DOSSIER 20 - Instituut Samenleving en Technologie
DOSSIER 20 - Instituut Samenleving en Technologie DOSSIER 20 - Instituut Samenleving en Technologie
52 hoofdstuk 3: copingstrategieën Voldoende tijd om na te denken? Het voorgaande is een voorbeeld van een model dat voornamelijk gericht is op medische efficiëntie. De patiënt wordt zo snel en zo vlot mogelijk door een behandeling geleid en de keuzen die worden voorge- steld zijn gericht op een maximale slaagkans, al dan niet rekening houdend met mogelijke onwenselijke neveneffecten. Maar krijgt de patiënt zelf in dit model voldoende tijd om hierover na te denken? Veel centra hanteren een politiek waarbij patiënten voor een aantal specifieke ingrepen of in een aantal specifieke situaties doorverwezen worden naar een psycholoog. Om welke situaties of ingrepen het dan gaat verschilt in ieder ziekenhuis. Zo verwijst het ene ziekenhuis standaard door wanneer de patiënten een nieuw samengesteld gezin vormen of wanneer het gaat om alleenstaande vrouwen, het andere wanneer er behandeld zal worden met donormateriaal, enz. Op die wijze is structureel een vorm van reflectie ingebouwd. Dat gebeurt echter lang niet altijd. ‘Soms krijg ik een koppel in counseling dat pas dezelfde ochtend te horen heeft gekregen dat ze tot inseminatie met donorsperma moeten overgaan. Mensen kunnen daar behoorlijk van overstuur zijn. Ik raad hen dan aan nog even te wachten en het wat te laten bezinken.’ Joyce Refuge Een goede zaak aan de wet van 2007 is dat patiënten nu voorafgaand aan de behandelingen een document moeten ondertekenen waarin een aantal keuzen wor- den voorgelegd. Patiënten moeten er hun expliciete goedkeuring geven voor ivf- en icsi-behandelingen. Ze moeten nadenken over de vraag of sperma, eicellen en embryo’s nog mogen worden gebruikt na een schei- ding of na het overlijden van één van de partners. Ze moeten beslissen wat er mag gebeuren met overtallige embryo’s: deze kunnen vernietigd worden, gebruikt worden voor onderzoek of gedoneerd aan een ander koppel. Het kan interessant zijn om te onderzoeken hoe mensen deze beslissingen nemen en of dit bijdraagt tot een grondigere reflectie in het algemeen. Welke handvaten in het beslissingproces? Zelfs al krijgen patiënten de kans of worden ze aange- spoord, om nog even na te denken alvorens met een behandeling te starten, dan nog blijft de vraag waarop ze zich kunnen baseren om een beslissing te nemen. Veel artsen stellen dat patiënten dit ‘op het gevoel’ doen. Wat betekent dan dat ‘op het gevoel’? Op welke informatie baseren ze zich? Welke rationele argumen- ten nemen ze mee in rekening? Artsen bieden patiënten voornamelijk inzicht in slaag- kansen en risico’s. De arts kan deze voordelig voor- stellen of zo realistisch mogelijk. Hij kan spreken over kansen op zwangerschap of kansen op een gezonde geboorte, over de algemene kansen van een bepaalde behandeling of over de kansen voor deze specifieke patiënt.
‘Er wordt gejongleerd met cijfers. Mensen willen weten wat hun kansen zijn, niet dat ze zwanger worden maar dat ze het geboortekaartje kunnen versturen. En nie- mand geeft die cijfers. De meeste artsen geven de kans op zwangerschappen. Bovendien zeggen artsen: als je zes keer ivf doet heb je 60% kans dat je een kind krijgt. Dat klopt echter niet, dat cijfer houdt geen rekening met mensen die eerder stoppen met behandelen.’ Koen Demyttenaere. Ook al probeert de arts een zo realistisch mogelijk beeld te geven van de behandeling, de patiënt schat deze statistieken niet altijd juist in. Begrijpt hij wat het betekent dat een behandeling maar 20% slaagkans heeft? Beseffen patiënten ten volle dat de kans dat een behandelingscyclus niet succesvol is minstens dubbel zo hoog is dan de kans op succes? En dat die kans in een volgende behandelingscyclus niet toeneemt, maar exact hetzelfde blijft of zelfs afneemt? ‘Altijd weer komen ze aan met die statistieken. Het is alsof je zelf in een tabelletje wordt gestopt. Alleen vielen wij altijd net in de verkeerde kolom.’ Bruno in De ver- dwaalde Ooievaar. ‘Je merkt soms dat mensen zich zo in het proces ver- liezen dat ze het contact met de realiteit kwijt geraken. Ze gaan bijvoorbeeld bepaalde informatie niet meer correct opnemen en slaagkansen totaal foutief interpre- teren.’ psychologe Uschi Van den Broeck. Daarnaast vormen statistieken ook altijd maar één deel van het verhaal. Keuzen worden mee beïnvloed door de angst voor mogelijke risico’s, voor de eigen geschiede- nis van de patiënt, zijn of haar kinderwens, wereldbeeld, levensvisie… Aspecten die onmogelijk allemaal binnen het bestek van een doktersconsult aan bod kunnen komen. In een aantal gevallen hebben behandelingen verre- gaande ethische en/of psychologische repercussies. Een voorbeeld van een beslissing met een ethische draagwijdte is wanneer bij een meerlingzwangerschap een embryoreductie wordt voorgesteld. Voor sommige mensen zal dit een puur pragmatische beslissing zijn, gebaseerd op de overlevingskans van de embryo’s. Voor anderen kan de levensbeschouwelijke overtuiging hierin een belangrijke rol spelen. Een typisch voorstel van een keuze met grote psycho- logische gevolgen is wanneer voorgesteld wordt om te werken met donormateriaal of met een draagmoeder. Voor alleenstaanden en homoseksuele paren met een kinderwens is dit vaak de enige optie. Lesbische koppels weten op voorhand dat er met donormateri- aal gewerkt zal worden. Homokoppels weten dat ze enkel dankzij een draagmoeder een eigen biologisch kind kunnen krijgen. In centra waar een liberaal beleid gevoerd wordt, krijgt men zo te maken met complexe keuzen. Bij heteroseksuele koppels duikt het voorstel om te werken met donormateriaal doorgaans pas op in de loop van het behandelingstraject. Medisch gesproken 53
- Page 5 and 6: De voorbije decennia heeft de ferti
- Page 7 and 8: delen voorzien zijn om aan die verp
- Page 9 and 10: 1. Subfertiliteit: om hoeveel mense
- Page 11 and 12: Een andere mogelijke factor is een
- Page 13 and 14: vrouw is het meest vruchtbaar tusse
- Page 15 and 16: In-vitrofertilisatie (ivf) houdt in
- Page 17 and 18: af van hoe men enerzijds de cyclus
- Page 19 and 20: Het behandelingsschema van een klas
- Page 21 and 22: lijden kort na de geboorte of blijv
- Page 23 and 24: Een ander belangrijk motief om bepa
- Page 25 and 26: Het Belgisch project: een voorbeeld
- Page 27 and 28: Inleiding Mensen met vruchtbaarheid
- Page 29 and 30: suggereert dat mensen het gevoel he
- Page 31 and 32: Net dat verschil in startpositie ma
- Page 33 and 34: De luteale fase: emotionele stress
- Page 35 and 36: soort meDicijn merknamen toeDiening
- Page 37 and 38: meer en hebben gevoelens van contro
- Page 39 and 40: wat hij als man moet doen is dat sp
- Page 41 and 42: edenen, maar ze gaf er de boodschap
- Page 43 and 44: ‘We zijn nog vrienden, maar het o
- Page 45 and 46: Zijn koppels die zoveel hebben meeg
- Page 48 and 49: 46 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 50 and 51: 48 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 52 and 53: 50 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 56 and 57: 54 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 58 and 59: 56 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 60 and 61: 58 hoofdstuk 3: copingstrategieën
- Page 62 and 63: 60 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 64 and 65: 62 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 66 and 67: 64 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 68 and 69: 66 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 70 and 71: 68 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 72 and 73: 70 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 74 and 75: 72 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 76 and 77: 74 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 78 and 79: 76 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 80 and 81: 78 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 82 and 83: 80 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 84 and 85: 82 hoofdstuk 4: de draagkracht van
- Page 86 and 87: 84 hoofdstuk 5: de psychologische b
- Page 88 and 89: 86 hoofdstuk 5: de psychologische b
- Page 90 and 91: 88 hoofdstuk 5: de psychologische b
- Page 92 and 93: 90 hoofdstuk 5: de psychologische b
- Page 94 and 95: 92 Fertiliteitsbehandelingen: De re
- Page 96 and 97: 94 Wie is Wie? Dit dossier is gebas
- Page 98 and 99: 96 Wie is Wie? Dr. Eric Van Hoof is
- Page 100: Het Instituut Samenleving & Technol
52<br />
hoofdstuk 3: copingstrategieën<br />
Voldo<strong>en</strong>de tijd om na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>?<br />
Het voorgaande is e<strong>en</strong> voorbeeld van e<strong>en</strong> model dat<br />
voornamelijk gericht is op medische efficiëntie. De<br />
patiënt wordt zo snel <strong>en</strong> zo vlot mogelijk door e<strong>en</strong><br />
behandeling geleid <strong>en</strong> de keuz<strong>en</strong> die word<strong>en</strong> voorge-<br />
steld zijn gericht op e<strong>en</strong> maximale slaagkans, al dan<br />
niet rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong>d met mogelijke onw<strong>en</strong>selijke<br />
nev<strong>en</strong>effect<strong>en</strong>. Maar krijgt de patiënt zelf in dit model<br />
voldo<strong>en</strong>de tijd om hierover na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>?<br />
