Toespraak door Paulette Smit, actrice en schrijfster

Toespraak Paulette Smit, actrice en schrijfster
Goedemiddag hoogheid, dames en heren,
Het betekent veel voor mij om vanmiddag hier in de Portugese synagoge te mogen
staan en iets te mogen zeggen. Op Curaçao, waar ik ben geboren en getogen staat
precies dezelfde synagoge, maar dan iets kleiner. Als kind heb ik regelmatig op de
houten banken gezeten en met mijn schoenen figuurtjes getekend in het zand. Als ik
met mijn moeder naar de ‘snoa’ ging was het niet per se uit religieuze motieven, maar
zoals ze mij het uitlegde, uit gemeenschapszin, traditie en lotsverbondenheid. ‘Het is
belangrijk om hier te zijn en te voelen waar we vandaan komen, van welke
gemeenschap we deel uitmaken’, zei ze dan.
Mijn moeder was de dochter van twee telgen uit de Curaçaose Sephardisch Joodse
tropenelite, zakenmensen. Mijn vader daarentegen, was de zoon van een
Amsterdamse Ashekanizisch Joodse diamantslijper die getrouwd was met de dochter
van een West Friese katholieke houthandelaar. Ik ben in meerdere zin tussen twee
culturen opgegroeid.
Het huwelijk van mijn Curaçaose grootouders was volgens de geldende orde, blijf
binnen je eigen groep. Het huwelijk van mijn Nederlandse grootouders lag minder
voor de hand.
Als kleindochter van beiden kon ik genieten van de rijkdom van hun verschillende
gewoontes.
Bij mijn Hollandse oma aten we kip met bloemkool en appelmoes en groentesoep die
ze zelf maakte. Bij mijn Antilliaanse oma aten we keshi yená, gebakken banaan en als
toetje quesillo en werd het eten door bedienden gemaakt en geserveerd.
Tijdens de oorlog zat mijn moeder op Curaçao in de tropische hitte sjaals voor RAF
piloten te breien. Af en toe moesten de ramen verduisterd worden wanneer er Duitse
onderzeeërs in de buurt waren, maar veel hebben ze daar niet van de oorlog gemerkt.
De familie van mijn vader moest vluchten en had de oorlog overleefd door vanuit
Antwerpen, waar ze woonden, naar Frankrijk te vluchten waar ze op het platteland
konden onderduiken. Later vluchten ze verder en konden vanuit Spanje met een boot
naar Jamaica toe. Daar kwamen ze in een vluchtelingenkamp terecht en uiteindelijk
op Curaçao.
Toen ik opgroeide op Curaçao waren er veel werelden waar ik op natuurlijke wijze
tussen laveerde. Middagen naast de naaimachine met mijn Hollandse oma die me
leerde haken, naast middagen bij mijn Curaçaose oma, waar witgepoederde dames in
zwarte kanten jurken en vuurode lippen met waaiers wapperden terwijl ze van hun
drankjes nipten.
Of de wereld van mijn weinig pratende Nederlandse vader en mijn praatgrage
Curaçaose moeder. Of de wereld van de Protestantse school waar mijn zus en ik heen
gingen en waar ‘de Joodse kinderen niet mee hoefden te bidden’. Overal werd een
mouw aan gepast. Ik heb dat nooit als vreemd ervaren, beleefde het als normaal en

pas jaren later in Nederland kwam ik er achter hoe bijzonder het eigenlijk geweest
was.
Twee geloven of twee culturen op een kussen, ik heb nooit gemerkt dat daar iets
vreemds tussen lag. Maar zo waren er binnen de kleine Curaçaose Sephardische
gemeenschap meerdere dingen die voor anderen zonderling waren, maar voor mij
volstrekt normaal.
Bij sommige gezinnen werd er de ene week Chanukah gevierd en een week later was
de kandelaar weg en stond er opeens een kerstboom. Op tafel lag dan een grote ham
met bruine suiker, kruidnagels en ananas. Het steevaste antwoord van één van mijn
vele tantes, aan elke nieuwe rabbijn die hier iets aan wilde doen, was: ‘ik wil die
kerstboom best de deur uit doen, maar mijn ham pakt niemand mij af. Zo zijn we de
Inquisitie doorgekomen.’
Verschillende rabbijnen die uit het buitenland kwamen om de gemeenschap te leiden,
hebben hun tanden stukgebeten op deze hardnekkige Sephardische traditie van de
oudere generatie.
Verbindingen leggen tussen mensen en culturen, er is niets leukers. Voor mij is het
een verrijking om met een Nederlandse vader en een Antilliaanse moeder te zijn
opgegroeid.
Ook in mijn werk als actrice, schrijfster en stimulator van jong talent probeer ik dat
steeds niet alledaagse combinaties te maken.
Twee jaar geleden had ik het genoegen om in een project van de Stichting Julius Leeft!
mee te mogen schrijven aan een toneelstuk over het leven van wijlen prins Claus dat
in Carré eenmalig opgevoerd is in aanwezigheid van de koningin. Hoe bijzonder was
het om samen met een Nederlandse en een Surinaamse schrijver iets te mogen
schrijven over een uit Duitsland afkomstige Nederlandse prins. In mijn research
stuitte ik op woorden die de prins ooit sprak en die wat mij betreft mooi weergeven
hoe wij verschillende culturen in ons kunnen verenigen. Hij zei: Navelstreng in
Duitsland, hart in Afrika, ziel in Nederland. Wereldburger, Europeaan, Nederlander.
Er komen dagelijks vele invloeden op ons af die niet altijd deel zijn van wie wij zijn,
maar wel van de wereld en het land waarin we leven. Je daartoe verhouden op een
nieuwsgierige manier kan zo veel opleveren.
Een glimlach, een groet, een praatje maken, oprechte interesse, allemaal dingen die
makkelijk te doen zijn. Angst verkrampt, maakt boos en verkleint je wereld.
Wees nieuwsgierig, vergaar kennis, kennis laat angst smelten en verrijkt je wereld.
Laten we nieuwsgierig zijn.
Als mijn opa niet nieuwsgierig was geweest naar mijn oma, of mijn vader naar mijn
moeder, of uzelf Hoogheid, naar uw vrouw, dan was de wereld een stuk minder leuk
geweest.
Want waar halen mensen de meeste voldoening uit? Niet uit hun werk, maar uit
menselijk contact. De grootste verbindende kracht tussen mensen blijft toch altijd
niets meer en niets minder dan de liefde.

Mijn vader nam ons uit Curaçao weer mee terug naar Nederland, het land waar hij
vandaan gevlucht was. Hij hoopte dat er voor ons hier een mooie toekomst zou
liggen.
Door de liefdevolle opvoeding van mijn ouders heb ik van alle mogelijkheden en
culturen het beste kunnen kiezen en ze allemaal een plek kunnen geven. En ik ben
trots om te zeggen dat ik een Spaans Portugese, Amsterdams, Caribisch Nederlandse
Jood ben.