Heraut #33 - Ismus

door Jesse Gusman
Op 13 oktober 2009 werden de winnaars van de Nobelprijs
voor de economie bekend gemaakt. Met Oliver Williamson
en Elinor Ostrom hebben we twee opmerkelijke winnaars.
Niet verwonderlijk na de financiële en economische crisis.
Beiden hebben hun sporen verdiend met hun onderzoek naar
economisch bestuur. Met hun bijdrage aan de institutionele economie
laten beiden de beperkingen van de markt en alternatieven
voor de markt zien. De zevenenzeventig-jarige Williamson heeft
de prijs gekregen voor zijn onderzoek naar economisch bestuur
in bedrijven. Opmerkelijker is de toekenning van de prijs aan
Ostrom. Naast het feit
dat zij de eerste vrouwelijke
winnaar van
de Nobelprijs voor
de economie is sinds
de eerste uitreiking
van de prijs in 1969,
is Ostrom ook Politicologe!
Het is niet
de eerste keer dat een
Politicoloog deze prijs
in de wacht sleept. Zo
deed Herbert Simon
dit kunstje al in 1978.
Echter toch voldoende
reden om aandacht
te besteden aan de
prijs die Ostrom heeft
Oliver Williamson
gewonnen.
Waarom de prijs naar Ostrom (en Williamson) is gegaan is niet
moeilijk te begrijpen. De economische crisis heeft ervoor gezorgd
dat men is gaan twijfelen aan de onfeilbaarheid van de
markt. Dat twee onderzoekers dit in hun onderzoek naar voren
laten komen is niet verwonderlijk. Williamson is al langer
bekend in de economenwereld. Hij is één van de grondleggers
van de ‘nieuwe institutionele economie’. In het kort houdt institutionele
economie zich bezig met de effecten die instituties,
zoals overheden, conventies en wetten, hebben op de economie.
Dat Ostrom de prijs heeft gewonnen is opmerkelijker. In economenkringen
is zij veel minder bekend. Voordat ze de prijs kreeg
toegewezen wist Paul Krugman, de winnaar van de prijs in 2008,
niet eens wie Ostrom was. Hij was niet bekend met het onderzoek
van haar!
De vraag is nu wie Ostrom precies is en waar haar onderzoek
precies over gaat. Ostrom heeft na haar Bachelor en Master in
de Politicologie aan UCLA te hebben gehaald aan dezelfde universiteit
een proefschrift geschreven. Ze promoveerde op een
proefschrift over grondwater problematiek in Los Angeles. Ze
beschreef hoe individuen zonder hulp van overheid of privatisering
een grondwater probleem oplosten. Dit bleek een basis voor
vele decennia van verder onderzoek. In 1973 richtte ze samen
met haar man de ‘Workshop in Political Theory and Policy Analysis’
op aan de Universiteit van Indiana. Hier ging ze verder met
het ontwikkelen van haar theorie over ‘common pool resources’
(CPR). CPR zijn bronnen waar iedereen vrijelijk gebruik van
Revolutie?
kan maken maar waarbij wel het risico bestaat van overbelasting
van de bron. Er kan worden gedacht aan zaken als visgronden
Elinor Ostrom
en bossen. Volgens de heersende theorie van de ‘tragedy of the
commons’ moet de overheid of de markt door het toekennen
van eigendomsrecht aan bepaalde individuen voorkomen dat er
roofbouw wordt gepleegd op de CPR. Het onderzoek van Ostrom
laat zien dat dit niet zo is. Ze stelt dat het onder bepaalde
voorwaarden mogelijk is dat een gemeenschap zelf duurzaam
omgaat met CPR zonder dat overheidsbemoeienis of privatisering
nodig is. Er blijkt dus nog iets tussen de overheid en de
markt te bestaan waarmee een ‘tragedy of te commons’ kan worden
afgewend.
Naast het feit dat het opvallend is dat Ostrom de prijs heeft gewonnen
gezien haar geslacht en Politicologische achtergrond is
dit ook zo gezien de onderzoeksmethoden die ze gebruikt. Waar
kwantitatieve methoden vaak overheersend zijn, zeker in de economie,
maakt Ostrom veel gebruik van case studies. Ze neemt
afstand van de wiskundige modellen met assumpties die van
weinig realiteitsbesef getuigen die vaak door economen worden
gebruikt. Of de toekenning van de prijs onder veel economen
wordt gewaardeerd is dan ook de vraag. Volgens Steven Levitt zit
het zo: “[T]he short answer is that the economics profession is going
to hate the prize going to Ostrom even more than Republicans hated
the Peace Prize going to Obama.”.
In zijn reactie op de toekenning van de prijs haalt Levitt nog
een ander interessant punt aan: ‘This award demonstrates, in a
way that no previous prize has, that the prize is moving toward a
Nobel in Social Science, not a Nobel in economics’. Hij stelt vervolgens
dat dit niet slecht is. Economen hebben volgens hem niet
het monopolie op talent binnen de sociale wetenschappen. De
vraag is of de trend van Levitt doorzet of niet. Zijn we getuigen
van een ware wetenschappelijke revolutie in de economie die
meer ruimte maakt voor diverse onderzoeksmethoden en verschillende
sociaal-wetenschappelijke disciplines? Of blijkt bij de
komende uitreiking dat — net als de bonussen die weer rijkelijk
vloeien in de bankenwereld — de economenwereld weer verdergaat
op de oude fout?
5