. 166.
De KALKBRANDING (Calcinatio) in het geheel
is deeze bearbeiding, waardoor men Vafte Ligchaamen
bekwaam maakt, om ze fijn te Vrijven. De
tegensovergeftelde derzelven zijn Aarden, Beenderen,
Steenen, Metaalen, Zouten en andere drooge Ligchaamen.
Deeze brengt men in eenen ftaar, dat zij
zich gemakkelijk laaten fijn vrijven, terwijl men die
deelen , die den tezaamenhang tusfehen de Vaste
yeroorzaaken , het welk of Waterachtige," Vliezerige
vafte, Olieachtige zo a's bij de Dieren; of fleimige
gomachtige, harsachtige, zo als bij de Planten;
of brandbaare, zwavelachtige Deelen zijn, zo als bij
de Ligchaamen des Steenrijks, het zij geheel en al,
of maar gedeeltelijk zoekt wegtebrengen, zo dat enkel
de aardachtige te rug blijven, die, om dat zij
daarna geene verbinding meer onder zich hebben, tot
een Poeder overgaan.
De Middelen, bm eene Kalkbranding te bewerkftellen
zijn het Vuur, het welk zo wef het zonnen
Vuur als ook het gewoonlijke Vuur kan zijn, de oplosfingsmiddelen,
en ook alle bijde te gelijk. Deeze
bewerking word in Verfcheidene anderen verdeelt,
zo wel na deeze verfchillende middelen, als ook na
de verfcheide graaden der Kalkbranding, en de verfchillende
Deelen, waarvan de Ligchaamen daardoor
bevrijdt worden.
§• 168,
De Kalkbrandingen door het Vuur (J. 167.) verftrek-

der Pharmacie in het geheel 18/
ftrekken tot den grond om de vlugge Beftaai baare
deele van een Ligchaam, van die, welke mindere
vlugge en tegens het Vuur beftaanbaare deelen bezitten,
te fcheiden ($.'13 ). In Zommige Stukken echter
fcheinr ook wel iets onder de Calcinatie^zich bij
het Ligchaam, dat tot Kalk gebrand word, bij te
voegen, het welk het zwaardere gewicht van den verkreegenen
Kalk aantoond. De voornaamfte wijzen
deezer Kalkbranding (*) zijn!
1. De ROOSTERING (Toftia. Tgrrefaclico), als
een dierlijk Ligchaam, of uit het plantenrijk, B:
V: Rabarber, Kraansoogen zeer digt bij het Vuur
op een Blik gedroogt worden, doch zo, dat het nier,
rot een Koolverbrande (**)
2. De ASCH-MAAKING (Inaneratiö) als het
Ligchaam aan eene dusdanige hitte bloodr geilek word,
dat het tot eefr Kool overgaat, die bij eenaanhoudend
Vuur ten laatfte tot Afche valt. Zo worden de Kruiden
tot Afche verbrand, om daarna de Zouten 'er uit
te kunnen Loogen.
3. De KRAAK ENDE KALKBRANDING (Detrepitatio)
is eene bewerking omtrent het gemeene
Zout, het welk die Bijzondere eigenfchap heeft, dat
het, ajs het in het Vuur geworpen word, kraakt en
foringt, en in een wit Poeder veranderd word. Deeze
Werking komt voornamenlijk van de Vogtigheid va.a
daan,
(*) Hierbij voegt men ook de verkalking door de Sonncn
Warmte veroorfaakt (calcinatio Solaris), die maar enkel plaat*
beeft bij zommige Zouten B; V: Vitriool, als men die aan
$ie vrije Lucht bloot ftelt-
(**) Tot het ROOSTEREN DER MINERAALEN (Uttio)
word vercifcht eene lterkc hette. Men doet zulks oui
den Arfenikum en de Zwavel 'er aftezonderen. Zo word
B: V. het geftampte Spiesglas geropfter?, om hetzelve van
«ten Zwavel te bevrijden,

JS8 Van de Bereidingen.
daan, die van alle Kanten ingeüooten is, zodra het
echter bij het Vuur gebragt word; zo zet zich de
Vogtigheid bij de warmte uit, en verftrooit met geweld,
de deelen, waar van zij omcingelt is, met een
gekraak in de Lucht. Deeze eigenfchappen heeft
buiten en behalven het gemeene Zout, ook de vitrioolizeerde
Wijnfteen, het SYLV1SCHE Zout teegens
de Koorts en andere meer.
4. DeElGENLYKE KALKBRANDING is, als
de Ligchaamen enkel op zich zelf zo lang ?an het
Vuur wo» den bloot geftelt, tot dat zij van het brandbaare
Weezen, of van de vluggere Stoffen die de tegens
het Vuur beftaanbaare deelen des Ligchaams aaneikander
hegten volkoomen of gedeeltelijk berooft, en
daar door ligt om fijn te Vrijven géwordén zijn. Uier
tiit volgt, dat men de Ligchaamen gebruikt tot Kalkbrand,
of om hun van de vluggere Deelen, die de vaftere
aan elkander binden, te berooven; of het brandbaare
te beneemeu, of om het alle bijde te Verrigten. De"
Beenderen worden daardoor van hunne vafte Vliezerige,
de Zouten van hunne Waterachtige, en de JVcuuden
van hurne brandbaare beftaanbaare Deelen (§. 86, 87.)
berooft. Bij de laatfte word of het brandbaare Verdooit,
of in éïn ander Ligchaam verplaatll, hetwelk
men bij de Metaalen gevuégt heeft. Zij verliezen hier
door hunnen metaaliichen Glans, en Eigenfchappen,
en zij gaan tot eene aardachtige Stoft' over, die men
METAAL] HEK ALK (J. 86.) noemd. Deeze
Kalken hebben doorgaans eene grootere Zwaarte, als
het Metaal voor af gehad heeft.
§. 160.
Buiten en behalven de Kalkbranding, die door het
Vuur word verrigt 168.) Zo kan men ook Kalken
en»

der Pharmacie in het geheel i*9
enkel doof vloeiende oplosfingsmiddelen (Calcinati*
bumida S. menjlrualii) doen voor den Dag koomen,
die dezelve Eigenfchappen hebben , als die geene,
die door het Vuur gemaakt zijn. De voornaamfte
van dit Soort zijn:
i Als men Beenderen, Hoorens enz., zo over het
kooiende Water hangt, dat de dampen 'er om heen
flaan, er het vafte Vliezerige daar uit oplesfen, zo
dat maar enkel het aardachtige terug blijft, het welk
(Caicihatio pbilofbpbica of fine igne) genoemd word.
Men verkrijgt hetzelve in eenen korten Tijd, ais men
deeze zelfitandigheden zeifin het Water legt, en dezelve
daarin uitkookt.
a De BYTING (Corrofid), als men de Metaalen
in Zuure oplosiings - vochten oploft, en de oploshng
of tot droog worden toe uitwaazemen laat O. I
4 t5<
n i ^ of dat men de Ktlke daar uit, op de reets
aa'ngèhaalde wijze (§. 140 — 150.) laat neederftooten
De Vitriool doch bezonders de Salpeterzuuren
hebben die eigenfchappen, zommige Metaalen, als
het Yzer, Koper, Tin, en Spiesglas Koning, op jui t
eene foortgelijke'Wijze als het Vuur van liet Brandbaare,
en terzelver tijd van het geheele Metaahfèhe
aanzien te berooven, of dezelve in eenen weezenlyken
Kalk te veranderen.
§• 170-
Men vind voor het laatfte ook Kalkbrandingen,
die door het. Vuur en door de oplosfingsmiddelen te
gelijk verrigt worden (§. 167.). Onder deeze belmoren
de ontploffing, en de tezaamenlijming.
Si w>
De ONTPLOFFING (Detonatid) > is eene Schielijke

ï$>o Van de Bereidingen
lijke ontbranding meteen fterk gedruis, of flag, dfe
enkel alleen eigen is aan den Salpeter, als hij met
brandbaare Zelfftandigheden vermengt word, Men
ontdekt deeze eigenfehap des Salpeters, zo wel bij
het bijkoomen der viijcn Lucht, ais bij het gereedmaaken
van drer fweetdrijvendc Spiesglas, gelijk als
ook in de digtgernaakte vaafen bij de Clijsfus, Deeze
verfchijning,• laat zich het waarfch'ijnlijkfte op
deeze wijze verklaren. Het Salpeterzuur vereenigt
zich met het 'er bij gevoegde brandbaare, en'maakt
daarmede een Soort van zwavel uit, die zo als de gemeene
uit het Vitrioolzuur, en Uit het brandbaare beftaat,
die echter veel werkzaimer, en beter als de
gemeene Zwavel is , om dat het Salpeterzuur zelf
reets veele brandbaare Deelen in zich onthoudt, ert
dus door, de 'er bij gemengde Ligchaamen er van
overlaaden word, hiervandaan komt de ichielijke ontbranding
des Salpeters, als men 'er een gloeiend Ligchaam
bij Iaat koomen B: V: als men 'er een gloei
ende Kool bij houdt. Het groote gedruis komt echter
zo wel van de fterke uitzetting, der vaften Lucht*
die zich in zo eene groote menigte'in den Salpeter
onthout, alsook van de Waterige Beftaanbaare Deelen
vandaan. De ontploffing des Salpeters geichied daarom
met alle de brandbaare Zelfftandigheden als Kooien,
Zwavel, en zelf met de Metaalen, waar van het
brandbaare Weezen zo gelchaapen is, dat het zeef'
ligt kan verbranden ais Yzer, 'iin, Spiesglaskoning;
Zinck enz.
De volgende Omftandigheden moeten bij ieder ontploffing
wel in acht genoomen worden:
ï. De Deeien die men ontploften wil, moeten na dat
zij

der Pharmacie in het geheel. lol
2ïj fijn zijn geftampt, zo goed als moogelijk ge.
droogt worden,
2, Zij moeten ter deegen onder elkander gèmengt
worden.
• 3. De Stoff moet voor en na, en bij eene kleine
Kwantiteit B: V: bijLepelsvol in het, tot ontploffen
beftemde Vaas geworpen worden.
4. Men moet dikwils de daarin geworpene Stof
omroeren, bij aldien dezelve niet altemaal waar aangeftooken
dat het alsdan gel'ehiede.
5. Men moet ijderreis zorgvuldig den Leepel of
Spatel bezien, waarmeede men de Stoff 'er in werpt,
dat 'er geen Vonken aan mogen hangen blijven, die
als men ze bij de onaangeftokene Stoff' bragt, dezelve
in eenmaal in de Lucht zouden doen daan.
§• 173'
• De ZAAMENLYMING (Cementatio') is, als
men een Ligchaam, voornamenlijk Metaalen, aan de
Werking van een zaamenlijming Poeder, terwijl het in
een beflooten Vaas gloeid, bloot fieldt; om hetzelve
• bekwaamer tot het fijn Vrijven, of om het vader te
maaken. De Zaamenlijming Poeders beftaan doorgaans
uit Zouten, Zwavel en andere brandbaare Zelf.
Handigheden. Het word verrigt, als wanneer men,
na dat de Metaalen Vooraf dun geflaagen zijn, op
den Bodem van den Kroes her Zaamenlijming poeder
een Vinger dik uirftrooic, waarop men een Metaal
Blik legt, over dit ftrooit men weder eene nieuwe
laag van Poeder en vuldt op zo eene Wijze het Vaas
• vol, dewijl het Metaal elk^dteer tusfehen twee laagen
van het Zaamenlijming Poeder (*) komt te leg-
, gen.
(*) Men noemt deeze bewerking doorgaans (Straf» Sw
fer Jlratum).

toa Van .ie Bereidingen
gen. Als dan kleeft men den kroes terdegen toe, eri
men geeft hem een gemaatigt Vuur, waarmeede men
denzelven twaalf tot vierentwintig Uuren lang naaï
maaten de Omftandigheden zijn, onderhoudt. De
Zaamenlijming is een Kragtig middel om groote veranderingen
te veroorzaaken, .om dat de Werkzaame
Stoffen van de zaamenlijming Poeders, die zich m
een droogen toeftand bevinden, door de hitte, in de
geftalte van Dampen, het Metaal aanraden kunnen,
In de Pharmacie komt deeze bewerking niet anders
voor, als maar ten Üpzigten van het GEBRANDE
KÜÜPER, en LOOD (Aes, et plumbum ufium^
waarvan men het eerfte met gemeen Zout, en het
tweede met Zwavel te zaamenhjmdt.
$• i?4'
De GLASMAKING (vitrifaBid) is die bewerking,
waardoor eenige vafte Ligchaamen, door heÉ
fmelten, na dat zij zijn koud geworden in een harden
Stoff veranderen , die min of meer doorfchijnend,
breekbaar cn doorgaans in een Vloeibaar oplosfingsmiddel
niet optelosfen is. Deeze bewerking
word de SLAKKENMAK1NG (fcorzficatio) genoemd
, als men een deel van het Metaal of Mineraal
in Glas verandert, om het Metaal , daar het mede
vermengt is 'er van aftefcheiden. Dit Glas noemt
men doorgaans SLAKKEN (JSeoria).
i 175.
De gewoonlïjkfte Zelfftandigheden, waarvan mefi
zich tot het Glasmaken bediend zijn; Zand, Keifteenen,
Bergkrijftal enz. Doch om dat dezelve niet ligt
Vloeien (§. 78. n. a.), zo voegt men 'er zouten B:'
V:

der Pharmacie in het geheet. i$%
V: uitgeloogde, of *onuitgeloogde Potafehe, Wijnfteen
Zout; of Zoda 'er bij, om het fmelten gemakkelijker
te maaken, en om het weinige zuur dat zich
in het Zand, of in de Steenen onthoudt, en dat het
Glas miakan fterk hinderdt, daar door te dempen.
De heevige fchuim, die zich bij het fmelten van het
gemeene Glas vertoondt, fchijnt dit laatfte ook te bewijzen.
Men fchept deeze ièhuim 'er af, en werpt"
hem in koud water. Men noemd hem GLASGALL
(Fel vitri,) en het is in der daad eene aarde, die zeer
gelijk is aan het Wonderzout vah'Glauber. .
De boven fj. 175.) aangehaalde Zelfftandigheden
zijn maar die geene, die doorgaans tot het Glasmaaken
gebruikt worden, anders kan men in het geheel
bijkans alle vafte ligchaamen door heevig Vuur, het
zij op zich zélf, of door her bijvoegen van een tegens
het vuur beftaanbaar Loogzout in Glas veranderen.
Dat de Metaalifche Kalken zei ver (§. 168 n. 4.) tot da
vej-glaafmg overgaan, ziet men aan net Glas des Spiesglas.
Het Goud ten minde, als het aidervafte Metaal,
heeft men door hulp van een Brandipiegel tot Glas
gefmolten.
*
Het gemeene Glas word in de Glasblaazerijen op de
volgende wijze gemaakt: Men neemt doorgaans zuiver
Zand en Potafch van elks evenveel, men fmelt dit bij
een fterk vuur twaalf of vier en-twintig uuren lahg
want hoe langer dat het in 't vuur blijft, zo veel tè
fchoonder word hat Glas. Na dat men hetzelve uic
•den Kroes heeft genoomen, en het de behoorlijke ge*
ttalte-gegeeven heeft; zo plaatft men dit reets gefor-
•N meer*

Ï04 Fan de Bereidingen.
•
meerde Glas in een anderen Oven, die minder heet
is, alwaar het langzamer hand kan koud worden, dit
noemd men het AFKOELEN van het Glas. Word dit
niet gedaan, zo breekt het aan Hukken bij eene pas
merklijke verwisfeling van hette en koude, en het zoude
ookbreeken, als men 't maar even aanraakte; hetwelk
men kan zien aan de Bologniiche Fleffen, die niet afgekoeld
worden.
t. $. i;8.
Hij merkt hier het volgende aan.
i. Word 'er tot het Glas meer Zout, als hier- is
opgegeven, genoomen; zo heef? bet Glas, fchoon
dat het ligter kan tot vloeien gebragt worden, dit
groote gebrek, dat het van Zuuren word aangetaft.
a. Onuitgeloogde Afché geeft wel eea donkerer
dog derker Glas als de Potafche.
3. Om het Glas wit te maaken, zo brand men voor
af de vermenging van de glasachtige aarde tot Kalk,
om dezelve daardoor van het brandbaare, het welk de
glafen kleurd, te bevrijden. Men voegt hier ook bij
den tot Kalk gebranden Bruinfteen, die het zelve niet
alleen van de donkere kleur ontdoet, maar het ook de
kleine zuur deelen beneemd. Om deeze weg te neemen,
voegd men ook.Kreit, Arfenikum enz. 'er bij.
«4. Terwijl het brandbaare de kleur in de Glafen
veroorfaakt; zo bediendt men zich ook van de Metaalifche
toebereidingen, om dezelve fchoone kleuren te
verfchaffen. Voor de Bergwerken (trekt dit tot nut,
om te kunnen ervaaren of zich enige Metaalen in de
Ertzen onthouden, om dat het aan het Glas eenige beftemde
kleuren mededeeldt. Het glas word Zeegroen
.van het Koper, Grasgroen van Koper en Yzer, witachtig
van het Tin, Goudgeel van het Zilver,-Smaragd-

der Pharmacie in het giheeh •
ragdkleurig van het Goud en Zilver, Amethijstkleu«
rig van Goud, Zilver en Yzer te zaamen geKleurdt.
& l
79-
Door de WEDER HERSTÊLLlNQof REDÜ-
CEERING (fietfaBid) verftaat men de Bewerking^
waar door men metaalifche lêlfftandigheeden, die hun*
nen eigenlijken toebehoorenden glants, geftalte, en
kleur verlooren hebben, dezelve weder verfchaft. Ten
opzigten van het Kwikzilver, word deeze de WE-
DERTJWENDlGrVlAKINGC^tfü^c^'ojgenoemd,
Schoon dat deeze bewerkingen juiftniet rot de Pharma»
ceutilche behooren, zo heeft de kennisfe derzelven eenen
grooten invloed echter in de Theorie, en het is
ten opfigten van dien, Van een groot belang genoeg
voor een Apotheker, als hij uit miflukte metalifche
Bereidingen. het metaal in zijnen vurigen glants weder
kan herftellen.
§. 180.
De Metaalen verliezen hun glinfterend aanzien, als
hun door middel der Kalkbrandig het Brandbaare benoomen
word, en aldus in Kalk verandert worden (§,
168.n. 4.), of als hunner glants dyor andere vreemde
'er bijgevoegde deelen is verlooren gegaan* Het eerfte
heeft maar plaats bij de onvolkomene Metaalen ,
87.), en zij kunnen door 't bijvoegen van een brandbaare
ftoff weder tot hun voorig aanzien herfteld worden
(§. 16.); het laatfte kan daar door weder te recht
gebragt worden, dat men deeze vreemde daar by gevoegde
deelen, door andere 'er bijgevoegde zeftftandigheden
zoekt te doen verhuizen. Doch als zomaaige
Metaalen niet alleen het brandbaare verlooren
N 2 heb-,

196 Fan de Bereidingen
hebben, maar dat 'er ook-te gelijk zelf vreemde zelfftandigheden
zijn tuffchen in gekoomen; zo volgt van
zelf, dat men, om dezelve weder te herdeden, tot
middelen, die het alle beide te gelijk bewerken, zijnen
toevlugt neemen moet. Hij zal ieder van de twee
eerde gevallen, in het bijzondere befchouwen, en door
bewijzen zoeken te verklaaren.,
181.
De Metaalifche Kalken (§. 168 n. 4.) en Glafen of
Slakken (§. 176.), hebben bij de Kalkbranding het
brandbaare verlooren; Zij kunnen daarom weder hunne
voorige geftalte verkrijgen, als men hun dit verloorene
brandbaare, door de vermenging en fmeltingmet
ligchaamen, die veele brandbaare ftoffen in zich onthouden,
weder herfteldt. Tot dit oogmerk verkieft
men voornamenlijk den zwarten Vloed (*). Talk,
uitgeperfte Oliën, Pik, Roer, geftampte Kooien,
Wafch, Zeep, Zwavel enz. door de vermenging van
een of meer deezer zelfftandigheden kan de Tinafche
Menie, Goudglid, Loodglas, Spiesglaskalk Spiesglas
- faffraan, Glas van Spiesglas, en alle dergelijke
Kalken tot hun voorigMetalik aanzien, en gefchapenheid
gebragt worden
• §. 182.
Hier uit kan men zeer ligt ten opfigte van het brandbaare
(§. 16.) de volgende gevolgen opmaaken:_
1. De metalifche Kalken moeten door de calcinatie
haar
(*) De ZWARTE VLOED {Ftuxus niger) beitaat'„uit twee
deelen, Wijnfteen, en een deel Salpeter, die men met elfcandw
laat ontploffen.

der Pharmacie in het geheel. 197
haar brandbaare weezen verlooren hebben, om dat zij
door het bijdoen derzelven het-voorige aanzien, en
alle de metalifche eigenfchappen weder verkrijgen.
2. Dit brandbaare moet alzoo de hoofdgrond van
het aan elkander hangen, en van den glants zijn.
3. Het brandbaare uit alle drie de natuurrijken, moet
wezenlijk een en hetzelve zijn, om dat hetzelve, ik
mag het neemen uit wat rijk dat ik wil, het metaali-,
iche aanzien altoos weedcr herfteld.
% i83- -
Bij die Metaalen B. V. Goud, Zilver, Kwikzilver,
•bij welken het Metaahfche aanzien niet door het wegneemen
van het brandbaare, maar door de onder elkander
vermenging van vreemde zelfftandigheden,
bezonder van zoutige ftoifen verlooren gegaan is, kan
dit niet anders als door zulke ligchaamen weeder herftelt
worden, die bekwaam zijn, zich met deeze
deelen, van eene vreemde hoedanigheid, te vereenigen
en daar door het metaal 'er van te bevrijden. Het
Blixem Goud(§. 88.11.7.) word weeder herftelt, als
men hetzelve vooraf door 't bijmengen van 'Zwavel of
loogzout van zijne blixemende eigenfchap ontdoet,
en hetzelve als dan laat vloeien. Het Hoorrizilver (\
89. n. 5.), Dat «met het zuur des Zouts verbonden is,,
word zonder het minfte verlies, naar de wijze door
den Heer Direélor Marggraf uitgevonden, tot zijne
voorige geftalte weeder veranderdt, als het met twee
deelen Mineralifch loogzout word geftnolten; wanneer
het Zout zuur uit het lioornzilver zich met het loogzout
vereenigt, en het Zilver vallen laat. Het Kwikzilver
word tut zijne vereenigingen met Zwavel nafnenlijk
uit den Mineralilchen Moor en Vermiljoen
(§. 95- tl. 8.) verkregen, als men 'er ligchaamen.mede
JN 3 ver-

i$% Van de Bereidingen
vereenigt, die met den Zwavel eene nadere verwandfchap,
als het kwikzilver heeft, hebben. Dit zijn de
Potafche, Kalkaarde, en behalven den Zinck, en het
Goud,.alle de Metaalenen metaalifche zelfftandigheden,
Men gebruikt doorgaans het Yzer vyHèl, dat
men met den mineralifchen Moor of Vermiljoen vermengt,
iri eenen Retorr deftilleerdt; als wanneer zich
de Zwavel met het' Yzer vereende (§. 94. n. 8.) en
het Kwikzilver in eene'loopende geftalte in den met
water voorgeleegenen Ontvanger overloopt. Om het
Kwikzilver uit den bekenden Sublimaat £§. 95', n.
6.) levendig te doen maaken, zo vermengt men den
zeiven met den Spiesglaskoping, en men laat het de t
Sublimatie ondergaan, als wanneer het Zoutzuur zich
met den Spiesglaskoning véreenigt, en in de geftalte
van Spiesglasbooter tj. 98. n. 5.), daar het Kwikzilver
ter gelijker tijd onvereenigt overgaat.
DER-

èer Pharmacie in het geheel.
D E R D E A F D E E L I N G ,
VAN DE PREPARATIES DER PHARMACIE.
§• 184.
Terwijl het fehier onmogelijk is, de Toebereidzels
der Paatmacfe behoorlijk te verdeden, om. dat rmn
dikwils denzelven, vermits zij door de opgegeêvene teekens
tot onderfcheidhier endaar afwijken, geene aan
hun juift toebehoorende plaats aanwijzen kan; zo zal
ik mij alhier bij geen een derzelven naauwkeurig bepaalen:
zo eene gemaakte fchikking zoude jüift ook
niet niet zo een groot nut gepaart zijn.
. §• i85-
Alle Preparaties, die geheel enkelvoudig' verrioc
worden, als de gereedmaakingen der Siroopen
(Sr/nipt), die geene,

?Q0 Van de Bereidingen
V A N P E Z O U T E N
§. 186.
Ik maak het begin met de Zouten, om dat de kern
jnifl'e derzelve de grond bijkans van alle de overige Arbeiden
van een Apotheker, die met vernuft daar bij
wïitc werk gaan, en uk die oorzaaken noodig is; want
'er koorhén fchier bij alle de Preparaties Zouten voojr
den dag, efi in het geheel zijn dezelve in alle de natuurlijke
ligchaamen, die den fmaak aandoen tegenwoordig.
Men heeft daarom ook den teergrond'der
Zouten van ouds af met regt de fleutel genoemd der
Chimie. Ik zal bij de afhandeling derzelven de natuurlijke
(§. 85.) zoo wel, als ook die doorkundige-,
maakte voordraagen.
% 18 7,
Een Zout is eene .dusdanige zelfftandigheid, die-een "
doordringenden fmaak heeft, met het water eene hebdere
oploffing geeft, en in het vuur niet te verftooren
is. men heeft het dikwils aan Krijftallen, dikwils ook
echter vloeibaar, en dikwils droog, zonder eenig teeken
van Krijftalfchieting(§. 153.) Men verkrijgt dezelve
uit de natuurlijke ligchaamen, door het uitpersfen
vanhetfap, en deszelfs Krijftalfchieting (§. na.),
als het Zuuringzout; of door het ukloogen (§. 1:3 ),
als de Potafche; of door het deftilleeren (§. 137.), als
de mineralifche Zuuren; of door Sublimeeren (Jj. 14a),
als het Salammoniae of geften (§. 158.), als den Azijn;
pf door de Krijftalfchiering enkel alleen (§. 153.), het
welk doorgaans plaats heeft bij de middel Zouten.
§. 188,

ier Pharmacie in het geheel. 2toi
Zij.beftaan over het geheel uit Water en Aarde en
nog uit een derde beflaanbaar deel, het welk de zo
genaamde verbinding en oplosfing, deezer anders m
het geheel niet vereenig.de doffen, en den fmaak veroórfaakt.
De Heer ProfeiTor Cartheufer noemd dit ded
\iZiPriticipium falinum, welkers oorfprong en befchapenhcid
tot hier toe nog niet is uitgemaakt,
%• 189'.
De Zouten wordea in het geheel verdeeld, in
1. ZUURE ZOUTEN, of ZUUREN (Salia
acia'a, Acida .
2. LOOGZOUTEN, (Salia alcalia f. lixiviofa),
3. MIDDELZOUTEN, Salia media [.neutra^
die uit de vereeniging der twee eerilen ontdaan.
§•
De ZUURRN, of ZUURE ZOUTEN fj. 189.
n. 1.) onderfcheiden zich van alle de overige door, de
volgende kenteekens:
i. Zij kleuren de blaauwe aftrekzeis der Planten
róód. Men neemd hier toe doorgaans het Vioolen
fap, dat men vooraf met water verdund, en 'er als
dan eenige droppels van dit opgelode Zout onder
fchud-, als het Sap rood word, zo befluit men hier
uit, dar het een Zuurzout is. Doch gaat dit kenmerk
niet altoos door, om dat men Planten heeft, die een
blaauw aftrekzei geeven, en doch in het minde met
geen Zuur eene roode kleur, en in regendeel alle blaauwe
aftrekzeis door bijgemengde vogtigheeden, diegee-
^ 5 ne

S-02, Van de Bereidingen
ne Zuuren bij zich hebben, eene roodachtige kleur
verkrijgen.
2. Zij bruifen met de loogzoutachtige Aarde (§.
fterk op §. 164.), en zij maaken met dezelve
middelzouten uit. Die is het zeekerfte kenmerk 'er
van.
$. Zij ftooten die in loogzouten gemaakte oplosfingen
eer ueeder (§. 150. n. 1.)
4. Zij veranderen de Zeepen of zij ftooren de verbinding
van den Olie met het loogzout, terwijl zij
zich met het laatfte vereenigen.
5. Zij ftrin.me.i de Melk, het wit van 't eij enz.
S- 191* .
Men verkrijgt de Zuuren droog of vloeibaar, de
k/atfte houd men voor de zuiverde. Men verdeeld dezelve
het beft naar de drie Natuurrijken, namenlijk in
ZUUREN uit het MINERAALEN RYK, uit het
RYK der PLANTEN, en der DIEREN, waar van
de eerfte de voornaamfte zijn.
•
§• 192.
De ZUUREN uit het MINERAAL RYK (Acida
regni mineralii) zijn van alle de overige de zuiverden,
of mén kan dezelve door de kunft het zuiverde
verkrijgen, fchoon dat zij uit de natuur altoos met ver-
Lheide deelen van vreemden aard vermengd gevonden
worden. Doch verkrijgt men dezelve.[zo wel door
de hitte des vuurs, als ook doormiddel om een zwakker
zuur door een fterker, van die met haar vereenigde
felfftandigheeden 'er af te neemen] uit die Ligchaamen,
waarin dat zij zig bevinden; Doch kan men
niet HI'.OOS het zuur, dat het andere los maakt een
lier*

der Pharmacie 'in het geheel.
fterker zuur noemen (*> het zij ook dat het dikwils doorgaat,
maar het komt op de nadere, of geringere verwandf'chap
voornaamenlijk aan,'diehet eene hgchaam
heeft met het andere, en ook op andere omitandigheden,
$• 193-
De 'Zuuren, die ons tot. dus verre uit het mineralen
rijk voornamelijk bekend zijn, zijn het VITRI­
OOL ZUUR, SALPETER ZUUR, en ZOUT­
ZUUR,
Het VITRIOOL ZUUR (Acidum Vitrioli) is irt
den Vitriool, Zwavel, (§. 8i. n-5,)en Aluin CS-74->
onthouden. Men heeft tot ÜUS verre geglooft, dat
men hetzelve het goedkoopite uit den Yzer Vitriool
verkrijgen kod, doch heeft men tegenwoordig hetzelve
beeter koop uit den Zwavel leeren maaken. Uit
den Vitriool, waar roe dat men den gemeenen Yzer
Vitriool verkieft, verkrijgt men dezelve, als men den
Vüriool calcineerd, tot dat hij rood word (**), men
werpt
(*) Als men den Spiesglas Salpeter met het Citroen zuur
vrijft, zo bemerkt men, dat dit het Salpeter zu,ur uit den
benoemden Salpeter met" zich wegneeind, fchoon dat het
eerfte ongelijk veel fwakkcr is als het laatfte. zo is het ook
juift uitgemaakt, dat het Vitriool Zuur fterker is als het Salpeter
Zuur, en niet te min fchïeten 'er echte Salpeter Krijftallen
aan, als men den gevitrioohzeerdcn Wijnfteen in een
«cmeen Salpeter Zuur heeft opgeloft.
(**) Als men juift geen fterken olie, maar enkel veel
ecett wil hebben, Zo is het genoeg als men hem tot wit
H
wor-

204
Van de Bereidingen
werpt hem als dan ineen fteenen Retort, en deftileerd
hem met de fterkfte hette, als wanneer het eerft de
geeft, en ter laatft de olie bij enkelde droppels overklimmen
(*). In den Retort blijft een rooden zaamentrekkenden
Kalk terug, die men DÜODEKOP DES
V1TRIOOLS (Colcothar f. Caput mortuum Vitri'
oli) noemd, en die buiten de Metalilche deelen des
Vitriools, ook noch Vitrioolzuur in zich onthoud. Als
deeze kalk wel met water afgefpoeld is, zo noemd mea
hem VERZOETTE VITRIOOL AARDE (Terra
Vhrioli dulcis). Uit den Zwavel verkrijgt men dit
zuur op de volgende wijze: Men vermengd geftampten
Zwavel met het fesdedeel van Salpeter, men vuld
daar mede een ijzeren leepel, men fteekt den Zwavel
in de brand, en fchuift hem brandend met den leepel
in den hals van een fteenen Retort, waarin men water
vooraf heeft gedaan, in. De opening moet aanftonds
met een prop die aan het einde van den fteel des leepels
vaft gemaakt is, toe geflopt worden.
De Zwavel brand op deeze wijze met hulp des Salpeters
in den Retort geheel en al uit, en de zuure dampen
hangen zich ter gelijker tijd aan het water, dat
d:iar in is, aan. Zo dra de Zwavel uitgebrand is,
fchuitt men .'er weeder een leepel vol in, als dit verfchil-
wordens toe Calcinecrd. De olie f
oleum vitrioli) en d- geeft
(Spiritus vitrioii) zyn in zo verte maar van elkander onderfcheidcn,
dat de laatfte fwakker is, en meer water bij zich
heeft als dc eerfte. Daarom is het woord olie hier zeer oneigen.
Men legt'cr.doorgaans een kolf daar water in is voor.
Want laat men bet water weg, Zoo hangd zich het zwaarfte
Vitriool zuur als ftijve droppels, die men afftooten kan aan do
kanten van den Ontfaiiger aan, die als men ze daarna by elkander
verzameld het YS FORM1GE VITRIOOL ZUUR.
{oieum Vitrioli glaciale) uitmaaken.

