1 JOS DOUMA, VENI CREATOR SPIRITUS. DE MEDITATIE EN HET ...

Geest gegeven charismata: de Geest weet hem met zijn geheiligde gaven in te schakelen in de communicatie
van het evangelie. Samengevat: de krachten van de Geest zijn werkzaam in de tekst (door de
Geest ge-ademd) en in de hoorder (door de Geest be-woond) en in de predikant (door de Geest begaafd).
De preek die tot stand komt binnen het door deze drie pneumatologisch bepaalde factoren
gestructureerde homiletische veld is als trialoog 23 bediening van de Geest: er is sprake van een gesprek
tussen tekst, hoorder en predikant, een voluit Geest-elijk gebeuren.
In dit gebeuren gaat het erom dat het komt tot be-Geest-ering van de hoorders 24 : door het woord van
de prediking komen de hoorders (opnieuw) in de werkingssfeer van de Geest. Zij gaan leven in de kracht
van de Geest en brengen zo vruchten van de Geest voort. De prediking van Gods Woord heeft dus als
doel: hernieuwde spiritualiteit, hernieuwd geloven, hernieuwde overgave aan God drie-enig: Vader,
Zoon en Heilige Geest.
Het homiletische veld als spanningsveld
Onder het gezichtspunt van de praxis zou ik het homiletische veld willen typeren als spanningsveld. In
de gegeven omschrijving vanuit homiletisch perspectief - preken is tekst en hoorder in relatie brengen -
is de bedoelde spanning impliciet tot uitdrukking gebracht door de formulering ‘in relatie brengen’. Een
dergelijke formulering veronderstelt de afwezigheid van deze relatie. En daarachter ligt - en nu wordt
ook duidelijk hoe een homiletische omschrijving mede bepaald wordt door de werkelijkheid waarin
gepreekt wordt en door de werkelijkheid van het preken - de problematiek van Godsverduistering en
secularisatie: de hoorder is een aangevochten gelovige, zijn geloven breekt telkens stuk op de feiten van
het alledaagse leven. En daarom komt hij ‘s zondags naar de kerk om opnieuw te horen dat de als
Afwezige ervaren God wel degelijk de God van zijn leven is. De hoorder vraagt: laat zien dat God de
God van míjn leven is, laat zien dat deze werkelijkheid Gods werkelijkheid is, leer mij opnieuw deze
werkelijkheid als Gods werkelijkheid te beleven. Homiletisch kan deze vraag van de hoorder worden
omgetaald tot de volgende opdracht aan de predikant: breng tekst en hoorder in relatie en laat daarin de
relevantie van dit bijbelwoord voor het leven van de hoorder zien.
De bedoelde spanning, die dus allereerst bepaald is door de vooronderstelde afwezigheid van een
relatie tussen tekst en hoorder (de irrelevantie van de tekst), wordt het meest helder zichtbaar in het gegeven
dat er in het homiletische veld drie heel verschillende factoren (de tekst, de hoorder en de predikant)
met elkaar in relatie treden. Onder het gezichtspunt van het preekvoorbereidingsproces kan dat als volgt
onder woorden worden gebracht: de predikant als subject van het preekgebeuren moet recht doen èn aan
de tekst èn aan de hoorder èn aan zichzelf. Hij moet recht doen aan de tekst: de tekst vraagt om een
verantwoorde uitleg. Hij moet recht doen aan de hoorder: de hoorder vraagt erom serieus te worden
genomen in wat bepalend is voor zijn dagelijks leven en zijn omgang met God. Hij moet recht doen aan
zichzelf: predikant-zijn vraagt om eerlijkheid en authenticiteit, om een persoonlijke wijze van optreden
die overigens niet ten koste mag gaan van het feit dat er sprake is van een geroepen-zijn (ambt als
dienst). Nu kan er in dit preekgebeuren heel goed een bepaalde eenzijdigheid ontstaan. De predikant kan
zich uitleveren aan de tekst en zich eenzijdig uitleven in een verantwoorde en misschien zelfs
interessante exegese. De predikant kan zich ook uitleveren aan de hoorder en eenzijdig diens verwachtingen
en wensen en manier van denken en leven centraal stellen en daarop reageren in de preek. De
predikant kan zich ook uitleveren aan zichzelf door eenzijdig zijn eigen geloofsbeleving en zijn eigen inzichten
en invallen als boven alle kritiek verheven, want authentiek, te beschouwen. Elk van deze drie
wegen is, vanwege de eenzijdigheid ervan, doodlopend omdat er geen sprake meer is van homiletische
communicatie. Voor homiletische communicatie is namelijk bepalend dat aan de drie homiletische
factoren tegelijkertijd recht wordt gedaan. Samenvattend wil ik dat op de volgende formule brengen: het
10