1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...

fundamentele vragen voordoen die ik binnen het kader van deze studie niet kan beantwoorden. Wel wil
ik hier nadrukkelijk stellen dat ik, als het gaat om het verwerken van belangrijke moderne hermeneutische
inzichten in de gereformeerde homiletiek, op geen enkele wijze wens uit te komen bij een
hermeneutiek die relativistisch is: een hermeneutiek die de werkelijkheid, ook de werkelijkheid van God,
reduceert tot de menselijke interpretatie en de taal. Ons kennen is niet volmaakt en steeds in beweging,
maar dat wil niet zeggen dat er aan die onvolmaakte kennis geen werkelijkheid beantwoordt. De tekst
van de bijbel is en blijft de poort die toegang geeft tot de werkelijkheid van God. De moderne hermeneutiek
daagt ons uit om over de omgang met die tekst opnieuw na te denken, maar voor mij blijft
daarbij het uitgangspunt dat het gaat om een tekst die ontmoeting met God bemiddelt. 25
Tenslotte de beweging van christologie naar pneumatologie: ook deze beweging zie ik als waardevol.
De pneumatologie biedt als praktisch-theologisch kader waarbinnen nagedacht wordt over het concrete
preekgebeuren meer mogelijkheden dan de christologie. Uiteraard betekent dat niet dat de christologie
voor de homiletiek geen betekenis zou hebben in die zin dat een pneumatologisch benaderde prediking
niet langer Christus-prediking zou zijn. Christus is en blijft het centrum van alle prediking: de verzoening
die Christus tot stand heeft gebracht staat centraal. Maar voor het doordenken van homiletische
vraagstellingen en speciaal van de vragen die in deze studie centraal staan, is het vruchtbaarder om de
pneumatologie als uitgangspunt te nemen. 26
4 De preek: explicatie en applicatie?
Nu ik de omtrekken van een gereformeerd-homiletische theorie in beeld heb gebracht, is het ook
mogelijk en nodig om een nadere invulling te geven op een voor het thema van deze studie (de betekenis
van de meditatie voor het preekproces) aangelegen punt. Kort gezegd gaat het dan om de volgende
vragen, die respectievelijk onder het gezichtspunt van het preekvoorbereidingsproces en van de preek als
eindproduct van dat proces gesteld worden: Wat doet de predikant precies met de tekst waarover hij een
preek maakt? en: Hoe is de preek onder het oogpunt van de voorgaande vraag te typeren? In de gereformeerde
homiletiek is een heel gangbaar antwoord op beide vragen: explicatie en applicatie. De predikant
legt in het preekvoorbereidingsproces de tekst uit, en past de uitgelegde tekst vervolgens toe op de
gemeente. En de preek die het eindproduct vormt van een dergelijk proces heeft ook het karakter van
uitleg en toepassing: een explicatief deel en een applicatief deel, een schema dat eventueel meerdere
keren herhaald wordt. In deze paragraaf wil ik enkele kanttekeningen plaatsen bij dit explicatieapplicatie-model.
Dat doe ik door eerst kort te verwoorden welke kritiek er op het schema is geleverd (a),
door vervolgens twee gereformeerde homileten aan het woord te laten over het thema: Trimp en Velema
(b) en door tenslotte te pleiten voor een nieuwe benadering waarin gebroken wordt met de explicatieapplicatie-terminologie
(c). Deze nieuwe benadering werk ik daarna verder uit in de laatste twee paragrafen
van dit hoofdstuk.
12