' der Pharmacie in het geheel 205
fchillende keeren herhaald is, zo legt men Vuur onder
den Retort, op dat het overvloedige water wegg
a a, en het fterke zuur te rug bhjve. Het VitnoolzW,
het zij dat het uit Vitriool of uit Zwavel verkree-ren
word, is altoos zo helder en doorfchijnend als
water De bruine en zwarte Vitriool olie, heeft deeze
kleur, enkel door brokjes Kurk, Wafch, Harsen
andere brandaare ftoffen, die 'er bij roeval zijn in gevallen,
verkreegen. Men kan denzelven daarom zij-
*ne vorige doorfchijnendheid.cn wittigheid weder verfchaffen,
en als hij te veel water bij zich heeft , daaf
van bevrijden, als men denzelven in een glazan Retort
giet, en het overvloedige Phlegma 'er van weg drijft,
ais wanneer 'er eene klaare, witte, en fterke Vitriool
olie in den Retort te rug blijft .
§ 195-
De zekerfte kenmerken van het Vitriool zuur zijn:
1 Met het tegens het vuur beftaanbaare Vegetabilifche-Loogzout
doet het den VITRIOLIZEERDEN
WYNSTEEN (Tartarm Fitriolatus), aan den dag
koomen met het Loogzout des Salpeters, dat echter vm
hetMetaafilchemetteoriderlcheidenis, ontftaat 'er etn
zout dat gelijkheid heeft met den Vitriolizeerden Wijnfteen,
het geen men DUBBELD ZOUT (Arcanum
•duplicatum) noemd; met het mineraliiche het WON­
DER ZOU T VAN GLAUBER (Sal mirabile Glau.
bert)- en met het vlugge het GEHEIME AMMONI-
AC ZOUT VAN GLAUBER (Sal Ammoniacum Je
cretum Glauberi), r n o
2. Met de Kalkaarde brengt het den GYPS (%. 73.
n. 2.) voort, met de Aluinaarde den ALUIN (§.74).
% Met een ijder brandbaar Ligchaam veroorfaakt het
° een

SLGS Van de Bereidingen
ZWAVEL (§. 84. n. 5.), voornamelijk als het voor*
af met een ander ligchaam is vereendt geweeft.
4. Met het Koper veroorzaakt het den BLAAU-
WEN VITRIOOL \Vitrklum de Cijprd)-, met den
Zinck den WITTEN VITRIOOL (Vitriolum album)
en met Yzer deh GROENEN YZER VITRI­
OOL (Vitrioium mortis).
5. Uit de verceniginp' van hetzelve* met Kwikzilver
onrttaat de MINERAALiSCHE TURBiTH
(Tarpetum minerale).
i §• ï
9^-
Van het Vitriool zuur is voornamenlijk het volgende
in acht te necmem:
1. Het is het derkde van alle de zuuren. Het kan
bezwaarlijk los gemaakt worden uit zijne verbinding
met een loogzout, en het drijft alle'de overige zuuren
uit hunner vereeniging met Loogzouten, en loogzoutachtige
aarden uir.
2. Het overtreft in zwaarte alle de overige vloeibaare
doffen, uitgezonderd het Kwikzilver. Het is bijkans
noch eens zo zwaar als het water.
3. Het is het beltendigfte tegens het Vuur van alle
de Zuuren, en om het uit te drijven vereifchc het den
fterkden graad des' Vuurs.
4. Als het derk te zaamen gebragt is, trekt het*
fterk de vogtigheid van de lucht aan zich, waar van
daan liet fwakker word (*), welke het zeer befwaarlijk
door eene herhaalde Deftilleering van zich af laat
fchei-
(**) Men heeft bemerkt dat vier lood Fync Vitriool olie
in een jaar Ses lood en twee dragmen water aan zich hebbea
getrokken.

der Pharmacie in het geheel. 20f
frheiden. Uit welke reeden men hetzelve zo veel als
moo^lijk is moet bewaaren voor het bijkoomen der
lucht"
l
9f'
He: S ALPETER ZUUR (Acidum nitrt) dat doorgaans
S TERK WATER (Aqua fords. Spiritus tri*
m) word genoemd, word enkel uit den Salpeter verkreegen.
Om hetzelve daar uit'te bevrijden; zo bediend
men zich van verfchillende bij yoegzels, die bet
Vitrioolzuur in zich onthouden, als van de Kleiaarde,
Aluin,' Vitriool, Vitrioololie, Doodekop. Doorgaans
verkieft men den gemeenen Vitriool hier toe.
Doch verkrijgt men dezeiven het zuiverde, als men
de Vitriool olie zeiver met den gezuiverden Salpeter
neemd. Men gaat daarop de volgende wijze mede Ite
werk: Op drie tot vier deelen geftampteri, en gédroogden
gezuiverden Salpeter, word in een glazen Retort
een deel Vitrioololie voor en na gegooten, waar van
aanftonds roode dampen in de hoogte klimmen, die
den Retort bijkans geheel ondoorfchijnend maaken.
Zodra als de menging gedaan is, plaats men ze aanftonds
in eene warme Zand Capel, en legt 'er eenen
ruimen Ontfanger voor, waar men de'beftemde hoeveelheid
waters ingegooten heeft. Na dat de reeten
ter deegen toegekleef't. zijn (§. 37.), zo legt men 'er
aanftonds vuur onder, het geen men zo lang onderhoud,
• tot dat 'er zich geene roode dampen, noch droppels
meer vertoonen, als men in den Ontfanger geen water
gegooten heeft, zo verkrijgt men het ROOKENDE
SALPETERZUUR (Acidumf. fpiritus nitrt fumans)
(*). Zoude het Salpeter zuur niet zuiver ge-
, ' • noeg
(+) Eefie merkwaardige verfchijning van hetrookende Sal-
' v • p*-

soB V

der Pharmacie in het geheel, sop.
hetmineraalilche loogzouteenen TEERLINGACH-
TIGEN SALPETER (N'itrum cubicum).
2. DelHlleerd men denzelven over eene Kalkaarde
tot dr^og worden, zo komt 'er de BALDU1NSCHE
PHOSPHORUS C§. 72. n. 3.), uit voort, die in donkeren
Jicht geeft.
3. Met het Kwikzilver verfchaft het ons den ROO-
DEN KWIKZILVER SUBLIMAAT

tXQ Van ie Bereidingen
men vermengelt doorgaans het gedroogde zout, met
den tot rood worden gecalcineerde^ Vitriool, waarvan
men een magtig fterk zuur verkrijgt. De btfte
wijze echter om het te verkrijgen is de volgende:
Men werpt vijl'deelen gezuiverd Keukenzout in een
glazen Retort, als dan mengt men drie deelen Vitrir
ooiolie, en vier deelen water op deeze wijze onder elkander,
men moet den Vitrioololie voor cn na L.ng-
* zoam in het water gieten, en deeze vermenging word
dan op het Zout, dat in den Retort is, gegooten.
Hierdoor meidt men het opklimmen van die^zo fchaarieüjke
en ,vaft verdikkende dampen, welke men
gewaarword, als men den Vitrioololie Onverkngdop
het Zout giet en het water in den Onrfanger 'er voer
zer. De Retort word zo in een warm gemaakte
Zand Cspel gelegd, en warneer men eenen ruimen
'Ontfanger 'er heeft voorgezet, en de réeten ter diegen
heeft toegekleeft, zo geeft men zo lang een zagt
vuur, totdat het zuur, dat als witte dampen opklimt,
geheel en al 'er ovtrgefteegeu is. Het drooge Zout,
dat in den Retort te rug. blijft, Bedaat uit het'er bij
. gevoegde Vitriool zuur, en uit het mineralifche loogzout
uit het Keukenzout, eh geeft dus na dat het opgeloft
en gekrijdallizeerd is, het WONDERZOUT-
VAN GLAUBER CS- *95- n. i.). Heeft men in
plaats van Vitrioo,l Salpeter Zuur genoomen, zo verkrijgt
menuit hetoverblijfzelden TEERLING ACH-
TIGEN SALPETER (§. io8 n. i.).
De voornaamfte kentekens van het gemeene Zoutzuur
zijn:
I. Met het mineraalifche Loogzout veroorzaakt het
het GEMEENE of KEUKENZOUT (Salcommune

der Pharmacie in het geheel. ' SIÏ
ne f. Culinare); met bet Plantenrijk loogzout bijkans
her zelfde, enkel dat het ten opzigte van het loogzoutachtige
deel verfchillende is, en het KOORTS-
ZOUT VAN SYHVlUS(Stf/ digejiivum f. Febrifugum
f ij fait) genoemd word; met hec vlugge loogzout
het AMMONIAC -ZOUT (Sal Ammoniacum).
. 2. Met het Koninglijk deel des Spiesglas maakt het
bij het gereedmaaken van den Spiesglas Vermiljoen de
SPIESGLASBOOTER (§. 98. n. 5.).
• 3. Met de Kalkaarde een aardachtig Zout, hetwelkmen
tegens het Vuur béftendig Salammoniae (§. 72.
n. 3.) noemd.
4.MethetKwikzilver verfchafthet naar maaten van de
meéhigte, dan den B El TEN OEN en dan den ZOE T-
TEN KVVILZILVER SUBLIMAAT (§. 95. n. 6.).
5 Het verraad zich zeer ligt aan deszelfs bijzonde*
ren reuk, die den Saffraan zeer evenaart.
§. 202.
De overige eigenfchappen, waardoor het Zoutzuur
zich van de overige zuuren onderfcheidt, zijn de volgende
:
li Het is van alle zuuren het zwakfte, om dat het
zo wel door het Vi.triool als Salpeter zuur van Zijn
loogzout kan gefcheiden worden (§. 200.).
2. Het is hec vlugde zuur. Zijne dampen dringen"
door den allefvaftcn kleevdeeg heen, en het vervliegt
ook wel het meefte, als me:i 'c bloorfteld aan de vrije
lucht. Wat zelfs noch meer is, hec deeld zijne eigenfchap
van vlugheid aan eenige Metaalen, als aan het
Tin en Spiesglaskoning 'mede, en het maakt hun bekwaam
om over den hals van den Retort, het geen
echter doorgaans in eene booterachtige geftalte gefchied'
(§. 201. n. 2.) te klimmen.
O a • 3. Het

212 Van de Bereidingen
». Het heeft die bijzondere eigenfchap, dat het
aan'het Zilver en Lood eene hoorngelijketide geftalte
geeft, of om het te CORNUFICEERENen om
het vlug te maaken. Men doet zulks, als wanneer
men gemeen Zout of deszelfs zuur in eene oplosfing
des Zilvers of Loods, die men heeft inhet Salpeter- -
zuur laaten doen, mengdt; wanneer het Zoutzuur aanftonds
aan het Zilver of-Lood zich aanhangdt en daarmede
nedervalt. De nederftooting vloeit op een zagt
vuur tot eenhoorngelijkenden en doorfchijnenden ftoft',
die de vostigheid der luchr fterk aan zich trekt en naar
d- verfchfflenheid van het Metaal HOORNZILVER
(Luna Cornua)(% 89. n. 5.) of HOORNLOpD
(Saturnus Cornuui) (§. 9 2
- n
- 7-) genoemd word.
§. 203.
Tot de Mineraalifche Zuuren reeken ik met regt
noch het BARNSTEEN ZOUT (Sal Succim), het
welk een vlug en droog zuur is. Het word bij de gelegenheid
van den empijreumatifchen olie uit den Barnfteen
(l 84. n. 2.) door eene deftillatie m een Reverbereer
oven verkreegen. Menzuiverd het van denaanhansenden
olie, als men het op zich zelf of met zuivere
Kleiaarde vermengdt in een glazen,-Retort fubhmeerd.
Dit Zuur fchijnt volgens alle in het werk gehelde 011derzoekkingen
van alle de mineraalifche Zuuren te verfchillen.
§• 204f*k
•
Van de Zuuren uit het Plantenrijk (§. i$r.VÖ de
AZYN (Jcetum)het voornaamfte, die door hulp van
de gilling (§. 157.) uit Wijn, Bieren andere Wijnaardise
vloeibaarheden verkreegen word. Onder de menfaging-

der Pharmacie in ket'geheel. Sï3
ring des Azijns' bevinden zich behalven dé waterige
en zouti'e Zuuren, ook Wijnfteenaardige, Oliachtitke
Slelmige en geeftige deelen, die men bij eene
enkelde "deftillatie genoeg kan bemerken. Deeze de -
tiüatie word het beft in glazene Vaafen verrigt, om
dat de koptrne zo wel als tinnen en overtinde Vaafen,
fterk van dit Zuur worden aangetaft. Ten eerden komt
bij de deftillatie de AZYN GEEST (Spiritus aceti),
die zeer vlug en doordringend, doch nooit aan tc
fteeken is, öf het zij-dat hij van eenen noch niet v

£14 Van de Bereidingen.
§. 2c6'. •
De kentekens van het Azijnzuur (*) zijn:
i Met her loogzout uit het rijk der Planten veroorzaakt
het den GEBLADER DEN WYNSTEEN
(Terra foliata J. Tartari arcanttm), het welk in de
lucht wegfmelt en bef/waarlijk aan .Kristallen fchiet;
met het mineraalifche loogzout het GEKRYSTALLI-
ZEER.DE WYNSTEEN ZOUT, (Terra foliata
Tartari crijjl allifata), hetwelk, als in de hoedanigheid
als naalden aanfchiet, de lucht weinig aantrekt,
en in de warmte, tot een wit poeder valt; met het
loogzout geeft het eene menging, die men GEEST
VAN M1NDERERUS (SpiritusMindererf) noemd.
Met het Koper gaat het tot Krijllallen en maakt»
het~k()PERGROEN (§. 93. n. 4.) uit.
3. Van het loodenvan alle deszeds bereidingen verkrijgt
dit zuur eenen zoetten, en zamentrekkenden
fmaak, gelijk men bemerken kan aan den Loodazijn,
en het geeft een klein puntig Zout, dat men LÜOD-
ZUIKÉR (Sachariimfaturni) noemd fj> 92. n.5. 6.)
4. Alle middelzouten, die met dit zuur gemaakt
zijn, losfen zich in Herken gereclificeerden Wijngeeft
op.
5. Het Wijndeenzuur ftoot zich, uit de oplosfing
des Seignettenzouts, en getartarizeerden Wijnfteen
ter needer. Dit komt daar van daan, om dat de loogzouten
zich liever met zuivere zuuren verbinden willen,
(*) Terwijl ic Azijn dikwils met het Vitrioolzuur vervato
word, zo kan men deeze vervalfching het beft ontdekken,
als men eene oplosfing van Kalkaarde in Salpeter of Zoutzuur
daarin druipt, als wanneer deKa'kaaide, als'er wezenlijk
Vitrioolzuur in den Azijn is, als «en Gips (f. 73. n. z*J
•a den grond Yalt.

der Pharmacie in het geheel. 5l£
len; bijgevolg taften deeze hier het zuiverdere Azijnzuur
aan, en'laaten den Wijnfteen aanftonds vallen.
% 107.
Buiten den Azijn vind men in het Plantenrijk noch
verfcheide Zuuren, als de Wijnfteen, het Zuuringzout,
Klaverzout, Benzoen-Bloemen, Citroenzap, Berberisferifap
enz. deeze Zuuren heeft men tot dus verre
voor wezenlijke Zuuren erkend; en dezelve daarom
ook WbZENLYKE ZOLJTEM (Saliaesfentialid)^
genoemd, terwijl menden Azijn 'er van onderfchijde,"
o & dat men geloovde, dat dezelve eerft ónder de gis- •
ting 'er in gebooren wierd, en dat Hij niet zo als die
Zuuren reets door de natuur zich gereed daar in bevond.
Doch terwijl het nu reets geheel en al is uitgemaakt,
dat de Azijn door de gilling maar aan den dag
gebragt word, en vooraf al in de ligchaamen wezenlijk
plaats heeft, zp'is deeze onderfchijding verdweenen.
• ,
; $. m.
De WYNSTEEN (Tartarus) komt voort uit alle
de Stroeve en zuure Wijnen en fchiet aan de kanten
*der Vaalen in te zarriênhaógéndê Krijftallen aan. NH
dat de Wijn rood of wit geweeft is, zo is'de Wijnfteen
van kleur het zij ROOD of WIT. De witte is
altoos zuiverder als dc roode. Hij is in het minft geen
zuiver zuur Zout, want hij onthoud ook loogzout ui;
het Plantenrijk, en aarde in zich. Als men hem daarom
op z»ch zelf alleen in eenen Retort deftillecrd; zo
gaat "er een zuuren geeft, en brandbaren olie over, en
in den Retort blijft een zwarten koolenaardigen ftotf
te rug. Na dat deeze echter tot wit worden gecalci-"
O 4 neerd

•15 Van ie Bereidingen
necrd is, daarna in water opgeloft en doorgezijgt is
geworden, zo blijft de aarde te rug: het overige w( rd
als dan tot droog worden bij geftaadig omroeren, uitgedampt
, als wanneer men een alderzuiverft loogzout,
het welk onder de naam van WYNSTEENZOUT
(Sal Tartari) bekend is, verkrijgt. Als men ruwen
Wijnfteen in het water oploft, doorzijgt, uitdampt
en knjftallizeerd, zo verkrijgt men den GE­
ZUIVERDEN WYNSTEEN (Crtjfïalli Tartari),
de WYNSTEEN ROOM (Cremortartari), die in
de geftalte van poeder zich afzet, is hier van in het
minfte niet te onderfcheiden. De gezuiverde Wijnfteen
geeft met de Zoda, of met het mineraalifche loogzout
het SE1GNETTEN ZOUT (Sal polijchrestum
de Seignette); met het loogzout uit het Plantenrijk
den TARTARIZEERD'EN WYNSTEEN
(Tartarus tartarifatus; met het vlugge loogzout den
OP LOSSENDEN WYNSTEEN (2artarm folubilis).
$. 209. . '
•
Het KLAVERZOU T {Sal acetosella) en ZUU­
RINGZOUT (Sal acetofa:) word uit het uitgepêrfte
Sap deezer Ligchaamen Verkreegen, die, als men dezelve
enige daagen, om dat de ruwe deele na den
grond Zinken, geruft heeft laten ftaan, zagrjes uitge-*
dampt en daar na, in eenen met rectificaat uitgelpoelden
Kom gekrijftallizeerd worden. Men kan deeze
Zouten mooij Wit verkrijgen, als men dezelve noch
eens in water laat oplosfen en dan weder Krijftallizeeren
laat. >
§. 210. •
De BENZOES BLOEMEN(Flores Benzoes) zijn
•en droog zout, dat men uit den gom Benzoes verkrijgt.

• . . der Pharmacie in het geheel 2ï7
lenigt. Men last deezen hars doorgaans in eenen Retort
deftilleeren (*) om de Bloemen en den olie re gelijk
te erlangen ; zij zijn echter a'sdan nooit wit,
maar te ftêrk van den olie gekleurd. • Men verkreigt
dezelve echter fneuw Wit, als men den Benzoes in
eenen pot werpt, die op een weinig Vuur of in eene
Zand Capel ftaat. Over deezen pot zet men een papieren
Peperhuis, dat van boven, waar-het Spits bijloopt,
eene kleine opening heeft, van onderen echter
weit en ruim is, om dat liet over den pot kan gehaaid
worden^ alwaar zich dan het zout geheel dun en als
witte Scherfjes zal Sublimeeren." Het Peperhuis, dat
het beft van dobbeld vloeipapier gemaakt kan worden,
om dat de olie daar het beft in trekk;n kan, word ai-
Ie kwader'er afgenoomen, en de Bloemen met een
Veder daar uit geftreeken, terwijl men weder een ande*r
'er pp gezet heeft. Men houd hier mede zo larg
aan, tot dat men ziet, dat het papieren Peperhuis heel
en al met olie doortrokken is. Als wanneer de Bloemen
met eene misichien te fterke hette, doorde vettige
olie, die mede om hoog geklommen is, zouden
onzuiver geworden zijn; zo loft men dezelve in water
op, het welk men i.u Retort 'er weder af naald en
ket zout bij êen zagt Vuur Sublimeeren laat.
§• ai u
Uit het rijk der Dieren (§. 191.) zijn enkel de ZUU­
REN DER MIEREN en het zuur van den PHOS-
PHORUS bekend. Doch om dat dezelve zo weinig invloed
(*) Zommige vermengen de Renzoes ook met fchoon zand,
•m het opfteigen 'cr van te beletten.
0 5

4lS Fan dé Bereidingen . , •
vloed hebben op de Pharmacie, zo zal ik maar enkel
van het laatfte dit bemerken, dat hetzelve den alderfterkften
gloed, zonder overtegaan, doorftaan kan en
zelf in ftaat is het Vitrioolzuur van zijn loogzout aftezonderen.
Het is in zo verre gelijk aan net zuur
des Vitriools, dat zo als het eenen Zwavel met
een ieder Brandbaar Ligchaam veroorzaakt (§. 1954
n. 3.) het andere met ieder Brandbaar ligchaam den
Phosphorus Voortbrengt. ,
»
De tweede Clasfe der Zouten onthoud de LOOG­
ZOUTEN (Satia akalia) (§. 189.) in zich. De
voornaamfte eigenfchappen waar door zij zich onder-'
fcheiden, zijn:
1. Dat zij met de zuuren opruifchen, en middelzouten
uitmaakcr.. ,
2. Dat zij die in zuuren gemaakte oplosfingen nederftooten.
' 3. Dat zij de Blaauwe mttrekzcls der planten groen
kleuren.
Men bemerkt aan hun dat zij in het Vuur beftendig
blijven of dat zij daaiin vervliegen, en'om deeze
zeden worden zij verdeeld in VUURBESTENDiGF
en VLUGGE LOOGZOUTEN.
§• 214.
De VUURBESTENDIGE LOOGZOUTEN
(falia akalia Fixa) onderfcheiden zich door de volgende
kenmerken:
1. Uit

der Pharmacie in het geheel. 21?
•
1. Uit die met water gereed gemaakte oplosfing des
Bekenden Kwikzilvers Sublimaat ftooten zij eenen
oranjen Kleurigen Kalk terneder.
'2. Zij maaken het Vluggezout uit den Salammoniae
los, terwijl zij zich met deszdfc zuur verbindenJ
3. Met uitgeperfte oliën en Vet maaken zij de
ZEEP uit.
4. In den natten weg zo wel als in den droogen losfin
zij den Zwavel op en Veroorzaken de ZWA­
VEL XEEVER.
5. Door den ongebluften Kalk, en door het lange
fmelten in het Vuur alleen, of met Metaalen ei; Kalkachtige
aarden word zij zeer Bekend en fcherp gemaakt.
# • • %
*Di Vuurbeftendige loogzouten worden weder ver-
• dëeid in LOOGZOUTEN UIT rIET PLAN TEN,
en MINERAALEN RYK.
§. 210".
DE VUUR BESTENDIGE LOOGZOUTEN
UIT HET PLANTEN RYlv ( ('aha akalia fixa
vegetabilia S. Uxivioja) worden doorgaans door het
verbranden van Verfcheide Soorten van houten verkreegen
, afs men namenlijk de geheel Wit gebrande
asfche daarna uitloogt, door zijgt en tot droog .worden
uitwaazemd, het welk men onder den naam van
POTASCHE(CV«ew clavellati) inkoopt. Het kenteeken
van eene goede Potasfche is, dat zij zich niet
alleen in water ligt laat oplosfen, maar dat de zuuren
'er ook niets uit neederftooten. Doorgaans ontdekt
men iets van den Vitriolizeerden Wijnfteen daarin.
Het WYNSTEENZOUT (Sal Tatarï) is evenwel
een

*2C> ' Van de Bereidingen
een loogzout uit het Plantenrijk, het welk echter ongelijk
veel zuiverder is,"en de Eereiding 'er van heb
ik reets (§. 201.) geroeid. Schoon dat men tot dus
verre van meening is geweeft, als dat alle de loogzouten
enkel door het vuur voortgekoomen waren, en
niet door de natuur maar door de Kunft,• zo is men
nier te min tans geheel en al overtuigt, dat zij reets
vooraf in de ligchaamen verborgen leggen, en dar de^
Kunft verder niet in ftaat is iets uittevoeren, als dat*
zij dezelve door de verbranding van de overige mede
Verbondene verbrandbaare deele , als _ de fleimige,
Harzige, Olieachtige waterige enz. die hetzelve gebonden
en omcingeld hielden, bevrijdt Q).
§. 217. \
Het onderfcheid zich van het mineraalifche loogzout
in het volgende:
1. Het heeft eenen fcherperen en brannenderen
fmaak als het mineraalifche.
2 Het vloeit weg in de Vrije lucht en bijzonders
als net voor af fterk gecalcineerd is».
3. Het lchiet befwaarlijk in krijftallen aan.
4. Met het Vitriool Zuur maakt het den V1TRIO-
LIZEERDEN WYNSTEEN (§. 195. m 1.) die
befwaarlijk vloeit en in het water niet ligt fmelt: met
het Salpetzuur den GEMEENEN SALPE'll.'R (§.
• 90. n. 1) met het Zoutzuur bet KÜURTS ZOUT
VAN SYEVIUS a. 301. o. 1.): met het Azijnzuur
' den
(*) Die gene, die bTer over de voortreffelijke rerhandeling
vnn den Heer WIEGLEB, tot tijtel hebbende, Chimi-
'che waarnemingen over de Loogzoutachtigc Zouten, nalee-fen
willen, aullen in het geheel 'er niet meer aan twijlelea.

" der Pharmacie in het geheel. -2Zt
den GEBLADERD EN WYNSTEEN (§. 206.
B.t.), die befwaarlijk tot Krijftallen Ichiet en de vogtimeid
uit de lucht fterk aan zich trekt- niet den gezuiverden
Wijnfteen den GETARTARIZEERDEN
WYNSTEEN (§. 208.)
§. 318.
HetVLJUR BESTEN DIGEMINERAALTSCHE
LOOGZOUT (Sal alcali fixum minerale) (% 215.)
word in het gemeene KEUKENZOUT, in veele
MINERAAL1SCHE WATEREN van. Eger,_ Pijrntons
en andere Bronnen en in de ZODA, die uit
verbrande Planten, die digt'aan de Zeekant groeien,
en dit loogzout uit hec digtbijgeleegene water aan zich
trekken, gevonden. De helft van de Zoda is fchier
enkeld zand. Men verkrijgt dit loogzout echter het
gemaklijkfte 'er uit, als men hetzelve met'* water uitloogd,
doorgiet en uitdampen laat, als'wanneer her
laatfte dit zout doorgaans in zich bevat-
§. 219.
De kentekens, waardoor het van het Plintenrijk
loogzout (§. E.'7.) kan onderfcheiden worden, zijn:
1. Het is zagter van fmaak.
2. Het trekt de vogtigheeden uit de lucht niet aan
zich, maar het valt in

222 ' Van de Bereidingen
3. Her fchiet rot Krijftallen als Harretjes. .
4. Met het Vitrioolzuur maakt het 't ligt vloeiende
en ligt op te lollende WONDERZGUT VAN
GLAUBER (§. 195. n. O: .met het Salpeterzuur den
TEERL1N GACH Tl GEN SALPETER (§.198.
n.-i): met het Zoutzuur het GEMEENE ZOUT
(§. soi, n. x.) het welk droog blijftin de lucht, met
den gezuiverden Wijnfteen het SEIGNETTEN
ZOUT (§. 208.)
$ 22 ?.
Het is reeds al (§. in^n. 5.) aangehaald,, datmen
de Vuurbeftcndige loogzouten door 'er iets bij te voegen
, heel fterk bekend maaken kan. De befte wijze
om een dergelijken VUURIG LOOGZOUT (&ƒ
cauflicum^ Caittenum poïentiale) te maaken, is de
volgende:" Men werpr in eenen grooten fteenen pot,
vol met warm water, voor en naleevenpond verlenen
ongebluften Kalk, en roerde het geftadig om, op dat
die op den grond leggende, en fterk veiiiettende kalk,
den pot niet Hukkend doet fpringen Als de Kalk geheel
en al vergaan is, en dat alles is koud geworden
zo werpt men 'er twee pond wel gezuiverde Potatche
bij, men roerat het trouw om, en men laat de menging
vier en twintig uurefi ftaan. Men giet dezelve
alsdan door eenen witten linnen fpitzen Zak, en men
laat de loog zoo in eenen pot uifioopen. Zo lang als
zij noch troebel 'er doorloopt, giet men dezelve wee-'
derom in den Zak, tot dat zij er helder'en klaar doorloopt
(*). Als'er alles is uiigtloopen, dan Werpt
men
(*) Dit word de Zeepzieders loog genaamd, om dat mea
dezelve tot het gercedmaaken der Zeep gebruikt.

der Pharmacie in het geheel..
233
inert den Knik uit den zak weederom in den pot, en
looge hem dus^noch tweemaal uit, ijder rijs met verfcl*
water. Alle verkreegenc doorgezijgte loogen , verkookt
men zagtjes in eenen fchoonen ijzernen Pot zo
lang, tot zij dik word, en tot dat 'er eenige op een
koud brik gedroopene droppels aanftonds hard worden
en droog.' Alsdan giet men dezelve op eene metaale
plaar uit, breekr 'ze aan Hukken en doet 'ze,
dewijl dezelve-noch warm is, in een' warm gemaakt
glas, en bewaart ze voor ai voor het bijkopmen der
Vrijen lucht , om dat zij daar uit aaaltonds Vogtigheden
aan zich trekt, en weg fmelt.
'$. 221.
De VLUGGE LOOGZOUTEN (Sa/ia akalia.
mlatüia S: urimjd) (§. 213.) onderfcheiden zich
•van de Vuurbeftendige voornamenlijk ten opzigten
hunner Fijnheid, beweeglijkheid en Vlugheid. Van
de'e'ze heeft meiv-ihsgelijks (§. 216.) geglooft, ais
of dit nieuwe voor den dag gebragte, en uit de Bearbeidingen
der Chimiften Qntftaanene Zouten waren.
De vooraf aangehaalde onderzoekkingen van Wiegleb
zijn genoeg inilaat deeze meèning te wederleggen en
te bewijzen, dat fchier ijder ligchaam, het zij uit
wat rijk dat het wil, uit de natuur reets dit zout in
zich bevat.
§. 222.
De Bijzondere kenteken?, waardoor deeze Vlugge
zouten van de Vuurbeitendige kunnen onderfcheiden
worden , zijn de volgende:
1. Zij vervliegen bij de minde warmte.,
•. 2. JLTit de oplosfingen des beitenden Kwikzilver
Sublimaats fiooten zij eenen witten Kalk ter neder.

224 Van de Bereidingen.
3. De Koperoplosfingen kleuren zij heemcl blaauw.
4 Ais men 'er een met Salpeterzuur of met een
ander zuur bevogten Hop over houd,*zo ontftaar 'er
een damp om den Hop.
5. Met het Vitrioolzuur verfchaft het, het AM-
MON1ACZOUT VAN GLAUBER (X. 195. n. 1.)
met het Salpeterzuur den BRANDENDEN SAL­
PETER (§. 198. n. 1.) met hec Zoutzuur het GE­
MEENE AMMONIACZOUT (•§, 201. n. 1.) met
her Wijdteen-zuur, den OPLÖSSENDEN WYN­
STEEN C§. 208.) met den Azijn den GEEST
VAN MIN-DERERUS ($. 206.)
§• 223- *
Dit Vlugge loogzout vind men het zuiverde en
meeile in het Ammaniaczout, waaruit het op de
volgen ie Wijze het bede kan Veikreegen worden :
men vermengt vijf deelen Krek met vier deelen Aramoniaczout,
nadat men ijder vooraf op zich zelfheeft
Fijn geilooten en wel heeft laa'en droogen. Deeze
menging werpt men in eenen Retort met eenen ruimen
hals, en legt 'er eenen kleinen Ontfanger voor,
op dat zich hec vlugge zout zo veelte dikker kan
aanzetten. Na dat men de reeten ter deegen toegekleeft
heeft, zo legt men 'er \ uur onder, en houd
daarmede zo lang aan, tot dat 'er geen zout meer om
hoog klimt. Men Verkrijgt op deeze wijze doorgaans
de helft tot twee derdens, dikwils ook meer als het
Ammoniaczout zelf gewoogen heeft. Het Zoutzuur
laat hier het Vlugge zout los., Terwijl het zich vereenigt,
mee het krek, waarom dan ook het geen 'er
van te rug bleift Vuur beftendig Ammoniac Zout (§.
201. n. 3.) is.
§• 224-'

der Pharmacie in het geheel. ft2<
• k §• as4-
Behalven in het Ammoniaczout heeft dit Vlugge
zout ook plaats in de Hoorns en Beenderen der Die-,
ren, en in de vloeiende deelen derzelven, en ook in
zommigegewalfen, in zulk eene groote menigte, dat
men het afzonderen kan. Men heeft om dit te verkrijgen
twee weegen, naamenlijk :
1 Het Vuur, als men drooge deelen van dieren,
als Beenderen, Hoorns, enz. zo, of vermengt indeenen
of'ijferèn Retorten, in liet oppen Vuur zet, als
wanneer dan het eerde water, daarna een loogzoutachtige
geeft (§ 269.) (die uit i'hlegma beftaat, hetgeen
een deel vlug Zout in zich onthoud), en dan het vlugge
Zout zelve, en ten laatfte eene, dikke brandbaare
olie overgaat. *
2. De Rotting (§. 158. n. 3.). Hier toe verkieft
men de vloeibaare deelen der dieren B V. Bloed, Pis,
die bij eene zagte warmte geheel ligt tot de Rotting
overgaan , onder "welke tijd het vlugge Zout zich
reëds van de overige deelen affeheïd, en door de Destillatie
nadat'er eene kleine menigte vogtigheid overgegaan
is, aanftonds kan afge^ondert worden.
§• 225.
De vlugge loogzouten zijn in het minft niet, wat
hun weezen betreft, van elkander onderlcheiden ,
zij moogen gehaald zijn uit het Ammoniaczout,
uit de Hertshoorn of uit een ander ligchaam. Het
onderfcheid 'er van, dat men bemerkt, beftaat enkel
in de verfcheidene 'er bij gemengde riekende oliën.
Als men daarom deeze verfcheide vlugge Zouten
van hunnen olie met eenen hoogft gerechficeerden Wijngeeft
zuiverd; zo zijn de te rug gebleevene Zouten.
P zich

22

èer Pharmacie in het geheel. èlf
h t)ie, welker zuure en loogachtige deelen wee
zenlij ke zoiuige Zelfftandigheden zijn (Salia media
inere fahncï).
0. . Die, waar van het loogachtige deel eene aarde
is •, (Salia media ter red).
3. Die, waar een Metaal de plaats des loogzouts
vervuld (Salia media n;etallica).
Ir. deeze order zal ik zö wel de natuurlijke (§. 85'.}
als die door kunft voortgebragte raiddelzonten in het
kort doorgaan.
De Middelzouten, WAAR VAN DË ZUURE
EN LOOGA'C HTIGE DEELEN, WEEZEN-
LYKE ZOUTIGE ZELFSTANDIGHEDEN
ZYN, kunnen gevoeglijk na de verichillendheid des'
loogzuuts verdeeld worden. Die geene, welke een
PLANTENRYK LOOGZOUT (§• 217. n. 4.) tot
eenen grond hebben, zijn de volgende :
1. 'De VITRIOLIZEERDE WYNSTfiEN
(Tartarus Vitïiolatüs), is een van de oudfte middelzouten,
het Welk uit het Vitrioolzuur en uit het genaamde
loogzout (§. 195. n. r.),ontftaat. Men maakt
het uit de Vitrioololie en de Potafche, of uit de Pot*
afche, en uit den Hongarifchen Vitriool, als wanneer
dan, na dat deeze twee elk bijzonder zijn opgeloft,
dezelve warm onder elkander gegooten, het zuur uit
den Vitriool om de nadere vervvantfehap het loogzout
aantaft, en-de Metalifche aarde als een rood poeder
naar den grond laat vallen. Het onderfcheid zich van
de andere middelzouten daar door, dat het eenen bit«
teren fmaak heeft, dat het zich in koud water zeerbe.
zwaarlijk laat oplosfen,- dat het in het Vuur heel bezwaarlijk
tot het vloeien kan gebragt woiden, en als
P a men

