Tot op de dag van vandaag heb ik - Rooilijn

Rooilijn
Jg. 40 / Nr. 1 / 2007
planbaarheid van de toekomst. Die verbazing werd
niet toevallig in de jaren zeventig gevoed. We hadden
toen met de hoogtijdagen van de verzorgingsstaat te
maken, waarin het geloof in het kunnen van de planner
oneindig leek. Ik vond indertijd de betrekkelijk
technocratische insteek onthutsend. Toch waren er
toen ook al auteurs als Schelsky die dit soort verhalen
doorprikten. Hier heb ik me bij aangesloten. We
moeten onderkennen dat planners de maatschappij
niet kunnen construeren als een groep professionals
die weet wat goed is voor de samenleving. Planners
zouden eerder moeten functioneren als de sensoren
van de maatschappij. Daarmee wordt planning een
weergave van de krachten in de maatschappij zelf. Er
is in de steden een geweldig potentieel aanwezig om
van onderop te plannen. Dit potentieel wordt in veel
gevallen niet benut.”
U heeft zich vanuit die sociologisch georiënteerde
positie vaak zeer uitgesproken gekeerd tegen de vermeende
koningsrol van de planologie. Waarom hebt u
zich op dit punt (bijvoorbeeld in de Van Eesterenlezing
uit 1997) laten verleiden tot zulke stevige polemieken
gericht tegen het geloof in het kunnen van de planner?
“Toen ik mijn proefschrift schreef, maar ook in de
stukken daaraan voorafgaand, ging ik er vanuit dat
wat ik zei over de rol van de planner, en vooral mijn
kritiek op die koningsrol, voor velen evident zou zijn.
Dit bleek niet het geval. In de Van Eesterenlezing waar
je naar verwijst, heb ik mijn standpunt nog eens geprononceerd
voor het voetlicht gebracht. Ik was verbaasd
over de reacties die deze lezing losmaakte. Nadat ik
de lezing had uitgesproken viel er een ijzige stilte in de
zaal. Veel van de aanwezigen, onder wie de fine fleur
van de Nederlandse planologie en stedenbouwkunde,
waren onthutst door wat ik zojuist verteld had. Het
lijkt erop dat mensen maar moeilijk afstand kunnen
nemen van de traditionele koningsrol. Als ik dit aan
de kaak stel dan wordt dat toch al snel als een aanval
op hun positie beschouwd. En dat verbaast mij dan
weer. Als je mijn opvatting van planning onderschrijft,
namelijk een vak waarbij je gebruik maakt van de
potentie en het plannende vermogen van de stad,
Tot op de dag van vandaag heb ik een haat-liefdeverhouding met planning
P. 68
oftewel de mensen zelf, dan wordt het vak alleen maar
interessanter. Nu worden initiatieven van bijvoorbeeld
sportverenigingen en andere maatschappelijke
organisaties veelal bij voorbaat al door de stadsplanners
van tafel geveegd omdat zij menen het primaat op
planning te hebben.”
Deze kritiek heeft u ook impliciet gericht op de vakwereld,
de planologie: er zou te weinig aandacht zijn voor
de buitenkant van de planologie. U begeeft zich slechts
sporadisch binnen de internationale planologiegemeenschap.
Zit er een verband tussen die afwezigheid
en uw kritiek op planologen?
“Nee, ik denk het niet. Ik voel me niet te goed voor
de binnenkant van de planologie, integendeel. De
reden dat ik me niet zo veel heb laten zien op bijvoorbeeld
AESOP (Association of European Schools of
Planning)-congressen, is de aandacht die ik altijd
ook heb willen geven aan de buitenkant, oftewel aan
disciplines zoals economie, politicologie en sociologie.
Daarom heb ik ook dat soort congressen bezocht. De
bijeenkomsten gebruikte ik om als het ware intellectueel
bij te tanken. De inspiratie die vanuit die
disciplines geboden wordt is onmisbaar voor het vak
van de planologie. De binnenkant wordt nadrukkelijk
verrijkt door de inzichten van de buitenkant.”
In hoeverre zijn uw latere wetenschappelijke interesses
voor bijvoorbeeld het Amerikaanse Growth
Management, zee- en luchthavenplanning en stedelijke
planning in het Verre Oosten nog een voortvloeisel
uit de institutionele benadering?
“Enerzijds ben ik elke keer vrij toevallig bij de
specifieke onderzoeksprojecten, zoals het zeehavenonderzoek,
betrokken geraakt. Aan de andere kant
kun je, als je met enige afstand kijkt, zeggen dat die
thema’s duidelijk in de lijn liggen die ik eerder heb
ingezet. Ik word elke keer gegrepen door thema’s die
mooi illustreren dat er op het gebied van planning
zoveel institutionele variatie is. Binnen deze thema’s is
het heel interessant om te zien op wat voor manieren
er om gegaan wordt met het economische en maatschappelijke
krachtenspel. We zouden ontzettend veel