Veel c<strong>en</strong>tra hanter<strong>en</strong> e<strong>en</strong> politiek waarbij patiënt<strong>en</strong><br />
voor e<strong>en</strong> aantal specifieke ingrep<strong>en</strong> of in e<strong>en</strong> aantal<br />
specifieke situaties doorverwez<strong>en</strong> word<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
psycholoog. Om welke situaties of ingrep<strong>en</strong> het dan<br />
gaat verschilt in ieder ziek<strong>en</strong>huis. Zo verwijst het <strong>en</strong>e<br />
ziek<strong>en</strong>huis standaard door wanneer de patiënt<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
nieuw sam<strong>en</strong>gesteld gezin vorm<strong>en</strong> of wanneer het gaat<br />
om alle<strong>en</strong>staande vrouw<strong>en</strong>, het andere wanneer er<br />
behandeld zal word<strong>en</strong> met donormateriaal, <strong>en</strong>z. Op die<br />
wijze is structureel e<strong>en</strong> vorm van reflectie ingebouwd.<br />
Dat gebeurt echter lang niet altijd.<br />
‘Soms krijg ik e<strong>en</strong> koppel in counseling dat pas dezelfde<br />
ocht<strong>en</strong>d te hor<strong>en</strong> heeft gekreg<strong>en</strong> dat ze tot inseminatie<br />
met donorsperma moet<strong>en</strong> overgaan. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
daar behoorlijk van overstuur zijn. Ik raad h<strong>en</strong> dan aan<br />
nog ev<strong>en</strong> te wacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> het wat te lat<strong>en</strong> bezink<strong>en</strong>.’<br />
Joyce Refuge<br />
E<strong>en</strong> goede zaak aan de wet van <strong>20</strong>07 is dat patiënt<strong>en</strong><br />
nu voorafgaand aan de behandeling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>t<br />
moet<strong>en</strong> ondertek<strong>en</strong><strong>en</strong> waarin e<strong>en</strong> aantal keuz<strong>en</strong> wor-<br />
d<strong>en</strong> voorgelegd. Patiënt<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> er hun expliciete<br />
goedkeuring gev<strong>en</strong> voor ivf- <strong>en</strong> icsi-behandeling<strong>en</strong>. Ze<br />
moet<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over de vraag of sperma, eicell<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
embryo’s nog mog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt na e<strong>en</strong> schei-<br />
ding of na het overlijd<strong>en</strong> van één van de partners. Ze<br />
moet<strong>en</strong> besliss<strong>en</strong> wat er mag gebeur<strong>en</strong> met overtallige<br />
embryo’s: deze kunn<strong>en</strong> vernietigd word<strong>en</strong>, gebruikt<br />
word<strong>en</strong> voor onderzoek of gedoneerd aan e<strong>en</strong> ander<br />
koppel. Het kan interessant zijn om te onderzoek<strong>en</strong> hoe<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> deze beslissing<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> of dit bijdraagt tot<br />
e<strong>en</strong> grondigere reflectie in het algeme<strong>en</strong>.<br />
Welke handvat<strong>en</strong> in het beslissingproces?<br />
Zelfs al krijg<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> de kans of word<strong>en</strong> ze aange-<br />
spoord, om nog ev<strong>en</strong> na te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> alvor<strong>en</strong>s met e<strong>en</strong><br />
behandeling te start<strong>en</strong>, dan nog blijft de vraag waarop<br />
ze zich kunn<strong>en</strong> baser<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> beslissing te nem<strong>en</strong>.<br />
Veel arts<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> dat patiënt<strong>en</strong> dit ‘op het gevoel’<br />
do<strong>en</strong>. Wat betek<strong>en</strong>t dan dat ‘op het gevoel’? Op welke<br />
informatie baser<strong>en</strong> ze zich? Welke rationele argum<strong>en</strong>-<br />
t<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> ze mee in rek<strong>en</strong>ing?<br />
Arts<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> patiënt<strong>en</strong> voornamelijk inzicht in slaag-<br />
kans<strong>en</strong> <strong>en</strong> risico’s. De arts kan deze voordelig voor-<br />
stell<strong>en</strong> of zo realistisch mogelijk. Hij kan sprek<strong>en</strong> over<br />
kans<strong>en</strong> op zwangerschap of kans<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> gezonde<br />
geboorte, over de algem<strong>en</strong>e kans<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bepaalde<br />
behandeling of over de kans<strong>en</strong> voor deze specifieke<br />
patiënt.
Change language