123 Van de Bereidingen
men 'top gloeiende kooien werpt, dat het dan knarft.
2. Het Arcanum duflicatum heeft met het voorig'e ,
alle gelijkheid, uitgezonden dat hier by het loogzout des'
Salpeters komt, het welk echter van het Plantenrijk
loogzout in het minde niet te onderfcheiden rs. Men
verkrijgt het voornaamèlijk bij het gereed maaken van
het Salpeter zuur (§. 197).
3. De SALPETER {Nitfürn) is een van de bekendfte
middelzouten, en word gedeeltelijk door de
natuur en gedeeltelijk door de kunft gereed gemaakt.
Men verkrijgt het doorgaans uit een foort van- Damaarde,
die uit verrotte Planten en Dieren ontftaan is,
_ en die behalven uit het Salpeter zuur, uit eene vlugge,
door middel van de rotting uit de aangetoonde
zelfftandigheden ontftaane loogzout en 'uit eene meenigte
aardachtige deelen bellaar. Uk deeze Salpeteraarde
word het Zout met water uitgeloogd, het welk
echter nooit tot Krijftallen aanlèhiet, als men het niet
met eene uit Alche en Kalk gereed gemaakte loog vermengt,
wanneer het Vuur beftendige Loogzout uit
de Afche zich met het Salpeterzuur vereenigt,* het
vlugge Zout als ook de aardachtige deelen van zich afzondert,
en als groote aanzienlijke Krijftallen daarna
aanfehier. Hieruit is dan klaar op te maaken, hetwelk
dan ook het uit elkander zetten des Salpeters (§. 197.)
reeds heeft aangetoondt, dut dezelve uit het Plantenrijk
loogzout en uit het Salpeterzuur beftaat. Terwijl nu
die op deeze wijze verkreegene Krijftallen iets Keuken
zout en aarde in zich onthouden, zomoet men, om ze'
'er van te bevrijden, dezelve nogmaals 111 water oplosfen
, deeze oplosfing helder doorzijgen en ze van nieuws
krijftaliizeeren laaten. Het laatfte loog, dat niet meer
wil krijftaliizeeren, word de Salpeter moerloog genaamd,
waaruit men door middel van een loogzout x
de daarin opgelofte Kalkaarde neederftoot, die, na
dat

der Pharmacie in het geheel. S20
dat ze \ve\ verzoet is, den naam van eene WITTE
MAGNESIE (Magnepa alb-f. nitrt) verkrijgt. De
Salpeter loft ligt in het water op, en vloeit ook ligt
in het vuur, zo dat -zijne grondmenging blij ft, mits dat
men hem niet 'te lang daarin houd. Met bijzondere
van zi'nc eigenfchappen is, dat hij zich met ijder brand»
baar ligchaam meteen gedruis aanfteekt, het welk men
het ontpl. fl'en §. 171) -memd, waardoor hij na de gefchap.nheid
des 'er bijgevoegden braödbaaren ligcjiaams
een loogzout of een middelzout word. Het eerde gebeurd,'als
het 'er bijgevoegde brandbaare ligchaam een
zwakker'zuur als het Salpeterzuur is, of geheel geen
B. V .als de kooien', in zich onthoud, het voortbrengzel
noemd men als dan VUURBESTENDIGE SAL­
PETER (Nttrum fixuw), dat geen ander, als een
Plantenrijk loogzout is, en ot k juift zo ligt aan de
lucht fmelt. Hec iaatlte, als men hem een brandbaar ligchaam
met het Vitrioolzuur laat toekoomen, naamenlijk
als men 'er juift zo veel Zwavel bijvoegt, als wanneer
ook insgelijks het Salpeter zuur met het brandbare
ontploft, het.Vitriookuurdaarteegen verbindt zich
met het loogzout d 's Salpeters en fqrmeerd eenen Vitriphzeerden
Wijnfteen, onder de naam van GLA-
SERS PÜLYCÜREST ZOUT (Sal Polijchreflum
Giaferi), als men echter bij een en een half pond vloeienden
Salpeter maar een lood zwavel bloemen voor
eu na bijwerpt, en hem aan. kleine koekjes uitgiet,
zo verkrijgt men een zout, het welk meelt al uit onveranderden
Salpeter, en iets Vitrioolizeerden Wijnfteen
beftaat, om dat de weinige Zwavel niet toereikende
genoeg is den ecrftgemelde volkoomen te veranderen.
H :t is bettend onder den naam van SALPE­
TER KOEKJES of PRHJNELLEN ZOUT (fff.
trum tabulatum. Sal f. Lapis prumlhe).
4. Het KOORTSZOUT VAN SYLVIUS (Sal
P 3 #*

£30 Van de Bereidingen
digeflivum f. Fekrffugum Sijlvif), waarin het zuure
beltaaribaar deel het zoutzuur is (§. 201. n. j.). Mén
verkrijgt het, als men den Salammoniae geelt Deftilleerd
met het plantenrijk loogzout, wanneer dit door
de Deftillatie het vlugge zout uit het Ammoniaczout
fcheid, en zich met het Zoutzuur vereende. Hef
komt in de meefte eigenfchappen met het gemeene keukenzout
overeen.
5. De GEBLADERDE WYNSTEEN of de
oneigenliik genaamde WYNSTEEN AARDE Artanum
Tartari f. Terra foliata tartari) .verkrijgt
men, 'als 'er zuiver plantenrijk' loogzout met gedeft.illeerden
Azijn (§. ac6. u. 1.) in eene aardene pan zo '
Jang verzadigt word', tot dat het niet alleen alIedep'roeT
ven van een middelzout doorftaat, maar dat het ook zuur •
begind te rieken. Men waafèmd hetzelve als dan op
een heel zagt Vuur tot droog worden uit, en beu aard
her, om dat het de lucht fterk aan zich trekt, in etne
wel toegellootene Fles. Om dat de gedeftijléerde Azijn
zelf noch altoos olieachtige deelen in zich bevat, zo
word dit Zout nooit heel wit, men doft het daarom
verfcheide maaien achter eikander op, zijgt het door
en waafemd het ijderkeer weder tot droog worden toe
Uit, tot dat het wit genoeg is. Men verkrijgt het
echter ongelijk veel fchielijkei wit, a!s men 't, als het
de eerfte keer drooggemaakt is over eenige fterke kooien
vuur zo fchicl ijk als mogelijk is vloeien laat, en
zo dra als dit gedaan is, hetzelve van het vuur afneemd. '
Hier door verbranden de olieachtige deelen en als
men't dan oploft en doorzijgt, zo blijven deeze deelen
in het filtrum re rug en het Zout word, als men 't
zagtjes uitwaafemd, waar bij men noch wat gedeftilleerden
Azijn, die bij het fmelten is verlooren gegaan,
voegt, een wit en volkoomen middelzout. Zommige
losfen het in Wijngeeft op en deftilleeren denzelven

• der Pharmacie in het geheel. *
'er weder "af, en gelooven dat de Wijngeeft de olie-
{fchtiffe deelen, die het zout bruin maaken, met zich.
overvoerd: zij herijken echter hierdoor hun oogmerk
in het minft niet, om dat de Wijngeeft eerder overgaat,
wien de olie niet navolgen kan, en dus bij
het Gebladerde Wijnlteenzotu te rug blijft. Andere
Calcineeren dit zout en deez.e feilen om zo veel te meer,
want zij bekomen als dan in plaats van dit het loogzout
aheen weder terug, dewijl het Azijnzuur, om
dat het zo zwak nggWit zuur verbonden is, bij een
dergelijken vuur hetzelve geheel en al verlaat. Als
men dit zout eenigen tijd in de vrije lucht laat ftaan,
zo trekt het eene meenigte vogtigheid tot zich, en
vloeit daarin tot een liquor, het welk men VAN
ZELF GEVLOEID GEBLADERD WYN-
S TE ENZ OUT(Z iquor terra foliata tartari)x\ oemd.
Men verkrijgt het ongelijk veel fchielijker en zuiverder,
als men het zout in juift zo veel zuiver vvater op-
1
°l (
De I
GE WYNSTEENDE WYNSTEEN(^rtarus
tartarifatui) beftaat uit het Plantenrijk loogzout,
en uit het Wijnfteen zuur (§. 208.). Hij trekt
de vogtigheeden uit de lucht fterk aan zich. Als tflerf
de oplosfing 'er van lang in eene zagte warmte laat
ftaan; zo verkrijgt men zeer fchoone Krijftallën.
7. Het Sal abfitithn citratum beftaat uit het Alzerhf
zout, dat met Citroenfap verzadigd is. Het trekt
insgelijks de vogtigheid uit de lucnt aan zich.
_*•»
§• 229.
De Middelzouten (§. 227.) n. 1.), waar van het
Mineralifche loogzout 219- n
h e t
-4-) loogzout*achtiae
deel is; zijn de volgende:
1. Het WONDERZOU T VAN GLAUBER (Sal
P 4. * ,

232 * Van de Bereidingen
mirabile Glaüberï) beftaat uit dit genoemde- loogzout
.en uithet Vitrioolzuur (§. 195. n. 1.) Men verkrijgt
het bij de gereedmaaking dés Zout^uurs, zo als reeds
(§. 200.) gemelde is. Om 'er tchoone Krijftallen van
te verkrijgen, zo moet men de oplosfing 'er van heel
zagtjes uitwaafemen, en niet te lang met uitwaafemen
aanhouden. Dit Zout laat zich in'heel weinig water
ligt oplosfen en het vloeit ook in het vuur ligter als
de Vitrioolizeerde Wijnfteen.
2. Het KAARLSBAD ZOUT (Sal Carofinenfc
f Thermarum Carolinarum) is een natuurlijk middelzout,
het welk uit liet water des Kaarlbads door het
uitdampen en krijftaliizeeren verkreegen word. Duizend
pond water, uit den Bron, die men denBroedél
noemd, leeveren pas drie ponden droog zout uit. Het
beftaat insgelijks uit het Vitrioolzuur, en uit het mineraalifche
loogzout.
3. Het GEMEENE KEUKEN ZOUT (Sal commune
f. culinare} beftaat uit Mineralifch loogzout,
en uit het Zoutzuur (§.201. n. 1.). Men teld 'er drie
foorten van, naamenlijk het BRONNEER ZOUT
(Sal Fontanum), ZEE ZOUT (Sal marinum), en
het STEEN ZOUT (Sal gemma). Het Bronneerzout
is van deeze drie her zuiverfte; want het Zeezout,
dat in Spanjen, Ponugal, Frankrijk en andere
plaatzen uit de Zee door hulp der zonneftraalen endoor
den wind van het water gefcheideö word, onthoudt
doorgaans Salpeter deeltjes in zich, die waarfchijnlijk
van dej veele Planten en van de ligchaamen der'dieren,
die in de Zee verrotten, hunnen oorfprong hebben.
Dat het wezenlijk Salpeter in zien onthoud, is daar
uitte bewijzen, om dat het zuur daar uit goud oploft,
het welk geen Zoutzuur, als het niet met Salpeter
zuur vermengt is in ftaat is om te kunnen doen(§. 199.
n. 2.). Het Steenzout word in Rulland, Poolen,
• en

der Pharmacie in het geheel. • 23 ">
en bijzonder .aldaar in het WiützkafcheHoll bij Krackau
gegraven en is dikwils met fteenige deelen vermengt.
4. Het SSIGNETTEN ZOUT (Sal Seimette f.
Pdijchreflum de Seignette) is uit het mineraÜlche loogzout
of veelmeer uit de Zoda (§. 218.), dat met
den Wijnfteen verzadigt is, te zamengeftold(§. _c".).
Dewijl dit zout behalven het zuur ook Plantenrijk
loogzout in zich bevat (,§. 20 J.), zo beftaat het Seignetten7.0ntui.thet
Wijn deen zuur, enuittwee loogzouten,
naamenlijkuir het Planten, en uit het Mineraalen
rijk loogzout. Het Zoda loog, moet vooraf, d voor het
noch" verzadigt is, altoos eerft doorgezijgt worden, om
dat het anders eenen Hinkenden reuk van zich geeft.
Men zet hetzelve alsdan wedei»op her vuur en werpt'er
nog geftadig fijn geftampten en gezuiverden Wijnfteen
in,"" Terwijl het kookt, zo'lang tot-dat het loog votkoomen
verzadigt is. Men zijgt hetzelve alsdan weder
door en laat het daarna zo verre uitwaafemen, tot dat
'er een droppel van, die men op koud Metaal heeft laten
vallen, de Krijftallen aantoond, want een Zout
huitje vind men 'er niet ligt bij. Tenlaatften word hetzelve
nochmaals door dobbeld vloeipapier gegooten,
en weggezet om te Kriftaliizeeren. Dit Middelzout
geeft bijna de aanzienlijkfte Krijftallen.
5. De BORAX (Borax) word uit een mineraal,
dat men uit Ooftindien, onder den Naam 'van Ti'N-
KAL brengt, in Holland (voortijds in Vene'tien) gereed
gemaakt. Hij fchijnt een natuurlijk middelzout
te zijn. Hij beftaat uit hec mineraalifche loogzout,
cn uit het fedatievzout van Homberg, waarvan de Beftaanbaare
deelen nog niet bekend zijn. Men Verkrijgt
die SEDATIEV.ZOUT [Sal Sedativum llombergi)
uit den Borax, als men den Borax met water oploft-,
en daar een zuur, het zij wat voor Zuur dat het wil
l 3
5 i»

234 • Van de Bereidingen.
ingiet, 'als wanneer, daar men deeze menging op het
Vuur zer, hec Sedatievzout'in de geftalte van geheele
fijne, en witte fchubben naar den grond vald. Het
'er bij gevoegde Zuur plaatft hier, terwijl het zich
met het mineraalifche loogzout vereenigt, het Sedatiev
Zout uit zijne vermenging. Heeft men nu.tot het*
nederploffen het Vitrioolzuur genoomen, zo geeft het
overgebleevene loog het wonderzout van Glauber,
heeft men het Salpeterzuurgenoomen, zo verkrijgt men
den teerlingachtigen Salpeier enz. men kan dit Zout ook
door de Sublimatie uit den Borax verkrijgen; men ver.
knjgr als.ian wel weiniger, doch is het dan veel zagter en
witter als hec geen men door de QederploiTihg verkrijgt.
§••.230.
Onder de Middelzouten, die uit tweeëriij Zoutiga
deelen beftaan (§. 227. n. r«), zijn deeze de laatfte,
waarvan het loogachtige deel een VLUGLOOG­
ZOUT (§. 222. n. 5.) is:
1. Het AMMONIACZOUT (Sal Jrnwniaam
S: amrr.emacum) word in Egijptcn, gehjk-IJASEL-
QUIST bengt heeft, uit het roet*, dat zich onder het
Verbranden van gedroogde mift van eenige Dieren,
aanzet, gefublimeerd. Zintseenige rijd word hetzelve
uok in Bronswijk gemaakt, dat zich echter van het
overige doOr de geftalte en mindere vaftheid wel onderfcheiden
laat, Het beftaat uit het Vlugge Zout en
uit het gemeene Zoutzuur (§. 201. n. 1.), hetwelk
zo wel uit zijne nederploffing als ook uit zijne ie zamenftelling
blijkt. Want als men dit Ammoniaczout
met een Vuur beftendig loogzout of Kalkaarde (§,
223.) vermengt, zo laat het bij de Sublimatie zijn
Vlug loogzout los, en naar maaten het 'ér bijgevoegde
loogzout is, blijft het koorts Zout van Sijlvius of
gt>

der Pharmacie in het geheel. 235
gemeen zont terug; verzadigt, men daarentegen het
Zoutzuur meteen Vlug zout, zo verkrijgt men door
de Sublimatie een weezen lijk Anmoniaczout. _ Word
het Ammoniaczout, zo als men hetzelve krijgt, ia
warm water opgeloft door vloeipapier gezijgt, en op
een koude plaats tot krijftaliizeeren gezet, zo vind
men het aan kleine en veele Krijftallen aangefchooten,
het welk men AMMONIACZOUT BLOEMEN
(of GEZUIVERD AMMONIACZOUT) (Flores
Salis armoniaci fimplices. Sal armomacum
depuratum ) noemd. Het heeft die bijzondere eigenfchap
zelf Metaal met zich Vlug te maaken fj.
IA< n. 4.), zo als uit de Bereiding hliikt van, de Y-
ZERENAARDIGE AMMONIACZOUT BLOE­
MEN (Flores Salis armoniaci martiales). Men verkrijgt
deeze, als men Fijn geftampt Ammoniac zout
met juift zo veel fijn geftampt ijzer Vijlzel of Bloedfteen
te zagmm mengt, het eene tijdlang op eene vogtige
plaats, op dat het de Vogtigheid uit de lucht
aan zich trekt, ftaan laat en alsdan in eenen Glazen
Retort, waarvoor men eenen ontfanger legt die
men met eene nat gemaakte blaas wel daar aan vaft
maakt, denzelven in eenen zand .Capel zet, en het
Vuur langzaam tot op den hoogften graad vermeer-,
dert. 'Jn den ontfanger gaat eene kleine hoeveelheid
vluggen Geeft over. De Sublimaat beftaat uit verfcheide
gekleurde fchijven, die, hoedigter dat zij bij
den boodem zijn, hoe donkerder geel van kleur dat zij
zijn. Deezen Sublimaat-Vrijft men met het terugblijfzei
als dan te zamen, en Sublimeerd hem noch eens,
alswanneer men de Bloemen gehjkformig, en fterk
gekleurd verkrijgt. Het overblijfzel dat uit onveranderd
Ammoniaczout, ijzer en een deel bevrijd Zoutzuur
beftaat, vloeit van zelf in eenen kelder tot een
^eel fcherp vogt, dat men voortijds de Naam van Y-

236* Fan de Bereidingen
ZEROLÏE (OJeum martis") heefr gegeeven. Dit is
de gewoonlijke voorfchrift. Men "verktijgt naa die
echter heel weinige yzcrachtige Ammomaczout BJoernen,
om dat het Veele 'er bïjgevoede Yzer het meefte
van het Ammoniaczout verftoord. • De Heer WIEG-
LEB geeft eene Wijze, dezelve bij eenegrootere hoeveelheid
en nier minder fchoon te verkrijgen, aan de
hand, hij neemd nanienlijk tot een pond"Ammoniaczout
maar twee oneen Bloedfteen of een once Yzervijlzel.
• • .
Het alderbeft verkrijgt men dezelve, als men
den Yzer Saffraan , die men heeft -
door een loogzout
uit de oplosfing des yzer Vitriools doen nederftooten
en behoorlijk heeft doen verzoetten, daartoe
gebruikt, en deezen Vooraf, bevoor hij noch met
het Ammoniaczout vermengt is, met zo veel Zoutzuur
overgiet, tot dat hij dun Vloeit. Van deezen
yzer Saffraan riekend men ook maar een once op een
pond Ammoniaczout. Noemd men in plaats van den
yzer den Koperkalk of lv'peiafche, zo *a!s men deze
van de Koperflaagers krijgt, zo. verk'digt men eenen
blaauwen Sublimaat, die KOPER A AR DJGS
AMMONIACZUUT BL< >EMEN ( F/ores Sa/.,
armoniaci venerei'. Uns Peneris Boyiei ) genaamd
worden. Men ichrijfc andere doorgaans den dooden
Kop des Vitriools, om dat het gemeene yzer Vitriool,
buiten het yzer ook Koper in zich bevat (§..230.
n. 1. a.), 'er tóe voor, men ziet doch ecluer'van
zelf wel, dat deeze Bloemen nooit Koperachcig alleen
Zijn kunnen.
2. De OPLOSSENDE WYNSTEEN (TaKa*
rus Jolubilis ) word gereed gemaakt, als men eene oplosfing
van den gezuiverden Wijnfteen mer een Vlugloogzout
Verzadigt, en dan op een zagt Vuur tot
droogworden unwaazemd. Hij trtkt fterk de Vogtigheid

der Pharmacie in het geheel. 237
Meid van de lucht aan zich en hij laat zich in den Wijnpeelt
oplosfen. . ,, _. . .
ï De GEEST VAN MINDERERUS {Spiritist
S. UquvrMtndereri), dienaarden uitvinder genaamd
is, en die uit het Azijn zuur en uit het Vlugge
loogzout beftaat (§. 2o5. n. 1.) Schoon dat hij tot
dus verre noch in geene vafte geftakétn de Apotheeken
is. gehouden, zo verdient hij doch echter noch eene
plaats onder de middelzouten. Men maakt hem aldus,
men giet onder Scherpen gedeltilleerden Azijn zolang
droog uit het Ammoniaczout* verkreegen Vlugzout
(§. _°2>) bij geftaadig omfchudden, tot. dat men in
het minft geene opbruifing meer gewaar word. De
Geeft op deeze wijze gereed gemaakt is ongelijk.veel
werkenderen fterker, alsof menden Azijn met den
Ammoniaczout Geeft verzadigt, om dat deeze terwijl
hij behalven het vlugge Zout ook veele waterige deelen
in zich bevat, den geeft geheel verfwakken moet.
Neemd men hier toe ongedeftilleerden Azijn, zo verkrijgt
de geeft behalven de vreemde deelen,. die in den
ruwen Azijn plaats hebben , eene meer of mindere
bruinachtige kleur, terwijl hij anders zonder kleur en
helder is. . Tot dus verre heeft men nog van gedagten
geweeft, als of men dit Ammoniac middelzout
met anders, als in eene Vloeibaare hoedanigheid koft
erlangen; doch heeft men maarden, op die reeds aangetoonde
wijze (§. 205.) verkreegenen al der Scherplten'
Azijn met het vlugge loogzout in eenen Glazeren
kolf volkoomen te verzadigen, en na dat men den
Helm, en den ontfanger behoorlijk 'er voor gepiaatft
heeft, bij eene zagte warmte in eene zand Capelle te
zetten; zo zullen 'er weinige Zuurachtige droppels
in den ontfanger overgaan, en het middelzout zal zich
in eene drooge geftalte laaten Suburneeren.
§• m-.

«33 Van de Èefeidïngeh)
§• 231.
De tweede Clafse der Middelzouten word vervuld
door de AARDACHTIGE MIDDELZOUTEN
n. 2.), waarvan het loogachtige deel eene'
loogachtige aai de is (§. 71.) om dat van deeze aarden
bijzonders drie, namenlijk de Kalk-Aluin-en Muriatifche
of Zoutachtige aarde bekend zijn; zo kunnen
die daaruit ontdaane middelzouten ook in drie afdee*
lingen gefchikt worden.
' ' . % 232.
De Middelzouten, die de KALKAARDEN (%
.72. n. 3.) in zich onthouden, zijn wel in de Apotheeken
niet zeer gebruiklijk, doch om dat dezelve,
dewijl zij de Kalkaarde zo ligt verraaden, kunnen gevoeglijk
gebruikt worden; zo 'zal ik ze heel kort meede
aanhaalen.
ï. Het VUUR BESTENDIGE AMMONIAC-
ZOUT (Sal ammoniacum fixum) beifaac uit de Kalkaarde
en uit. het Zoutzuur Qj'. 200. n. 3.). Men verkrijgt
het bij-de Bereiding van den Ammoniaczout*
geelt met den levendigen Kalk, wanneer de Kalkaarde,
terwijl zij het Vlugge Zout losmaakt, zich met
het Zoutzuur des Arnmoniaczouts verbindt. Laat
men dit Zout in het Vuur vloeien, zo laat het, zelf
bij het heevigfte Vuur dit Zuur niet los, en als inen
in dit vloeiende Zout een yzer draad fteekt om dat
het zich mooge daaraan hangen; zo geeft deeze in
donkeren licht van zich af, als men 'er met iers hards
tegen aan flaat. Men noemd daarom dit Zout ook
IIOMBERGSCHE PHOSPHORUS (Phojpborus
Homberg!), om dat Homberg dit Verfcheinzel het
eerft ontdekt heeft.
*. De

der Pharmacie in het geheel. £39
-a. De GÏPS(Selenites.GypJum)beÜMt uit de Kalkaarde
en uit het Vitrioolzuur (195.'tl. 2.3), gelijk
als de Heer Dire&or MARGGRAF door de naauvvkeurigfte
en klaarde onderzoekkingen. bevveezen heef:.
Bij afdien men nu de eerfte in eenig Zuur, behalven
in het Vitrioolzuur opgeloft vind, zo kan men dezelve
met het Vitrioolzuur als Gips daaruit doen ncdcrftooten,
het welk het voornaamfte kenmerk van de
Kalkaarde is, want het 'er bijgegootene Vitrioolzuur
vereenigt zich met de Kalkaarde, en vald met dezelve
in de geftalte van tedere Krijftallen naar den grond Q.
150 ). De Gips laat zich bezwaarlijk en geheel weinig
in het Water oploslèn en bruift noch met Zuure
noch met loogzouten op.
; Sr *33-
Van de Middelzouten, die met de ALUINAAR­
DE- zijn vereenigt, is de ALUTN (Alume.rT, zelf
het eenigfte. Hij word uitKeijen, en uit keijachtige
Stóffen (t 84. n. 5.), die bij het Vitrioolzuur ook
noch in hunne vermenging de Aluinaar Je bevatten,
verkreegen: zij moeten vooraf in de Lucht tot Kalk
vervallen, of in het Vuur tot Kalk gebrand worden,
als wanneer de Aluin door het uitloogen en uitwaafemen
en door de Krijftal fchieting daaruit verkreegen
word. Zulk Soort van Kei jen vind men in Deutsland,
Z weeden, Engeland, en Frankrijk bij meenigte.
Deeze verkreegene Aluin word genaamd de GE­
MEENE of WITTE ALUIN (Alamen vulgare.
album, glaciale'), tot een onderfcheid van denRDO­
DEN of ROOMSCHEN ALUIN (Alumen Romanum),
die digt bij Roome in Civita Vechia uit
een haarden Steen , door eene bijzondere bearbeiding

S40 Van de Bereidingen.
ding verkreegen word, en rood van kleur is (*).
Men heeft tot dus verre gelooft, dat de aarde des.
Aluins eene Kleiaarde zij; doch heeft de Heer Director
MARGGRAF beweezen, dat,"fchoon zij zich in
de hoedanigheid van Kleiaarde bevind , zij echter,
van eene gants verfchillende en van eene loogachtige
natuur zij. Vermengt men de oplosfing des
Aluins noch warm zijnde met eene warme oplosfing
van Vuur befiendig loogzout, zo vald de Alumuaide
daaruit naar den Grond', die, als zij vooraf behoorlijk
verzoet is, de voornaamlte plaats derfchoon^n LAK-
VERVEN als B: V.-.van hef.Florenrijnlak bekleed.
Als men een derde deel van een pot met Aluin
yuld, denzelven daar in zo lang laat vloeien, tot
dat men 'ereene harde huit over ontdekt, deeze huit
alsdan mep een Spatel op gloejende kooien uitlegt, en
ze daarop zeê"r ligt en wit laat uitbranden, zo verkrijgt
men den UI TG EB RANDEN ALUIN (Alumen
ufium), die door het Vuur van zijnen waterige
deelen en van het Vitrioolzuur berooft is (*).
§• 234.
(*) De in de Apotheeken zo genaamde PLUIMALUIN
(Aluinen Plumofttut) is een Weezenlijken ftecn, en wel van
eene Asbeftige en in het qjjnft van geene Aluinaehtige Aarde.
De Roode Aluin d:c in de Gravenhorftige Fabriek te
Bronfwijkis gereed gemaakt, heeft zijne roode kleur aan den
Kobalt toe te fchrijven, waarom men befchroomd moet zijn
denzelven innerlijk te gebruiken.
(**) Door middci van den Aluin , en ijder Brandende
zelfitandigheid kan men een poeder gereed maaken, dat als
*ci de lucht bij komt in de Brand vliegt, en PYROPHOR
(Pyrepborus Hombergï) genaamd word. De Bereiding *er van
is Kortlings deeze: Vijf deelen Aluin en een deel meel of
Kooien worden te zamen in eene pan met een fpatel over
het Vuur zo lang omgeroerd, tot dat de ftoff in een zwart
jrrof poeder verandert is. Deeze doet men in een glas,
nea

der Pharmacie in het geheel, »4ï
§• 234;
De laatfte middelzouten van dit foört, 'zyn die,
waar vart liet- loogachtige deel de MÜRIATJ-
SQHÉ AARDE (§. 75. n. i.) is. Hier toe behodren:
. 1. Het ENGELSCHE ZOUT (Sal Anglicum ƒ.
Anglicanuiïï), dat uit het Vitrioolzuur en uit de Munatifche
aarde beftaat. Het word in Engeland uit zeer
veele gezondheids Bronnen, bijzonder te Epfort , waar
van daan men 't ook EPSON NERZOUT (Sal Ep r
fonienfe f. Epshanïenfe) noemd, verkreegen. Dit
Word echter zeer zeldzaam verzonden, waarom ook
het geene dat wy krijgen, doorgaans nagemaakt is.
Want het Eagélfche Zout word buitenslands gereed
gemaakt, als de laatfte loog van het Zeezout (§. 229.
n: 3.) met den, tot rood worden toegecalcineerden Vitriool
vermengt, het zout daaruit naderhanduitgeloogt
en rot krijftaliizeeren gebragt word (§. 76. n. 3).
a. Het SEDL1TZER-of SEiDSCHUTZER
ZOUT (S41 Seidlicenfe J. Seidfchutcenfe) heeft het
zelfde beftaanbaare deel als het voorige'Zout, en hét
word uit de Bron van denzelfde naam doof het uitwaazemen
en krijftaliizeeren verkreegen. Men is meer
verzeekerd van deszelfs echtheid;
(§• 235.'
men villd het echter daarmede niet geheel vol, men flopt
het los met papier toe, zet het in eenen kroes, en giet 'ec
zand orri heen. Deezen zet men als dan tusfehen de koalen
in, en houd zo lang met het vuur aan, tot dat men eenfc
blaauwachtige vlam in dé opening van het glas ontdekt, alï
dan neemt men aanftonds de kooien weg, «a ftopt fcet gl»s ;
iecl naauwkeurig toe.
Q

242 Van de Bereidingen
§• ^35-
Men moet deze in de laatfte Clasfe der middelzoü*
ten plaatzen, die in plaats van met loogachtige beftaanbaare
deelen, met eene Metalifche Zelfftandigheid
verzadigt zyn, of de METALISCHE ZOUTEN
(§. 227 n.3). Het zijn weezenlijke Zouten, hetwelk
zo wel hunne fmaak, haare krijftallifche geftalte, als
ook de oplosbaarheid in het water betuigd; doch zoude
men hun den naam van middelzouten byna kunnen
betwiiten, om dat zij met loogzouten opbruifen. Ik
zal deeze Zouten, na die, den 'Metaalen bygevoegde
Zuuren, doorgaan.
§• 236.
De Metaaüfche Zouten met het Vitrioolzuur zijn:
1. De VITRIOOL (105. n. 4.) hiervan vind
men drie Soorten :
a. YZER VITRIOOL (Vitriolum mar-isS.viride),
die ook bij de Naam van ENGELSCHE VI­
TRIOOL, GROENE VITRIOOL, KOPERWA­
TER enz: bekend is. Hy onthoud voornamenlijk
yzer in zich, en is groen van Kleur, edoch vind
men denzelven altoos met min of meerdere koperdeelen
vermengt, waar van dan ook, bij den Hongari-
Ichen en Goüaarfchen de groenblaauwe Kleur qntitaat.
Dit is het gemeende Soort, dat bij eene groote meenigte
uit de vitrioolaarden, en Zwavel keien, ook uit
de zogenaamde Marcafitten verkreegen word , die Yzerachtig,
of Koper en Yzerachtig te gelijk zijn. Men
tragt het overvloedige Brandbaare in de Zwavelkeien,
dat het Zwavel of Vitrioolzuur Bijna geheel en al gebonden
en ingewikkeld houd, vooraf door Kalcineeren
of roofterenweg te voeren, de keien daarna op breeds-

8èr Pharmacie in het geheel. £4$
dé hoopen in de Vrije lucht uit te Itroijen en zo lang
daarin te laten leggen, tot dat de Vitriool die zich daarin
onthoud Voor en na begint uit te bloeien of te ei*
floreszeeren, wanneer men denzelven door het uitloogen
en Kriftallizeeren daaruit verkrijgt. Als de Vitriool
gecalcineerd word; zo word hij eerft graauwj
daarna geel en op het laatftrood. Loft men denzelveii
in het water op, en voegt mén'er een weinig geftampte
galappels bij; zo word de oplosfing purper rood*
die naderhand zwart word, als men'er meer galappels
bijvoegt, tiet is in het geheel als een grondftelling
aantenemen, dat alle de te zamentrekkende Zelfftandigheden
uit het plantenrijk als galappels, Granaatfchillen&.dteeigenfchap
hebben, dat zijniet alleen in
Vitrioolzüuren, maar ook het in yderzuur opgeloftei
yzer zwarteer nederftooten (95. n. 7.), waarvan daari
de INKT zijne zwarte kleur heeft.
b. KOPER BLAAUWE of CYPERSCHE VI­
TRIOOL (Fitrhlum coerulmm S. de Cyprd), beftaat
uit het Koper eh uit het Vitriool Zuur^ en is altoos
fchoon blaauw (§. 93. n. 4.) en aan Krijftallen.
Men verkryit hem doör de oplosfing des Kopers in
het Vitrioolzuur, of door de zaamenlijming (§. 173.)
van Koper blikjes met geftampte Zwavel, of als men
ook Koper, en Zwavelkeien te zaamen mengdt, en
op die Wijze, zo als by het'Yzervitriool is aangetoond
, behandeld. Als men in de oplosfing des Koper
Vitriools Yzer legt, zo zet zich het Koper op dé
oppervlakte deszelven overal aan, terwijl daar in te*
gen het Vitrioolzuur het Yzer in de plaats oploft.
c. Het ZINK-of de WITTE VITRIOOL (Fitriolum
album) beftaan uit derzelven zuur, en Voornamelijk
het Zink (§. 97. n. 4.), heeft eene witte
Kleur en is zonder eenig teeken van Krijftallisatie.
'Het word uit een zeeker loodertz, dat men Rammel-
Q 3 berg-;

244
Van de Bereidingen '.
bergfche loodertz noemd, na dat het voor af geföö*fterd
is, bereidt, en behalven het Zink vind men ook
doorgaans in dit ertz, Lood, Yzer en Koper.
2. De MINERA ALISCHE TURBITH (Turpethum
minerale') is eene vereeniging des Kwikzilvers
met Vitrioolzuur. Men verkrijgt het, als men het
Kwikzilver in het Vitrioolzuur oplod, en het laatfte
*er dan door de Uitwaazeming tot droog worden afzonderd
alsdan blijft 'er een witte kalk terug, die echter
zo dra men 'er heet water op Giet, eene fchoone
Citroenueele Verf verkrijgt, waarom hij dikwils GEE*
LE KWIKZILVER PR/EC1PITAAT (Mercuri
us prtecipitatus flavus S.luteus) genaamd word. Men
kan hem ook op eene konftige Wijze bereiden, als
men het Kwikzilver in Salpeterzuur oplod en met eene
oplosfing van den Vitriooljzeerden Wijnfteen doet
nederftooten. Hier hangt zich het Vitrioolzuur alsdan
aan het Kwikzilver cn valt daarmede naar den
grond , terwijl het Salpeterzuur zich met 'het loogzout
vereenigt. Dit is de konftige icheiding des
loogzouts van het Vitridolzuur van den beroemden
STAHL.
$• 23.7-
Met het Salpeterzuur verfchaft het maar in de Apotheken
een metalifch Zout, namenlijk den zo genaamden
HELLEN STEEN (Lapis infernalis.
Cauterium lunare). hij word gereed gemaakt, als
men fijn Zilver (§. 150. n. 5.) in het Salpeterzuur
oploft, en de oplosfing tot de Krijftallifatie of tot
droog worden in een Glas uitwaazemd. Men laat dezelve
alsdan eene geruime tijd over Kooien, wanneer
zij fterk opftijgt en roode Salpeter dampen uitwaazemd,
zo lang fmelten, tot dat zij geheel ftil en zagt vloeit,
en

der Pharmacie in het geheel, 245
©n giet ze dan in met olie ibeftreekene Formen, die
de dikte van 'een pen Hebben,' uit. Men doei het
fmelten doorgaans in eenen Kroes: om ;dat daar nu
echter veel zilver intrekt, zo is het veel beeter en voordeeliger
in plaats van eenen kroes, een afgebrookenen
hals van eenen kleinen Retort daar het_ gew.ujft noch
aan is, te neémen, en daarin op we! uitgebrande kooien
her ftnelttm te Verrigren. 1 iet zilver dat men 'et
toegebruikt, moet lijn zijn, en geen Koper in zich
onthouden, omdat de Hellenfteen anders ligt groen
word,
§. 238.
Door middel van het Zoutzuur met Kwikzilver
verkrijgt men in hunne werking zeer van elkander
verfchillende Preparaties« namenlijk den bijtenden en
verzoetten Kwikzilver Sublimaat (§. 20.1. n. 4.), waarvan
het ecrlte het aller zwaarfte vergieft, en het laat*
fie het heilzaamlte geneesmiddel ons verlchaft. Daar
zij dog anders niet als in de hoeveelheid des Kwikzilvers
dat zij bij zich hebben verfchillen , terwijl de
laatfte met het Kwikzilver volkcom'en verzadigt is,
en daarom zijne bijtende kiT._t als ook de oplosbaarheid
in het water verlooren heeft.
1, BYTENDE KWIKZILVER SUBLIMAAT
(Mercurius Sablimatiu corrofivui). Alle de Voorfchriften,
waarna dezelve bereid word, koomen cfear
op uit, dat men het „Kwikzilver met hei fcherpfte
Zoutzuur, die beide in dampen verandert worden, te
zaamen vercenigen laat. De Bereiding 'er van is doorgaans
de volgende: het Kwikzilver word in het Salpeterzuur
opgeloft, en het laatfte word 'er weder van
afgewaazemd. Bij het overgebleevene mengt inesi
Q 3 ë e
'

