een ambtelijk rapport - Ziek van Zorg

Naar beter betaalbare zorg
Box 3.1 Terugvalscenario’s
De Taskforce verwacht dat met de implementatie van de voorstellen in dit rapport de groei van de
zorguitgaven zal afnemen tot een houdbaar structureel groeipad. In de curatieve zorg is daarbij het
verbeteren van het huidige stelsel de meest begaanbare weg naar een doelmatig werkend zorgstelsel.
Partijen krijgen ruimte waar dat kan en de overheid krijgt een rol waar nodig. In het licht van de snel
oplopende uitgaven aan zorg is het aan de verschillende partijen om nu snel te laten zien dat zij hun
rol op het terrein van de betaalbaarheid oppakken.
Mocht echter onverhoopt blijken dat het onmogelijk is om in het model van gereguleerde
marktwerking de uitgavengroei te beperken tot het gewenste niveau, dan zijn alternatieve modellen
op termijn onafwendbaar. Budgettering komt dan nadrukkelijker in beeld, waarbij het de uitdaging is
om niet alle verworvenheden van gereguleerde marktwerking (kwaliteit en toegankelijkheid) te
verliezen. Budgettering staat op gespannen voet met het ongeclausuleerd recht op zorg en
privaatrechtelijke zorgverzekeraars, en mogelijk zijn aanpassingen in het stelsel noodzakelijk.
Er kan op verschillende manieren worden gebudgetteerd: op het niveau van de verzekerde, de
aanbieder of de verzekeraar. De uitwerking bij de drie aangrijpingspunten is verschillend:
1. Het budgetteren van verzekerden kan via een sommenverzekering. De aanspraak bestaat dan uit
een maximum te besteden bedrag bij een gegeven aandoening. Een nadeel hiervan is dat de
prikkel voor de verzekeraar om de kosten boven het maximum te beperken afneemt. Het risico
boven de maximumvergoeding ligt immers bij de verzekerden en niet bij zorgverzekeraars. Hierbij
loopt de verzekerde individueel risico wanneer de prijzen uitstijgen boven de maximumvergoeding.
Individuele verzekerden hebben minder inkoopmacht waardoor de druk op de prijzen vanuit de
vraagkant bij een sommenverzekering zal afnemen. Juist onverwachte en hoge uitgaven lenen zich
voor verzekeren; een sommenverzekering dekt het opwaartse risico hierbij niet af, waardoor voor
dat deel de risicodeling verdwijnt.
2. Aanbieders op individueel niveau budgetteren, betekent dat de overheid een verdeelplan van de
zorgvraag over Nederland moet hebben. Dit wringt met de gewenste concurrentie tussen
aanbieders. Er wordt immers vooraf vastgesteld wie welke zorg mag leveren zonder dat lopende
het jaar verschuivingen makkelijk zijn te accommoderen. Dit stelt hoge eisen aan het inzicht van
de overheid in de zorgvraag per instelling. Door aan te besteden zijn prikkels in te bouwen om
instellingen te concurreren. Dat zit echter dicht aan tegen het budgetteren van de vraag via de
zorgverzekeraars.
3. Budgetteren van zorgverzekeraars is een derde mogelijkheid. De concurrentie tussen aanbieders
kan worden gehandhaafd om zo doelmatigheidsprikkels en dynamische efficiency zoveel mogelijk
te borgen, en zorgverzekeraars kunnen hun inkoopmacht in blijven zetten ten bate van de
verzekerde. Budgetteren kan via een maximering van de nominale premie die zorgverzekeraars in
rekening mogen brengen. Wanneer zorgverzekeraars op deze maximumpremies terecht komen
dan kunnen zij concurreren op kwaliteit en toegankelijkheid. De grote uitdaging is dan om de
zorgverzekeraars de juiste prikkels te geven. Een systeem met meer gebudgetteerde zorginkopers
maakt spiegelinformatie mogelijk waarmee prikkels kunnen worden gegeven om scherp in te
kopen (maatstafconcurrentie). De risicoverevening wordt dan omgebouwd naar een verdeelmodel
voor budgetten. Zorgverzekeraars kunnen een regiobudget krijgen conform de huidige AWBZ of
landelijk blijven opereren met een landelijk budget. Hierbij moeten de voordelen van landelijke
inkoop voor geconcentreerde en gespecialiseerde zorg die niet in iedere regio wordt aangeboden
worden afgewogen tegen de voordelen van een regionaal opererende verzekeraar die dicht op de
verzekerde zit en meer aandacht aan een integrale populatieaanpak inclusief preventiebeleid kan
geven.
Een en ander lukt niet zonder dat het privaatrechtelijke karakter van de Zvw ter discussie staat. Er
zijn vooral precedenten voor een overgang van een publieke naar een private markt. De route van
privaat naar publiek is echter op voorhand niet geheel afgesloten. Niettemin is evident dat dit
wettelijke aanpassingen vereist met juridische hobbels en een meerjarig transitietraject met
transitiekosten. De Taskforce adviseert daarom vooralsnog vol in te zetten op de verbetering van het
huidige model van gereguleerde marktwerking.
Pagina 49