DOSSIER 20 - Instituut Samenleving en Technologie

De voorbije decennia heeft de fertiliteitsgeneeskunde
tal van nieuwe terreinen veroverd. ‘We kunnen quasi
iedereen zwanger maken’, zegt embryologe prof. Dr.
Josiane Van der Elst. De grote ethische vragen zijn
gesteld en voor de meeste ervan is op een of andere
manier een antwoord geformuleerd, hetzij via wetgeving,
hetzij in richtlijnen en ethische codes die binnen
de ziekenhuizen en fertiliteitscentra worden gehanteerd.
Intussen lijkt medisch begeleide voortplanting bijna een
vanzelfsprekendheid te worden. Iedereen kent in zijn
omgeving wel een koppel dat ‘in behandeling is’. Voor
wie niet beter weet, lijkt dat een eenvoudige zaak. Je
gaat naar de dokter om, zoals we dat vroeger zeiden,
een kindje te kopen.
In heel het denken, praten, debatteren rond fertiliteitstechnologie
wordt echter relatief weinig aandacht
besteed aan wat de impact van deze technologie is
op het leven van de mensen die deze behandelingen
ondergaan. Precies deze impact, de individuele realiteit
van koppels en individuen die hun toevlucht moeten
nemen tot de geneeskunde om hun kinderwens te
realiseren, willen we met dit dossier onder de aandacht
brengen.
Een kinderwens is een bijzonder complex gegeven.
Maar heel weinig mensen kunnen uitleggen waarom
ze wel of niet kinderen willen. De keuze óf en wanneer
er kinderen komen, en hoeveel wordt maar zelden op
basis van rationele overwegingen gemaakt. Voor koppels
die geconfronteerd worden met een verminderde
vruchtbaarheid ligt die keuze niet noodzakelijk meer
voor de hand dan voor andere, alleen komt er die extra
voorwoord
dimensie bij: het falen van de eigen vruchtbaarheid.
Tegenover dat moeilijk te vatten kluwen van verlangens,
emoties, noden en behoeften dat we kinderwens noemen,
stelt de medische wereld een technisch antwoord:
de fertiliteitsbehandeling. Hormoonstimulaties, inseminaties,
ivf en icsi (waarbij een zaadcel rechtstreeks in
de eicel wordt ingebracht), werken met donormateriaal…
op papier ziet het er allemaal bevattelijk uit. Nogal
wat artsen die we in het kader van dit dossier spraken,
geven zelf grif toe dat ze ‘in hun enthousiasme voor
de mogelijkheden van de technologie’, riskeren voorbij
te gaan aan de echte vraag van de fertiliteitspatiënt.
Succescijfers van fertiliteitscentra worden (bijna) uitsluitend
uitgedrukt in termen van het aantal ivf/icsi-cycli
die uitmonden in een zwangerschap. Het welzijn van de
fertiliteitspatiënt valt veel moeilijker in cijfers te vatten.
Nochtans zijn fertiliteitsbehandelingen geen lachertje.
Verminderde vruchtbaarheid treft koppels in een van de
cruciale periodes van hun leven, op het moment dat ze
hun relatie, hun carrière, hun leven… aan het uitbouwen
zijn. De behandelingen kunnen gemakkelijk een aantal
jaren in beslag nemen en zijn bijzonder indringend. Ze
vergen van de patiënten een grote flexibiliteit en organisatievermogen.
Tijdens een behandelingscyclus moet
de patiënte een complex schema volgen van medicatie,
bloedprikken, echografische controles… én moet ze
haar agenda volledig kunnen richten naar het moment
van de ovulatie, de eventuele pick-up en de daaropvolgende
terugplaatsing. De behandelingen leggen een
grote druk op de relatie en, niet in het minst, op de
intimiteit van de betrokkenen. Vrouwen ondervinden in
meer of mindere mate lichamelijke en psychologische
ongemakken als gevolg van de hormoonbehandelingen
enz. Maar wat nagenoeg alle koppels als het moeilijk-
3