§4$ • Van ie Bereidingen
gecalcineerden Vitriool en gedroogt zout (*). Dit
word te zaamen in eenen Kolf' gedaan en zo lang tot
. dat de vogtigheid geheel en al weg is, zagt Vuur gegeeven,
wanneer men hec Vuur fterker vermeerdert,
pn wel zolang, totdat zich. alles in de hoogte heeft
laaten fublimeeren waar doormen eenen witten en Glinfterenden
fublimaat verkrijgt: het overige Verfchaft
ons het Wonderzout van Glauber, dat men echter in
het minft innerlijk niet gebruiken mag. De Beredenering
van deeze handelwijze is deeze i het V triool- •
zuur drijft het Zoutzuur uit het gemeene zout, terwijl
het zich om de nadere verwantfehap met het
loogzoutachtige deel deszelven verbindt, en een Wonderzout
van Glauber uitmaakt; het Vrijgemaakte zoutzuur
daarentegen met het Kwikzilver, worden van het
vuur indampen verandert, bij welke geleegenheid.
zij zich te zajamen Vereenigen en met elkander Sublir
meeren Als men den Bijtenden Sublimaat met vuur*
beftendig loogzout of met Kalkwater vrrjft, zo word'
hij oranjengeel, en verfchaft ons met het laatfte het
PHAUEDEINISCHE WATER (Aqua Fhagedantca).
' 2. VERZOETTE of ZAGTE KWIKZILVER­
SUBLIMAAT {Mercmius dulcis. Manna metallay^»)word
verkreegen, als men den bijtenden Sublimaat,
met zo veel Kwikzilver, 'als hij maar tot zich
kanneenien, verzadigt. Dit word verrigt, als men,
denzelven, na dat hij fijn ge vree ven is, noch twee tot
, drie
(*) Bij deeze Bereiding is dit bijzonder, dat 'er alle drie
mineraalzuuren in voprkoomen, doch is het Salpeterzuur daar
riet noodzaaklijk bij. De Wijze om hem 't befte Koop te.
maaken is deeze, dat men het Kwikzilver in Vitriool olie
pploft, de oplosfing tot droog worden uitwaazemeü laat^
$m met gedroogt Zout laat fublimeeren.

der Pharmacie in het geheel. 247
driemaalen met eene zeekere 'erbij gegootene hoeveelheid
Kwikzilver Sublimeerd. Men liaar 'er anders ia
alle de andere voorfchriften op, dat de bijtende Sublimaat
zo lang met het Kwikzilver moet gevreeven
worden tot dat men geene Kwikbolletjes door het
oog meer kan gewaar worden, maar dat dezelve in
het geheel verfpreid zijn. Deeze lang duuiende en
om den ftof die 'er zich van opgeeft, die men bij alld
Voorzigtigheid.niet meiden kan om ia te aademtu,
gevaarlijken arbeid, kan men in het geheel vermeiden
, zonder daj de echtheid des verzoetten Sublimaat?
iets daardoor gekrenkt word, als ,men op den.
fijn g°vreevenen bijtenden Sublimaat, enkel het Kwik-,
zilver opgiet: waanneer zij zich bij de even goed, als
zij in dampen veranderen, vereenigen. De hoeveelheid
des Kwikzüvers moet alzoo getroffen zijn, dat
'erbij ijder Sublimatie zich noch altoos iets aan bolletjes
laat zien, het welk het zekerde kenteeken is, dat
de Sublimaat behoorlijk is verzadigt. Het befte voorfchritt
is daarom, dat men op twaalf deelen bijtenden
Sublimaat neegen deelen Kwikzilver neemt. Men
verrigt de fubhmatie doorgaans in kolven , en men
doet zeerwel, als men dezelve in het begin tot aan
den hals in de Zand capel zet, op dat het Kwikzilver,
cn de b ;
jcende deeltjes, die bij eene zagte warmte om
hoog gedreeven worden, zich hoog aanzetten, als; au
ontbloot men den hals tot op een duim van het Zand
voor den verzoetten Sublimaat, op dat men deezen
düsdaanig zuiver verkrijgt. Na de laatfte Sublimatie
moet men het losfe witteen graauwc poeder, Let welk
een weezenlijk Sublimaat is , van het vafte zoo
naauwkeurig afzondereu tiïs mooglijk is, en tot meerder
voorzigtigheid, die hier bijzonder van nooden
is, den verzoetten Sublimaat met heet water , het
welk men 'er weder van afgieten moet, vrijven, om
Q 4 dat

Fan-de Bereidingen
darde bijtende .Sublimaat zich daarin oplolt, en op
zo een wijze van den verzoetten geheel en al kan afgej
zonderd worden. Heer BAUME, die waargenoomen
heeft, dat een pond befte verzoette Sublimaat
noch altoos een halve tot een heele dragmen bijtenden
Sublimaat in zich onthoudt, prijft aan, om hem in
water te kooken, dog om dat hij hierdoor zijne witte
kleur mogt verliezen, op ijder pond twee dragmen gezuiverd
Ammoniaczout te gieten , dewijl dit het
graauwworden belet. Als men den verzoetten Kwikzilver
Sublimaat met kalkwater vrijft, zo word hijzwartachtig.
Word dezelve noch drie tot zesmaal
met een weinig 'er bijgevoegt Kwikzilver gefubümeerd.
Zo verkrijgt men de KWIKZILVER PA-
NACE (Panacea Mercurialis); word de Sublimatie
echter iëstienmaal herhaal.1, zo optftaat daar uit de
zo oneigenlijk genaamde CALOMELAN ( Calomel.
Cakmelas). Ten opzigten van de hoeveelheid der
Sublimaties bij deeze Kwikzilver bereiding, ismen het
noch niet eens.
Door hulp van het Azijnzuur ontflaat
I. De L00ÜZU1KER ( Sccharum Saturni),
die uit het benoemde Zuur, en uit het lood (§, scó."
h. 3.) beftaat. Hij word gereed gemaakt, als men
witlöod, Menie, Goudglid of gegranuleerd lood met
Azijn oploft, de doorgezijgde oplosling tot op de
helft ukwaazemd, weder doorzijgt, en om Krijftallen
aantefchieten wegzet. Die uit het witiood, Menie,
en uit het lood zelf gereed gemaakte, overtreft aan
zuiverheid dien uit het Goudglid gereed gemaakten,
men verkrijgt hem doorgaans bij de bereiding van
het loodwit.
1
2 . Het

der Pharmacie in hst geheel. ?#
s Het SPAANSGROEN (Vinde dm. Aemgo^
b'eftaaL uit Koper en Azijnzuur (§. zo6._ n.

250
Van de Bereidingen
fte verkreegene Zout doorgaans minder Braakverwekkend
is dan het laatfte.
VAN DE GEDISTILLEERDE WATEREN.
§• 241,
GEDISTILLEERD WATER (Aqtia defiillata,
ftillatitia , abfïracïa) noemd men dar geene, het
welk men doorgaans over planten haald (§. 14*.), om>
. de Wateren de werkende beftaanbaare deelen derzelven
medetedeelen.
§• 242.
Terwijl de Planten zouten in .zich onthouden (§.63.
n. 7.), en daar zich deeze zouten in het Water oplosfen
,• zo zijn dezelve alsdan inftaat, het olieachtige
beftaanbaare deel ( § 63. n. 1.) in zich te bêvarten,
waarvan de gedeftillecrde Wateren den reuk en den
fmaak der Zelfftandigheden, waarover zij zijn overr
gehaald, verkrijgen. Hieruit is daarom ligt optemaaken
, dat die ligchaamen, die gtene vlugge deelen
in zich bevatten, of niet rieken _. het welfyhet gebrek
van de olieachtige deelen aantoond Cj. 64.), ook-,
tot de Deftillatie niet bekwaam zijn.
5- 243-
Deeze zo genaamde Deftilleerde Wateren onderfcheiden
zichten opzigtenvan het vloeibaare, dat daar
'toe gebruikt word. Dit is WATER of WYN (Aqua
vinofci) of BRANDEWYN (AauaJpirituofa).
Zij worden ook anders wel verdeeld in ENKELDE
(Aqu

ier Pharmacie in het geheel. 2$\
STAANDE (Jqua compofita), als de deftillatie o
ver eene Vermenging van meerdere Zelfftandigheden
gefchied,
.Schoon -dat 'er in alle drie natuurrijken Zelfftandigheden
gevonden worden die eênen fterken reuk van
zich geeven. B, V. uit het fteenrijk de Barnfteen,
de Amber; uit het rijk der Dieren, de Muscus, Bever-geil,
Zivec, en dus bekwaam tot de deftillatie
waren (§. 242 ) zo vind men echter in het planten*
rijk de mecften en dit zijn ook degebruikiijkfte. Terwijl
echter de Apotheken ook met eene buitengemeene
meenigte Waters-aangevuld zijn, die uk planten
die in het min ft niet rieken B. V, Cardui Beuediér,,
Boragie, Latu enz, enz. gedeftilleerd worden enalzoo
geene. werkende beftaanbaare deelen in zich onthouden
* kunnen; zo waare het te wenfchen, dat deeze altemaal
afgefchaft wierden, om den 1'ehat der Geneëskui.-.
de van veele overvloedige dingen te bevrijden, en
daatdoor aan de Apothekers eene groote verhgtmg te
verlchaffen.
% 245-
' Ten opzigten van de Deftillatie der Wateren is in
acht -te neemen:
1. Als men de phnten vooraf heel zagt droogt,
zo ruiken de gedeftüleerde Wateren veel fterker. Dog
zijn deeze uitgezonden, die door de geringde warmte
haaren reuk verliezen , want deeze moeten heel
verich gedeftilleerd worden.
2. Teere Kruiden legt men geheel of een weinig
gehakt in. Sappige kneuft men, Houten en Wortelen,

a
5 2
- Van de Bereidingen
ten moeten klein gefneeden worden en de Zaaden moeten
yoqraf geftampt worden,
4. Bij harde en drooge ligchaamen laat men vooraf
de Maceratie(§. 1^2.) voor de Deftillatie gaan,
4. Doorgaans verrigc men de Deftillatie in kopers
ren Blaazen (§. 26. n. 2.), die van binnen Vertind
zijn. Deeze yuld men met de beftemde Zelfftandigheid
tot op de helft, «en giet 'er alsdan zo'veel water
op, dat 'er maar van het beftilleercuig een derde van
leeg blijft.
5. Veele werpen 'er noch Zouten B. V, keukenzout
bij, en denken daardoor kragtiger Water te verkrijgen
(*). Het befte echter is, dat meq den raad
van den Heer WJEQLEB volgd, die, als hij doit
veele in het werk geftelde onderzoekingen in de planten
weezenhjke vlugge Zouten ontdekte, potaiche of
houtafche aanraad 'er bij te gieten, om dat deeze alsdan
zien, met het in de planten bevindende Zuur, vereenigt
eii daardoor hec vlugge Zout losmaakc, hetwelk .
Zich met het overftijgende \Vater vermengt en daardoor
den reuk 'er van fterk aanzet.
6. Men moet mee een zagt vuur Deftilleeren, zo
dat het overgaande Water als een fijn draadje alloopt.
Want geert men eene fterkere hette, zo vervliegen
daar-
(*) Zommige vreezen, als of de wateren, die men oveje
gezoutene Bloemen als B V- RooLn overhaald, weczénlijke
zoutdeeltjes met zich over voerden , cn daarom zouden
voor zèere oogen naadeelig zijn; het is echter fchier filet te
gclooven, dat bij eene zagtc Tjeitillati.e in hooge oeftïileer
Vaafen zulks zoude te vreezen zijn. Niet te min is het dog
beeter, de Voorfchriften der Docloorcn naauwkeurig naatekoomen,
en daar men behalven dat, in den Zoomtr eenen,
grooten Voorraad genoeg van de Verfche Bloemen voo* het
heele jaar ma-aken kan.

der Pharmacie in het géheeL
s
53
daarbij de vlugge deelen, wanneer dan het Water ook
een zeer zwakken reuk verkrijgt, en geheel ligt bederft.
7 Men houd zo lang met de Deftallatie aan tot
dat het overgaande Water geen fmaak of reuk meer
heeft. Het geen het eerfte overgaat is doorgaans het
kragtigfte.
8. Riekt het Water niet fterk genoeg, zo moet ,
men het noch -eens over de verfche Zeliftandigh.id
Cohobeere-n (§. 141.}
9. De wateren hebben dikwils eenen branderigen
reuk bij zich doch dit kan men dra verhelpen, als
men dezelve eene korte tijd in de Zon zet.
LO Hoe ouder dat de gedeftilieerde wateren worden
hoe 'aangenaanier zij worden; alsnamenlijk de flesfen
ter degen zijn toegeftopt daar dezelve in zijn,
Die gene zelf die in het begin zwak rieken verkregen
door den rijd den reuk, als het Oranje Bloezeui
water (Aqua Napha).
11. Het geene dat in de Blaas terug blijft, kan, als ,
het extract: 'ervan gebruikt word, uitgeperft, endaarvoor
uitgewaazemd worden.
V A N D E G E E S T E N
% 246.
Men geeft in het geheel de benaming GEEST
aan alle vogtigheden , die men door middel van de
Deftillatie verkrijgt. In zo verre deeze nu brandbare
of zoutige deelen in zig bevatten; verkrijgen zij ook
den naam van BRANDBARE of VLAMVATTEN-
DE en van ZOUTIGE GEESTEN.
S' H7-

254 Van de Bereïdingetii
*
/
De BRANDBARE of VLAMVATTENDË
GEESTEN (Spiritus inflammabiles /.' ardentes) dié
goorgaans b.v de naam van^WYNGEEST (Spiritus
virti)(*) of BRANDEWYN worden begrepen, zijn
die geene, die doormiddel van de Deftillatie, uit die
ligchamen, die de gilling van de WijiihefTe f $ 158.
n. 1.) hebben ondergaan, verkreegen worden. Hoe
meerder water dat zulke Geeften by Zichhöbben, hoe
zwakker dat dezelve zijn, waarom men dezeiven noch
meermaalen Reótificeeren (§ 4 140.) moer, om ze zo
veel als men wil, 'er van te bevrijden. Wat aangaat
haare meerdere of mindere fterkte of naar maaten zij
Veel of weinig Phlegma (§. tgS^, by zich hebben, verkrijgen
zij hunne benaaming, waar van meerder volgen
zal.
§• 24?, '
Om den goeden Brandewijn, die men inkoopt^ teS
beoordeelen, let men op de volgende- omftandigheden:
1. Hij
(*) Men neemt de Benaaming WYNGEEST in den algemeene»
zin, en alsdan gaat zij door bij a'lle .de Geeftige
Vogtigheden, die door middel van de Gilling en Deftillatie
Tcrkrcegen worden; of men beteekend daarmede m eenen
naamveren zin genoomen, den enkeld uit Wijn of druiven verkreegenen
geeft , en noemd dan den uit koorn gemaakten
KOORENBRANDEWYN, ( Ipiritus frumenti ), en den uit
Franfchcn Wiin of WijnhefFe gehaalden FRANSCHEN
BRANDEWYN (Spiritus Vini Gallici). Anders is de Wijngeeft,
hij mag gedeftilleerd worden, uit wat ligchaam men
wil, als hij maar behoorlijk is gerectificeerd, in het *ee'zcndlijke
een en dezelve.

êer Pharmacie in het geheel. Ö55
•
t. Hij moet klaar en helder als water zijn.
2. Hij moet noch onaangenaam van reuk noch fcherp
Van fmaak zijn.
3. Als men een vlesje 'er half vol van giet, en
fchudt, zo moet hij fterk fchuimen, en peerlen houden.
Hoe meerder peerlen hij opgeeft, en hoe fchielijker
dat dezelve weder vergaan, voor zo veel te beeter
word hy gehouden. »'
4. De befte en zekerfte proef is het afbranden des
Brandewijns. Men meet namenlijk eene zekere hoeveelheid
'er van af, fteekt hem in eenen leepel in den
brand, en laat hem op eene ftille piaacs zo lang branden,
tot dat hij van zelf uitgaat, wanneer men het overgebleevene
Phlegma weder afmeet. Een fterke
Brandewijn moet maar een derde water bij zich heoben
en twee derdens Geeft.
§. 249.
Terwijl deze Brandewijn echter noch veele vreemde,
zuure en olieachtige deelen, gelijk ook noch te veel
water in zig bevat; zo kan men hem, zoals men denzelven
heeft gekogt, tot de Pharmaceutiiche bereidingen
niet gebruiken. Men is daarom genootzaakulenzelven
noch vericheidene malen te Reétificeeren (§. 140.)
om hem van depze vreemde deelen te zuiveren (*\
Steekt de Rectificaatgeeft Buskruid en Gatoen aan,
(*) Bij de Rcétificatie des Brandewijns word van Zom
mlgen met grond aangepreezen, om 'er ongebluften Kalk.
gezeefde afche, Keukenzout, Wijnfteen zout, en het befte
gedroogde potafche bij ,te werpen, om dat dezelve voornaameniijk
bekwaam zijn, de waterige, zuure en olieachtige
«leelen des Brandewijns in zich te trekken, en hem dus 'er
Tan te bevrijden.
20

zfró Van de Bereidingen
zo word hy ALLERFYNSCE GERECTIFI­
CEERDE GEEST (Spiritus vini re&ificatisjitnus /•
Dèpblè'gm'atïsfimüs. Alcohol vini), zo niet: word hy
GERECTIFICEERDE GEEST (Spiritus vini
reclificatus) genasmJ, Als men deezen énkel alleem
verbrand, zo laat hij eenige vogtigheid na; de eerlle
moet echter geen vlagje nalaten. Niet te min isdezel^
ve het miuft van de waterige deelen niet vrij te lpreeken,
want GEOFFRAY heeft door onderzoekingen
bevonden, dat een Geelt die het Buskruid aahfteekt
nog altoos'bijna het vierde gedeelte water in zich onthoud.
Als men daarom denzelven Dephlegmeerd door
'er een gedroogd loogzout bij te werpen, zö als reeds
(§. 155.) aaftgetoónt is; zp is mérfovertuigt; dat het
overvloedige waterige beftaanbaare deel 'er van afgezonden
is,- en deeze geeft word GEWYNSTEEN-
DE WYNGEEST (Spiritus Vini tartarijatus)
genaamd. .
i 250.
Zo fterk als ook de proeven met Buskruid eh'
Catoen in het gebruik zijn, zo zijn dezelve echter
zeer onzeeker om 'er de fterkte des*Wijngeefts doof
tc ontdekken. Want behalven dat, zo voerd dezelve
terwijl hij brand, veele waterige deelen met zich wech,
en zulf ook het Vaas, waar hij in afgebrand word,
dampt veel water door de warmte weg; men vind 'er
dit ook noch bij dat deeze proef ontoereikende maakt,
dat als men weinig wijngeeft op veel Buskruid gier,
zö word hetzelve, aangeftooken, omdat die 'er bij
gegootene kleine hoeveelheid zo veel water niet in zig
bevatten kan, om zo veel Buskruid te bevogtigen':
giet men daaren teegen veel geeft op weinig Buskruid,
zo zal het de allerfterkfte Rec c
tificaat zelf niet
aan-

der Pharmacie in het geheel. a$f
aahfteeken, om dat zulk eene meenigte noch altoos zo
veele vogtigheid in zich bevat, dat het 't weinig buskruid
noch nat maakt. Van de proef met Catoen is
het een en hetzelve. De befte wijze daarom, om den
Alcohol te probeeren is, als een terdeeg gedroogt
en warm gemaakt daar ingeworpen plantenrijk loogzout
in denzelven geheel droog blijft leggen (§. 249.)
. . §• 251.
De befte eigenfchappen des Wijngeefts zijn:
1. Hij loft de brandbaare oliën op (*) en de Harfled
Uit het plantenrijk. Hier opgrondveften zich meeft alle
Eflentien, Tinclmiren, Elixers enz. De gommen loft
hij daar en teegen in het geheel niet op.
2. De opgelofte Harden kunnen doormiddel des waters
daaruit nedergeftoöten worden, zo als bij de Bereiding
van de Jalappen HarS.
3. Hij loft eenige Zouten op, aisB. V. alle die met
Azijn verzadigte loogzouten (§. 206. n. 4.), het Ammoniaczout,
den bijtenden Kwikzilver fublimaat, en
het lëdativzout;
4. Hij werkt op de vuurbeftendlge , drooge, eri
gebrande loogzouten, en maakt daar mede zeepachti-
§e voortbrengzels of de L OOG- ZOUTACHTIGE
llJNGiUUREN uit.
5. Hij vereenigt zich met de fcherpfte zuuren zo
als nader bij de verzoete zuuren zal verhandelt worden.
6. Als een fterke zonder kalk gereedgemaakte wa-'
I (*) De Wijngeeft, die een olie in zich opgeloft onthoudt,
kan het beft daar uit ontdekt worden, als hij melkachtig word'
*Is men *cr water bij mengt. *
R
té-

&$% Pan de Bereidingen
terige Ammoniac Zoutgeeft met eenen alderfterkflen
geredtificeerden Wijngeeft vermengt word, zo doet hij
denzelven ftremmen, en maakt daar meede het zogenaamde
Offa Helmontii. Deze ftremming laat zich daar
uit geheel ligt verklaaren; om dat de wijngeeft zich
met het water verbindt, dat het vlugge zout opgelofl;
|n zich onthoudt, en dat zich daarom in de fchielijkheid
krijftallifeerd, en deze vermenging door de krijftallen
verdikt. Juift op deze wijze doet hij ock de
Melk en het eijwit ftremmen, terwijl hij zich met het
waterige deel vereenigt.
§• 25a.
Schoon dat 'ér wegens de beftaanbaare deelen van
den alderfterkften gerectificeerden Wijngeeft, bij de
Chimiften eene groote oneenigheid heerfcht; zo fchijnt
het doch 't beft te zijn als men de partij derzelven verkiert,
die hem voor een buitengemeen verdunden en alderfijnft
gemaakten weezenhjken olie houdt, die met
eene groote meenigte waters de aldernaauwkeurigfte,
en innerlijkfte verbintenis is ingegaan (*), Deze
Theorie komt het beft met de ondervinding overeen,
en de Heer D. WESTENDORP heeft in nieuwere
tijden denzelven op eene gants eenvoudige wijze in 0*
lie en water ontdaan.
§• 253
Dat 'er eene weezenlijke olie in de vermenging des
Bran-
(*) Men houdt het 'cr doorgaans voor, dat zich ook in den
Wijngeeft een zuur onthoudt, het welk den olie met het water
zo naauwkeurig vereenigt. De proeven die men 'erechter
van genomen heeft zijn gedeeltelijk onecht, gcdeeltelyk
met geen zuiveren Wijngeeft verricht.

ier Pharmacie in het 'geheel k$
Brandewijns plaats heeft, bewijzen noch de volgen»
de b jkende ondervindingen :
. i. Om dat hij brand (*), welke eigenfchappen enkel
de. brandbaare Zelfftandigheden, zoals de oliën
Zijn, bezitten (§. 15.).
a. Om dat hij zich met de Gedeftilleerde oliën vermengen
laat (§. 251. n: 1.% het welk de oliën zonder
hem, enkel ónder elkander ook doen. ,
3. Om dat hij de Harfens" uit het Plantenrijk oploft,'
het welk insgelijks dë oliën enkel ook doen.
4. Om dat men als hij met een fterk zuur vermengt
en gedeftilleerd word, eene weezenlijke Olie verkrijgt
B. V. de verzoete Vitrio'ol olie.
§• 254=
Dat hij het grootfte gedeelte uit Water beftaat, bekijft:
li Om dat hij zich ligt met het Water vermengt ,
welke vermenging anders, noch de olie, noch een ander
Brandbaar •ligchaam ondergaan zal;
2. Om dat hij zich riiet met alle de oliën als: B;
V. met de uitgeperfte vermengt.
3. Om dat men weezenlijk eëne groote meenigte
Waters 'ér af kan zonderen, als men hem B; V. over
óngeblufchten Kalk haald.
S- 255.
Terwijl de Wijngeeft die eigenfchap' bezit, de gédes»
(*) Hij geeft als hij brand noch rook, noch roet van'
zidi en iaat ook het geringfte niet te rug , het welk aan
toond dat 'er eene kleine meenigte en eene heele fijne GW»
tegenwoordig is.
R 2

2óo Van de Bereidingen
deftilleerde oliën uit dé planten optelosfen (§. 251. tl.
1.) en ze mede overtevoeren; zo verkrijgt men daarom
ook eenen Wijngeeft, die met de riekende Zelfftandigheden
, en met de vlugfte deelen der weezenlij*
ken oliën bezwangerd is, en deze vei krijgen den
naam van AFGETROKKENE GEESTEN (Spiritus
abjlraclitif).
% 256.
Om zulke Geeften te erlangen, haaldt men dezelve
1. O/er ruwe Zelfftandigheden, die eenen fterken
Balfamieken Specerijachtigen en vluggen reuk heb-
' ben, en daarom olieachtige Beftaanbaare deelen aan den
dag geeven: als Lavendel, Thijm, Roozen &< Als men
deze geeften regt fterk wil hebben, zo moet men dezelve
noch eenige maaien Cohobeeren (% 141. ).
Men moet echter hier bij ten opzigten der kruiden
in acht neemen , dat men deze, als zij uit tec*
dere deelen zo als B. V. Roozenbladeren beftaan,
vooraf een weinig droogen laat, om dat anders de
veele fleimige deelen die zich daarin bevindende
werking des Wijngeefts op de olieachtige beftaanbaaredeelen
beletten.
2. Over fterk riekende gedeftilleerde wateren wannéér
hij insgelijks de riekende deelen daaruit met zich
over den Helm voerd.
3. Over gedeftilleerde Oliën (*), wanneer men den
Wijngeeft zo goed verkrijg»-, als of men denzelven
over de Kruiden zelf gehaald had
(*) Deze vermengd men zo met den Wijngeeft •, of men
droppeldt dezelve vooraf op het drooge Wijnfteen Zout en
giet 'er alsdan den wijngeeft bij, en Deftilleerd dcezea 'er
zo wede: af.

der Pharmacie in het geheel, &6i
Bij het Deftilleeren van den Wijngeeft is alles hetzelfde,
zo als bij de Deftillatie der Wateren (§. 245.)
gemeldt is, in acht te neemen, enkel dat men bij
dezen eenen geringeren graad Warmte noodig heeft.
s- 253.
De ZOUTIGE GEESTEN (Spiritus Salint),
(§. 246.) zijn ZUURE, of LOOGZOUTACH­
TIGE,
§•
De ZUURE GEESTEN (Spiritus acidt) zijnde
zuivere Zuuren der drie natuurrijken. Doch omdat
men deze bij gelegenheid der zouten reeds ( §.
1,9.0. —

#ó*a* Van de Bereidingen
de vermenging der zuuren met den Wijngeeft; maar
terwijl deze menging gefchiedt, zo zondert een deel
des zuurs het olieachtige deel van het Phlegma des
Wijngeefts af (§. 252.)én verbindt zich met denzelven
pp het alder naauwkeurigfte tot eene geheele nieuwe
Zelfstandigheid', die zeer veel ge}ijknis met eene
weezenlijke olie heeft, doch zo teder is, dat de
wijngeeft, die ze opgeloft in zich bevat, als men denzelven
in het water giet, dezelve niet loslaat. Om
de Theorie van de verzoeting klaarder te maaken, zoj
zal Hij de bereiding van het verzoette Vitrioolzuur
doorgaan 1
$• 263.
Als men den fterken Vitrioololie met den alder fijnften
Wijngeeft vermengt, het welk echter zo gefchieden
moet: dewijl men bij kleine beetjes den Vitrioololie
in den Wijngeeft giet (§. 165. n. 3.); zq
ontdekt men bij ijder indroppeling een gedruis, opbruifching
en eenen witten damp die uit den wijngeeft
pm hoog klimt: de vermenging w.6rd bruin, en het
glas, waar in men dezelve verrigt, word voor en na
zo warm, dat men het op het lelt fchier met üe vingeren
niet aanroeren kan. Uit deze verfchijning kan
men befluiten dat 'er eene fterke Werking plaats heeft
tusfehen de zuure Deelen des olies en de olieachtige
deelen des' wijngeefts. Deze' vermenging noemd
men het LIQUOR VAN RABEL (Liquor S. Spiritus'
Rabelii), het is echter maar enkel eene Vereeniging
des zuurs met den Wijngeeft, en in het
minft geen verzoeten Geeft, om dat de Wijngeeft
zich mei zijn Phlegina daar in verbonden aantreffen
Iaat. Als men deze vermenging, na dat dezelve
éen dag of twee toegeftopt geftaan heeft, uit een
Zand-

der Pharmacie in het geheel. £63
Zandbad met een zagt Vuur Deftilleerd r naa datmen
vooraf'ereen Kolt voer gekleeft heeft; zo komt er ten
eerften een onveranderden Wijngeeft over, daarna
volgt eene aangenaame riekende Vogtigheid dae zich
nipr lio-r in het Water laat mengen en AE1 HEK
of NAPHTHA DES VITRIOOLS (Naphtha V»
trioli Ather S. Liquar Frobeniï) genaamd word.
Alsdan word men een Vloeibaar vogt gewaar, dat bij
draakjes overgaat, dat als men hetzelve met den Aedier
met elkander te zamen in den Ontfangerdaal_loopen,
den VERZOETEN-VITRIOOILGEEST
(Spiritus vitrioli dulcis), die ook dejPYNSTIL-
LENDE GEEST VAN HOFFMAN (Liquor a~
nodynus mineralis Hoffmannï) genaamd word, uitmaakt
Als men deze Deftillatie voortzet met een
zagt Vuur, zo erlangt men daarop eenen fwemmenden
olie, welken men, na dat men denzelven er afgezonden
heeft, WYNOLIE (Oleum Vmu Oleum
vitrioli dulce) noemd. Gaat men met het Vuur noch
verder voort', daar men echter wel Voorzigtig bij
dient te zijn , om dat anders de heele taaie zwarte
Stof op een maal overklimt; zo gaat 'er een zuur en
een fterk na zwavel riekend Phlegma over, waar op insgelijks
eene geele en zwaare Naphtha drijft. In den
Retort blijft eene zwarte en koolachtige Zelfstandigheid
terug, die eenen fterken, zuuren en zwavelachtigen
reuk van zich geefc.
Geeft men zeer naauwkeurig op, de Verfchijnzelen
van de gemelde bereiding acht, zo bevind men, dat
de innerlijke Vereeniging des Vitrioolzuurs met den
Wijngeeft , en de afzondering van het Phlegmatike
deel van den laatlten altoos geftadig toeneemt hoe
R, 4, m Ulr

Vm ie Bereidingen .
minder Wijngeeft dat 'er in den Retort te rus btóA
en hoe meerder dat 'er reeds is overgegaan ter vH
door de aanhoudende warmte de zuuren zich altoos on
derhng met het olieachtige deelen des Wijngeeft vereen .
gen en het waterige deel altoos meer en meer 'er van af-
Zonderen kan. 1 h t \s daarom wel na te gaan, dat het Pijn.
ftülende vogt van HOFFMAN eene oplosfing van de
Vitnohsfche. Naphtha en eenen alderfterkften Wijngeeft
en dat de Naphtha zeiver het olieachtige Beftaanbaare'
fc l W
5? t ^ eeft
? CS- *5* ,53-) dat z h met het fterke Vitriool zuur het aldernaauwfte verbonden
en hetzelve eeven zo naauw ingeOooten he-ft
He zuure en naar zwavel riekende Phiegma dat zS
op het laatft vertoond, is het afgezKrde wa er 2
terug gebleevene deel des Wijngeefts, dat iets van het
Vitrioolzuur met zich genoomen heeft. '
e
T? p
$. 264.
^reidfog van den VERZOETEN SALPE-
CF^v iVJ- """ 'M"0 van den ZOUTyt-t^l
(Spmtus Saks dulcis) en de verklann-r
'er van is gelijk met den Voorafgegaanen1 als Ten
maar m plaats van het Vitroolzuur fet s2e ter - en
TERsT 1
0 1 1 1
^;,
d e
* A P
A DESSALPE-
. . (Naphtha mm) echter te verkrijgen heeft
men met eens de Deftillatie noodig, wan ah d- v
menging des rookenden Salpeter zuurs met den wi n
geeft naauwkeung droppelwijze volbragt is, endat men
het glas eenige daagen op eene koude fes hééft
S e dTén Z
° h
r* k
\»> zich P
eS do^
£menalsd a n f' 1 0 h e
', *• jonden heeft, wel-

der Pharmacie\in\ het geheel 265
% ^5.
Het is als eene grondftelling ten opzigten van de
verzoete Geeften aantenemen, dat hoe fterker en hoe
zwaarder het zuur. is, hoe ligter en gemaklijker dat
hetzelve van den Wijngeeft kan verzoet worden. Uit
die oorzaak laat zich het Vitrioolzuur ligter ais het
Salpeterzuur , en het Salpeterzuur ligter als het
Zoutzuur verzoeten. Hier kan men ook de oorzaak,
ligt uit opmaaken, waarom dat zich eene fterke Vitrioololie
, een rookenden Salpeter en Zoutgeeis
veel beter met den Wijngeeft Vereenigen , en ongeluk
veel aangenaamer en zoeter Geeften geeven , als,
wanneer deze zuuren zq fterk niet zijn,
§. 266.
In het geheel is bij de bereidingen der verzoeten
Geeften in acht te neemen :
1. Dat men daar toe alderfterkfte en als het mooglijk
i§ rookende Zuuren neeme (§. 265.)
1. Dat de Wijngeeft daar voor insgelijks ook alder
fijnft gerecl.ficeerd zij, om dat als hij veel Phiegma in
zich onthoud, het Zuur daardoor zwakker en minder
werkende gemaakt word.
3. Dat men de hoeveelheid des Wijngeeftes voor
ijder zuur wel in acht neeme. liet Salpeterzuur vereiicht
tot zijne verzoeting den meeften, het Zoutzuur
minder en het Vitrioolzuur het minfte. Vier deelen
Wijngeeft gebruikt men tot een deel fterken Vitrioololie,
twaalf voor het rookende Salpeterzuur, en neegen
deelen voor het rookende en fterke Zoutzuur.
4. Dat men het Zuur bij eene kleine Koeyeelneid
inden Wijngeeft bij de Vermenging deszelven giete
($. 165. n. 3.). Ook moet men met dit ingieten niet
R 5, m

