1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...
1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...
1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hier zijn we tegelijk aangeland op het punt waar we van perspectief kunnen wisselen: het<br />
theologische perspectief met het theologische taalspel van geloven en belijden dat daarbij hoort, wordt<br />
nu afgewisseld met het homiletische perspectief met het daarbij behorende homiletische taalspel dat<br />
opener, empirischer, praktischer en directer is, maar waarin de grondtonen van het theologische taalspel<br />
mee blijven klinken.<br />
Preken: een homiletisch perspectief<br />
Preken is tekst en hoorder in relatie brengen. Het eerste wat deze omschrijving duidelijk wil maken -<br />
door het gebruik van de werkwoorden ‘preken’ en ‘(in relatie) brengen’ - is dat preken een gebeuren is,<br />
een proces. In het taalspel van de homiletiek spreek ik daarom niet van prediking of preek (substantiva),<br />
maar van preken als activiteit van de predikant, waaraan het horen als activiteit van de hoorder complementair<br />
is. Preken en horen zijn processen die bij elkaar horen en samen be-dacht willen worden.<br />
De onderliggende structuur van de homiletische omschrijving wordt bepaald door de zogenaamde<br />
homiletische drieslag. Het is binnen de homiletiek gebruikelijk om het homiletische veld in kaart te<br />
brengen vanuit de volgende drie constitutieve factoren: tekst, hoorder en predikant. Eigenlijk moet daar<br />
nog een vierde constitutieve factor bij worden genoemd, namelijk de liturgie: voor het bepalen van het<br />
wezen van de prediking en het preken is het onmisbaar de preek ingebed te zien in de liturgische context.<br />
21 Er wordt gepreekt in het kader van de samenkomst van de gemeente op de eerste dag van de week, en<br />
van die samenkomst belijden we: God is in ons midden. Deze liturgische context laat ik nu echter buiten<br />
beschouwing om me helemaal te kunnen concentreren op de specifiek homiletische ‘grootheden’ tekst,<br />
hoorder en predikant.<br />
Het is niet voor niets dat ik deze drie woorden in deze volgorde noem: tekst, hoorder, predikant.<br />
Daarmee breng ik - en hier blijkt al direct dat in het taalspel van de homiletiek de grondtonen van de<br />
theologie blijven meeklinken - het volgende tot uitdrukking. De tekst komt op de eerste plaats: het<br />
preken begint bij het gegeven dat er een goede boodschap is voor deze wereld, de boodschap van Jezus<br />
Christus. Dat is een boodschap waar we niet zelf op zijn gekomen: God nam en neemt altijd weer het<br />
initiatief. De hoorder komt op de tweede plaats: de boodschap van het heil heeft een concreet adres, is<br />
bestemd voor mensen: God spreekt midden in het leven mensen aan op hun bestemming. De predikant<br />
komt op de derde plaats: God stuurt mensen om de boodschap van het heil voor mensen te vertolken:<br />
medemensen spreken ons met het evangelie aan.<br />
Dit homiletische veld wil ik verder in kaart brengen met behulp van twee metaforen. Ik typeer het<br />
homiletische veld praktisch-theologisch als krachtenveld, en praktisch-theologisch als spanningsveld.<br />
Beide typeringen, die een geïntegreerde benadering van het homiletische veld bedoelen, licht ik nu toe<br />
vanuit de drie factoren tekst, hoorder en predikant (in hun onderlinge samenhang).<br />
Het homiletische veld als krachtenveld<br />
Onder het gezichtspunt van de theologie (de pneumatologie) zou ik het homiletische veld willen typeren<br />
als een krachtenveld. 22 Het preekgebeuren als bediening van de Geest wordt beheerst door krachten<br />
waarvan we geloven dat ze van God komen: de Geest is erbij als er wordt gepreekt en als er naar de<br />
preek wordt geluisterd.<br />
In dit verband kunnen de drie polen van het preekproces als volgt beschreven worden. De tekst is als<br />
deel van het geheel van de Heilige Schriften een door God geademd, een door de Geest gegeven Woord<br />
van God. Het gaat in het bijbelwoord maar niet om een willekeurige tekst. De hoorder is een gelovige,<br />
ingelijfd in het lichaam van Christus en zo ook tempel van de Heilige Geest. De hoorders van de preek<br />
hebben al een hele geschiedenis met de Geest van God achter de rug. De predikant is, net als de (andere)<br />
hoorders, een gelovige: de Geest woont in hem. Bovendien: als ambtsdrager is hij drager van door de<br />
9