266 Van de Bereidingen
te fchie'ijk zijn, om dat anders wegens de heevige
verhitting, veel olie van den Wijngeeft, het geen
men ook aan het rooken wel ontdekken kan, verbrand,
en dus minder Aether verkrijgt.
5. Dat men deze Vermenging ter deegen toegeftopt,
eenige daagen op eene warme plaats laat ftaan %
orn dat de Vereeniging zo veel te beter in zich zelf
gefchieden kan. Doch is dit echter niet noodzaakelijk.
6. Dat men de Vaazen ter deeg toekleeve en
met een zagt en langzaam verfterkend vuur De*
ftilleere, waardoor men een zeer aangenaamer en verzoeten
Geeft verkrijgt, en ook verhindert, dat 'er
geen Zuur mede overgaan kan.
7. Dat men dikwils den Ontfanger wegneeme en
'er een ander voor legge, om te verhoeden, dat het onlieflijkriekende
Phiegma niet met den verzoeten Geeft
zoude kunnen overgaan. Om dit oogwit nog meerder
te bereiken , zo werpt men gedroogt Wijnfteen zout
in den Geeft, om dat het Zuur 'er van afgezonden
werde, het is echter beter, denzelven daarover te
Deftilleeren.
» §• 267.
De LOOGZOUTAGHTIGE GEESTEN (Spiritus
akalici S. Urinofi) (§. 258.) zijn eigenlijk in
het water opgelofte vlugge loogzouten (§. 221.), en
onderlcheiden zich enkel na de Verfchilknheid van
de Gedeftilleerde oliën die 'er bijgemengt zijn en van
de meenigte des opgeioften loogzout^.
§. 268,
Orn de loogzoutachtige geeften te verkrijgen, gaa?
men*

der Pharmacie in het geheel !
men, zo als reeds 224.) aangemerkt is, tweederlei
Wegen, namenlijk de Weg des Vuurs, of der Rotting
in. De eerde Weg is voornamenlijk die in de A*
potheeken gebruiklijke; en de Zelfliandigheden, waaruit
men de loogzoutachtige Geelten haald, die men
In de Apqtheeken houd, zijn ook eigent!ijk niet bekwaam
tot de Rotting o vertegaan. Deze zijn Voornamenlijk
de Hertshoorn, 'Elaudsklaamv, gedroogt
Bloed, Pokhout, Wijndeen en in't bizonder het Ammoniaczout
(§. 230. n. i.) Uit het laatfte drijft men
den vluggen Geeft door middel van eene andere 'er
bijgevoegde Zeïfdandigheid uit, zo als aanftonds zal
aangetoond worden. Ten opzigten van de overige is
anders niets aantemerken, als dat men een Beftaagenen
aardenen of Yzeren Retort , met deze Zelfftandigheden,
die vooraf klein moeten gemaakt worden,
tot op twee derdens vuld en dezelve in eenen
jleverbereer Oven fj. 26. n. 4.) in het Vuur
het welk men, als men 'er V°oraf een Ballon voorlegt,
die men niet een vaften Kleefdeeg toe kleeft,
en daarbij, die, bij het Deftilleeren reeds Q. 135. n.
5. ) aangehaalde voorzigtigheid , in aclit neemd ,
in het begin gemaatigt, ter laatft echter tot den heevigften
trap verfterkt, wanneer men dan het Phiegma
het eerfte., daarna den loogzoutacluigen Geeften
ten laatften het vluggezout met den Empijreumatifchen
Olie verkrijgen zal.
$. 270.
Den Zuiverden loogzoutachtigen Geeft verkrijgt
men uit het Ammoniaczout ($, 223.), waaruit dezek
ye of door middel van een'er bij gemengt Vuurbeftendig
loogzout of van den levendeii Kalk verkreegen
word, waarmede het Zoutzuur des Ammoniaczouts,
eene
z e t
»

•263 Fan de Bereidingen.
eene nadere verwanrfchap heeft, en zich alzo met dit
vereenigt, en het vlugge Loogzout loslaat,
_ Het geen dat, door het bijdoen van een Vuur beften-
• d'g loogzout verkreegen word,. word of met water en
word alsdan genoemd WATERIGE AMMONIAC
ZOUTGEÊST (Spiritus fa/is armoniaci aquofas).
of met Wijngeeft, WYNGEESTIGE AMMÖNl!
ACZOUT GEEST (Spiritus/a/is armoniaci Fiito*
Jus) gedeftilleerd, waarbij het zoutzuur zich met het
'er bijgevoegde Vuurbeftendige loogzout vereenigt,
en het vlugge zout door hulp van een matig Vuur los
laat, het welk zich dan in de geftalte van een droog
zout aan de zijden van den hals des Retorts aanzet en
door het, daar opvolgende Phiegma opgeloft en overgevoerd
word. Het overige in den Retort geeft het
koortszout van Sijlvius (§. za'a. n. 4.)
$• 2

der Pharmacie in het geheèU »6$>
heeft gezet en eenen Ontfanger 'er voor geluteerd heeft
drijft men met een zagt Vuurden geeft over,waarbij mert
in het minft geen droog vlug zout te ziert krijgt. Het
vlugge zout word hier uit het Ammoniaczout bevrijdt,
terwijl zich het zoutzuur deszelven met den Kalk
tot eenVuurbeftendig loogzout. (§.. 132. n. 1.) vereenigt.
Dezen met Kalk gereed gemaakten Ammoniaczoutgeeft
(§.-272. onderfch'eidt zich van den met een Vuurbeftendig
loogzout uitgedreevenen. (.§. 271») voornamenlijk
daarin:
1. Het vlugge zout toondzich daarbij in geen drooge
geftalte, maar het gaat als eene vloeibaare Zclfftandigheid
over. Het fchiet zelf in den Winter uit dezen
Geeft niet tot Krijftallen, het welk de andere echter
afe twee doen.
2. Het is veel fterker en vlugger als die, welke
met een Vuurbeftendig loogzout bereid zijn.
3. Het bruift met de Zuuren niet op, da'echter de
andere altoos doen moeten".
' 4. Het geeft met den alderfterkften Wijngeeft geen
Ofa Helmontii (§. 251. n. 6.), die men bij de vermenging
deszelven met den Waterigen Ammoniaczout
geeft gewaar word.
VAN DE TINCTUUREN ESSENTIEN
EN ELIXERS.
§• m>
De Benaamingen van deze vloeibaare geneesmiddelen
zijn zo weinig bepaald, dat men niet in ftaat
is

s
7

der Pharmacie in het geheel. s.71
verzoete of loogzoutachtige Geeften, zeldzaam fchoon
deze dikwils in ftaat zijn de befte werkende beftaanbaare
deelen van een ligchaam, het beft uittetrekken,
en ook niet minder bekwaam zijn tot het innerlijk
gebruik ; daar men in tegendeel met de voorgemelde
oplosfingsmiddelen veele Bereidingen in de
Apotheken aantoonenkan, daar de befte werkende delen
in het terugblijfzel blijven moeten, en daar bijkans
maar enkel de kleur uitgetrokken word.
$• *?K
Als men maar eene enkelde Zelfftandighöid bij hét
oploslingsmiddel doet; zo rtoemd men die eene
ENKELDE TINCTUUR of ESSENTIE (Tinei
ura S. Efsentia Simplex); voegt men 'er echter
meer bij; zo noemd men dezelve eene T ZAMEN-
GESTELDE TINCTUUR of ESSENTIE (Tin-
&ura S. Esjentia ccmpofita).
§• 277.
Bij de Enkelde Tinétuuren word maar vereifcht ,
dat men de 'er toe voorgefchreevene Zelfftandigheden
« naar maaten hunner gefchapenheid klein
fnijdt, ftampt, of vrijft (§ 12.6. n. 1.), dezelve
in eenen glazen kolf doet, het oploslingsmiddel
(§• 2
e r
75-) ' °P §i et
» e n
dezen in een Zandbad in
een
de gomachtige, de Wijngeeft de harsachtige en de Wijn beide
Beftaanbaare deelen tegelijk uittrekt; zo vind men doch in
de met Water verkreegene Extracten altoos ook harsachtige,
zo als men ook in die met wijngeeft gereed gemaakt»
gomachtige deelen ontdekt.

sr a
Vctn ie Bereidingen
een Digereer Vuur (*) plaatft, en daar bij in acht
neemt de reeds gemelde Aanmerkingen bij de Digeftie
(§• 3 1
0- B'J die te zamengeftelde is men echter eene
fchikking verpligt in acht te neemen. Als B. V. in
een voorfchnft daar Wortelen, Harièn en Oliën ver
eifcht worden , trekt men het eerft de Wortelen
uit , als deze dan door het uitpersfen afgezondert zijn, •
doet men 'er de Oliën bij. Of men trekt ijder Zelfftaridighoid
met eene toereikende meenigte van het oplosfings
middel op zich zelf en mengt daarna de verkreegene
üiurekzels, of oplosfingen onder elkander.
Om dat de Oplosfing of Uittrekking der ligchaa'men
zo veel te beter mooge gefchieden, zo voegt
men wel eene kleine hoeveelheid Wijnfteen zout 'er
bij; waardoor men nier alleen verkrijgt, dat.het oplosfingsmiddel
bekwaamer gemaakt word op de Zelfftandigheden
, die door het zout eenigzins vooraf'
doordrongen en uit elkander' gezet worden, te werken^
maar daar word ook bij de met Wijngeeft
gereedgemaakte Tineüiuren een weezenlijk Zeepachachtig
Vogt gebooren, dat den Genees Heeren zö
veel te aangenaamer moet zijn, om dat zij daarbij zö
ligt niet te vreezen hebben, dat de opgelofte Zelfftandigheden
in ons ligchaam zullen precipiteeren, gelijk
men B. V. bij de Tinctuur vanBarnfteen zonder zout
gereed gemaakt ontdekt, want als men deze in water
droppeld, zo maakt zij hetzelve melkachtig, daar
zö
(*) Bij Tinchiuren, die eene fchoone groene Kleur zullen'
hebben , houd men de koude Digeftie voor beter dan da
warme.

der Pharmacie in het geheel. af %
fen tegen maakt die met zont bereide het wat'er in het
minff niet ondoorfcheinender. Dikwils word ook iri
p !
aats van het wijhfteenzout, de Gewijnfteende Wijndeen
enz. voorgefchreeven. Of men bevogtigt ook
wel met oplosfingen dier zouten, de Zelfftandigheden,
al voor men noch het oplosfingsmiddel 'er bij giet;
Als in de Voorfchriften vereifcht wórd dat men 'er
mineraalifche Zuuren bijvoegt; zo mengt men dezé
ëerft bij de Tinctuuren, na dat men dezelve al heeft
laaten door zijgen.
Terwijl de LOOGZOUTACHTIGE TINC-
' TUUREN (Tintlurce akaiince) zo wel in de wijze
Van Bereiding van die reeds gemelde afwijken, eri
ook enkel door middel van eene Chimifche kennisfe
kunnen verklaard worden; zo zal ik bij deze wat
langer vertoeven. Hier toe behooren voornamenlijk
de SCHERPE WYNSTEEN - de GEWYN-
S TEEN DE SPIESGLAS - én METAALEN
TINCTUUR.
§. 280;
Dé eerfte vin deze Tinctuuren namenlijk dë
TINCTUUR VAN WYNSTEEN (Tinclura/alis
tartari) word gereed 'gemaakt. als men' Wijnfteeri
zout in een kroes zo lang laat vloeien, tot dat het eene
groenachtige blaauwe kleur verkreegen heeft
wan-
(*) Zommige werpen hij het Wijnftèenzout, als het vloeit,
eenige Kolen, en denken daardoor eene fterke gekleurde TinctiiïR
S

274 • Van ie Bereidingen.
wanneer men hetzelve, na dat het in eenen warmen
Mortier is fijn gedampt, in eene Phiool, wiens derde
gedeelte met allerzuiverften Alcohol gevuld is, giet, en
warm zijnde tezaam wel onder elkander fchud(*) hetzelve
zó lang in eene fterke Digeftie warmte laar ftaan,
tot dat de Tinctuur eene fchoone roode Kleur verkreegen
heeft. De SCHERPE SPIESGLAS
TINCTUUR ( Tinctara antimonii acris ) word
aldus bereid : men neemt gelijke deelen Spiesglaskoning
en Gezuiverden Salpeter, vermengt deze
wel onder malkander, en doet*'ze in eenen in't openne
Vuur geplaatften Kroes vloeien, waarmede men zo
lang aanhoud, en geftampten Salpeter bij werpt,^tot
dat de geheele Koning in een geel vertoonenden Kalk
verandert is. Deze Kalk word alsdan weder fijn
geftampt en voor het overige als de voorafgemelde
Tinctuur behandeld. De METAALEN TINC­
TUUR (Tin&ura Metallorum) verfchild omtrent de
bereiding van deze niet veel, behalven dat men, in
plaats van den Spiesglaskoning een Koning, die uit
Spiesglaskoning, Koper en Tin te zamen gefteld is,
neemt. Voor de GRWYNSTEENDE SPIES­
GLAS TINCTUUR (Tinclura antimonii tartarifata)
woid echter het ruwe • Spiesglas met het Wijnfteen
zout tot vloeien gebragt, tot dat de Stof eene
-geelachtige Kleur verkreegen heeft, voor de reft
word de.Te ook behandeld gelijk de voorige. Bij alle
deze Tin&uuren ziet men, dat als dié 'er bij gevoegde
Stoffen vooraf lang genoeg gevloek hebben, dezel-
• . ve
tuur te verkrijgen. Andere werpen ' er ongebluften Kalk bij,
cn dit is beter. , , . u
(*) Hoe langer dat men den Kroes laat vloeien, en hoe
heeter men den Alcohol 'er bij. Giet; zo veel te hooger»
kleuren krijgen de loogzoutachtige.Tin&uuren.

ier Pharmacie in het gehel. Sf§
# den Wijngeeft aanftonds melkachtig maaken. Het
overblijfzel van de laatfte Tincttuur kan zo als men .
hierna aantooneq za!, voor de Bereiding des Goudkleürigen
Spiesglaskouing tot nut gemaakt worden.
Si a8n
De Grond van alle loogzoutachtige Tinétuuren iri
het geheel, is eenvuurig, of Cauftilch Vuurbeftendig
plantrijk loogzout, het mag zijne Scherpte en Vuurige
gefchapenheid uit het Vuur alleen, of door het
fmelten met ongebluften Kalk of metaalen (§.' 214. nt
5.) verkreegen hebben. Het tweede Beftaanbaare deel is
een allerzuiverften Wijngeeft (§; 351. n. 4.) deze taft
zo wef door zijne waterige, als olieachtige Befta'anbaaré
deelen (§. 252.^254.) het Vuurige loogzout aan. De
waterige deelen losfen 'er iets van op, en deelen aan
de Tinctuur de' Brandende eigenfchappen mede; dé
olieachtige daar èn tegen; terwijl zij zich van den Zarnenhang
der waterigen deelen afzonderen, taften insgelijks
het Cauftifche Zout aan, Vereenigen zich met
hetzelve en brengen een zeepaartigen ftof voort, ert
terwijl zich deze volgen haar natuur in het Phiegma
oploft, deelen z\j de kleur den Tinétuuren mede.
De melkkleur, die de Wijngeeft aanneemt, als
de warme Cauftifche Stof'er in geworpen word, ba-,
veftigt de losfcheuring van het olieachtige gedeelte.
§. 282; . •
Alle Loögzoutachtige Tinctuuren laaten zich door
mineraalifche zuuren nederftootén. Deze Precipitatie
is echter in het minft, zö als zommige van gedagten
zijn, geen zwavel, maar na den onderfcheid des'
grbijgevoegdenZuurs een middelzout, het welk ont-
S & ftaaty

276 Van de Bereidingen.
ftaat, terwijl zich het zuur met het loogzout uit do
•Tinctuur vereenigt, en vermits het zich in den fterken
Wijngeeft niet oplosfen kan, .ter nedervallen
moet. Dit blijkt daaruit, dat zo dra men vomaf de
Tinctuur met Waterverdundt heeft, geen precipitatie
gebeurd, om dat het waterige deel dan niet in ftaat is,
dit pas ontlookene middelzout optelosfen. Juift daarom
volgt ook met den Azijn in de fterkfte Tinctuuren
geene Precipitatie, om dat hier .bij eene bladswijze
Aarde van Wijnfteenzout ontftaat, die volgens
haare natuur zich aanftonds weder in den Wijngeeft
oploft (§'. 206". n. 4.)
• . §-*8 3.
Deze verhandelde Theorie en Verfchijning van de
loogzoutachtige Tinctuuren (§. 281. 282.) gaar niet
alleen door bij de Wijnfteen Tinctuur, maar ook bij
de Scherpe Spiesglas - en Metaalen Tinctuur en deze
kan men ook het rnjnft niet, in hunne beftaanbaare
deelen van de eerfte onderfcheiden, vermits dezelve
anders niet dan vuunge deelen, behalven het zeepachtige
weezen, in zich onthouden (§. 281), terwijl de
Wijngeeft op het glasachtige deel der 'cr bijgevoegdcn
Metaalen niet werken, en zijne kragt alzoo maar alleen
op het Vuurige loogzout, dat de Metaalen van
het Brandbaare berooft heeft, uitten kan. Wat echter
de gewijnfteende Spiesglas Tinctuur betreft; zo
onderfcheid-zich deze van de voorige, om dat 'ze
buiten die reeds aangehaalde Beftaanbaare deelen ook
wezenlijken zwavel, en hoewel zeer weinige Koninglijke
deelen in haare Vermenging bevat, welke laatfte
zich enkel in eene verfche Tinctuur bevinden, waaruit
zij zich echter dra afzonderen , terwijl zij zich
aan de zijden van den Bodem des Vaas, waar in men
de-

der Pharmacie in het geheel. 27/
dezelve bewaard, aanzetten. Gaan wij echter- tot
haare Bereiding terug; zo zullen wij ontdekken, dat
zij zich van de overige Tün'ctuuren ook in het geheel
onderfcheiden moet. Tot haare Bereiding word, zo
als reeds (§. 280.) aangetoond is, het ruwe Spiesglas,
dat uit den Zwavel en uit den Spiesglaskoning
beftaat ( §. 98. n. 2. ), vereifcht. Terwijl nu het
Spiesglas met eene genoegzaame hoeveelheid loogzout
gefmolten word, zo loft: dit den Zwavel uit het
Spiesglas op; en daar onftaat eene Zwavel lever uit
O). 214. n. 4.). Om dat nu deze zwavellever in ftaat
is, alle Metaalen en halve Metaalen in het vloeien optelosfeh,
zo loft hij hier ook aanftonds den Spiesglas
koning zo dra dezelve voor den dag komt, op,
zo dat nu het heele Spiesglas in het loogzout opgeloft
is, en dat 'er eene Spiesglas \ever(Hepar antimonii)
is ontdaan. Terwijl op deze Wijze alzo het loogzout
den geheelen te zamenhang des Spiesglas opgellooten
heeft; zo is de Wijngeeft d;e 'erop gegooten is, ook
in ftaat, een deel zwavel en een weinig Spiesglaskoning
optelosfen. De zwavel verraad zich in deze
TLiCiuur'daar door, dat als men dezelve tot eenderde
gedeelte afbrand, of uitwaafemd, dat men als dan
reeds eenen Zwavelaehtigenreuk gewaar word, en als
men in het over blijfzel een Zuur in droppcld, zo
precipiteerd'er een wezenlijken Zwavel uit, die eenen
aan hem eigenen Vuilen eijerreuk bij zich heeft..
Om het Koninglijke deel, dat zich in eene verfch gereed
gemaakte Tinctuur bevind, te bewijzen, zo be-.
hoeft men de Winkelfleffen uit de Apotheken alwaar
dezelve in bewaard word van haare aanzetzels te ontdoen
en van dit aanzetzel iets op eene uitgeholde kole
met een looije pijp te fmelten; zo zal men niets dau
mecaalifche bolletjes gewaar worden, en de braaking
S s ;
ver-

g;S. Van Se Bereidingen
verwekkende kragt, die eenige greinen van dit poeder
Veroorzaakt, beveiligt het insgelijks.
VAN DE EXTRACTEN.
§. 284. •
Als de Infufie (§. 129.), afkookzel (§. 133.) en
Tiniftuuren (§. 274,), dat niet andeis als Vloeibaare •
Extracten zijn , tot de dikte van honing uitgewaazemd
worden; zo verkrijgt men daaruit die geneesmiddelen
die men EXTRACTEN(£„rmzi5V;)noemd.
Deze kunnen vooraf naar de gefchapenheid der Zelfftandigheden
met Wijngeeft, Wijn of Water, war?
van het laatfte't meeft gebruikt word, gereed gemaakt
Worden. Ze worden doorgaans uit ligchaan en des
Plantenrijks, zeldzaam uit Zelfftandigheden van het
Dierenrijk bereid.
Terwijl men bij de Extracten het oogmerk heeft,
zo veel als mooglijk alle beftaanbaare deelen det Zelfstandigheden
, waaruit zij gereed gemaakt worden,
in een klein beftek te brengen, zo heeft men om dit
te erlangen, het volgende in acht te nemen:
r. Zo wel bij de Extractie als bij het uitdampen
(*) moet men eene zagte warmte gebruiken, om
dar door eene fterke warmte de Werkzaamfte Beftaanbaare
deelen vervliegen. Men doet het beft, als men
de-
CO Bij de bereiding van die -met Wijngeeft gereed gemaakte
Extracten, haald men denzelven door dc Deftillatie
af.

der Pharmacie in het geheel. 2~r>
dezelve in een Waterbad (§. 26. n. 2.) uitwaazemd.
2. Het kharmaaken van de Extracten door middel
van het eijwit, of door andere Zoortgelijke Stoffen,
deugt in het minfl niet, om dat daar door dikwils de
beftaanbaare deelen, die in de Extracten noodzaaklijk
blijven moeften, van elkander gefcheiden worden.
3. Men moet dezrlve vooral niet te hard uitdampen.
Of tot de dikte van eene Pillen masfa, om dat
zij daar door niet alleen dikwils een branderigen
Smaak eri Reuk verkrijgen, maar ook hier door de
Vlugge deelen, die doorgaans de Werkzaamfte zijn,
verliefen.'
4. Om dat de Extracten , zeer ligt door de langte
y,an tijd bederven , zo' moet men geene groote
hoeveelheid tot voorraad 'er van gereed maaken.
Men mengt 'er wel is waar, om dezelve voor het befchimmelen
re bewaaren, op het left wat wijngeeft onder,
doch is deze zelf ook niet in ftaat op den duur
'tr borg voor te ftaan.
•§. 286.
De VERDIKTE SAPPEN ( Suc'ci hfpisfati f.
CondenJatj\ worden doorgaans ook Extracten g ü.
naamd/ en onderfcheiden zich in de Bereiding van
dezelve maar enkel daarin, dat de eerden door een
oplosfingsmiddel gereed gemaakt worden, de andere.
. e t G U 1 C
S ' de uugeperfte tappen der planten worden bebereidt.
§• 287.
Als de uitgeperfte Sap van zommige Beziën B. V.
van Jenever, Vlier enz. tot de dikte vun een Extract
Bitgewaazemd word; zo verkrijgt men een GELEI
s
4 (lisé

Van de Bereidingen-'
(Rob. Robob.), waav bij mpn om de aangenaamheid
dikwils Zuiker Voegt. Uit Vleefchige Vruchten 13. V.
Tamarinden, Pruimen &c. word een MERG ( Pulpa),
gereedgemaakt, als men deze zo lang kookt,
tot dat ze week worden, en dezelve alsdan door eenen
fijnen hairenen'zeef doorvrijft en tot een behoorlijke
dikte uitwaazemd.
VAN DE HARSSEN.
$. 288.
Onder de HARSSEN (Reftnce) verftaat men doorgaans
die ligchaamen, welke •
'" i. in eene haroe geftaltevoortkoomen, ,bros, en
Op den doorbreuk glimmend zijn.
2. Als zij warm worden, dat 'ze dan kleverig worden
en vloeibaar, en bij de koude hunne voorige hardigheid
weder erlangen.
3. In eene Vlam branden.
4. In den Wijngeeft (J. 251. n. 1.), en in het wa=
^er egter niet oplosbaar zijn.
5. Zich in alle de oliën oplosfen en
6. Bij de Deftillatie een Zuurachtig Water en olie
geeven, en eene Kole terug laaten.
Ten opzigten van deze eigenfchappen koomen alle
de Harsfen zo wel de natuurlijke als B. V. Dennen -
Vijgenhars , Afafoetida, Anime, Maftik, als ook
die door kunft gemaakte, als Pik, Jalappen- Scham»
jrnonie hars over een.
• ' • |. 289.
De Harsfèn zijn oorlpronklijk uit de Vermenging
yan eenen etherifchen olie, met een Zuur, om dat

der Pharmacie in het geheet, 281
als men deze vermengt dat 'ef als dan eene Harsachtige
Zelfftandigheid uitontftaat. De VLOEIBAA­
RE BALSEMEN (BalJ'ama liquida), zijn niet anders
als vloeiende Harsfen. Een Hars is alzo een
verdikte Balzem.
§• 290,
De Fïarsfen worden uit de Zelfftandigheden, waar
dezelve zich in bevinden, verkreegen, als men dezelve
B. V. Jalappenworteï, zo, lang en zo dikwils met
overhaalden Wijngeeft uittrekt (288. n. 4.), totdat
deze zich niet meer laat kleuren. Alle deze Uktrekzels
worden te zamen vermengt, en men Deftilleerd
'er twee tot drie deelen Wijngeeft af (*). Op
hec overbiijfzel giet men alsdan water op, wanneer de
Hars, om dat hij in zo eenen verdunden Wijngeeft
niet kan opgeloft blijven, naar den grond zakt (§. 251.
n. 2.). Het 'er op ftaande vog: word ter left
afgegootèn, en de Hars meteen zagt Vuur, na dat de
gomachtige deelen 'er eer met water goed uitgewasièn
zijn, tot eene behoorlijke dikte.ukgewaafemd,
* . VAN DE OLIËN,
De OLIËN {Olea) in het geheel zijn vloeibaare
Stoffen, die ligt branden en met het Water zich alleen
niet gaarn Vereenigen. Men verkrijgt dezelve
/. uit
(*) Zommige haaien 'er al den Wijngeeft van af, wanneer
de Hars op den grond van de Blaas terug blijft.
Q5

iSs Fan ie Bereidingen
•
uit alle drie Natuurrijken, hoewel voornamenlijk uit
hei plantenrijk, zij zonderen zich van de ligchaamen
door de Diftillatie of door het uitperisen af. De eersten
noemd men GEDESTILLEERDE en de laatfte
UITGEPERSTE OLIËN. De Gedeftilleerde 0lien
zijn' wederom WEZENLYKE of BRAND­
BAARE OLIËN.
De WEZENLYKE ESSENT1EELE of GE­
DESTILLEERDE 0L1EN Olea Esfeniialia f.
Etherea) zijn aller vlugfte en d'unfte Oliën, die eenen
zeer doordringenden Reuk en Smaak hebben zich
in den Wijngeeft oplosfen (§. 251. n. i.) en bij den
graad van kookend Warer om hoog klimmen. De
ligchaamen des Plantenrijks geeven de meefte (§. 63.
n. 1.) en zij onthouden den'geheelen Reuk, Smaak
en Krakten der Planten , waarvan zij 'oorfproiiklijk
zijn, volkoomen in een klein .bellek in zich, "zo, dat
het geen, wat van de Planten terug blijft, van alle
deze deugden in het geel berooft is.
Bij de Deftillatie van deze Oliën is al dat geene
in acht te nemen , wat*bij de Deftillatie in 't
eheel (§. 139.) en bijzonder bij de gedeftilleerde
f Vateren (J 241 — 245.) aangehaald is. De heel©
toeftel is in het kort deze: Een Plant of eenig gedeelte
'er van word na de gefchapenheid derzelver vaftheid
zoa ;szijis, klein geineeden of gekneuftin de Blaas geworpen,
eene genoegzaame hoeveelheid Water opgegooten,
de Helm 'er overgedekt en toegekleeft, eenige
daagen niet ruft gelaaten» en daarna Gedeftilleerd*

der Pharmacie in het gehee\ £Ö3
leerd. Men doet het Water zo lchielijk als mooge-r
lijk is kooken, wanneer de Olie myt het Water over*
gaat. Een deel van dezen olie is met het water
naauwkeurig vereenigt, en maakt hetzelve iets melkachtig
en troebel , het overige drijft boven op het
water, of zinkt naar den grond, na dat het ligter of
zwaarder is, als wanneer het water, .door middel van
een Katoenen draad of fcheide trigter, zo ah reeds fj,
li7.^breedvoeriger verhanleidt is, 'er afgefcheiden
word. . .
S. 294.
De volgende Qmftandigheden zijn bij het Deftilleeren
der Oliën in acht te nèemen.
1. Terwijl de deelen der Planten niet ten allen tijden
even veel Olie geeven, zo rnoet men, ook acht
geeven op de regte jaargetijden (*). Men verzaamelt
daarom de kruiden, als zij gehe:l en al zijn ratgêk£
pen en dat 'er bloemen voor den dag koomen, De
Wortelen in het voorjaar bevoor zij nog uitgroeien;
de Bloemen, als zij het Zaad zullen krijgen: De
Zaaden en Vruchten, als zij volkoomen rijp zijn,
de Houten tegens den Winter, als zij in het volle
Sap ftaan.
2. Men vuldt den Deftilleerkeetel zo ver vol Water,
dat 'er bijna een vierden deel van ledig blijft.
Als men eene grootere ruimte ledig liet, zoude men
het om hoog ltijgen der oliën befwaarlijker maaken,
en
C*) Om eene grootere meenigte Olie te erlangen, zo laat
jnen ook. wel de-planten vooraf heel Zagtjes droogen; dog
fchijnt 'er dat weinig toe de doen, het is veel waanclujn-
•|[jker dat 'er Olie onder het droogen vervliegt.

9
34 Van de Bereidingen
en als men de ruimte kleiner liet, zoude zomtyds de
geheele menging «mét een fterk Vuur overgaan.
3. - De lange weeking of Maceratie(§. 132.) moet
naar de tijd des jaars. en naar de hardigheid der ftoffen
ingerigt worden. In den Zomer zijn Vierentwintig
Uuren lang genoeg, om dat, als men dezelve
langer liet inftaan, 'erheen Gilling zoude uit ontftaan
kunnen. Bij andere rijden egter la u men de kruiden
en Zaden twee daagen, en nog hardere ligchaamen,
als drooge Wortelen, Houten, Baften drie tot vier
daagen lang Weeken. •
4. Als men de* ligchaamen tot de weeking inzet
; zo dost men 'er wel zouten bij, waar het
oogmerk van is, gedeeltelijk om de. fleimige deelen
, beter optefluiten , gedeeltelijk om de Gifting
te beletten , gedeeltelijk om het Water zo veel te
zwaarder te doen worden op dat de Deftillatie een
grooteren trap warmte zoude veelen kunnen , dat
de Olie zoveel te beter zoude kunnen overftij en„
Dog kan men zich in de meefte gevallen, (behalven
als men hcele drooge Zelfftandigheden Deftilleeren
wil, als wanneer men dan op ijder pond een tot anderhalf
ons Zout bij werpt, zonder dit 'er bij te voegen)
behelpen.
5'. Als men nu Deftilleerd; zo moet men maaken
dat het Water zo gaauw als moegelijk is kookt, en
onderhouden het bij dezen trap van warmte. De
Droppelen moeten ichielijk elkander volgen, en bij
een fijn ftraaltje loopen, Om. dat anders bij eene al
te langzaamere Deftillatie hec Water al te veel tijd
heeft zich met veel Olie te verêenigen en men dus
minder Ulie krijgt. • . .
6. Om dat de Olie niet vervliegt; zo moeten de
Voegen ter deegen toe gekleeft worden.
7, Men. moet wel acht geeven dezelve ter deegen
tfit

der Pharmacie in het geheel. 285
tê verkoelen , om dat 'ze anders fterk in de lucht
vervliegen, gedeeltelijk ook, als zij zeer heet worden
, worden zij branderig.
8. Men-houd zo lang met het Deftilleeren aan,
tot dat 'er omtrent twee derdens van het/er opgegootene
water overgegaan zijn.
. 9. Als het Deftilleeren geeindigt is, zo moet men
aanftonds zorg draagen dat de Blaas uit worde gc«
fpoeld , en bijzonder de Pijpen van den Helm en
van het Koelvat; om dat zich de Wezenlijke Oliën
anders zo vaft aanzetten, dat zij 'er bezwaarlijk naderhand
af te krijgen zijn, en andere oliën daarna ec.
nigeri reuk zouden mededeelen,
10. Als men het water waarvan de Olie -A reeds aft
gefcheiden is, weder op dezelve doch verfche Zelfftandjgheid
gier; zo verkrijgt men meer Olie als ge-
-wborilijk. Want om dat hst Water bij de eerfte Destillatie
reeds met zo veel Olie, als het heeft bevatten
kunnen, bezwangert is; zo heeft men dit verlies bij
* de tweede Deftillatie, als men 'ër dit Water opgiet,
niet meer te ondergaan.
S- 295.
Planten of gedeeltens derzelven , die geen reuk
hebben. Doch volgt hier uit echter niet; dat alle fterk
riekende Planten, Olie geeven, want veele welriekende
Bloemen als Narzisfèn, Vioolen, Jasmijnen enz. geeven
geen Olie; en juift zo min volgt ook, dat de
fterkriekende Zelfftandigheden altoos meer Olie als
die geene, die zwakker rieken, zouden geeven, zo
als B. V. geeft de Calmus Wortel, in vergelijking
van andere met eenen zo fterken reuk, geheel weinig
Olie. Schoon dat meenigmaalen de geheele plant
met alle haare deelen eene wezenlijke Olie daar Geefr,
zo

tfté ' Van de Bereidingen
zo is,het echter meerder in een of het ander deel
der plant alleen te zoeken, dan inde Wortel, dan
in de Bladeren, dan in het Hout, Baft, Vruchten
of in de Schillen, Zaad enz.
Ten opzigten van den REUK , SMAAK ,-
KLEUR i VLOEIBAARHEID en van de ZWAAR­
TE bemerkt men bij de Oliën eeenige merkwaardige
omftandigheden.
i. Het is bijkans reeds beweezen (§. 292/), dat dé
Gedeftilleerde Oliën'altoos den Reuk "der Planten 4
Waarvan zij afkomftig zijn, hebben. Als de Ohen
heel oud, of aan de vrije.lucht bloot gefteelt zijn^
zo verliezen zij dikwils den Réuk. Dit fchijnt niet
anders, als van de Weekwording eenes zeer vluggen
deels derzelven, dat wij daarna noch nader zullen leeten
kennen, afkomftig te zijn.
a. Deze Oliën hebben eenen merklijken Scherpen *'
Brandenden, en bijtenden Smaak, die na de verfchillendlïeidder
Planten, waarvan zij afkomftig zijn,
verfchillende zijn. Terwijl de Smaak bij de Oliën *
die den Reuk.verlooren hebben niet geheel verdvvijndj
zo fcheind hij een vafter Beftaan baar deel des Olies,
als dc Retik is (n. 2/) te zijn. Het is bijzonder,
dat veele Oliën fcherper Smaak hebben, als het gedeelte
van de Plant, waaruit zij gehaald worden Bi
V* de Citroenolie is fcherp daar de Citroen Schil eenen
veel aangenaameren i'maak heeft. In tegendeel
Vind men ook Oliën , die eenen veel gematigeren
Smaak hebben, als de Zelfftandigheid, die dezelve
opgeleeverdt heeft B. V. Nagel — Kaneel — Peperolie.
a. De Kleuren der Oiien, waarmede zij aanftonds na
ó
da

der Pharmacie in het geheel. è^f
de Deftillatie gekleurd zijn, is zeer verfchillende. Zij
hebben eene witte, geele, groene en blaauwe kleur.
Doch houden deze kleuren geen ftant, maar zij veranderen
, bijzonder als de Flesfen niet tot aan den
ftop vol'zijn, en dikwils open gedaan worden, door
den tijd zeer merklijk. Zo worden E. V. de Kamillen
- en Duizendbladren ,.'die eene zeer aangename
blaauwe Kleur hebben , Groen (*). Ee Nagelolie,
die bij de Deftillatie wit is, de Kruis en munt Olie,
die eene heldere geele Kleur heeft en de Salie olie,
die groen is, worden door den tijd bruin. Buiten
het Bijkoomen der lucht, doet 'er ook de iterkere en
zwakere graad van Warmte, die bij de Deftillatie in
't werk gefteld word, en het Deftilleertuig zelf als
het vooraf niet ter deegen gezuiverd is (§. 294. n.
9.) veel tot de verfehillendheid der Kleuren van de
Oliën. Men ontdekt ook eenig onderlcheid tuslchen
den eerften en laatften overgekomenen Olie bij de
Deftillatie , terwijl dat de laatfte vaft ' altoos , om
het fterke in het werk geftelde Vuur, donkerder van
kleur is.
4.. De Vloeibaarheid bij de Gedeftilleerde Oliën is
zeer verlchillende. De meefte Oliën zijn dikKer als
het Water, en behouden haare Vloeibaarheid in de
Warmte zo wel als in de koude. . Zommige zijn
Vloeibaar, ftollen echter in de koude, en gelijken alsdan
naar een Diefachtig vet, zo wel ten opzigten
van de Kleur als dikheid , in "de Warmte neemen zij
we-
(*) DEMACHY hald de groene kleur, waar de Kamillen
Olie in verandert, daar van daan, om dat men de Bloemen
Biet het Kruid, te gelijk.Deftllleerd, en zo als hij heeft on.
dervonden, zouden de Bloemen eene. blaauwe olie en het
Kiuid eene geele Olie hebben, uit welker vermenging d#
groene Kleur zoude ontftaan.

fië8 Van de Bereidingen.
weder haare vorige Kleur en Vloeibaarheid aan,
de Anijsolie (*). Zommige koomen bij de Deftillatie
reeds dik over, en hebben het aan zien als weeken
Talk dat zij bij de warmte ook niet verliezen, als
de Ofte uit d'e Roozen bladeren, Aloëhónt en Alanrs
wortel. De Oliën verliezen haare voorige Vogtigheid,
gedeeltelijk door den tijd, gedeeltelijk als de Ohen
niet ter deegen zijn roegeftopt, en worden voor en na
dikker (**), waar van de grónd zal aangetoond worden
in het hier na volgende.
5. Juift zo verfchillende als de Ohen m de aangetoonde
eigenfchappen gevonden worden, juift zo ver-
Ichilk nde' zijn dezelve ook ten opzigten van de zwaarte
Zommige ziin zwaarder als het Water en zakken
daarin naar den grond: Dit ziet men (behalven aan
den Peper olie, die op het water drijft) aan alle dié,
men uit de Specerijachtige planten , in de Warme
landen verkrijgt, als de Kan°el - Foelie - Nagel olie.-
Alle de overige-oliën der Inlandfchen gewaslen dreiven
op het Water behalven de Olie van de Lepelbladen
die naar den grond zinkt. Zommige drijven
zelf'op eenen zwakken wijngeeft als de Lavendel oolie
Behalven van deze, kan de zwaarte van de wezen
-
f*0 De verfalfcHng van den Anijsolie kan men het beft
daaraan ontdekken. Dat hij-moet ftollen als men hem op
eene koude plaats zet.
V**-) OMen die een geruimen tijd ftil cn wel toegeftopt
hebben seftaan, vindt men daarna in Krijftallen aangezet,
die den Smaak, en Reuk volkoomcn van den Olie hebben,
in de warmte Vloeien, in de koude echter weder in haare
vooriae geftalte vei harden, bij het licht branden en verrookën?en
in aen Wijngeeft zich oplosfen Van zommige
dezer Oliën losfen zich deze krijftallen, In het water op en^
van zommigen niet. Men is het niet eens of het een zout of
' kamfer zij. De meefte ftellen het laatfte.

der Pharmacie in het geheel. 389
Z'éhlijke Oliën uir de vermenging met het rookende
Salpeterzuur (§.197.) wel erkendt worden. Want
hoe zwaarder dat dezelve zijn, hoe ehender en fchielijker
dat zij met dit Zuur in eene'Vlam uitberften;
als de Nagel - Kaneel - en Sasfafras olie; de ligteré
omfteeken zich in het geheel niet. Als men daarom
•hier mede 13. V. de Terpentijn olie wil doen ontbranden,
,zo moet men dezelve vooraf door het bijdoen
van Vitrioololie zwaarder maaken. Want daar dit verfcheinzel
uit eene heevige regens elkander vrij ving der
Zuuren, en oliachtigen deelen ontftaat-fj. 12.); zó
zal deze beweging fterker bij zwaardere als bij ligtere
ftoffen plaats hebben. Door middel van de Waterproef
heeft men gevonden, dat de Terpentijn olie van!
alle de 'Oliën de ligfte en de Anijsolie van de inlandfehe
de zwaarfte zij.
Alle de Gedeftilleerde Oliën in het geheel beftaan:
hit twee wezenlijke beftaanbaare deelen, namenlijk
uit een GEESTIG EN ALLER VLUGST (Spiritus
reblnr. Anima?) eh uit een DIK EN HARS­
ACHTIG DEEL (Matrix. Corpus). Het eerfte
geeft den Olie voornamenlijk de vlugheid, Vloeibaarheid,
den Reuk en den Smaak: Het laatfte fluit deze
vlugge deelen in zich, en belet daar door, dat zij door
het bij koomen der vrijen lucht en warmte zo gaauw
niet vervliegen kunnen, het welk anders wel geleideden
zoude. Niettemin gefchied het, dat als de Glazen
waar deze Oliën in bevat zijn, niet naauwkeurig genoeg
toegeftopt zijn, dat deze vlugge beftaanbaare
deelen weg waazemen. De Oliën worden hier door
taaijer en verliezen haaren reuk (§. 296. n. 1. 4.) als _
T ook'

Ï9$ Van de Bereidingen,
ook de werkzaamfte Kragten (*). De Scheiding vatt
deze twee Beftaanbaare deelen gefchied ook, als men
aller fijnften Wijngeeft met eenen gedeftilleerden Olie
Deftilleerd, Wanneer dan de Wijngeeft dm Spimus
Re&or met zich overvoert en de Matrix te rug laat.
Juift dit zelfde gebeurd ook, als men dergelijken 0ïien
met Water vermengt, en fterk door elkander
Schudt, wanneer dan insgelijks het Harsachtige deel,
dat al den Reuk en Smaak verlooren heeft te rug
blijft-, en in tegendeel het water met: het Vlugge deel
bezwangerd is.
Behalven dat het Water bij de Deftillatie eene aanzienlijke
hoeveelheid van den Gedeftilleerden Olie in
zich neemt (§. 293. 204. n. 10.); zo verftrekt de
zuiker ook tot een bekwaam middel tusfchenbeiden,
om dezen Olie met het water mengbaar te maaken,
en hier uit ontdaan de OLIE ZÜIKLRS (Elaeofachard),
die door het Vrijven des Zuikers met eene
zeekere hoeveelheid Olie bereidt worden. Men reekend
doorgaans agt droppels Olie op een loot Zuiker-
S- FL
99-
Dewijl de Gedeftilleerde Oliën van alle de Oliënde
Vlug.
(*) Als de Oliën taaije geworden zijn, zo raad men doortaans
aan, dezelve weder over de Planten te haaien waar zij
uit voort gekoomen zijn, en men voegt ,er altoos de beloftebij
dat men niet alleen een Vloeibaare maar ook een grootere
portie olie zoude erlangen. Niet alleen ik, maar oofc
meer andere met mijn hebben hier van het tegendeel bevoaden.

3c'r rhdrmaèie in Jtet geheet. è$i
Vlugfte zijn en als dampen ligt 'er van weggaan, zd
branden zij ook het ligft Zij vereenigen zich gemaklijk
met de Zuuren, en na dat het Zuur is, brengen
zij met hetzelve een Harsachtig ligchaam (§. 289.)
.voort, of vliegen in de brand (§. 296. n. 5.). De
Vereeniging met de Vuurbeftendige loogzouten gaat
zo gemakkelijk niet, hier uit ontftaat eene bijzondere
Zeep, die men STARKEYSCHE ZEEP (Sapa
fiarkeï) nöemd.
§• 3°°-
Om dat deze wezenlijke Ohen meeftendeels zeef
koftbaar en duur zijn, dewijl dat men dezelve in eene
zo geringe menigte uit de deelen der Planten die
dikwils al op zich zelf zeer duur zijn, verkrijgt. Zo is
het niet te verwonderen, dat de zucht tot wind dezelve
heel dikwils zoekt te vervalfchen, waarom men
Wel acht moet geeven, als men dezelve inkoopt. Men
vind echter de. Oliën doorgaans of met aller lijnden
Wijngeeft, of met eene uitgeperfte Oüe, die geen
Reuk, of Smaak, of met eenen beter koopen Gcdestilleerden
Olie als Terpentijn Olie, Copaivieolie vetvaheht.
De Wijzen om deze Vervaliohing te ontdekken,
zijn:
É. Als de Olie met Wijngeeft vcrvalfcht is, zo is
dit de zeekerfte proef: men weege eene zeekere hoeveelheid
Olie naauwkeurig af, vermenge dezelve door
het ichudden met Water, als de Olie zich van het
Water afgezondert heeft, zo fcheidt men denzelven
'er weder af, en weegt «hem dan nog eens. Is hij
met W 7
ijngeeft vervalfcht geweeft, zo weegt hij minder
als de eerfte maal. Men kan deze vervalfching
reeds ontdekken, als men den Olie met het Water onder
elkander ichud, want het Water word alsdan
T 2 melk-

spa Van ie Bereidingen
melkachtig en , laat den Olie zeer Verdeeld en drijvend
na.
2. Is bij den Olie iets bij gevoegt van eene uitgeperfte
Olie, zo ontdekt men dezelve met eenen aller
lijnden Wijngeeft, waar men ze mede vermengt, en
waarin de laatfte Olie onopgeloft in leggen blijft*
Droppeld men van deze Oliën eenige droppels op Papier,
en houd liet tegens eenen warmen Oven; zo
zal, als hij met eenen Uitgeperften Olie vervalfcht is,
'er een Vette en doorfchijnende Vlak terug blijven.
3. De Vervalfchmg met andere goedkoopere Gedeftilleerde
Oliën is het bezwaarlijkfte te ontdekken,
en hier in moet de Reuk en de Smaak dikwils alleen
Schijdsman zijn. Is 'er Terpentijnolie bij; zo kan
men het gemakkelijk bij het uiiwaazemcn rieken. Is
eene Olie, die anders in het Water na den grond zinkt
met een andere vervalfcht; zo giet men dezelve maar
in Water, wanneer de eerfte zinkt, en de laatfte boven
op het Water drijft.
§• SOU
De BRANDBAARE of EMPYREUMATI-
SCHE OLIËN (Olea Empijreumatka) (§. 291.)
zijn die, welke eenen onaanaenaamen brandigen reuk
hebben, van eene dikke Zelfftandigheid , donkerbruin
van Kleur zijn en eenen leelijken bitterachtigen
Smaak hebben.
§• 302.
Deze Oliën verkrijgt men uit alle Dierlijke en
Plantenrijke Zelfftandigheden, als ook uit eenigeMi«
neraalen bij een trap van warmte, die het kooken des
Waters ver overtreft. Door deze groote hette, worden

der Pharmacie in het geheel. 293
den die in de ligch'aamen zich bevindende brandbaare
en uitgeperfte Oliën, Vette, Gomachtige, fleimige
en Hartige beftaanbaare deelen in de Deftillatie
Brandbaar, en klimmen met haare eigene Kleur, Reuk,
Smaak en in veeleri anderen eigenfchappen geheel verandert
over. Hieruit volgt met een, dat die ligchaamen,
die noch Olieachtige, Gomachtige noch Harsachtige
deelen in zich bevatten, ook geene Empijreu-
Hiathche Oliën zullen geeven. De gebruiklijke Zelfftandigheden
in de Apotheken, waar men deze olieu
uit verkrijgt, zijn het Pokhout, deBenzoin, de Galbanum,
het Wafch, de -Zeep, de Wijnüeen, het
Hertshoorn , de Eland Klaauwen , het Yvoor, de
Bloed en Barnfteen (*). Deze Vcrtchaffen na het verfchillende
onthouden der aangetoonden Beftaanbaare
deelen, eene verfchillende boeveelheid van deezen Olie.
Het Vet der Dieren geeft het meefte, dan volgt
de Barnfteen, dan de overige Deelen der Dieren, dan
de Gewasien, en ten jaatfttu de drooge pikachtige ligchaamen.
§• 3°3-
Deze Brandbaare Oliën worden nooit geheel alleen
Uit de aangetoonde Zelfftandigheden verkreegen, maar
bij deszelfs Deftillatie erlangt men ten eerften een Phiegma,
daarna eenen loogzoutachtigen of Zumachtigen
Geeft, alsdan het vlugge Zout en ten laatlten dezen
Olie. Dikwils komt de Olie ook wel eerder als het
zout. De Wijze van Behandeling van deze Bereidingis
(*) Dc Olie uit den Berkenhaft, word in Poolen door dc
afklimmende Deftillatie/,' zo als reeds 13S. n. 3,) gemeld.
is, verkreegen.
T 3,

gg^, Van de Bereidingen
is al reeds bij de gelegenheid der vluggen Zouten
(§. 224.) en der loogzoutachtigen Geelten (§. 160?)
aangehaald is. Ik vind noch overig om aantemerken,
dat de Vloeiende Zelfstandigheden als het Bloed, enz.
vooraf tot eene dikke hoedanigheid moeten verkookt
worden, en dat men bij die, welke door de hitte fterk
opvliegen en fchtiimen , zo als het Wafch, Zeep,
Galbanum enz. Zand, uitgeloogde Afche of levendigen
Kalk moet voegen: Bij de drooge Zelfftandigheden
is het niet nodig dat men iets bijvoege. De Yzerne
beflaagene of aardene Retorten moeten, om dat de
dampen zeer Elaftiek zijn met lange voorzetters voorzien
en alle de naden ter deegen toegekleêft zijn. Het
afzonderen dezer Oliën van den Zoutachtigen mede
óvergegaanen Geelt gefchied op. de volgende Wijze:
Men legt een dubbeld graau w Papier na de gewoonlijke
Wijze in eenen daorzijgtregter, bevogtigt hetzelve
overal metWater en giet 'er het mengzel in, wanneer
dan de Geeft 'er door loopt, de Olie echter terug
blijft, die men daarna, als men met eene fbeld in het
Filtrum fteekc, in een bijzonder Vaas laat loopén,
§• 3°4-
Men Reclificeerd de Empijreumatifche Oliën, als,
men dezelve zo op zich zelf, of over Water of Kreit,'
gebrand Hertshoorn, levenden Kalk, Potasfche enz.
nochmaals in een glazen Retort, Deftilleerd uit een
zand bad, wanneer men 'ze helderer en klaarder erlangt.
Als deze Deftillatie dikwils herhaald word met
de Oliën die men uit gedeeltens van Dieren verkreegen
heeft, zo verliezen zij haaren onaangenamen Reuk,
dikte en zwartigheid en verkrijgen den hoogden trap
yan vlug en fijnheid, Zulk eene fijngemaakte Olie
van Dieren word na den uitvinder DIPPELS DIEu
" ' " REN

der Pharmacie in het geheel. '205
REN OLIE (Oleum animale BïppetiQ genaamd.
Men kan deze Olie uit do Oden van alle de Zelffiandigheden
der Dieren verkrijgen, de Hertshoorn Olie
is 'er de bede voor. Na de Wijze van den Heer DIP-
PEL, als namenlijk de Olie op zich zelf zonder iets
'er bij te voegen met een zagc Vuur afgedeftillecrd,
en deze weder in eenen nieuwen wel gezuiverden Re»
tort gerectificeerd, en als men met die 'er óvergegaanen
weder op die Wijze te werk gaat, zo heeft men ten minsten
twintig Deftillaties 'er toe noodig, voor al eer hij
de behoorlijke fijnheid verkreegen heeft. Men erlangt
hem veel fchiehjker, als men volgens De Heer MO­
DEL eene meenigte verfchen Hertshoorn Olie , in
eenen Retort Deltilleerd , en als 'er omtrent eenige
Oneen overgegaan zijn, den Ontvanger wegneemt,
en 'er een anderen voorlegt.
Den eerden óvergegaanen Olie Deftilleerd men alsdan
met vier tot Vijfmaal zo véél Waters, wanneer
men denzelven regt klaar en fchoon verkrijgt. Deze
Wijze is beter en Voordeeliger als die welke M ON­
NET aanprijlt, namenlijk men zoude den Hertshoorn
Olie met een Mineraalilch zuur zo lang vermengen,
tot dat hij eene tamelijke dikte verkreegen heeft, cn
dan Deftilleeren. ik heb het op deze Wijze onderzogt,
en den Oiie vad DIPPEL niet fchoonder nog bij eene
grootere Meenigte verkreegen, en behalven dat, zo
is die hier verdikte terug geoleevene Hertshoorn Olie
tot geen gebruik meer nut. Deze fijngemaakte
Dierlijke Olie verheft zeer ligt zijne Witte en dunne
gefclupcnheid , waarom men dezelve wel voor de
lucht moet bewaaren. Men zal daarom beft doen,
dat men ze in emcelde dragmens Flesjes waarin
eenige droppels Water gedaan zijn, vuld, welkers opening
men ter degen moet toelloppcn , en 'er pik
«ver gieten,, en deze Flesjes in eene met zand ge-
T 4' vulde

&Q6 Van de Bereidingen
vulde, Doos het onderfte boven zetten , zo dat het
Water op het Stopje koome te ftaan , en hetzelve
bedekke,
§• 3°5-
De UITGEPERSTE of VETTE OLIËN 0kk
a expresfa. U-nguinofa, Un&uofa, plnguia). C§,
291.) onderlcheiden zich van de Gedeftilleerde Oliën
daardoor, dat als dezelve nog Verfch zijn, dat zij dan
geen bijzonderen Reuk noch Smaak bij zich hebben
(*), eene fmerige hoedanigheid hebben, en in da
vrije lucht niet vervliegen , 'in den Wijngeeft zich
niet oplosfen en meeft al in de koude ftollen. Door,
den Tijd worden dezelve ranzig en Scherp.
§• 3^.
Men verkrijgt dezelve doorgaans uit de Zaden en.
Vruchten der Planten B. V. Amandelen, Olijven,
Nooten, Kakau, Lijn, Hennip, Maan, Papaverzaad
(**), 'Uit het rijk der Dieren houd men in de
Apotheken den Eijer Olie. De Bereiding van deze
Oliën gefchied, als men dc zelfftandigheden verfch
ftampt, doorzeeft, en in eenen linnen zak vuld en
in eene Pers nit perft. Men nvakt 'doorgaans za
wel de geftampte Zaaden, als ook de Plaaten van de
Pers vooraf warm, waardoor men eene grootere hoeveel-
C) Uitgezonden denMofchaten Baifem, cn de Laurierolie,
dieeenen fterken reuk en fmaakhcbben, zij worden in de Apotheken
niet gereed gemaakt, want zij koomen buiten 's lands
van daan.
(**) A's men deze Zelfftandigheden met water vrij ft of
ftainpc, zo verbindt zich, die zich daarin fbevindende Ol.is,
lüet het water, en maakt eene ZAADMELK (Emul/ïo) uit' '

der- Pharmacie in het geheel 297
veelheid Olie verkrijgt. Men moet 'ze echter niet al
te warm maaken, om dat anders de Oliën, op deze Wij»
ze verkreegen, ligt ranzig en Scherp worden. De Bereiding
van de Eijerolie, en van de Kakaubooter is
hiervan eenigzins onderfcheiden. De Eijeren worden
vooraf hard gekookt, en na .'dat'de doijeren 'er
uit zijn genoomenj zo worden deze,bij geftadig omroeren
zo lang over een zagt Vuur gehouden, tot dat
zij roodachtig worden en dat het fchijnt als of de Olie
'er uit fweete, wanneer men dezelve in eenen zak vult,
en 'ze in de pers zet.
De KAKAUBOOTER rjïutyum Cacao) kan op
pen dubbelde' wijze gereed gemaakt worden. Men
laat de gepelde Kakauhoonen dampen en met Water
kooken , wanneer de Oiie zich van het'overige afzondert
en boven opdrijft, die men, op dat hij valt
worde en beter van het Water aftekrijgen zij, daarna
op eene koude plaats zet. Men verkrijgt echter eene
grootere meenigte, als men de Kakau in eenen warmen
Vijzel door geftadig dampen vloeien laat, endaarna
uitperlt, Men zuivert deezen Olie, van de Vreemde
deelen waarmede hij vermengt is, als men denzelven
ineen iets hoog én naativv Vaas bij eene zagte
warmte laat vloeien, wanneer de Vreemde deelen na
den Grond zinken, en men alsdan eene zeer witte
Kakaubooter verkrijgt.
§• 3°7.
Deze Oliën zijn van alle de overigen de bekwaamde,
om met Vuurbeftendige loogzouten een verbinding
in te gaan en eene goede ZEEP (§ 214. n. 3.)
uit te maken. Zij zijn ook niet minder gefchikt, om
Metaalifche Zelfftandigheden oprelosfen. Men loft
in de Apotheken de loodkalk 'er mede op fj. 92.
n, 3.), waaruit de Verfchillende LOODPLElSTERS
5 {$• 92.

2oS Van êe Bereidingen
(§. 92. n. |.) en Schilders Vernifsen voortkoomeh.
$• 308.
Als men deze uitgeperfte Oliën met die vooraf klein
gcfneedene verfche planten of gedeeltens van Planten»
zolang laat kooken, tot'dat een droppel Olie op eene
gloeiende Kole gedroppeld niet meer knarft, of
tot dat alle Waterige Vogtigheden 'er uitgewaazemd
zijn, zo verkrijgt men de GEKOOKTE OL1EIN (Olea
cotlay, waar van men eene meenigte van in de
Apotheken vind. Het waare billijk, dat men al die
deelen der planten, die eenen aangenaamen Renk heb"
ben, zo als Leliën — Rozenbloemen niet met dert
Ofte kookte, om dat deze Reuk door de hitte van
het kooken vervliegt; maar het zoude beter zijn, dat
men den Olie maar met eene zagie Warmte enkeld
liet Digereeren, of ten minften de kookende Ohe 'er
opgoot.
"VAN DE ZEEPEN,
§• 309-.
De naatnvkeurige 1
e/eeniging van een Zunr of loog.
zour me{ een Olie or met een ander Vetagtig Weezen
noemd men ZEEP (Japo ). Doorgaans beftaat
dezelve uit een loogzoui en uit een olieagtigen Stof
(§. 308.); men heeft egter in laatere tijden ook ins»
gelijks eene Zecpagnge Zelfftandigheid gemaakt, uitde
Vermenging van Zuuren met Oliën. Deeze vind
men voornamemijk reeds door de natuur vervaardigt,
"want alle de Plantenrijke Zuuren , de Wezenlijke
Zouten en zelfs de Zuiker zijn eigenlijk zuure Zeepen.
Vermits nu de gemeene Zeep zo wel» als alle
die, welke in de Apotheken gehouden worden met
loog-

der Pharmacie jn het geheel. 29)
loogzouten gemaakt worden; zo zal ik mijn bij deze
bepaalen.
De MEDICYNSCHE ZEEP (Sapo modicatus)
word uit eene loogzoutachtige Loog, die met Kalk
Scherp gemaakt is (§. 220.) en die men doorgaans
'ZEEPZIEDERS LOOG. ( Uxivinm mugijlrale )
noemd, gereed gemaakt. Men verkookt deze 20
lang, tot dat 'er een verfch Eij in kan Swemmen.
Hier van twee deelen worden alsdan met een deel
Water verlengt, en met acht tot negen deelen Boomolie
met geltaadig roeren zo lang gekookt, tot dat de
Olie zich volkoumen mee de loog vereenigt heeft.
Alsdan giet men het eene nog overgebieevene deel des
Scherpen loogs 'er bij, en gaat voort met het kooken,
tot dat de vermenging dik word, en dat men groote
Blaazen ontdekt, die bezwaarlijk van een Springen,
Alsdan giet men ht r
twaalfde deel gemeen Zout 'er
bij, en legt de Zeep op linnen over een hol Vaas uitgefpreid,
op dat de overvloedige Vogtigheid 'er afloopen
kan en dat hij moog droogen. Als men
tot de loog mineraalifch Loogzout heeft genoomen, zo
is het gemeene zout overvloedig, vermits dat hetzel­
e e
ve enkeld het Vogtig worden van de Z P in de Vrijen
lucht te keer gaan ZQU, het weik, als de loog uit
een plantenrijk loogzout gereed gemaakt is, gefchiedt.
Op dezelve Wijze zo als deze bereidt word, word
ook de SPIESGLASZEEP (Sapa antimonialis) gereed
gemaakt, welke als zij in de Spiesglas Tincluur
word opgeloft, den VLOElENDEN SPIESGLAS
ZWAVEL f Sulphur antimonii liqnidiim) voortbrengt,
behalven dat tot deze eene met Spiesglas Zwavel
bezwangerde loog vereilt word, die .men uit de
oplosfing van de Slakken des Spiesglas Konings in
Water verkrijgt, §. 31 i.

c o
3
Pan de Bereidingen.
§• a«>
De STARKEYSCHE ZEEP (Sapo ftarhijafius>
fdpo thercbinthwdfüs', Sapo tartartus. Corrector
Starkeij. Corre&or Mathaeï) gaat, van die uit
Jet eene vereeniging van eenen aetherifchen Olie met
i n
Vuurheftendige loogzout beftaat (§. 299.)» de Bereiding
van deze geheel af. Na de Wijze van den
Heer STARKEYUS heeft men tot de Bereiding derzelven
op zijn minft vijf tot fes maanden tijds toe
noodig. Men heeft daarna deze Wijze iets verandert
en niet te min word 'er veel geduld en tijd toe vereift
voor al eer zij gereed is. Men laat namenlijk goed
Wijnfteen zout bij een fterk Vuur fmelten en ftampt
het, terwijl het noch heet is, fijn. Dit poeder giet
men heel heet in een wit en lang Glas en giet 'er een
Vinger hoog Terpentijnolie op. Men zet het Glas, na
dat het met Papier bedekt is, in eenen Kelder. Als
men na eenigen Tijd ontdekt,-dat de Olie 'er in getrokken
is zo giet-men 'er noch meer op, en dit herhaald
men zo lang, tot dat zich de Stof Zeepachtig
laat gevoelen de kortfte Wijze echter om deze Zeep
te maaten is deze: Men neemt een door Kalk brandbaar
gemaakt loogzout (J. 220.), laat het fterk in
het Vuur Calcineren, giet het in eenen metaalen VijzelV
die op enkelde Kolen ftaat, vrijft het met een
beetje dikken Terpentijn ter degen door elkander en
giet omtrent een half üragmen" Terpentijnolie 'er bij ^
als dit beetje onder het roeren vervloogen is, zo giet
men weder van dezelve 'er bij, en houdt bij geftadig
omroeren, en bijgieten des Oies zo lang in eene kleine
hoeveelheid aan, tot dat de Stof alle de eigenfchappen
van eene wezenlijke Zeep heeft, het welk
pas eenige Uuren duuren zal.
$• 3--V

C I
itr Pharmacie in het gèheel. 3
S- 312.
De Voornaamfte eigenfchap van alle Zeepen is, dat
dezelve zich zo wel in het Water (*) als in den Wijngeeft
laaten oplosfen. • '• De Zeepen laaten zich geheel
ligt nederftooten, als men in eene oplosfing derzelven
een Zuur, en vvaare het ook het zwakfte, droppeld.
Want dit heeft zelf altoos eene nadere vervvantfchap <
met het loogzout, waarmede het zich ook aanftonds
vereend, als met den Olie, waar van het zich aanftonds
afzondert»
VAN DE SUBLIMATEN,
i 313*
Deze benaaming geeft men aan alle Zoutagtige Zwavelachtige
en metaalifche Zelfftandigheden, die door
de Sublimatie (§. 142.) verkreegen worden. Als zij
in een vaft te zamenhangend ligchaam gefublimeerd
zijn, zo noemd men 'ze eigenlijk SUBLIMATEN
fèubhmata) t Zo niet ; noemd men 'ze BLOE­
MEN (Floret). De laafte klimmen in de geftalte als
poeder Schubben of veederen om hoog.
§• 3H«
De Zelfftandigheden, die men in de Apotheken
gefublimeerd vind, zijn:
1. Heele Zoutige , als het Ammoniac Zout (§.
aai. n. 1.) het Barnfteenzout (§. 20a.), de Benzoes
Bloo-
(*) Men kan zich het befte concept van de Zeepen maaken,
als men 'ze door die Zelfftandigheden verklaard, dto
kct Water met den Olie doen mengen.

S°2 Van de Bereidingen
Bloemen (§. 210.), het Sedativzout (§. 229. n.
de vlugge loogzouten (§. 221.) enz:
2. Zoutige Metaalen, als bijtende en verzoete
Kwikzilver Sublimaaten ffj. 238.)
3. Geheel zwavelachtige, als de Zwavelbloemen.
4» Zwavelmetaaliiche, als het zo genaamde Spiesglas
vermiljoen.
5. Heele metaalifche, als dc Zinckblcemen.
i 315-
De.eerfte bijde Soorjen van dtze Sublimaten hgmenhjk
de Zoutige eri Zoutagtige metaalifche zijri
reeds bij de gelegenheid der Zouten op de daar toébeftemde
plaatzen mede aangehaald. De Sublimatie
van de geele Zwavel waar uit de ZWAVEL BLOE­
MEN (F/ores Sulphuris) uit voortkoomen, waarvan
men insgelijks reeds (J. 84. n. 5.) heeft melding gedaan,
vermits men deze zeer fchoon uit Holland,
en voor eenen minderen prijs als men ze in ftaat is
te maaken verkrijgt zo worden dezelve zeer weinig
in de Apotheken gemaakt. Daar blijft alzoo maar
enkeld over de Bereiding en de eigenfchappen van het
kundige Spiesglas Vermiljoen en van de Zinkbloemen
aan te wijzen.
5- , 316;
De gemaakte Vermiljoen Beftaat in het geheel 29
als de natuurlijke (§. 83. n. 5.) uit Zwavel en Kwikzilver.
Als men deze twee enkelde ligchaamen in het
werk fteld; zo noemd men denzelven Kunftigen j
word echter in plaats van den Zwavel het Spiesglas
genoomen, zo noemd men denzelven Spiesglas Vermiljoen.
De Bereiding des KONST1GEN VER-

ier Pharmacie in het geheel. 303
MILJOENS (Cinnaber** faclitia) is op deze Wijge:
Men laat in eenen ruimen Kroes of Yzeren Vijzel
een deel geelen zwavel Zagtjes vloeien , neem*
hem. dan van'het Vuur en mengt bij geftadig omroeren
zeven deelen Kwikzilver 'er bij* Onder het omroeren
ontbrand de Menging van zelf, men laat dezelve
alsdan bijkans eene minut lang branden , ert
blufcht ze alsdan weder uit. Hier uit ontftaat een
zwartagtige Srof, die men de MINE MALE MOOR
(Aahiops minerale') noemd (*> Na dat deze fijn gedampt
is, word dezelve in eenen kleinen Kolf met
eenen naauwen h'als in eene Sublimeer Capelle of isi
eenen Wind oven in eenen met Zand gevuldei pot
diep ingezet, de opening van den Kolf word met een
uit leem gereed gemaakten Stop los toegemaakt, en
zo, dra als mooglijk een fterk Vuur* ondergezet, het
welk tot de grootfte graad vermeerdert, en dat men
nog, al fublimeerd reeds de Vermiljoen, niet te min
eene tijdlang aanhouden moet, waardoor men reeds
de eerfte rijs een zeer fchoonen Vermiljoen verkrijgt- y
die men anders nochmaals moeite Sublimeerem
De Bereiding des SPIESGLAS VERMILJOENS
{Cinnaberis Antimonii^ wijkt eeui^zints van deze
bereiding af. Men Vermengt hier voor twaalf deelen
(*) Men erlangt dezen ook nog door enkeld den zwayel
met het Kwikzilver te vrijven in eenen Glazen of Steenen
Moitier , dog behoord 'er wel meer tijd toe , en men i>
ook niet inftaat meerder als vier deelen Kwikzilver hierdoor
te dempen, en onzigtbaar te maaken. Vrij ft men het
Kwikzilver onder Spiesglaspoeder , zo erlangt men den
4ÏUESGLAS MOOB. (dsthiops autimmialis.

8°4 V'an de Bereidingen
Jen bijtend Kwikzilver fublimaat met vijf deelen ruwen
Spiesglas en laar deze vermenging eenige dagen daan,'
op dat dezelve de Vogtigheid" van de lucht aan zich
trekke. Men giet dezelve alsdan in eenen Glazen
Retort mer eenen korten eo ruimen hals, zet hem diep
in eene Sublimeer Capel, en legt 'ereenen Kolf voor;
Jn het begin geeft men gematigt Vuur, wanneer men dan
een taaijen Stof, die als hij zoude uit den hals van den
Retort bezwaarlijk afdruipen, door 'er gloeiende kooien
onder te houden Vloeibaar moet gemaakt worden,
©verkrijgt, die bekend is bij den naam van SPIES-
GEASBOOTER (Butiptim antimonit). Als deze
bijna geheel overgeklommen is ; zo moet men het
Vuur tot den hoogden trap vermeerderen, wanneer
de Spiesglas Vermiljoen in de hoogte Sublimeerd;
die echter, (na dat men den Zwavel, die zich voor
heeft aan gezet en mede omhoog gefteegen is,
'er afgezonderd heeft) noch eens moet gefublimeerd
worden. Terwijl het Spiesglas uit Zwavel en Spiesglaskoning
(§. 08. n. 2.) en de bijtende Sublimaat
(§• 238O uit het Zoutzuur en Kwikzilver bePaat; zö
bemerkt men, dat hier van de bijde deelen, eene Scheiding,
en eene Nieuwe Zamenftelling onfftaat. Het
Zoutzuur van den Kwikzilver Sublimaat bemagtigt
zich namcnlijk van den Spiesglaskoning, en gaat irt
de Geftalte van Spiesglasbooter, die niet anders als
eene enkelde oplosfing van Spiesglaskoning in een allerfterkft
Zoutzuur is, over, en die terug gebleevene
Zelfftandigheden namenlijk de Zwavel uit het Spiesglas
en het Kwik-dl ver klimmen in de geftalte des Vermiljoens
om hoog.
§• 318.
Om dat de Zwavel uit het Spiesglas van den getnecnen
zwavel in het micft niet te onderfchijden is;
zö

der Pharmacie in het geheel. 30S
éo kan men ligt nagaan, dat tusfehen de twee nu befchreevene
Soorten des vermiljoens (317. 318.) geen
Weezenlijken onderfchijd plaats hebben kan. Het is
wel waar dat men ziet dat het Spiesglas Vermiljoen altoos
zwanachtiger .word als het Konftige, en als het
natuurlijke Vermiljoen, dit komt echter enkeld van eene
grootere hoeveelheid Zwavel van daan, die het eerfte
in zijne vermenging bevat, het geen men op geene
Wijze kan beletten, want als men eene geringere
hoeveelheid Spiesglas neemt', zoo klimt 'er een deel
bijtende Sublimaat onveranderd in de hoogte.
§. 319;
Het Vermiljoen laat zich in het geheel', van alle de
ligchaamen, die eene nadere verwantfehap met derf
Zwavel ah, met het Kwikzilver hebben, veranderen,
wannnèer men het Kwikzilver wederom in eene loopende
hoedanigheid*verkrijgt, waarvan menreeds(§;
183.) breedvoeriger gehandelt heeft:
§• 320-
Terwijl de winzucht dikwils aanleiding tot het vervalfchen
van den Vermiljoen met de Menie geeft zo'
kan men zulks het gemakkelijkfte daardoor ontdekken;
als men namenlijk over eene kleine hoeveelheid 'ervan,
wat zuiveren Wijnazijn giet, en de vermenging
m een Glas met geduurig omfchudden Warmmaakt,
wanneer dan , als 'er eene wezenlijke vervalfching
plaats heeft, de Azijn eenen zoeten Smaak verkrijgen
zal, om dat hierdoor een Wenzenlijke loodazijn (§.
92. n. 6.) ontftaat.

$06 V&n de Bereidingen
§• 321.
De ZINCKBLOEMEN (Floret Zinct) erlangt
men, als men de Zinck (§. 97.) in eenen grooten
Kroes legt, die in eenen windoven tusfehen gloeiende
Kolen geplaatft, en die open of met een anderen Kroes
waar men een gat in den boom heeft gemaakt het onderden
boven toegedekt is. Zo dra de kroes wit gloeit,
ontfteekt zich de Zinck en brand met eene zeer heldere
en groenachtige Vlam, die zich in eenen rook
bijcendringr, die aan de zijden, van den Kroes en op
de oppervlakte van het Metaal zich in de gellahe als
Spinrag aanhangt, en die men voor en na wegneemen
moet.
VAN DE KONINGEN.
S- 3^. #
Onder den naam van KONING (Rcguluiy verftaat
men een van alle vreemde deelen bevrijdt Metaal,
dat van eene Vreemde hoedanigheid niets bij zich
heeft en enkel Metaal is. Men vind echter des niet
tegenftaande ook doffen die dezen naam voeren, aan
wicn dezelve dog in het minft niet toekomt. D' Koningen
, die men in de Apotheken heeft geplaatft,
zijn of:
ï. ENKELDE (Reguli Simplices"), die uit een
enkel Metaal beftaan, als de Enkelde Spiesglaskoning.
2. Of ZAMENGESTELDE (Reguli compnfiti).
die uit meerder Metaalen tezamen gefteld zijn, als de
Martialifche en lovialifche Spiesglas Koning, en de
Metaalen koning.
Men verkrijgt de eerfte door de nederftooting in
den

Ser Pharmacie in het geheeh 307
hTr^r° S
V VSS(
^ I47
' M9) «fdoor de Wede*
herftemng^ 170.;. de laatfte doorgans door het b ï
elkander fmelten van verfcheide Metaalen;
ms ooT:iM X
5- 323-
De ENKELDE SPIESGLASKONING ÏPeëöi
^ W
0
J d
het (
Sofe£ •
glas op de volgende wijze bereidt: Men menetW
tien oneen Spiesglasmet twaalf oneen ruwen w"fnftee„
en Ses oneen Salpeter, na dat men ijder op zich zelf
wel heeft katen droogen, onder elkander! en werpt
dit niengze voor en ria bij kleine porties in eenen
gloeienden kroes op dat het ontplofte ({ I>
ltericer Vuur terdeeg vloeien, en giet denzelven alsriin
in eene Warmgemaakte en met Vet beflreSvotT
en klopt zagtjes van buiten 'er tegens aan, op dat de
Koning nederzmke. Als de ftof koud gewogen is
giet men hem 'er uit en zondert den Kondi g ich
op den grond heeft gezet 'er af. De ove riï flakken
zijn eene Spiesglas lever, en kunnen gebr fktworde"
goudkleungen Spiesglaszwavel daaruit te doen neder ftooten Bij deze Bereiding taften de lootten den' Zwavel des Spiesglas aan en doencn daarS^Svel
ever voort koomen, die om dat zij in S if 2
de Metaalen optelosten, een deel Spi^hsSn" S
loft; erwyl het andere deel dat vari den Zwavel S
vnjdt is om zijne zwaarte naar den grond zinkt TeT
Wijl bij deze wijze van bereiden wegens h t ontftaan
der Zwavellever een groot owWir* ^ v u
. n a t a a i 1
de Slakken opgeloft" bfi ft Iott tnlTf Z
men denzelven door de Wederftelling zoektt erlan
«en, na dat men vooraf door een! Qdd^Seï
V 2
Zw*

go3 Van de Bereidingen
Zwavel heeft van het Spiesglas bevrijdt. • Men Calcineerd
namenlijk fijn gedampt Spisglas bij geftadig
omroeren in eene platte aardcne pan, in het begin met
eene zagte warmte, en daarna met gloeiend heet Vu uf
tot dat de Zwavelagtige reuk vergaan en in een wit
Poeder verandert is, het welk men SPIESGLASAS-
CUE (Calx f. Cini antimoniij noemd.
Dit vermengt men daarnaa met juift zo Veel Vet of
zwarte Zeep, en werpt hei alsdan voor en na in eenen
ruimen gloeienden Kroes, die men ter deegen toe
dekt. Men verfterkt als dan het Vuur en onderhoud
het noch eenen tijdlang , op dat het altezaamen ter
deege mooge vloeien. Voor het overige is de behandeling
dezelve zo als vooraf reeds gemeld is. Op
deze'Wijze verkrijgt men op zijn minft noch eens
zo veel Spicsglaskoning, als op de voorafgegaane
Wijze.
§• 325-
De MARTIALISCHE of MET YZER GE­
REEDGEMAAKTE SPIESGLASKONHNGC/V
gulus antimonii Mertialis) .word gereed gemaakt,
als men een deel YzerVijlzel of anders Yzer dat met
geroelt is in eenen Kroes laat gloeien , en daarop
twee deelen geftampt Spiesglas en ter lelt een half
deel Salpeter voor en na bij werpt, en voor het overio-e
dat, wat bij den enkelden Spiesglaskoning moet
irfacht genomen worden , in acht neemt (*). De
zwa-
(*) Als men een STARACHTIGEN SPIESGLASKONING
(Reeulus antimonii Stellatus) wil hebben; zo fmelt men den enkelden
of dezen met Yzer gereed gemaakten twee of meer maaien
meteen vierde gedeelte Salpeter. De Star op de oppervlak-

der Pharmacie in het geheet. 309
Zwavel hangt zich om de naafte Verwantfchap aan het
Yzer, dat meelt al in de Slakken terug blijft, wanneer
de vrijgemaakte Spiesglaskoning naar den grond
Zinkt. Men wil doorgaans zeggen dat deze koning
van alle de bijgemengde Yzer deelen vrij zij, doch deze
meeningen worden om verre geworpen door die in
het werk gefielde proeven. De Slakken van dezen
Koning verfchaffen ons den ANTIMONIALI-
SCHEN YZER SAFFRAAN (Crocus marris antimoniatus
f. aperitivus flhalii), als men denzelven
op eene vogtige plaats uitftroit, en daarna met Water
van al het zout bevrijdt en Verzoet.
§• 325.
De JOVIALISCHE ot TINAGTIGE SPIES­
GLASKONING (Regulus antimonii jovialis) word
door het enkelde tezaamenfmeltèn van den enkelden
Spiesglaskoning, met Tin gereedgemaakt, en voegt
men 'er noch Koper bij, zo ontftaat 'er de METAA­
LEN KONING (Regulus metalloruni). Men neeme
hier bij in acht, dat men de bezwaarlijk vloeiende
Metaalen, als Koper , Spiesglaskoning het eerft, en
die, welke ligt vloeien zo als Tin daarna, als de eerfte
reeds vloeien, 'er bij werpt, om dat fc
anders de
laatfte al reeds verkalken , al vooren de eerfte nog
vloeien,
% 3*5.
Als men vijf deelen Spiesglas met een deel loogzout
te, ontftaat waarfchiinliik van eene langzaame Verhardingen
yan de vermindering der Zwavelachtigen deelen deszelven
V 3.

gï

der Pharmacie in het geheel. tit
t
Water bevrijdt, zo erlangt men den Spiesglas Saffraan
(Cracus metallorum Ruiaudi).
VAN DE NEDERPLOFFINGÉN.
- §. 328.
De NEDERPLOFFINGE (Pracipitata Magisteria)
zijn poeders, die door middel van de nederftooting
fj(. 146. -* i52.)verkreegen worden. Men
fcheidt dezelve, uit de Mineraalen, Planten en Dieriij ke'
ligchaamen.
& 329-
Die in de Apotheken gehoudene Nederploffinge
zijn of NEDERGESTOOÏENE AARDEN,
ZWAVELEN, of.METAALEN. Hij zal daar'
om het eerll de Aardachtige, alsdan deZwavelachtige
en ten laatften de Metaalifche, welke het meefte gebruikt
worden, aannaaien.
§• 33°-
De Zelfftandigheden uit het Plantenrijk, geeven
voornamenlijk maar aardachtige Nederftootinge, the
bij den naam FaecuU of Fecula in vroegere tijden
in het gebruik waaren, en om dat dezelve niets dan
magere aarden zijn, die ook niet 't geringfte wat
werkzaam is, van de deelen der Planten, waarvan zij
verkreegen worden, in zich onthouden: waarom men
ook dezelve bijkans in het geheel mee recht uit de geneesmiddelen
verbannen heeft. Doch om dat men
hier en daar van dezelve noch gewag gemaakt vind,
»o oordelt Hij het noudig te zijn, eene korte befchri>
V 4 viug

Jï* , Van de Bereidingen
ving van derzelzen wijze van Bereiding hier tusfehen
jn te voegen.
Het is deze: Men vind de verfche en fappigewortelen
het befte hier voor, gelijk als de Kalfsvoet,
Poeonie, Knollen en Lifch wortel. Na dat men deze
van alle de onzuiverheden bevrijdt heeft, lhijdt
men dezelve klein, perft 'er den Sap fchoon uit en
kat hem op een koude plaats ftil ftaan, tot dat 'er een
fijn poeder naar den Bodem zinkt, het welk men, na
dat men het 'er op ftaande vogt 4, afgegooten heeft,
zagtjes droogen laat. Men ziet reeds genoegzaam uit
de bereiding, dat men alle de werkzame deelen met;
het Sap weg giet.
S- 331-
De gefchapenheid met die NEDERSTÖO TIN­
GEN DER KREEFTOOGEN, KORAALEN,
PERLEN, PAARLEMOER,enz: (Magijlerium
oculorum Cancrorum , Qorallorum, Matris perlaruni),
is juift een en dezelve die van kundige Geneesheeren
billijk voor minder van kragt te zijn dan de
ruwe aarde gehouden worden. Men loft namenlijk
deze aarden in met Water verlengde Salpeter , zout,
of Azijn zuuren op, laat ze daar uit met eene oplosfing
van een Vuur beftendig loogzout (*) nederploffen,
en na dat men de nederplolling wel heeft afgewaf-
(*) Zommige prijzen aan, dat men om heele fijne Precipitatics
te hebben, dezelve met een Vitriool zuur moet neder
doen ftooten. Het is echter zeker , om dat alle de,
voorgemelde Zelfftandigheden wezenlijke kalkaarden zijn,
dat 'er als dan een wezenlijke Gips (J. 232.) naar den Bo-_
slem vallen moet.
1

der Pharmacie in het geheel. 3*3
wasfen , laat men ze droogen. De zo genaamde
DROOGE OPLOSSINGEN DEZER ZELF­
STANDIGHEDEN (Solutie oouhrum cancrorum %
Coralliortim ). Het is beter wanneer men namentlijk
dezelve met Azijn verzadigt, en de oplosfing
tot droog worden uitwaazemd, fchoon dat men
ten dien opzigten veel betere *in de Apotheken
heeft, zo dat men de gemelde wel zoude ontbeeren
kunnen,
S- 333-
• . /
De ED1NBURGSCHE MAGNESIE . (Mag**
fia Edinburgtnfes, /, Salis com/nunjs. Terra abfbr-
'bens mineralis) komt,, van, de opllurpende aarden wegens
haare fijnheid, en ligtheid- de eerfte en voor«
naamfte plaats toe. Het is eene Muriatilche aarde
e n
(§• 73-) . z e W ü r u i t
d de bittere Zouten namenlijk
uit het Engelfche, Sedlitzer en Zëidf hutzer Zout (§.
234.) verkreegen. Men loft namenlijk eene genoegzame
hoeveelheid van een van dit Zout in veel Waterop,
zijgt de loog door, en giet bij dezelve, als zij noch
warm is, bij geilaadig omroeren met een houten
ftok, zo veel van eene oplosfing van een Vuurbeftendig
Plantenrijk loogzout in, tot dat 'er niets meer nedervald.
Men laat dezelve eene nagt fiil liaan, en
giet alsdan het 'er opftaande klaare vogt in een ander
vaas af, men verzoet met heet Water de aarde zolang,
tot dat zij in het mjqft geen Zoutagtigcn imaak meer
heeft, wanneer men dezelve zagtjeslaat droogen. Uit
de zoutige loog die 'er afgegoocen is, verkrijgt men, na
dat 'ze doorgezijgt, tot het punt der Krijitalfchieting
uitgewaazemd is,den VitriooJizèerden Wijnfteen, Want
terwijl dat de bittere Zouten uit deeze muriatifche aarde
en uit het Vitrioolzuur beftaan (§. 234.) zo ver»
V 5 • ' ee.-

$T4 Van de Bereidingen*
eenigt zich bij deze bereiding het 'er bij gegootene
loogzout om de nadere verwantfchap met het Vitrioolzuur
en brengt daarmede voort eenen Vitriolifchen
wijnfteen, waardoor de aarde vrijgelaaten word, ea
naar den Bodem zinkt.
. * $• 3:3-
Tot de aardachtige Nederploffingen behoort ook
de KARMOZYlN {Carmiriiim), die uit het fijnfte'
roode Verfwezen der Couchenielje, dat door het Vitrioolzuur
des 'er bijgevoegden Aluins hooger van
kleur geworden is, en uit weinige Aluin aarde beftaat.
Schoon dat dezelve zeer zeldzaam tot het gebruik der geneesmiddelen
vereift word, zo is het dog noodig, dat
men de wijze zo als dezelve gereed gemaakt word
weet, om dat dezelve anders noch al dikwils voorkomt.
De befte wijze om hem zeer ichoon te erlangen
is de volgende: Men laat eene aanzienlijke hoeveelheid
zuiver Water in eenen wel vertinden Ketel
kooken, men giet 'er bij eene once fijngevreevene
Coucheniljcn, en laat deze daarmede op zijn langft
noch acht mifiuuten kooken , wanneer men 'er twee
Scrupel zuiveren fijngevreeveuen Romfchen Aluin bij
fttoijt waarvan de Tinctuur aanftonds eene zeer aangename
kleur verkrijgt. Als 'ze r,u noch weinige mimuiten
doorgekookt heeft, zo neemt men den Ketel
af, zijgt de Tinctuur dooi- wit drukpapier, en bewaart
dezelve in groote en wel toegedekte zuikerglazen,
waarna zich eenige dagen geleeden de Karmozijn
aan den Bodem en aan de Kanten van het Glas 1
aanzet, diedsdan wederom voorzigtig van de Tinctuur
door wit drukpapier geilheiden, en gedroogt
word. Uit de overgebleevene Tinctuur kan men dooy
middel eener Tin oplosfing, welke op die reeds aange»

der Pharmacie in het geheel. 3i5
getoonde Wijze (§. 91. n. 8) gereed gemaakt is,
noch meerder Karmozijn doen nederftooten, die echter
ten oprigten der fchoonheid kleur en duurzaamheid
voor de andere onderdoen moet, Men kan deCouchcniljen
die in het fikrum zijn terug gebleeven daarna
noch eens met het geverfde water, waar men den
Karmozijn uitafgezoudert heeft, na dar men 'er voor
af anderhalf oneen gezuiverde Potasfche bijgevoegt
heeft, in eenen vertinden Ketel een half uur laaten
kooken, en na-dat hen afkookzcl doorgezijgt is, giet
men'er eene oplosfing van vijf onzen zuiveren Aluin in
eene genoegzame hoeveelheid watersopgelofi 'er bij,
wanneer 'er zich nochmaals eene lèhoone roode Verf aan
den Bodem zet, die men door middel vair een uirge*
fpannen lap linnen van het water afzondert met veel
kookend water verzoet en droogt. Men noemd deze
Verf FLORENTYNSLAK ( ütcca fiurentïna)
en het loogzout of potasfche v< rbindc zich hier
met het Vitrioolzuur des Aluins, dat daarom zijne
aarde vallen laat die terwijl zij nedervaït, het verfwezen
ter zelver tijd met zich naar den grond voerde (§,
2
33-)- °P e
?n en dezelve wijze zo als net Elorentijnlche
Jak namenlijk door behulp der gezuiverden
pocafche en des Aluins, worden ook die vc-richillende
verveduit de planten, B. V. uit hec Ferne:>ok ver-
"k'eegen, die bekend zijn bij denaam van LAK VER­
VEN.
. % 334- *
Van de Zwavel nederplofïïngen, die geheel alleen
Mit zwavel beltaan, is de ZWAVELMELR (Ma-,
gifterium. S: Lac fulphuris) bekend. De gewooniijkfte
wijze is, dat men twee deelen wijn deen zout
jnet een deel geftampten Zwavel bij een zagt Vuur in
et%

Siö Van de Bereidingen.
een Kroes laat fmelten, waarbij dat de Zwavel van
het loogzout vokoomen word opgeloft, endeZWA-
VELLEVER (Hepar Julphuris) uitmaakt, die in
ftaat is alle de metaalen als zij vloeien oprelofsen. Deze
loft men in eene genoegzame hoeveelheid Water
op, men zijgt de oplosfing door, en doet den Zwavel
met den Wijnazijn daaruit nederftooten. De nederftooting
word alsdan verzoet en gedroogt
& 335-
Schoon dat deze wijze van bereiden niet te verwerpen
is, zo is niet te min het voorfchrift dat de Heer
Apotheker MEYER aan den dag heeft gebragt, en
daar hij alle de omftandigheden naauwkeurig bij in
acht genoomen heeft, in veelen opzigten meer voortetrekken.
Het is de volgende: Men loft drie ponden
gezuiverde potasfche in twintig pinten Water op,
In deze oplosfing werpr men vier ponden ongeblufthten
Kalk, die "aanftonds aan gruis zal vallen. Men
kookt deze vermenging eene korte tijd, giet dezelve
door eenen digten linnen puntigen Zak, en laat de
heldere loog in een Vaas, het welk men 'er onder geplaatft
heeft uitloopen. Het terugblijfzel in den Zak,
kookt men nog tvveemaalen met Water op, ren de
looy laat men zo als. het eeritemaal doorloopen. Alle •
de toi^en die men verkreegen heelt, verkookt, men
met elkander teozamen tot twee en een halve pint
vost en oiet 'er alsdan voor en na twee onzen zeer
fijnVeftattipten zuiveren geelen Zwavel bij lepelsvot
in °en roert het vogt ijder rijs ter deegen om , de
Zwavel zal zich als dan met eene geringe opborling
aanftonds oplosten en de oplosfing zal bloedrood worden
Men laat deze vermenging noch een ruim quatier
uur kooken, giet dezelve dooreen digten linnen
lap,

iet Pharmaeie in het geheel. 31?
lap, en laat ze drie dagen lang ftil daan. Alsdan giet
men dezelve van hec Swartagtige groene zwammagtigè
grondzakzei af, verlengt het vogt met twee pinten
water en gaat dan aanftonds tot de nederftooting over
die men in de vrije lucht verrigt. - Hier Voor verlengt
men twintig oneen Engelfche - Vitriool olie met vijf
pinten Water, en giet daarvan, bij geftadig omroeren,
zo veel 'er bij, tot dat 'er niets meernederploft.
terwiji de nederploffing gefchiedt, zet men het vaas
op eene verheevene bank, en niet op den grond, op
dat men niet zo diep behoeve te bukken, en tien ichadelijken
damp zo veels te beter meiden kan. Na dat
de nederploffing volbragt is, giet men alles met elkander
door een grooten nieuwen digten linnen uitgefpannen
lap, en giet 'er dan zo lang laauw Water 0ver,
tot dat het zonder reuk en fmaak 'er afloopt, eri
verdeelt eindelijk de nederploffing overhoute Zeeven
op wit papier en droogt dezelve met eene zagte warmte.
Men verkrijgt hiervan achtien'tot negentien oneen
Zwavelmelk. Uit de bereiding ziet men reeds,
dat dezelve anders niets als een tedere zwavel is. Om i
dat de loogzoutathtige loog zeer weinig zwavel in
ftaat is optelosfen • zo maakr men deze loog fterker
door het bij doen van den Kalk. L)e oorzaak van
het nederploffen des Zwavels is dat zich het 'er bijgevoegde
Vitrioolzuur met het loogzoutachtige Zout,
dat den Zwavel vooraf in zich opgeloft bevat, vereenigt,
en daardoor den Zwavel nootzaakt om nederteftooten.
5- 336.
Onder de Metalifche Preparaties reeken ik het eerft
te zijn het BLIXEMEND GOUD (Aurum fulmi*
narn^. Men loft, om hetzelve te bereiden Goud in
ee-

gig Fan de Bereidingen
eene genoegzame hoeveelheid Koningwarer (§. t 'p^i
m 2.), hot welk men met Ammoniaczout gereed
gemaakt heeft op. waarvan de oplosfing eene geele
kleur verkrijgen zal. Men verlengt alsdan dezelvé
met water, en droppcldt 'er zo veel opgeloft loogzout
in tot dat het Goud in de geftalte van een
bruin poeder nedergevallen is, en de Oplosfing haare
geele Kleur in het geheel verlooren heeft, en heel wit
en helder geworden is. De Nederploffing word met
Water ter deegen verzoet, en zeer zagtjes in de lucht
op eene Schaduwngtige plaats gedroogt. Werpt men
hier van een beetje in eenen lepel, en doet denzelven
over eene brandende kaars heet worden; zo flaat het
met een heevigen ftag weg. Zo veel moeite als meri
zich ook heeft gegeeven de oorzaak van dezen flag te
verklaaren; zofcheint her dog echter, dat men de waare
oorzaakt deszelven nog niet heeft kunnen ontdekken ï
waarom ik ook niet anders als eene enkelde verhandeling
van deze verfchijning zal laaten volgen.
t '337- •
Dit volgende zal ik 'er nog bij aanmerken:
i. Als het koningswater met gemeen zout of Zoutzuur
gemaakt (§. 199. n. 2.) is, en de nederftooting
word alsdan met een Vuurbeftendig loogzout verrigr,
zo geeft de Goud kalk, die men alsdan verkrijgt, in
het minft geen Ilag van zich. Daar word maar zonder
uitnaam, als hij een flag van zich geven za], verdicht
, dat het Konings water met Ammoniaczout
moet gereed gemaakt zijn , en bij aldien dit geen
plaats heeft, zo moet de Kalk met een vlug loogzout
nedergeftooten wordem
s. Men erlangt altoos op zijn minft een vierde part

ier Pharmatie in hel geheet,. 319
Blixemend Goud meer als men Goud 'er toe heeft genoomen(§.
183.)
3. Als men zwavel, Vitrioolzuur of vuurbeftendig
loogzout'er mede naauwkeurig vermengt, zo verheft
het zyn flag verwekkende eigenfchap. 183.
4. Men moet zowel bij het vrijven als ook by het
droogen des Blixemenden Gouds zeer voorzigtigziju,
om dat het anders door al te fterk te vrijven, of te
warmen maar zeer ligt, en dikwils met levensgevaar
weg flaat (*>
6
% 338.
, De WITTE NEDERGEPLOFTE KWIK
(Mtrcurius pracipitatus albus is. cosmeticas)- De
mees-
(,*) MAQUERE verhaalt dat iemand, die juift in het ia,
boratorium waar, een dragmen flag goud in een Flesje gedian
had en uit ongeluk geen acht gegeeven had, om den hals
van het Hesje van binnen af te droogen, waar zich eenige
deeltjes van den Goudkalk hadden aangehangen. Hij deet
hetzelve met een Glazen Hop fluiten , cn terwijl Hij den ftop
ront fchroefde ontftondt 'ei een hevige flag: De perfooa
wierd eenige fchreeden 'er van daan-over de Ovens heen geworpen
, de handen en het .gezigt waaren door de Hukken
van het glas geheel en al doorboort, en het bedrocfïle daar van
was, dat hij bijde de Oogen Verlooren had. Het grootfte
gedeelte van het flaggoud vond men in het Laboratorium hier en
daar onverandert leggen, juift zo een geval is mijn bekend van
iemand die toen,, hij voorzigtig het flaggoud in eenen Mortier
vreet, bij toeval een zandkorl uit de Kaauw die daarboven hingen,
in den Mortier gekregen had. Want het flocg met eenen
ijfclijkcn flag van zich af, den Mortier diep in den Balk van
het gewulfte en de Man had eenige weeken lang de hcevi".
fte pijn aan de Oogen, cn zijnen arm, waar hii medegevreeven
had ïnoeil hij langer als een half jaar in een band drs
«cn.

gg® Van de Bereidingen
meefte voorfchriften die men 'er'van vind koömeti
daarop al te zamen uit, dat men het Kwikzilver in Salpeter
zuur oploft, en met eene .oplosfing van gemeen
Keukenzout laat nederploffen. Terwijl echter door
het bijgieten van het laatfte met het Zoutzuur het Koningswater
(§. 95. n. 5.^geboorenword; zo is het zeer
waarfchijiilijk, dat'er een gedeelte'kw.k in de loog die
'er opdrijft terugblijven moet. De ondervinding ieerd
het ook klaar, want men erlangt nooit zo veel witten
nedergeploften Kwikzilver terug, als men 'er Kwik
toe gebruikt heeft, dat men dog echter, om dat zich
altoos aan de Meialilche néderploffingen veele zout
deeltjes vaft aanhangen, met recht verwogten moeft;
Niet"alleen deze, maar ook een zeer fchoone Nederploffing
verkrijgt men, als men in fterk Scheide water
zo veel Kwikzilver.als mooglijk bij eene zagte
warmte laat oplosfen, en de oplosfing met Water verlengt.
Men loft voor het overige een vierde gedeelte
Ammoniaczout, als het kwikzilver opgeloft is op
zich zelf irt het Water op, giet deze oplosfing bij de
overige, en doet alsdan het kwikzilver metjeene oplosfing
van Vuurbeftendig plantenrijk loogzout nederftooten
, men moet echter wel acht geeven, dat men
van het lefte 'er niet meer hij voege, als genoeg is
tot de • nederftooting, om dat anders de Precipitaat
niet mooij wit word". Plet Ammoniaczout word voor
al hier toe vereifcht, om dat anders het loogzout den
Precipitaat bruin nederftoot. Deze wijze van bereiden
hebben wij den Heer WIEGLEB te danken. Als
men echter de eerfte Bereiding wil ondergaan; zo is
het vooral nootzaaklijk, dat de oplosfing des Kwikzilvers
zowel, als de oplosfing des Zoutzuurs zeer
verlengt zij, om dat men dan niet.alleen zekerder te
Werk gaat, terwijl 'er zich volgends onderzoekking
des Heeren MONNETS bij eene fterk verzadigteoplosi

der Pharmacie in hit geheel. 3Zï
losfing een Bijtende Sublimaat in Crijftallen aanfchietj
maar ook meer witten precipitaat erlangt.
§• 339-
, Den GOUDKLEURIGEN SPIESGLAS ZWA-
VEL (Sulphur antimonii auratum) bereid men uit
het overblijfsel van de gewijnileende Spiesglas Tinctuur^.
280.), uit de (lakken des enkelden Spiesglas»
konings (§. 324.) of uit de Spiesglaslever (_ §. 328.);
Men loft deze in het water op , zijgt de oplosfing
door, en doet dezelve nederftooten met een Zuur dat
men'er toe*goed vind tot drie verfchillende maaien,'
na dat men voor af ijder rijs de precipitatie van dc
loog door een doorzijgtuig heeft afgezonden; De
eerfte Nederploffing is bruin, de tweede ligter, en de
derde heeft eene bleeke oranje kleur, en is die, welke
bij de benaming GOUDKLEURIGE SPIES­
GLAS ZWAVEL VAN DE DERDE NEDER­
PLOFFING ( Sulphur antimonii auratum tertio,
f. Ultimce pracipitationis) van de Doctoren als de
befte voorgefchreeven word. Terwijl de Goudkleurige
Spiesglas Zwavel in het geheel uit Zwavel en ko»
niaglijke deelen beftaat; zo is eigenlijk liet onderfchijd
tusfehen deze drie. precipitaties, in het bevatten
dezer twee deelen tegens elkander, te zoeken. Uit
de werking zowel als uit de onderzoeking 'laat zich
ligt bewijzen, dat in den zwavel van de eerfte nederploffing
veel meer koninglijke deelen, als in de twee-'
de, en in deze meer als in de derde tegenwoordig
zijn, waarom Ook de derde veel meer zwavel en weiniger
Spiesglaskoning als de overige in zich bevat.
Terwijl het nü uitgemaakt en zeker is^ dat de zwa-
• vel die zich in het Spiesglas bevindt van den gemeenerf
geelen zwavel in het minft niet te onderfcheiden isj

32» .ï Fan de Bereidingen
zo zoude men waarfchijnlijk den Goudkleurigen zwavel
van de derde Precipitatie aanftonds verkrijgen
kunnen, als men bij het Spiesglas of bij de eerfte twee
precipitaties meer Zwavel bijvoegde. Dit is niet alleen
waarfchijnlijk, maar ook zelf reeds door ondervinding
beveiligt. Men vermengt gelijke deelen
Spiesglas en Zwavel en noch eens zo veel potafche,
als de hoeveelheid dezer tween tezamen bedraagt, onder
elkander, en laat deze vermenging wel toegedekt
in eenen Kroes vloeien, giet dezelve dan tut, loft 'ze
in water op, en laat de oplosling vier en twintig uuren
lang ftil ftaan. Na dammen dezelve dan doorgezijgt
heef, voegt men 'er zo veel water 'bij als het
Vaas bevatten kan, en volbrengt de nederftooting met
een verzwakt Vitrioolzuur, die eene zeer Schoone
Oranjen kleur zal hebben. De Nederftooting verzoet
men alsdan zo lang en zo dikwils met kookend Water,
tot dat men geen zoutagtigen Smaak , of zelf
geen leelijken Zwavelagtigen reuk daar bij gewaar word,
en droogt 'ze alsdan bij eene zagte warmte. Op deze
wijze verkrijgt men niet alleen eene groote menigte
des fchoonften Spiesglaszwavels maar daar heeft tusfehen
dezen en den Spiesglaszwavel van de derde nederftooting
geen de minfte onderfcheid plaats.
S- 340-
De MINERALISCHE KERMES ( Kermes f.
Chermes minerale: Pulvis carthufianoruni) is bijna
gelijk aan den voorgemelden praecipitaat. Men 'kopkt
namenlijk in eene zwakke loog van potafche het "|eftamte
ruwe Spiesglas omtrent vier uuren lang, zijgt
de loog als zij noch warm is, door Vloeipapier, nadat
ze koud geworden is, word zij rood en de kermes
valt naar den grond. Het er opftaande vogt kan
men

der Pharmacie in het geheel.
3*3
rhëri nochmaals met het Spiesglas kooken , en men
verkrijgt alsdan na dat het koud geworden is weder
eene nieuwe portie van dit roode poeder. Men verzoet
hetzelve alsdan zo lang met water, tot dat het
nïet meer zoutachtig Smaakt, en droogt het bij eené
zagte warmte. De zwakke loogzoutachtige Loog
loft bij deze bereiding eene zekere menigte Zwavel
op, en'terwijl zij hierdoor eene zwavellever (§. 328.)
word, zo neemt zij tegelijk iets van den Spiesglaskoning
na zich. onder het kooken loft zij echter
meer van het Spiesglas op, als zij, wanneer zij
koud ds in ftaat is in zich te bevatten. Onder het
kooken, en zo lang zij warm is, is zij daarom hek
der; zo dra als zij echter koud word, word zij troebel
en laat den Kermes vallen; Eene zekere hoeveelheid
onthoudt zij 'er noch van zelf als zij.koud geworden
is in zich opgeloft, waaruit men den Goudkleurigen
Spiesglaszwavel met. een zuur kan nederftooten
, waarvan dezelve, zo als uit de wijze van Bereiden
te zien is, heel weinig te onderfchijden is.
§• 341-
Als men de Spiesglasbooter ,• die uit Spiesglaskoning
en uit Zoutzuur beftaat(§. 318.), in Water giet; zo
word de vermenging melkagtig, en de Spiesglaskoning
ploft in de geftalte van een wit poeder, dat meri
ALGAROTH1SCH POEDER (Mercurius vitat
Pulvis Algarotli) noemd, neder, dat met Waater ter
degen moet verzoet, en dan gedroogt worden. Dit
is «Iets anders als enkelde Spiesglas kalk, die, om dat
hij wegens zijne zwaarte in een zo verlengt zuur niet
kan opgeloft blijven, nederzinken moet. Het zuur
dat 'er boven op drijft onthoudt niet te min noch
Spiesglaskoning in zich opgelofl, die Ook daaruit
nedervalt als men 'er een loogzout bijvoegt.
• * X 2 §. 342,

;
3^4 Van de Bereidingen^
§• 342.
Het BTSMUTH Qdagifierium Bismuihi f. Marcafittce')
word verkreegen, als men het Bismuth in
fterkwater oploft, en in de oplosfing fchoon water of
opgelofl: keukenzout giet; wanneer men bij het ingieten
van het eerfle een zeer zagt, en van het laatfle
echter een ietsgroffer wit poeder na den grond vallende
verkrijgt het welk men door het Filtrum afzondert, en
daar men zo lang fchoon Water door laat loopen, tot
dat het volkoomen zonder Smaak 'er doorloopt. .
§• 343-
Tot de Metalifche bereidingen reeken ik ook nog
met recht te behooren, het BERLYNER of ook anders
het zo genaamde PRUISISCHE BLAAUW
(jCoeruleum Berolinenfe), het welk eene nederploffing
van Yzer is, die door het Brandbaare zijne blaauwe
kleur verkreegen heeft (§.91. n.8.\ Men bereidt vooraf
hier voor een? met een brandbaar ligchaam volkoomen
• verzadigte loogzoutachtige loog, deze erlangt men, als
men drie deelen gedroogt bloed (doorgaans neemt men
'er osfebloed toe, om dat zulks het beft te bekoomen
is) met een deel zuivere potafche wel onder elkander
vermengt en in eenen kroes, die zo groot is, dat 'er
maar twee derdens van de Stof gevult zijn, zo lang
tot kalk brand, tot dat men geen Vlam noch rook
meer gewaar worden kan, wanneer men , den in eene
Kole veranderde Stof met veel fchoon water overeet
vuur uitloogt en daarna doorzijgt. Deze loog heeft
eene bruine kleur en word doorgaans de BLOED-
LOOG (Lixivium Sanguinis) genaamd. Men loft
hierna twee deelen zuiveren Yzer vitriool, die echter
geene Koper deelen in zich mag onthouden, en twee
en

der Pharmacie in het geheel. 325
en een half deel Aluin in water op, laat de oplosfing
helder doorzijgen, en giet, terwijl zij noch warm is,
de insgelijks warm gemaakte Bloedloog 'er bij, roerd
deze vermenging met eenen houten ftok zo lang om,
tot dat zij bijna koud geworden is. Tn het begin is
de vermenging vuil groen, zij verkrijgt echter binnen
korten tijd een fchoone donkere blaauwe kleur.
Men zonden de nederploffing 'er af door een doorzijgtuig,
en giet 'er zo veel heet warer op, tot dat zij
van al het zoutachtige iri het geheel bevrijdt is, wanneer
men dezelve bij eene zagte warmte laat droogen. Terwijl
de Kalkbranding gefchiedt van het loogzout met
het bloed, zo vereenigt zich het eerfte'met eene groote
menigte van het brandbaare, en als men, zo als
hier voorgemeldt is drie deelen Bloed op een deel
zout neemt, zo word dir büna in het geheel daardoor
verzadigt. In plaats dat anders de loogzouren het Yzer
geel doen nederftooten, zo word het echter door
deze bloedloog uit de oplosfing des Yzervitriools
blaauw naar den Bodem geftootem, terwijl zich het
Vitrioolzuur met het loogzout tot eenen Vitrioolwijn
fteen, het Yzer daar en tegen mee de brandbaare en
kleurende Zelfftandigheid, waar het loogzout voor
af mede is verzadigt geweeft, vereenigt. De Aluin is
bij deze bereiding anders nergens goed voor, als om
deze Verf, die op zich zelf al te donker zijn zoude,
door zijne witte aarde (§. 233.) lichter te maaken, en
om dezelve, zoals de Schilders het noemen, een ligchaam
te geeven.
"VAN DE METAALISCHE KALKEN.
§• 344-
Als de Metaalifche ligchaamen van het brandbaare we-
X 3 zea

g2

der Pharmacie in het geheel. 527
§• 34

$2* Van de Bereidingen
Men verzoet hem alsdan ter degen met Water, laaf
hem bezinken en giet 'er het vogt af.
De afgegootene loog kan men alsdan tot aan de
zouthuit uitwaazemen, vvaanner men dan het eetft eenen
vitrioolizeerden Wijnfteen, en als men dezelve
tot de tweede of derde maal verkookt, eenen SPIES­
GLAS SALPETER (Nitrum antimoniatum') daaruit
verkrijgt: of men verkookt'het vogt niet, maar
kat het PÈRLEN STOF (Materia -perlata) door
middel van Azijn daaruit nederftooten, dat men dan
ter deegen verzoet, en droogen laat, het onderfcheid
zich van het zvveerdrijvende Spiesglas niet anders als,
enkel door de groote zagtheid.
S- 34.7.
Het Zweetdrijvende Spiesglas is niet anders als het
Koninglijke deel van het Spiesglas, dat door den Safe
peter- verkalkt is. Want onder de Ontploffing verbind
zich het Salpeter zuur uit het 'er bijgevoegde
Salpeter met het brandbaare van den Spiesglaskoning
en van den Zwavel uit het Spiesglas", cn ontploft
daarmede, daar blijft alzoo in den te rug gebleevenen
en noch niet uicgeloogden Stof, the van liet brandbaare
deel beroof ie en aldus verkalkte Spiesglaskoning
met-de Zoutige Stoffen over, namenlijk de Vitrioolizeerde
Wijnfteen, die uit het Zwavelzuur van
het Spiesglas (dat geen ander als het Vitrioolzuur is
(§• 1Q
4-) en uit hec loogzoutachrige deel van het Salpeter
(§. £23. n. 3.) ontdaan is, en uit een deel onveranderden
Salpeter. Geen van deze twee zouten
is echter zuiver , maar zij onthouden iets van het
Zweetdrijvend Spiesglas, pf van den Perlen Stof in
zich opgeloft, '
S- 348.

der Pharmacie in het geheel.
Het SPIESGLAS WIT (Cerusja antimonii. Antimonium
diaphoreticum regulinünf) verfchild van
het Zweetdrijvende Spiesglas noch in de Bereiding,
noch in de eigenichap niet het minde, behalven dat
men in plaats van het ruwe Spiesglas den Spiesglaskoning
'ervoor neemt,» wanneer dan het Salpeter maar
enkeld met het Brandbaare deszelven zich Ontploffen
kan. Het zelfde voortbrengzel, hoewel onder de benaaming
van MINERAALEN BEZOAR (Bezoardicum
minerale /.' antimoniale), erlangt men, als
men het Algorothifchepoeder (§. 342.),'het welkeen
Spiesglaskalk is, die men met het Salpèter ontploft,
en voor het overige als het Zweetdrijvende Spiesglas
(§• 347-) behandelt.
§• 349- '
Hier mede koomen ook omtrent de Bereiding over
?en de YZERACriTlGE (Bezoardi'um martiale.
Pulvis Cachetlicus Ludovici) zowel als de TIN AG»
TIGE BEZOAR (Bezoardicam joviale. Antihecticum
Poterii), behalven dat bij den eenen de Yzer»
achtige en bij den anderen de Tinachüge Spiesglaskoning
met het Salpeter ontploft, en voor het overige,
zo als de voorafgemelde behandelt word.
Men heeft wel noch andere wijzen om dezen Kalk
te bereiden; zij'koomen echter, lchoon dat zij meer
moeite en Tijd vereifchen, in het wezenlijk? met dezen
overeen,
$- 350,
Als men yzer Vijlzel in een verlengt Vitrioolzuur
x
5, op-

33© Van de Bereidingen
oploft, de Oplosfing rot droog worden uitwaazemd,
en met een tterk Vuur rot rood worden Calcineerd,
of als men maar enkel fijn gedampt Yzer in een fterk
Vuurplaatft, zo erlangt men den ZAMENTREK-
KENDEN YZER SAFFRAAN ( Crocus marlis
ad'ft'ringenJ\ Oe Bereiding van den SP1ESGLAS-
ACHTIGENYZERSAFFRAAN is reeds (§. 325.)
gemeldt. • •
• . . t 35i-
De Metaalisfche Kalken, die men door de Bijting
met zuuren (§ 169. n. 2.) veikrijgt, zijn het LOOD-
WIT , waarvan men'reeds tj. 92. n. 5.) gemeld
heeft, en het ROODE N E DE R G EPL OF TE
KWIKZILVER (Mercurius pracipitatus ruber\
Het laatfte word. gereed gemaakt, ais men Kwikzilver
in X Salpeterzuur oploft en het Zuur weder uit,
een Retort met een fterk Vuur tot droog -worden »ƒ•
haald. Men .ftaat den Retort aan ftukken en giet het
roodachtige poeder dat daarin is in eenen ruimen
Kroes, plaats dezen opeen zagt Vuur en roerdt het
poeder zo lang om, tot dat het de behoorlijke roode
kleur heeft. Dit Poeder is niet anders als een enkelde
Kwikzilver Kalk, die men het brandbaare Wezen
door het Salpeterzuur benoomen heeft, en niets
van hetzelve in zich bevat. Men is van gedagten
dat men de bijtende ktagt 'er van vermindert ^om
het bekwaamer tot het innerlijke gebruik te maaken)
als men hetzelve met opgeloft Wunfteenzout vrijtt,
en dit met Water weder afwafcht, en. daarna noch
twee tot driemaalen 'er Wijngeeft over af laat branden.
Men noemd, het alsdan ROOD -KWIKPOE- v
DER (Arcanum carallinum).
VAN

der Pharmacie: in het geheel. 331
VAN DE METAAL1SCHE GLAZEN.
§• 352,
De METAALISCHE GLAZEN (Pi tra met allied)
zijn voort gekoomen uit de Metaalen, het zijn
harde en breekbaare ligchaamen, die doorfchijnend,
fmeltbaar en bijna niet opteloslèn zijn (§. 176.). Deze
Glazen verkrijgt men enkel uit de Kalken der Me:
taaien, waar door de Metaalen van haar brandbaare
wezen berooft worden. Des niet tegendaande
moeten dezelve altoos nog. iets van het brandbaare
in zich onthouden, om dat anders de Glazen die
daaruit bereide worden 9 niet doorfchijnend kunnen
worden.
§• 353-
Van deze Glazen is in. de Apotheken maar het enkelde'GLAS
VAN -SPIESGLAS (l/'urum antimömi)
bekend. Men Calcineerd namenlyk het ruwe gedampte'
Spiesglas in eene aardene oh verglaasde $choo«
tel gellaadig omroerende met een glazen pyp zo lang,
tot dat 'er geene Zwavelachtige dampen meer van opkoomen
en in een donker grijs poeder verandert is,
het welk men SPIESGLASASCHE (Cinis antimonii)
noemd. Dit giet men in eènen S.nelt Kroes,
die men wel toedekt, en geeft hem zo lang een iterk
Vuur , tot dat de Stof vloeit, wanneer men dan noch
een klein beetje ruw Spiesglas 'er bij .werpt, om het
Glas mootje rood van kleur te erlangen. Men giet
het als dan op eene warm gemaakte Metaa'.e plaat
uit. Men moet wel acht geeven dat 'er onder het
fmelten geen kolen in den Kroes vallen, om dat alle
de brandbaare ligchaamen-de metaalifche Kalken en
, Qla-

33i
Van de Bereidingen.
Glazen wederherftellen (§. 281.). Men kan in plaat*,
van de Spiesglas afche ook wel het algarothifche poeder
(§. 342.), het welk insgelijks niet anders als een
iSpiesglaskalk is, gebruiken. Behalven dar men dit
Glas tot den Braakwijn, en tot den braakenden Wijnfteen
gebruikt, zo heeft men noch in nieuwere tijden
in Engeland een nieuw geneesmiddel, ónder den Naam
van Vitrutn antimonii cert.-.tum daaruit bereid. Men
laat om> hetzelve te erlangen een dragmen geelen Wafch
in eenen yzeren lepel fmelten, en mengt daar onder
twee loot alder fijn ft gevreeven Spiesglas. Men houd.
het bij geftaadig omroeren een half uur lang over het
Vuur, tot dat het de kleur van den Schotfchen Tabak
heeft verkreegen, wanneer men hetzeive voor het
gebruik zagtjes van elkander vrijft.
Blad*.,

Pag- 333
BLA.Df YZER
DER VOORNAAMSTEN ZAAKEN
DE GETALLEN TOONEN DE § AAN, UIT-
GEZONDERT WAAR EENE P: VOOR-
STAAT WELKE DE PAGINAAS
AANWYST.
A.
AARDEN, 70. loogzoutagtige, 71.
Glasachtige, 77. Groene, 82. n.
3. Lemnifche, 82. n. 2. Kleiaarden,
81.
AARDHARSSEN, 83.
Acacia, P 53. n. r.
Acidum pinguc, 15. Zie Zuur.
Aegagrophüa, 55. n. 5.
Acr fixus f. fiaüitius, 11. Zie
Lucht.
Aerugo. 139. n. 2.
éts, 93. uflum, 173.
Aether Vitrioli, 262.
Aethiops, Zie moor.
AFGIETEN. 117. •
AFSCHUIMEN, 118.
AFTREKKEN, 141.
AGAAT , 80. n. 6.
ALHASTER, 73.
ALCAHEST, 124.
Alcohol vini, 249.
Alembicus, 32.
ALGAROTTISCH poeder, 342.
ALOë, Gom, P. 54- n. 3. Hout
ibid n. 4.
ALUIN,-233. gemeene of witte,
Roomfche Md gebrande Md pluim
aluin ibid
ALUIN aarde 74.
Aim'.gamatio, 95. n. 4. feüttidi mitbodüw,
137-
AMBER, 84. n. I.
AMETHYST, 80. n. 5.
AMMONIAC, som, 65. n. 5.
AMMONIACZOUT, 230. n. 1. ho*
dat men het vlugge loogzout'er uit
verkrijgt, 223. Glaubers geheime,
195. n. 1. Vuurbeftendig,
232, n. I. gezuiverd, 230. n. 1.
AMMONIACZOUT BLOEMEN,
enkclde, 230. n. 1. Yzerachtije,
ibid, Koperije , ibid.
AMMONIACZ )üT GEEST, waterige
, 471. Wijngeeftige, ibid
met kalk gereed gemaxkten, 272.
273-
Anthora, V: 56. n. 7.
AnthiheBkum Pot eri. 35 e.
Antimonium , 98, üitipkoretkitm,
34^. Waphor - rcgulinum. 348.
APOTHEKERSKUNST, algemeene
inhoud, 1 — 5.
Aqun abjlraBa^ 241. deflillata, ibid.
fortis, 197. Phagadeniea, 238. regie
f. regis, 199. non Spirituofa,
is^Z. Tillatitia, 241. vinofia, 143.
• Zie Water.
ARABISCHE Baïfera Wortel. P.
69. n. 23.
Arcanum Corallinum , 350. duplicatum,
197. 228. n. 2. tartari, 22&«
n. 5'
Argentum, 89. vfca, Zie Kwikzilver.
AR-

334 B L A Ö W Y Z E f t .
ARSENIKUM geele, 99. n; 3. roods
, ibid. wirre. 99.
ASCH-HAARD, 32. n. 1.
ASCH- B1AAK1NG, 168. n. 2.
Jlsphultum, 84. 11. 4.
Auripigmenlum , 84. 11 • 5.
Junim, üö. j'nlminans. Zie Rlixementl
goud.
AZYN word door de Gilling verkreegen,
158. n. 2. de Beftaanbaare
deelen "er van 204. wijze
van deftilleeren deszelven , Ibid.
Scherpmaakihg. 205. de Kentce-
' I

8 L A D W Y Z E R . 33?
H. 4. SatUTiii, 92- n. 3.
DOODEKOP DES VITRIOOLS,
Cinnaberit antimonii, 317, nativa, 194.
84. 11. 5. 95.
DOORZYGEN; hoe dat hetZ?lv»
CtVET KAT, P. 47. n. 18. moet verricht worden, 113. wat
Clarificatio , 118.
men 'er bij in agt moet nemen,
Coagulatio, 146.
114. verfchillende doorzijgtuigen
Cobaltum, 100.
115 — IÏ6-
Coclio, Zie Kooken.
DRAAKENBLOED, 73, n. 27'
Cceruleumberolinenfe. 94. n. 6. 343. DUIVELSDREK , p. 58. n. 9.
Cohobatlo. 142.
üuJci/katie, 156.
Calatio. Zie doorzijgen.
Colcothar Vitrioli. 194.
Confermentalio. 162.
Coniflennin, 23. n. 1.
E.
Corpora fixa, 13. iuflaxtmaiïïia, 15, EDELCESTEENTENS, 79.
refractaria, 14. Volatilia, 13. Ediilcersiio, 134.
CorreSlor Mathaci f. Jlarkeij, 312. Eperyejieittia, Zie opruifchen»
Corrolio. 169. n. 2.
Ékitojachamm. 297.
COÜCHENIELJÊ, P. 39. n. 8. ELIXER. 274.
Cremor tartari 208.
Elixivatio , 134.
C/r/a a/te, 73.
Eiraporatio. Zie uitdampen
Crocus marlis édjir'mgens, 350. Aasr- Emulfio. 307.
f» anthr.oniatus f. aperitivttt JlahENGELSCH
ZOUT, 234. n. z,
li, 325. metallorttm , 317., Ens Veneris Bbijlei, 230. 11. 1.
Crucibulum, 34.
Ergajltdum, 23. 3.
Cryflalli tartari, 208.
ESSENTIE , 274. enkelde , 2-5.
('r:llidlifatio, 153. — 154.
uitmeerbeftaande Md. hoe dezel­
Cryflallas montana, 80. n. 5.
ve moeten gereed gemaakt woi
Cueartfta, 31. magipralis, ibid. nA- d'.-n, 276. 277.
nprcs , ƒ&

33» B L A D W Y Z È R:
^fnttSete, Zie Smelten.
permis aremius, 26. n. ii caiini,
26. n. 3, portatilis. 26. rtverberius,
26. n. 4. fa», 26. Vefita,
26. n. 2. Zie Oven,
' V ö
-
JEALBAXriM, gom. p. 77. n. 32.
CEESÏ, wat men 'er dooi' verftnnt,24rt.
brandbaare of Vlam
Vattende, 547. afgetrokké. 255.
hoe men dezelve 'verkrijgt, 25(5.
Zoutige, 258. Zuure, 259. verzoe-'
te. ifio. Theorie van de Verzoete,
aöi

B L A D W Y Z E R . 33?
INSTRUMENTEN, Pharmaceutifche,
21. '
IÖODE-LYM'84, n. 4.
ïpccacuBnna , Radix, P. 79. 11. 3C.
K.
KA \Ri,BAD Zout, 229. 11. 2.
KAKAU, booter. 306.
KALK, 73. Verfcbijnzelen deszelven,
11. 15.
KALK AARDÈ, haare eigenfchappen,
72. verfchillende Soorten,
• 73-
KALK BRANDING, jyaar dezelve
in beftaat, 166. dc middelen ",r
voor. 167. veiTcheide Soorten.
168. eigenlijke Kalkbranding ,i

338 B L A D W Y Z E R .
LIGCHAAME, Vlaege, 13. Vuurgen 's f. Silis communis, 332. nl,
beflendtge, ibid. Sméltbaare, 14. tri. 228. n. 8.
'die niet te Smelten zijn , tSU. MANNA, P. 84. n. 43.
brandbaare., of' 'v'etbiandba-ite. Mama metalhrum, 238. n. 2,
15. i?.
MARKAS1T, 96. 34".
tijuare, 134.
MASTIK, P. 83. 'n. 44.
tiquor anodynus mineralis HofmanMatcria
perlatc, 346. . «
ui , 2f)2. Frobehii, ibid. mereuria- MEDE GISTING, 162.
iïs pliitckit, 95. n. 10. Mhtdereri,
Medicamcnium. Zie gei.eesrr.idde},
•30. n. 3. Rabelii, 262. terra foli- MENIE, 92, n. 3.
ata tartari, 228. n. 5.
Menjlruum, Zie Oplosfingsmiddel.
Lit.'iargirium, 92. n. 3.
Biercurias dit/cis, 238. 11. 2. cosme-
tithomerga, 82. n. 2.
ticus , 338. pracipitatus albus, 33$
Lfxh'itrm Janguinis, 3^4. pracipitatns flarus, 236. n. 2. pm-
LOOD, 92.'Gebrand, 92. n. 5. cipitatus ruber, 349, Sublimatuf
LOOD ASCRE , 96 — 9?. n. t corrofiyus, 238. n. 1. Pita, 341.
LOOD GEEL, 92. n, 3.
viyus. Zie Kwikzilver,
LOOD GLAS, 92. n, 4.
METAALEN, 86. Verdeeling der­
LOOD WIT, 92. n. 5.
zelven, 87. vcifchillendc Soor­
LOOG ZOUT , kenteèken deszelten, 88 —— 101. waar door zij
ven, 212. verdeeling, 213. haar Metaalisch aanzien verlie­
LOOG ZOUTEN, Vuurbeftendige, zen , 180. hoe zij weder kunnen
uit bet plantenrijk , 216. 217» hcrftclt worden , 181. 183.
rniueralifche, 218. waardoor de­ METAALEN KONING , 325,
ze twee zich onderfcheiden, 217. METAALEN TINCTUUR, 279.
219.
MINDERERUS GEEST, 325. in,
LOOGZOUTEN , Vlugge , 221.
3-
Kenteekens derzelven,' 222. de
MIDDELZOUTEN, benteetens
Wijze om dezelve te verkrijger;,
derzelven , 226. verdeel.ng , 227^
223. 224. Zij kunnen niet on-
die 't meelt in de Apotheken ge •»
dciïcbciclen worden. 225.
bruikt worden, 23Ü 240.
LOOG ZOUT, Vuurig, 220,
MIEREN ZUUR, 211.
toricatio, Zie fchanskers.
MOEDER NAGELS, P. 65. n. 15..
LL'CIIT, de eigenfchappen'er van
MOOR, Sp'esglasachtige ,
7. het nut derzelven, bij de ar-
mineraalifche ibid , wederhei -
bc-idiiigen der Pharrnacias, 8. 9.
ltellins 'er van , 183.
zij is" niet • zuiver , 10. vafte ,
MORA,"P. 5Ö. n. 8.
knullige , lucht, • 1. $
MudUiuO, 63. n. '1.
tutu, üy» coniaa, 89, n. 5. Zie MURIATISCHE AARDE , kentee­
Hootnzilver,
kens derzelven , 75. waar zij te
tutum, Zie Kleefdeeg.
vinden, ?6.
MUSCUS, P; 43. n. 14.
M.
MUSKAAT, noot, P. 84. n. 44.
Bloeizern of Bloemen, ïbui.
MAAN MELK, 73. n. t.
MAATEN, yckfr drooge Zaaken ,
42. voor de VloeibaaVe , 43. '44.
Maceraliu, Zie Wecking.
iJagiflerium,, BismutM, 342. Ocitlo-
Tv.m cancrortnn , matris perlarum.
&. 33'- Marcapltae, 342. Sttlplmrts,
334. 335. Zie nederplolling
e
N.
NAGELEN, P. 64. n. 15.
Naphtha vitrioli. 262 nitrt, 264.
N'EDERSTOOTINGE; 147. mctaJlil'che,
hebben een groote zwaarte,
152. verfchillende SooUea ,
-
148 — 150.
Hagnefttt alba, 228. n. 3. Fdinbur- \EDERSTÖOTINCSMIDDEL,*4

B L A Ö W Y Z Ë R . 33$
KIES WORTEL, P. 73. n. 35. OPLOSSING, wat zij is, 121. al­
NIKKEL. 10 I.
gemeene onderlijning ""ei van,
Ifitrum, 228. n. 3. Ammoniaeale, 122. foorten derzelven , 124.127. hoe
roS. tl. 1. Anthuoniaium , $43. men dezelve in her werk moet
C.ubicum, i()3. n.I. jlammans ibid. ftellen, 125. drooge, van de Kreeft-
'fixum, 223. tl. 3. regcncrulum, oogen , Kbraalen enz. 331.
198. n. li tabitlatum\ 228. 11,3 OPLÓSSINGS MIDDEL , i22.n, li
die het rheeft gebiuikt worden ,
O.
123,
OPOPANAX, P, 89, 11, 50,
OPREMENT. 84. 11, 5, 90, 11, j.
tffa Helmontü, 251.11. 6.2-2.11.4. OPRUISCI1F.N, Waarin het bellaar,
OKKER NOOT, P. 80. n. 39. ' 163. wanneer hetzelve ontdekt
'Olm , 290. xthcrea, 291 cocla, 308 word, 164. wat men 'er bij in
unpyrtumdtiea , 300. tfchtialia, acht-neemen moet, 165.
202. txpresjb, pinguia ibid: ORLEAN, P, 89. n. 51,
urtiluttfti ftingu'muja ibid. •0(/it de Oirie Cervi P, 37, n5 5,
Oleum animale Dippelii, 301. marlis, Ofteocolla, 73,
230. n. t. ovorum, 306. petrte, OVEN, iieszelfs deelen, 23, de ee-
84. n. 3, tartari per deliquium, fchapenhéid die 'er bij veteiïcht
13^, 262. Vitrioli, 94, vitri­ word, 24. het maaken, en het
oli duke , 262, vitrioli glaciale, 194 beilag deszelven, 25. Verfchillen­
OLIE. begrip 'er van, 290. de lootten. 26.
OLIËN gedeftilleerde wezenlijke
291. toeftcllen om dezelve te erlangen
, 292. wijle om ze van
V.
het Water aftezonderen., 116. n.
I — 3, bet geen bij liet deftil­ Panacea mercurialis, 238. n, 2i
leeren in acht moet genoomen PERLEN STOF, 346.
worden, 29welke zelfftandig­ PEPER, P, 92. n, 54,
heden zij vevfchaffen, 294. het Petroleum, 84, n, 3.
veffcllil derzelven ten opzigten Pharmaita, Zie Apot'iekets kur.Jl.
van den reuk , ttna'ak, kleur, P1HOOL,
Vloeibaarheid en zwaarte, 295. Pidtj.mn, ijs,.
beftaanbaare deele derzelven , PUogiflon, Zie brandbaar wezeii,
296. hoe dat men derzelven ver- PHOSPHORUS, Baldnrr4.be , ;•»..
valfching ontdekken kan. 299. n. s, '9^, 2. HotnberjifcliL-,
OLIËN gedefttllperde Brandbaare, 232, n, 1,
300. waar zij van voortkoomen, PIIÓSPIIORUS ZUUR, 21 ti
302. hoe dat men dezelve ver- Pijafplwlturn , 84, n, 4,
ittijgt, 303. Rectificatie 'et van, PLANTEN, 56, wanneer en op v\el­
304! dippeld Oiercn olie ibid. ft wyze zy verzamelt moeten wor-
OÏ.IEN, gekookte 308. vette of uit- •den57 — 61, hoe dat men dezelve
geperfte , 305. waaruit , en op beWaaren kan, 62, beftaanbaare de­
welke wijze men deze erlangt, len 'er van , 63, 64, die bet nteeft in
307. Ëijerolie , 306.
de Apotheken gebruikt worden,
OLIE ZLTKERS , 2974
65,
ONTFANGER , 31.
Platina delPinto, 20,
ONTPLOFFEN, waar dezelve iri Phimlum, 92, vflum, 92, n, 5,
beftaat, 171. wat men 'er bij in PLUYM ALIUN, °%Zi •
acht moet neemen , 172.
POEDER STAMPING, 105,
ONYX . 80. n, 6,
PORCELYN KLEI, 82, n. r,
OPAL, 80, n, 6,
POT ASSCHE , bereiding dtrzej-
Operarium , 23, n, 3
ven , 216, kenmerken van de
•0j>ium, P, 89. n. 48.
deugt 'er van ibid,
y. %
Pr*.,.

u o B L A D ' W Y Z E R .
Pnecipitfit'to , Zie nederftooting •*
PtoóóUsi P,' \& n, i',
PRUISISCH BLAAUW, Zie Bcrleiner
blaauw
Vulp.i, ejits pneparatio, 286.
Pulvis, algar-jth, 3*1 cacheaicus Lil*
doyki, 340;, carthupanorum, 340.
PUR p
UR /mineraale, 88. n, 7", yt
PYROPHOR., 23-35
Quartz, 80. n, 5,
R.
RABARBER, P, 95, 54,
Ji'ibc.'ii liquor, 262,
RECIPIËNTEN, 31,
Reclijicatio, U,o,
IKcdiictio, Zie wedcrhcrltclling,
Regulus, 32?, antimonii jvrialis 325
'antimonii martialis, 324, an'.monii
medicina!is, 26, antimonii Simplex
323. antimonii Jlcllattts, 324, Wtf J
digeflirum, 22S, n, 4. Eplbnienfl-i
234, n, \,esfentiale, :o\ telnijugir-n
pjhii, 228", 11, 4, fomaitsw, 229,
3, eemma ma: medium, Zie
middelzout, miraUle Clauberi, 229,
n, 1,neutrum, Z'e middelzoutten.
PohchrtflumCiap.ru 220, n. 3, ƒ»;..'-
»r//

B L A Ö W Y Z E R . S4i
SPIESGLAS ASCHE, 303, 353,
SPIESGLAS BLOEMEN, 346» - 1
i
228, n, 4, Zie wijnfteen., < •
*«)•)•« abforbens mineralis, 332. fo'ia-
SPIESGLAS BÜOTER ' 317, ïa taitari, 228. n, 5, fotiata tarta­
SPIESGLAS GLAS»r,53,
ri cryfltiliifata, 2oë, n, 1, vitrioli
SPIESGLAS KONING , enkeldc , dulcis, 188, Zie aarden.
32;, martifliifche , 324, geitarde rHËE ' , V, 104, n, 63
ibid, joviaüfche, 3.5, medicijn- 3 r«L4, Sabelii, 262, rector,
896, S.tlini, 25H, Salis communis,
200, Salis daleis, a64, Salis amvivvaci
aquofus, 070^ Salis ammotiaci
y'.nofas ibid, Salis ammoniaci
cv.m cake yiva , ift, vini, Zie
Wyngeèft, uriftori, 267. Vitrioli,
194, vitrioli daleis, 202j
StanrmrA 91,
STEEN KOLEN 84, n, 6,
STEEN ZOUT, 229, n, 3,
STERK WATER, 197;
Stibium, 98;
STORAX, P, 103, n, 62
SUBLIMATIE wat dezelve is , 142»
hoe men dezelve verri !t, I43J *44,
wat men 'er door verkrijgt, 146, by
welke Zelfftandigheden dezelve In
de Apotheken in het werk word
gefteld,
Succi, condenfati f, infjjisfati, 285;
Succinum, 84, n, 2,
Sulphur, 195, n, r 3, antimonii auratum,
339, antimonii tiqiiidutA ; 310
caballinum, 84, n, 5, citrinum ibid,
Flores Sulphuris , ibid,
t.
Xartarus, albus, 208, emetcius 240,
ruber], 208, folulllis, 230, n, 2
jt/triorifittus ,248, n, ó/tetriolatiim
7
, wanneer men dezelve ge=
bruiken kan , 17.
Turiones , 58,
Turpethum minerale, 236, n, 2
V-
VAAREN WORTELP, 74, n, jo;
— SJj
Venter et.uinus, 17,
VBRDEELING DES OVENS . 23,
iij 3,
VERZOETEN, 133, n, 3,
Vkrificatio, Zie Glasmaaken,
VITRIOOL, groene , 236,'n, r. boe
dat men den vitriool olie daaruit
verkrijgt, 194 , blaauwe, 236, n,
1. witte ibid,
VITRIOOL OLIE, 194. Zie Vitri-i
ooi Zuur.
VITRIOOLZUUR, op wat wyze
men dit e> langt, 194 aanmerkingen
'er van, 196,/de eigenfchappen 'er
van , 195, hoe dat men dezelve
verzoet, 262 — 194.
yitriolum album, 236, n, I. de Cy*.
pro, ibid, martis f, viri de, ibid,
Vitrum antimonii, 353, antimonii cei
ratum, ibid, Saturni, 92. n, 4,
VLOEIEN, 134,
VLOET, 134, Zwarte. 181,
VLUG MAAKEN, 145, n. 4.
Volatilifatio, 145, n. 4,
VOOR ZETURS, 33- «;

542 B L A D W Y Z E R .
UITDAMPEN, 136, wat hierbij in
acht is te necmcii,
UIT LOOGEN, 133, n, 3.
UT PiiRSSEN, ui,
VRUCHTEN, wannéér men dezelve
verzamelen moet, 61.
Utenfitiq, 21,
VUUR, eigei.fehappen deszelven ,
12, de verfchillenoc ligchaame die
her in Zich bevat, 14. - 15. het
Voedzel deszelven , 17, de Trappen
'er van, 18.
VUUR HAARD, 23 n, 2.
VUUR. STEEN, 8o, 11, 6,
w.
WALSCHOT , P, 37, n, 6,
WATER, is niet heel zuiver, 123,
de eigenfchappen die 'er bij vereifcht
worden , ibid, wat hetzelve
oploft ibid. Phagaueinfehe , 23.8,
n, 1. 7
WATER, GEDESTILLEERD, hoe
dezelve voortkoomen 241. 242,het
geen 'er by in acht te neemen is,
245,
WATER BAD, 26. n. 2.
WEDERHERSTELLING wat men
hier door verftaat, 179, wat toevalle
men daar by te voorzien
heeft, 180, vooibeelde hier van,
181 — 183.
WEEKING, het oogmerk derzelven
, 132,
WERK PLAATS DES OVENS,23
WIEROOK, P. 88. 11. 47.
WINDOVEN, 26. n. 1
WOLFWÖRTEL, P, 56. tv, 7,
WONDER ZOUT van Glauber,
229, n. 1.
WORTELEN, wanneer, en hoe dat
men dezelve Verzamelen moet, 58,
WYNGEEST, wat men hier door
verftaat, 2f. de proef van den
goeden wyhg'eeft, 248. eigenfchappen
deszelcta 251, beftaanbare
deele deszelven, 252 — 254gerectificeerde
249 enz.
WYN OIJE, 262,
WYN STEEN, roode en witte 208,
hoe dezelve nedergeltooten word
door het Azyn Zuur, &o5-, 11. 5.
oplosfende, 230. n, 2. gewynfteende
wynfteen, 228. n. 6. vitrioolizeerde,
228. n. I. de ontlee-
«üiig van deszelfs beftaanbaare
deelen, 2";6. n. 2.
WYN STEEN OLIE, 135.
WYN STEEN ROOM, 208.
WYN STEEN ZOUT, 207. gebladerde,
228. 11. 5. van zelf Vloeibaar
geworden zynde gebladerde
Wynfteen ibid, getrylfallizeetdej
206. 11. 1.
Y.
YZER, 94.
YZER BALLETJES , 94, n. 5*
YZER OLIE , 230. n. 1.
YZER SAFFRAAN, anthnonifchej
325. zamentrekkende, 351.
YZERTINCTUUR, 94- n. 5.
z.
ZAAD , wanneer zy moeten verzamelt
worden, 60.
ZAAD MELK, W7.
ZAAMEN LYMINC173.
ZAND CAPEL , 26. n. 3.
ZEDOAR WORTEL, 109. n. 68.
ZEE AJUIN, P, 103. 11. 61.
ZEEP,'op wat wyzc, en waar van
dezelve voortkomt, 309. de voor'
naamite eigenfchappen deszefven,
312. medicynfche, 310 Spiesglas
Zeep , ibid ftatkcyfche, 311.
ZEEP ZIEDERS LOOG, 220. - 310.
ZELF VLOEIEN, 230. n. 2.
ZEESCHUIM, P, 44. '7-
ZEE ZOUT. 229. ü.. 3>
ZILVER, 89
ZINCK, 97. Bloemen. }2r.
Zoda , 2 8.
ZOUTEN, wat zy zyn, 187. waar
zy uit beftaan, 188. verdéeliiig
detzelvcn 189. Zie Sal.
ZOUTZUUR, gemeene, op wat
wyze men dezelve verkrijgt, 200,
kentekens 'er van. 201. 202.
ZUIKER, 63. 11, 8.
ZUUR , kenmerk 'er van 190. vcrdeeling,
191. mineraale, 192. --•
203. plantenrijke, 194 — 209,
uit het dieren rvk , 211. vette, 15.
ZWAEL, 195- n, 3. geele, 84. n.
£, Bloemen, ibid. hoe dat men
uit den zwavel het vitriool Zuuï
verkrijgen kan , 194.
ZWAVEL BLOEMEN, 83, 11. g.
ZWAVELLEVER, 334-
ZWAVEL MELK , 334. - 335»

Bij den Drukker dezes , is van de Pers gekomen
m wordt uitgegeeren
I, Heelkundige Artzenij winkel, of CHIRUR-
G'TlVS Apotheek, vervattende alle beproefde en
hedendaagfche gebruikelijke bereide en ilimengeilelde
Helmiddelen, ter genezing van uitwendige
ziekters, door J. J. PLENCK, uit
het Latijn vertaald door A. Schrage
in gr. Octavo «- ƒ i — 12 -
belt Pap a- 2 - 6 —
II. 4lcT»ymiftifëbebrieven, vertaald naar het Hoog.
duirich van den Heer J.F.iYIEYER, öoorP.L
Kaftcleijn, ApoUieuer ie Amlterciam.
in gr. 80 a ƒ: — 9 -
belt pap. k - : - r 4 -~
JII. Dichtlievende verlustigingen', beftaande in uitgeleezen
Rukken der voortreffdijkfte Hopgduitft
h; Dichteren, in Nedeiduitlche vaérzen gevol
>t, en verrijkt met eenen voorzang, doorP.
J. KASTELEYN, Lid vanhetDichtlievend
Genootl'chap: Natuur bcgaaft. Oefening befebaaft,
en van het Provinciaal Ütrechtfcbs
GemotJ'cbap van Kunften en Wetenfchappen,
enz. in gr. 80 a- ƒ 1 - 16 —
. beft pap. è- s - 14 —
IV. De Schilder kunft, in drie Zangen. Uitgefprooken
ter gelegenheid van het uitdeelen der prij-
, zen in de Academie der Teken kunfte te Amfteldam.
Op Woensdag den 23de vatrH^rfftmaami
l f80. door G. BR EN DER a BRAND1S, Honorair
lid van dezelve Academie, enz. Mei Plaaten,
beneevens een Tijtelvignet vandeHeeren
J.JXuijs en Th. Koning.
in gr. 80. a ƒ 1 - 10 -»
beft pap. a a - 2 ~
\\ n-

V; Tobias in vier Zangen, gevolgt naar hetFran*
fche van den Heer L. C. LE CLERC,
door A. S. J. met ceri Opdragt en voorrede vermeerdert-,
door G.Brcncerï. hrandi*, Lid van
het kunftgenootichap Natuur begaaft, Oefening
befcbaaft.enz. iri.gr. 80 a f 1 — 1-
VI. Lierzang aan de Britten, door BLENDER a
BRANDIS,to gr. 80. derde druk, a-/ : - 3 -
beft pap; a ƒ; - 5 -
VII. Neder duit]che Dicht en Toneelkundige Bibliotheek,
Behelzende vrije en onpartijdige beoordelingen
van Poëtifche werken.
in gr. 80. a- ƒ 2 - 8 -
beft pap. a- 3—13—
yiIP Het vonnis naar IVenfch, Blijlpel, gevolgtnaar
het Franfche van den Heer SEDAINE, voor
het TooneelenKimftlievcndgenooüehfiponder
de fpreuk eendragt inVritf, •.' /•.•/• •./. tter.ét onder
de zinfpreuk: Studio Crtait Saputitia.
W k): 9o, l / : - 6op
fdirv: pjp. 1 ƒ: - 8 —
Méd, pap. ü /': - 11 -